بررسی عوامل موثر بر انتخاب حسابرس با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین
یحیی کامیابی
1
(
Faculty of Economics and Administrative Sciences
)
عاطفه فاضل دهکردی
2
(
دانشگاه مازندران
)
الکلمات المفتاحية: انتخاب حسابرس, الگوریتم درخت تصمیم, الگوریتم جنگل تصادفی, الگوریتم تقویت گرادیان, الگوریتم XGboost, الگوریتم Catboost, الگوریتم LightGBM.,
ملخص المقالة :
حسابرس به عنوان یک مکانیزم مهم نظارتی بر مسائل نمایندگی ناشی از عدم تقارن اطلاعات بین مدیران و سهام‌داران عمل می‌کند و منجر به اطمینان بخشی صورت‌های مالی می‌گردد. بنابراین انتخاب حسابرس از اهمیت بالایی برخوردار است. از این‌رو، این پژوهش درصدد است عوامل موثر بر انتخاب حسابرس را بررسی نماید. برای دستیابی به این هدف، از گزارش‌های سالانه و یادداشت‌های توضیحی همراه منتشره در سامانه ناشران کدال با نمونه‌ای از ١٦٨ شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 6 ساله از 1396 تا 1401 استفاده شده است و داده‌ها با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین مورد تجزیه و تحلیل قرار‌گرفته است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که الگوریتم‌های یادگیری ماشین توان بالایی در پیش‌بینی عوامل موثر بر فرآیند انتخاب حسابرس دارند و از بین عوامل مربوط به ویژگی‌های صاحبکار و کمیته حسابرسی به ترتیب متغیر‌های کیفیت گزارشگری مالی، نقد شوندگی سهام، تمرکز مالکیت و دوره تصدی کمیته حسابرسی بیشترین تاثیر را بر انتخاب حسابرس دارند و تاخیر در گزارش حسابرس از بین ویژگی‌های حسابرس، نسبت به دیگر ویژگی‌ها بر انتخاب حسابرس تاثیرگذار است. همچنین رقابت در بازار محصول تاثیر معناداری بر انتخاب حسابرس ندارد. از این رو می‌توان نتیجه گرفت که انتخاب حسابرس تحت تاثیر عوامل بسیاری است که مهم‌ترین عوامل مربوط به طرف تقاضای خدمات حسابرسی است. مالکان و سهام‌داران از طریق هیئت مدیره و کمیته حسابرسی با تقاضا برای خدمات حسابرسی صورت‌های مالی به نظارت بر عملکرد مدیران می‌پردازند. بنابراین ویژگی‌های نظام راهبری شرکتی می‌تواند در انتخاب حسابرس تاثیر با اهمیتی داشته باشد.
آتشی گلستانی، حجت اله و مسیح آبادی، ابوالقاسم و علیرضا مهرآذین (1399). تاثیر استقلال هیئت مدیره بر سود خالص و جریان‌های نقد عملیاتی. نشریه پژوهش های حسابداری مالی، دوره 2، شماره4،صص 39-58.
اکبرخانی، محمد علی و نادر نقشبندی (1398)، "بررسی تاثیر وابستگی به گروه تجاری بر انتخاب حسابرس." نشریه چشم انداز حسابداری و مدیریت، دوره 2، شماره18، صص1-27.
اشرفی، جواد (1402)،" توان رقابت محصول و انتخاب حسابرس: آزمون نظریه رقابت." نشریه دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، دوره12، شماره48، صص305-314.
احمدی، افشین و نیکومرام، ناصر و بهمن بنی‌مهد (1400)،"حق انتخاب حسابرس و اجتناب مالیاتی بر اساس نظریه گلاسر". نشریه دانش حسابداری و حسابداری مدیریت، دوره10، شماره38، صص1-16.
امید اخگر، محمد و افشار کرمی (1393)، "بررسی تاثیر ویژگی های شرکت بر کیفیت گزارشگری مالی." مجله بررسی‌های حسابداری، دوره 1، شماره4، صص1-22.
