تاثیر عصاره هیدروالکلی گیاه بادرنجبویه (Melissa officinalis) بر کسر کوتاه¬شدگی بطن چپ قلب موش¬های صحرايي
الموضوعات :رامین بهرام نژاد هریس 1 , غلامرضا اسدنسب 2
1 - دانش‌آموخته دکترای حرفه‌ای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
الکلمات المفتاحية: اکوکاردیوگرافی, بادرنجبویه, عصاره هیدروالکلی, کسر کوتاه¬شدگی بطن چپ قلب, موش صحرایی.,
ملخص المقالة :
بادرنجبویه (Melissa officinalis) یکی از گیاهان دارویی است. در مطالعه حاضر اثر عصاره هیدروالکلی بادرنجبویه بر روی کسر کوتاه شدگی بطن چپ در مدل حیوانی موش صحرايی تعیین شد. بدین منظور، اکوکاردیوگرافی استاندارد در مورد 40 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار انجام شد و کسر کوتاه شدگی بطن چپ قلب آنها تعیین گردید. در ادامه حیوانات به‌صورت تصادفي در 4 گروه تقسیم‌بندی شدند. گروه اول شاهد و در گروههای دوم تا چهارم تیمار، عصاره بادرنجبویه، روزانه به مدت 21 روز به ترتیب با دوزهای 100، 200 و 400 میلی‌گرم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن موشها، به‌صورت تزريق داخل صفاقي تجویز شد. سپس در روزهای 7، 14 و 21 بعد از تجویز عصاره، همه موشهای 3 گروه تیمارشده، تحت اکوکاردیوگرافی مجدد قرارگرفته و کسر کوتاه شدگی بطن چپ محاسبه شد. یافتهها نشان داد که میانگین کسر کوتاه شدگی بطن چپ قلب موشهای گروه چهارم در روز 21 با 8/1±74/34 درصد، بالاترین افزایش را داشته و از این نظر با سایر گروههای تحت مطالعه اختلاف معنیدار مشاهده شد (05/0>p)، اما در داخل خود گروه چهارم میانگین‌های کسر کوتاه شدگی بطن چپ، در روز هفتم با روز چهاردهم تغییرات فاحشی نشان نداد (05/0<p). مطالعه حاضر اثر افزایشی کسر کوتاه شدگی بطن چپ قلب موش صحرایی را به دنبال تجویز عصاره بادرنجبویه در دوزها و زمانهای مختلف، نشان داد. البته افزایش مذکور تنها در بالاترین دوز و با گذشت زمان بیشتر پس از تجویز محسوستر بود که این مسئله می‌تواند ناشی از اثر این دوز خاص در شرایط تحت مطالعه باشد.
آسیب‌شناسی درمانگاهی دامپزشکی دوره 19، شماره 1، پیاپی 73، بهار 1404، صفحات: 10-1
"مقاله پژوهشی" DOI: 10.71499/jvcp.2025.1123359
تاثیر عصاره هیدروالکلی گیاه بادرنجبویه (Melissa officinalis) بر کسر کوتاهشدگی بطن چپ قلب موشهای صحرايي
رامین بهرام‌نژادهریس1، غلامرضا اسدنسب2*
1- دانش‌آموخته دکترای حرفه‌ای دامپزشکی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2- دانشیار گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
نویسنده مسئول مکاتبات: assadnassabgh@iaut.ac.ir
(دریافت مقاله: 23/4/1403 پذیرش نهایی: 18/7/1403)
چکیده
