خوانش پدیدارشناسانه دلالت‌های معنایی مکان در نسبت معماری و سینما (موردپژوهی: فیلم «طعم گیلاس» اثر عباس کیارستمی)
الموضوعات : دو فصل‌نامه فضای زیست
نوشین سخاوت‌دوست
1
(دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران)
فریبا البرزی
2
(دانشیار، گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران)
امیرحسین امینی
3
(استادیار، گروه معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران، نویسنده مسئول.)
شهاب‌الدین عادل
4
(دانشیار، گروه سینما، دانشگاه هنر، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: پدیدارشناسی مکان, معنای مکان, طعم گیلاس, عباس کیارستمی.,
ملخص المقالة :
مطالعه فضای معماری در سینما امکان بررسی مکان را فراتر از نقش کالبدی آن در سطوح متعدد اجتماعی، فرهنگی، فلسفی و روانشناسانه فراهم آورده است. موضوعی که در این بستر مطالعاتی حا‌ئز اهمیت است، پرداختن به ارتباط شخصیت‌ها به‌مثابه کاربران فضا و مضمون فیلم با مکان است که می‌تواند ابعاد و ویژگی‌های مختلف مکان را در نسبت با درون‌مایه اثر، واکنش کاراکترها و تجارب ادراکی آنان آزماید و دلالت‌های معنایی مکان را از طریق خوانش موضوع فیلم و ارتباط سوژه با مکان نتیجه گیرد. پژوهش در نظر دارد تا در همین رابطه دلالت‌های معنایی مکان را در فیلم «طعم گیلاس» عباس کیارستمی در ارتباط با مضمون فیلم و شخصیت اصلی اثر بررسی کند. فرض بر این است که معنای مکان در فیلم «طعم گیلاس» در قرابت با مضمون فیلم و درونیات کاراکتر قرار دارد و از کارکردی دوگانه در بازتاب تمایل شخصیت به پیوند با زندگی یا جدایی از آن برخوردار می‌باشد. بر اساس محتوای نمونه مورد بررسی و مطالعه مکان در ارتباط با کاراکتر، چارچوب نظری پژوهش بر پایه دیدگاه پدیدارشناسانه مارتین هایدگر بنا شده و در روش تحقیق نیز به‌دلیل لزوم تفسیرهای معنایی و هم‌چنین تمرکز بر ارتباط شخصیت با مکان و تجربه آن به روش پدیدارشناسی عمل شده است. نتیجه پژوهش بیانگر آن است که ویژگی‌های کالبدی، محیطی، عملکردی و روایی مکان در فیلم «طعم گیلاس» تمهیدی برای بازتاب درونیات کاراکتر و مضمون فیلم می‌باشند که می‌توانند از یک سو به جدایی شخصیت از زندگی و بی‌اعتبار شدن و بی‌معنایی جهان برای او صورت عینی ببخشند و از سوی دیگر تردید در تصمیم به نابودی و حتی تغییر نگرش او به بازگشت به زندگی، معنادار کردن جهان برای خویشتن و تمایل به ارتباط با محیط پیرامون و دیگران را در ساختار مکان ادراک‌پذیر سازند و این‌گونه در قرابت با محتوای دوگانه اثر در جدال میان مرگ و زندگی مشارکتی اثرگذار داشته باشند.
احمدی، بابک. (1398). هایدگر و پرسش بنیادین. تهران: نشر مرکز.
اسلامی، مازیار و فرهادپور، مراد. (1387). پاریس-تهران: سینمای عباس کیارستمی. تهران: فرهنگ صبا.
دین‌پرست، منوچهر. (1395). واقعیت‌نمایی و بداهت: تاویل‌های ژان لوک نانسی از سینمای کیارستمی. تهران: نشر کتاب پارسه.
عابدینی، حسام. (1397). این صفحه سفید است؛ هنر غیاب ساموئل بکت و عباس کیارستمی. تهران: چاپ و نشر نظر.
عقیقی، سعید. (1397). طعم گیلاس. تهران: نشر سفیدسار.
کرونین، پال. (1396). سرکلاس با کیارستمی. ترجمه: سهراب مهدوی. تهران: چاپ و نشر نظر.
کیارستمی، عباس (کارگردان). (1376). طعم گیلاس (فیلم). سیبی 2000.
هایدگر، مارتین. (1400). شعر، زبان و اندیشه رهایی. ترجمه: عباس منوچهری. تهران: انتشارات مولی.
Aparício, Maria Irene. (2018). On Location: Kiarostami’s Landscapes and Cinematic Value In Filipa Rosário & Iván Villarmea Álvarez (Eds.). New Approaches to Cinematic Space. (pp.155-165). New York: Routledge.
Collins, Jeff & Selina, Howard. (2012). Introducing Heidegger: A Graphic Guide. London: Icon.
Dreyfus, Hubert. (1991). Being-in-the-World, A Commentary on Heidegger's Being and Time, division I. Massachusetts: MIT Press.
Elena, Alberto. (2005). The Cinema of Abbas Kiarostami. (Belinda Coombes, Trans.). London: SAQI.
Ford, Hamish. (2012). Driving into the void: Kiarostami's 'Taste of Cherry'. Journal of Humanistics And Social Sciences. 1(1), 1-27.
Heidegger, Martin (with Hofstadter, A.). (2001). Poetry, Language, Thought. (Albert Hofstadter, Trans.). New York: HarperCollins.
Heidegger, Martin. (2001a). Being and Time. (John Macquarrie, & Edward Robinson, Trans.). Oxford: Blackwell.
Heidegger, Martin. (2001b). Poetry, Language, Thought. (Albert Hofstadter, Trans.). New York: HarperCollins.
Kiarostami, Abbas. (1998, February 27). Abbas Kiarostami Walker Dialogue with Richard Peña [Interview]. Walker Art Center. Retrieved March 30, 2023, from https://www.youtube.com /watch?v=IWn LBGuaoCo.
Price, Michael. (2001). Imagining Life: The Ending of Taste of Cherry. Senses of cinema. Retrieved March 27, 2023, from https://www.sensesofcinema.com/2001/abbas-kiarostami-17/cherry/.
Rosenbaum, Jonathan. (2003). Abbas Kiarostami In Mehrnaz Saeed-Vafa and Jonathan (Authors & Editors). Abbas Kiarostami. (pp.1-43). Urbana and Chicago: University of Illinois Press.
Shahriari, Farideh & Torkameh, Aidin. (2024). Abbās Kīyārustamī’s Early Cinema: The Production of Gendered Space in 1970s Iran. Encyclopædia Iranica: Cinema Iranica. Retrieved May 14, 2024, from https://cinema.iranicaonline.org/article/abbas-kiyarustamis-early-cinema-the-production-of-gendered-space-in-1970s-iran/.
Sharr, Adam. (2007). Heidegger for architects. London & New York: Routledge.
Soleimanzadeh, Hamed. (2023). The Movement-Image of the Path as a Philosophical Sign in Kiarostami’s Cinema. Cinema Reporters. Retrieved May 22, 2024, from https://cinemareporters.com/analy sis/the-movement-image-of-the-path-as-a-philosophical-sign-in kiarostamis-cinema/.
Sterritt, David. (2000.) Taste of Kiarostami. Senses of cinema. Retrieved April 30, 2023, from https://www.sensesofcinema.com/2000/abbas-kiarostami-remembered/kiarostami-2/.
Wheeler, Michael. (2020). Martin Heidegger, The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Stanford: Stanford University. Retrieved April 17, 2022, from https://plato.stanford.edu/archives/fall2020/entries/h eidegger/.