بنی‌مهد، بهمن و رضا جعفری (1390)، "کیفیت اقلام تعهدی و انتخاب حسابرس."مطالعات تجربی حسابداری مالی، دوره9، شماره33، صص81-98.
سجادی، سید حسین و مهدی ابراهیمی‌مند (1383)، "عوامل کاهنده استقلال حسابرس." بررسی حسابداری و حسابرسی، دوره12شماره2، صص95-112.
پیری، پرویز و ماریه قربانی (1396)، " ارزیابی رابطه بین نوع اظهارنظرحسابرس و کیفیت سود." بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، دوره 24، شماره 4، صص483-502.
جعفری، حمیدرضا و معصومه رضامند (1398)،" تعیین تاثیر شهرت شرکت بر ارزش بازار شرکت با استفاده از شبکه عصبی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران." چهارمین کنفرانس ملی پژوهش های کاربردی در علوم مدیریت، اقتصاد و حسابداری ایران.
حاجیها، زهره و سهیلا محمد حسین نژاد (1394)، عوامل تاثیرگذار بر نقاط ضعف کنترل داخلی. فصلنامه پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی. دوره7، شماره26،صص119-137.
حسینی راد، سید داوود و رضایی، غلامرضا و شکراله خواجوی (1392)، "بررسی اثر رقابت در بازار محصول بر مدیریت سود." مدیریت دارایی و تامین مالی، دوره1، شماره3،صص 119-133.
خواجوی، شکراله و پورگودرزی، علیرضا و عبدالمجید سرمدی نیا (1398)، "رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت و انتخاب حسابرس، با تاکید بر شهرت حسابرس شرکت." پژوهش‌های کاربردی در گزارشگری مالی،دوره8، شماره14،صص43-66.
شاه‌ویسی، فرهاد و محمدی، سامان و سید‌احمد موسوی (1392)، "مطالعه نقش تغییر مدیریت بر انتخاب حسابرس." مجله نظریه‌های نوین حسابداری، دوره6، شماره3، صص70-99.
رمضانپور، حسن (1399)،" مالکیت نهادی،تمرکز مالکیت و انتخاب حسابرس."همایش بهبود و بازسازی سازمان ها و کسب و کارها، دوره 1.
روستایی، مهسا و آمنه بذر افشان (1398)،" نقش دستورالعمل‌های کنترل داخلی، کمیته حسابرسی و تخصص مالی هیئت مدیره بر رابطه تخصص مالی هیئت مدیر عامل و حق الزحمه حسابرسی. "دانش حسابرسی،دوره 20، شماره78، صص22-33.
رجبی، روح اله و خمزه خشویی (1387)، "هزینه‌های نمایندگی و قیمت‌گذاری خدمات حسابرس." بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، دوره 15، شماره 53، صص35-52.
زلقی،حسن، عباس افلاطونی و محمد فراهانی (1398)،" تاثیر مدت تصدی مدیر عامل بر تداوم انتخاب حسابرس." فصلنامه پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره41، شماره1، صص11-22.
شهیکی‌تاش، محمد نبی و کاظمی، مهدی و موسی امینی" بررسی رابطه بین ساختار مالکیت و عملکرد شرکت در بورس اوراق بهادار تهران: رویکرد پانل دیتا." مجله اقتصادی، سال91، شماره ۹،صص 5-24.
صالحی، مهدی، و موسوی و نکویی ، صادق و شریفه کمال احمدی (1394)،" پیش بینی انتخاب حسابرس مستقل در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش‌های داده کاوی الگوریتم‌های هیوریستیک." دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت،دوره 4، شماره 1، صص47-63.
عبده‌وند، سمیه و مقدم، عبدالکریم و علی تامرادی (1400)، تاثیر قدرت مدیر عامل بر رابطه بین مالکیت مدیریتی و کیفیت گزارشگری مالی، پژوهش‌های حسابداری مالی،دوره 47، شماره1،صص 87-108.
فخاری، حسین و الهام فصیح (1395)،" تاثیر مالکیت خانوادگی بر ساختار سرمایه." فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه گذاری، دوره 5، شماره 20،صص 145-164.