بادرنجبویه (Melissa officinalis) یکی از گیاهان دارویی است. در مطالعه حاضر اثر عصاره هیدروالکلی بادرنجبویه بر روی کسر کوتاه شدگی بطن چپ در مدل حیوانی موش صحرايی تعیین شد. بدین منظور، اکوکاردیوگرافی استاندارد در مورد 40 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار انجام شد و کسر کوتاه شدگی بطن چپ قلب آنها تعیین گردید. در ادامه حیوانات به‌صورت تصادفي در 4 گروه تقسیم‌بندی شدند. گروه اول شاهد و در گروههای دوم تا چهارم تیمار، عصاره بادرنجبویه، روزانه به مدت 21 روز به ترتیب با دوزهای 100، 200 و 400 میلی‌گرم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن موشها، به‌صورت تزريق داخل صفاقي تجویز شد. سپس در روزهای 7، 14 و 21 بعد از تجویز عصاره، همه موشهای 3 گروه تیمارشده، تحت اکوکاردیوگرافی مجدد قرارگرفته و کسر کوتاه شدگی بطن چپ محاسبه شد. یافتهها نشان داد که میانگین کسر کوتاه شدگی بطن چپ قلب موشهای گروه چهارم در روز 21 با 8/1±74/34 درصد، بالاترین افزایش را داشته و از این نظر با سایر گروههای تحت مطالعه اختلاف معنیدار مشاهده شد (05/0>p)، اما در داخل خود گروه چهارم میانگین‌های کسر کوتاه شدگی بطن چپ، در روز هفتم با روز چهاردهم تغییرات فاحشی نشان نداد (05/0<p). مطالعه حاضر اثر افزایشی کسر کوتاه شدگی بطن چپ قلب موش صحرایی را به دنبال تجویز عصاره بادرنجبویه در دوزها و زمانهای مختلف، نشان داد. البته افزایش مذکور تنها در بالاترین دوز و با گذشت زمان بیشتر پس از تجویز محسوستر بود که این مسئله می‌تواند ناشی از اثر این دوز خاص در شرایط تحت مطالعه باشد.
کلیدواژه‌ها: اکوکاردیوگرافی، بادرنجبویه، عصاره هیدروالکلی، کسر کوتاهشدگی بطن چپ قلب، موش صحرایی.
مقدمه
بیماری‌های سیستم قلبی- عروقی در جوامع بشری شایع است که البته طرق‌های متعددی برای درمان و بررسی بهبودی آنها بیان شدهاست (Badyal, 2003; Nadar, 2009; Bakris, 2012). یکی از شاخص‌های مهم در زمینه بررسی‌های سسیستم قلبی، کسر کوتاه شدگی (Fractional shortening) بطن چپ است که کاربرد با ارزشی در بررسی وضعیت طبیعی، بیماری بوده و حتی در مطالعات توام داروها در کنار سایر شاخص‌ها دخالت دارد. کسر کوتاه شدگی شاخصی برای بیان عملکرد بطن چپ قلب میباشد (Nyland and Mattoon, 2002; Watson et al., 2004; Holinski et al., 2011; Ranjbar et al., 2015; Hall, 2021). محاسبه اولتراسونوگرافیکی کسر کوتاه شدگی در مدل حیوانی موش صحرايي همانند سایر حیوانات آزمایشگاهی صورت گرفته و به این نتیجه رسیدهاند که اندازه کسر کوتاه شدگی، اطلاعاتی را در زمینه عملکرد قلب ارائه میدهد که تغییرات موجود در آن می‌تواند در تشخیص برخی از ناهنجاری‌های قلب همانند نارسایی دریچه دولختی مفید باشد (Nyland and Mattoon, 2002; Razmaraii et al., 2016).
اكوكارديوگرافي (اولتراسونوگرافی قلب) یکی از روش‌هاي تشخيصي در بررسی تفکیکی حالات طبیعی از بیماری‌های قلبی است. در این روش از امواج فرا صوتي براي تصویربرداری ساختارتشریحی قلب و از لحاظ عملکری همانند شرایط هموديناميكي و سرعت جريان خون در داخل قلب بهره می برند (Kealy and Allister, 2000; Nyland and Mattoon, 2002).
