اجرای احکام مدنی بدون دخالت محکوم له و قابلیت انطباق آن با نهاد عزل دین در فقه امامیه
الموضوعات : فقه و مبانی حقوق اسلامیسید محمد حسین حسن زاده 1 , رضا زارعی 2 , ایرج پورعرفان 3
1 - دانشکده حقوق و علوم انسانی، واحد شیراز ،دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
2 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد شیراز
3 - استادیار، گروه حقوق ، دانشکده حقوق و علوم انسانی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
الکلمات المفتاحية: حاکمیت اراده, محکوم علیه, عزل دین, داین, مدیون,
ملخص المقالة :
یکی از وجوه بارز اراده اشخاص را می توان در مرحله اجرای احکام مدنی از فرایندهای پیچیده دادرسی مدنی یافت. طرفین اعم از محکوم له و محکوم علیه در اجرای یک حکم حقوقی یا مدنی منفعل نیستند و بایستی برای هریک از ایشان نقشی اساسی قائل گردید.«اراده محکوم علیه» به خودی خود در اجرای احکام مدنی دارای ارزش و احترام است؛ به نحوی که بعضاً محکوم علیه می تواند با اعمال اراده خود وبهره گیری از فرصت های قانونی، سرنوشت اجرای یک رای حقوقی را دستخوش انحراف یا تغییرات اساسی قرار دهد؛ یا احقاق حقوق محکوم له را دچار تطویل یا تسریع نماید. فلذا لازم است به موازات جایگاه محکوم له به نقش و جایگاه محوری محکوم علیه نیز به عنوان بازیگر دیگر این صحنه پرداخته شود. در پژوهش حاضر به ارزیابی و بررسی امکان تقاضای ابتدایی اجرای حکم توسط محکوم علیه و آثار وارده و مقایسه آن با نهاد «عزل دین» در فقه امامیه می پردازیم و خواهیم دید مطابق قواعد واستدلالات حقوقی اصولاً امکان چنین تقاضایی برای محکوم علیه فراهم می باشد و این امکان با مبانی مطروحه در حوزه فقه درخشان امامیه دارای مطابقت و هم سویی است.
قرآن کریم
انصاری، مرتضی بن محمد امین(1415 ه.ق)، الوصایا و المواریث، چاپ اول، قم: المؤتمر العالمي بمناسبة الذکری المئوية الثانية لميلاد الشيخ الأعظم الأنصاري. الأمانة العامة.
انصاری،مرتضی بن محمد امین(1411 ه.ق.)،کتاب المکاسب، جلد سوم، چاپ اول، قم: دارالذخائر.
تبریزی، جواد(1389)، إرشاد الطالب في شرح المکاسب، جلد هفتم، چاپ ششم، قم: نشر دار الصديقة الشهيدة (سلام الله عليها).
جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1382)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد اول، چاپ دوم، تهران: نشرکتابخانه گنج دانش.
حیاتی، علی عباس(1398)، اجرای احکام مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ ششم، تهران: نشر میزان.
خدابخشی، عبدالله(1393)، حقوق حاکم بر اجرای آرای مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
خمینی، روح الله(1392)، کتاب البیع، جلد پنجم، چاپ چهارم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی(قدس سره).
روحانی، سید محمد صادق(1429ه.ق)، منهاج الفقاهه: التعلیق علی مکاسب الشیخ الاعظم، جلد ششم، قم: انوار الهدی.
سبحانی تبریزی، جعفر(1414ه.ق)، المختار فی احکام الخیار، چاپ اول، قم: موسسه الامام الصادق علیه السلام.
شکاری، روشنعلی(1386)، مشروعیت عزل دین و آثار آن، فصل نامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 37، شماره 4.
شمس،عبد الله(۱۳۸۸)، آیین دادرسی مدنی دوره پیشرفته، جلد نخست، چاپ بیست و یکم، تهران: انتشارات دراک.
شمس،عبد الله(۱۳۸۸)، آیین دادرسی مدنی دوره پیشرفته، جلد سوم، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات دراک.
شمس، عبدالله(1397)، اجرای احکام مدنی، جلد نخست، چاپ دوم، تهران: انتشارات دراک.
شهید اول، محمد بن مکی(1430ه.ق)، موسوعة الشهید الأول_ اللمعة الدمشقية في فقه الامامية، جلد سیزدهم، چاپ اول، قم: مکتب الاعلام الاسلامي في الحوزة العلمية. قم المقدسة. معاونية الابحاث. مرکز العلوم و الثقافة الاسلامية.
شهید ثانی، زین الدین بن علی(1389)، الروضة البهية فی شرح اللمعة الدمشقية، جلد اول، چاپ پانزدهم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت)، قم: موسسه فرهنگی طه.
صفایی، سید حسین و امامی ،اسد الله(1397)، مختصر حقوق خانواده، چاپ پنجاه، تهران: نشر میزان.
طباطبایی، محمد بن علی(بی تا)، المناهل، چاپ اول، قم: موسسه آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث.
طباطبایی حکیم، محمد سعید(1428 ه.ق)، مصباح المنهاج(التجاره)، جلد اول، چاپ اول، نجف اشرف-عراق: موسسة الحکمة الثقافة الاسلامية.
طوسی، محمدبن حسن(1363)، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، جلد چهارم، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامية.
عاملی کرکی، علی بن حسین(محقق ثانی)(1373)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد چهارم، چاپ دوم، موسسة آل البیت علیهم السلام.
کاتوزیان، ناصر(1389)، دوره مقدماتی حقوق مدنی درس هایی از عقود معین، جلد اول، چاپ سیزدهم، تهران: کتابخانه گنج دانش.
کاتوزیان، ناصر(1389)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ بیست و چهارم، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
کاتوزیان، ناصر(1393)، حقوق مدنی(ایقاع _نظریه عمومی_ایقاع معین)، چاپ ششم، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
محقق داماد، سید محمد مصطفی(1389)، قواعد فقه بخش مدنی 1، چاپ بیست و پنجم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
معین، محمد(1380)، فرهنگ فارسی، چاپ سی و هشت، تهران: نشر سرایش.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد(1379)، مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان، جلد نهم، چاپ اول، قم: جماعة المدرسين في الحوزة العلمية بقم. مؤسسة النشر الإسلامي.
مهاجری، علی(1396)، دانشنامه اجرای احکام مدنی، جلد اول، چاپ اول، تهران: فکرسازان.
مهاجری، علی(1397)، دانشنامه اجرای احکام مدنی، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: فکرسازان.