فتحه، محمد حسین و باقری الهه و میثم جعفرپور (1402)،" اثر انتخاب حسابرس بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی"دوره15، شماره60 ، صص139-156 .
کمالی کرمانی، نرجس (1400)،" ویژگی های مدیر عامل و رشد ارزش شرکت."تحقیقات حسابداری و حسابرسی، دوره 13، شماره 49،صص 175-194.
کیقبادی، امیر رضا و مرجان دامن کشیده (1400)،" تاثیر تمرکز مالکیت و سیاست تقسیم سود بر عملکرد مالی و ساختار سرمایه شرکت‌ها." دانش سرمایه گذاری، دوره 10، شماره 40، صص283-303.
مجدزاده، شراره و زرین کلاه، فائزه و غلامرضا رضایی (1398)،" تاثیر ترکیب جنسیتی هیئت مدیره بر عدم تقارن اطلاعاتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران." نشریه زن و جامعه، دوره 2، شماره4، صص317-337.
محمدی، سامان و محمدرضا وکیلی‌فرد (1394)، "تغییر حسابرس و نوع گزارش حسابرس. "فصلنامه پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره،7شماره،25،صص-48.33.
مولایی، پژمان و غلامرضا کردستانی (1400)، "عوامل موثر بر تاخیر گزارش حسابرس از سه بعد حسابرسی، حاکمیت شرکتی و عوامل خاص شرکت." پژوهش های حسابرسی حرفه ای، دوره2، شماره 5،صص100-126.
مرادی، محمد و منیره یحیایی (1399)،" تدوین الگوی انتخاب حسابرس مستقل در ایران."بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، دوره27، شماره2، صص257-287.
مرادی، مهدطی و حمید رضایی و مجتبی سعیدی (1392)." بررسی تاثیر اندازه و استقلال هیئت مدیره بر هزینه نمایندگی." پژوهش‌های تجربی حسابداری، دوره 2، شماره 7، صص35-53.
مرادزاده، مهدی و اعظم شکری (1398)،" تأثیر مالکیت شرکت های سرمایه گذاری بر نقدشوندگی سهام." پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی. دوره2،شماره47، صص 23-45.
نوروش، ایرج، مومنی، ابوالفضل و مهدی صفری گرایلی (1394)،" کیفیت سود و ارزش شرکت. نشریه پژوهش‌های حسابداری مالی. " دوره7،
شماره4، صص1-18.
نیکبخت، محمدرضا و محسن تنانی (1389)، " آزمون عوامل موثر بر حق الزحمه حسابرس." پژوهش‌های حسابداری مالی، دوره2، شماره 2، صص111-132.
ناظمی اردکانی، عادل و محمدعلی آقایی (1391)، "تخصص حسابرس در صنعت مدیریت اقلام تعهدی اختیاری." دانش حسابرسی، دوره 2، شماره46، صص4-17.
یاری، حسن، شه بخش، محمود و رافیک باغومیان (1402)، "خرید اظهارنظر حسابرس و معاملات با اشخاص وابسته." پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره15، شماره 58،صص 189-208.
Abid, A., Shaique, M., & Anwar ul Haq, M. (2018). Do big four auditors always provide higher audit quality? Evidence from Pakistan. International Journal of Financial Studies, 6(2), 58.
Alsayani, E. M. A., Mohamad Nor, M. N., & Al-Matari, E. M. (2023). Audit committee’s chairman characteristics and auditor choice: an empirical evidence from Malaysia ACE market. Cogent Business & Management, 10(1), 215-225.
Alfraih, M. M. (2017). Choosing an external auditor: does the composition of boards of directors matter?. International Journal of Law and Management, 59(3), 394-412.
Anginer, D., Warburton, A. J., & Yildizhan, C. (2011). Corporate reputation and cost of debt. Available at SSRN, 1873803.
Arel, B., Brody, R. G., & Pany, K. (2005). Audit firm rotation and audit quality. The CPA Journal, 75(1), 36.
Adeyemi, S. & Fagbemi, T., (2010). Audit Quality, Corporate Governance and Firm
Characteristics in Nigeria. International Journal of Business and Management, 5(5), ,169-179.
Azizkhani, M., Hossain, S., & Nguyen, M. (2023). Effects of audit committee chair characteristics on auditor choice, audit fee and audit quality. Accounting & Finance, 63(3), 3675-3707.
Annuar, H. A., Salihu, I. A., & Obid, S. N. S. (2014). Corporate ownership, governance and tax avoidance: An interactive effects. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 164, 150-160.
Adams, R. B., Gray, S., & Nowland, J. (2010, August). Is there a business case for female directors? Evidence from the market reaction to all new director appointments. In 23rd Australasian finance and banking conference
Abdoh, H., Varela, O., (2017): Product market competition, idiosyncratic and systematic volatility.
Journal of Corporate Finance, 43, 500-513.
Alzoubi,E,(2017). Audit quality, debt financing, and earnings management: Evidence
from Jorden. Journal of International Accounting, (17), 170–189.
Arnab.b. and pradip.B.(2018).An empirical analysis of audit pricing and auditor selection. Managerial Auditing JournaL.(35)1 268-279.
Archambeault, D., & DeZoort, F. T. (2001). Auditor opinion shopping and the audit committee:
An analysis of suspicious auditor switches. International Journal of Auditing, 5(1), 33-52.
Baatwah Saeed, R., Salleh, Z., & Ahmad, N. (2015). CEOcharacteristics and audit report timeliness: do CEO tenureand financial expertise matter? Managerial Auditing Journal,30(4). 988-1022.
Bills, K. L., Jeter, D. C., & Stein, S. E. (2015). Auditor industry specialization and evidence of cost efficiencies in homogenous industries. The Accounting Review, 90(5), 1721-1754.
Briciu, S., Dănescu, A. C., Dănescu, T., & Prozan, M. (2014). A comparative study of well-established internal control models. Procedia Economics and Finance, 15, 1015-1020.
Bravo, F. (2016). Forward-looking disclosure and corporate reputation as mechanisms to
reduce stock return volatility. Revista de Contabilidad, 19(1), 122-131.
Chen, L., Srinidhi, B., Tsang, A., & Yu, W. (2016). Audited financial reporting and voluntary disclosure of corporate social responsibility (CSR) reports. Journal of Management Accounting Research, 28(2), 53-76.
Chen, F., Peng, S., Xue, S., Yang, Z., & Ye, F. (2016). Do audit clients successfully engage in opinion shopping? Partner‐level evidence. Journal of accounting Research, 54(1), 79-112.
Chen, F., Peng, S., Xue, S., Yang, Z., & Ye, F. (2008). Do audit clients successfully engage in opinion shopping? Partner‐level evidence. Journal of accounting Research, 54(1), 79-112.
Darmadi, S. (2016). Ownership concentration, family control, and auditor choice: Evidence from an emerging market. Asian Review of Accounting, 24(1), 19-42.
Desender, K. A., Aguilera, R. V., Crespi, R., & GarcÍa‐cestona, M. (2013). When does ownership matter? Board characteristics and behavior. Strategic Management Journal, 34(7), 823-842.
DeFond, M. L., & Zhang, J. (2014). A review of archival auditing research. Journal of Accounting and Economics, 58(2-3), 275–326.
Dalcher, D. (2018). Commercial Management and Projects: A Long Overdue Match?12(2)30-34.
Delmas, M. A., Nairn-Birch, N., & Lim, J. (2015). Dynamics of environmental and financial performance: The case of greenhouse gas emissions. Organization & Environment, 28(4), 374-39.
Dhaliwal, D.S., Schatzberg, J.W. and Trombley, M.A. (1993). An analysis of the economic factors related to auditor-client disagreements preceding auditor changes, Auditing: A Journal of Practice and Theory, 12(2), 22-38.
Edmans, A. (2009). Blockholder trading, market efficiency, and managerial myopia. The Journal of Finance, 64(6), 2481–2513.
Fisman, R., & Wang, Y. (2010). Trading favors within Chinese business groups. American Economic Review, 100(2), 429-433.
Farber, D. B., Huang, S. X., Mauldin, E.(2018). audit committee accounting expertise, analyst following, and market liquidity, Journal of Accounting, Auditing Finance, 33, ( 2), 1-26.
Guidara, A., Achek, I., & Dammak, S. (2016). Internal control weaknesses, family ownership and the cost of debt: Evidence from the Tunisian Stock Exchange. Journal of African Business, 17(2), 148-166.
Guo, Q., Koch, C., & Zhu, A. (2017). Joint audit, audit market structure, and consumer surplus. Review of Accounting Studies, 22, 1595-1627.
Ho-young.(2008). Determinants of Audit Report Lag.The Journal of Applied Business Research 24.87-104.
Inaam, Z., Khmoussi, H. L. I. O. U. I., & Fatma, Z. (2012). Audit quality and earnings management in the Tunisian context. International Journal of Accounting and Financial Reporting, 2(2), 17.
Jaikengkit, A. O. & Thoopsamut, W., (2009). Audit com-mittee characteristics, audit firm size and quarterly earnings management in Thailand. In Emerging Issues and Challenges in Business & Economics: Selected Contributions from the 8th Global Conference. 24, 47–70.
Knechel, W. R., Niemi, L., & Sundgren, S. (2008). Determinants of auditor choice: Evidence from a small client market. International journal of auditing, 12(1), 65-88.
Khalil, U. F. (2022). Auditor choice and its impact on financial reporting quality: A case of banking industry of Pakistan. Asia Pacific Management Review, 27(4), 292-302.
Kramer, V. W. (2006). Critical mass on corporate boards: Why three or more women enhance governance. Wellesley Centers for Women.
Li, T., Munir, Q., & Karim, M. R. A.(2017). Nonlinear relationship between CEO power and capital structure: Evidence from China's listed SMEs. International Review of Economics & Finance, Volume. 47, (1),1-21.
Lin, Z. J., & Liu, M. (2010). The determinants of auditor switching from the perspective of corporate governance in China. Advances in Accounting, 26(1), 117-127.
Lessambo, F. I., Lessambo, F. I., & Weis. (2018). Auditing, Assurance Services, and Forensics. Palgrave Macmillan.
Masli, A., Sherwood, M. G., & Srivastava, R. P. (2018). Attributes and structure of an effective board of directors: a theoretical investigation. Abacus, 54(4), 485-523.
Mello, A. S., & Wang, M. (2012, August). Globalization, product market competition and corporate investment. In AFA 2013 San Diego Meetings Paper.
Mustafa, A. S., & Che-Ahmad, A. B. (2017). Board diversity and audit quality: evidence from Turkey. Journal of Advanced Research in Business and Management Studies, 6(1), 50-60.
Ngo My Tran.(2020). Determinants of the choice of a big four auditor in the Vietnamese StockMarket. Accounting 6 (1). 671–680
Rahman, R. A., Masrom, S., Zakaria, N. B., & Halid, S. (2021). Auditor choice prediction model using corporate governance and ownership attributes: machine learning approach. International Journal of Emerging Technology and Advanced Engineering, 11(7), 87-94.
Soyemi, K. A. (2020). Internal corporate governance practices and choice of external auditor in Nigeria: A logistic regression analysis. Binus Business Review, 11(1), 9-16.
Sharma, V. D., & Iselin, E. R. (2012). The association between audit committee multiple-directorships, tenure, and financial misstatements. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 31(3), 149–175.
Tanyi, P. N., & Smith, D. B. (2014). Busyness, expertise, and financial reporting quality of audit committee chairs and financial experts. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 34(2), 59–89.
Wallace, W. A. (2004). The economic role of the audit in free and regulated markets: A look back and a look forward. Research in accounting regulation, 17, 267-298.
Zarza Herranz, C., Lopez-Iturriaga, F., & Reguera-Alvarado, N. (2020). Audit committee expertise in large European firms. Managerial Auditing Journal, 35(9), 1313-1341.