در طب سنتی از گياهاني كه داراي خاصيت دارويي می‌باشند در درمان بیماری‌های قلبی- عروقی استفاده می‌کنند. يكي از گياهاني كه داراي خاصيت دارويي بوده و مي‌تواند در درمان بسياري از بيماري‌ها مورد استفاده قرار گيرد، بادرنجبویه (Melissa officinalis) میباشد (Arzhang, 2015). از اسانس گیاه مذکور، نخستین بار در قرون وسطی به‌عنوان مقوی قلب و در درمان برخی بیماری‌ها استفادهشده است. ابوعلی سینا این گیاه را در ردیف داروهای مقوی قلب جای داده و در کتاب الادویه القلبیه چنین بیان می‌نماید که بادرنجبویه خاصیتی عجیب هم در تفریح و هم تقویت قلب دارد. در عصاره گياه بادرنجبویه تركيبات فراواني شناسایی‌شده که برای مقاصد مختلفی استفاده میگردد بهطوریکه در طب سنتی ایران به‌عنوان تسکین‌دهنده، تببر، ضداسپاسم، ضدتشنج، معرق، خوشبوکننده و ضدنفخ کاربرد دارد(Arzhang, 2015). همچنین برای بادرنجبويه اثرات آرام بخشي و تسكين دهندگي، ضد ترومبوز و تجمع پلاكتي، ضد اسپاسمي، اتساع دهندگي عروق، ضدباكتريايي و ضدقارچي، اثرات آنتی‌اکسیدانی قوي و اثرات حفاظتي بر سيستم عصبي نیز ذکر شدهاست (Ghayour, 2012). علاوه بر این اثرات آنتی‌اکسیدانی برای این گیاه در نظر گرفته‌شده که می‌تواند در كاهش آسيب اكسيداتيو نقش داشتهباشد (Rostami, 2010).
با توجه به خواص ذکرشده برای بادرنجبویه نیاز دانسته شد که مطالعه در مورد فعالیتهای قلبی هم، متعاقب استفاده از آن انجام گیرد که بررسی حاضر نیز بر این اساس پایه‌ریزی گردید و طی آن سعی شدهاست که تأثیرات دارویی بادرنجبویه با دوزهای مختلف بر روی شاخص کسر کوتاه شدگی بطن چپ قلب موشهای صحرايي تحت مطالعه به‌دست‌آمده، بتواند گوشه‌ای از اثرات درمانی مفید یا حتی غیرمفید این داروی مستخرج گیاهی را ارائه نماید. همچنین با بررسی پیشینه‌های موجود در این زمینه، مشخص شد که تأثیر دارویی بادرنجبویه بر روی کسر کوتاه شدگی قلب موشها تعیین نگردیده است، بنابراین، تحقیق فوق می‌تواند در راستای تکمیل یافته‌های دیگر محققان بر روی قلب موش نیز بکار رود.
مواد و روش‌ها
- نحوه تهیه عصاره گیاه بادرنجبویه: بدین منظور، پس از خرید برگ‌های بادرنجبویه از زمینهای اطراف شهرستان تبریز و تایید آنها توسط متخصصین مربوطه، عصارهگيري به روش سوكسله و با اتانول 70 درصد(هامون طب مرکزی، ایران) انجام یافت. بدين منظور 100 گرم برگ پودرشده گياه بادرنجبويه داخل كاغذ صافي قرار داده شد و سپس اتانول 70 درصد در فلاسك ريخته شد و درجه حرارت دستگاه سوکسله، مطابق نقطه جوش حلال تنظيم گردید. عصارهگيري به مدت 12ساعت انجام یافت. عصاره پس از تغليظ و حذف حلال، بر روي ورقه‌اي از جنس فويل آلومینيومي كه قبلا وزن شدهبود (AND, Japan) ، قرارگرفته و پس از توزين به‌منظور خشک‌کردن، درون دستگاه آون (Germany, Memmert) با دمای 40 درجه سلسیوس قرار دادهشد. پس از نيم ساعت، ورقه آلومینیومی به همراه عصاره از آون خارج‌شده و مجدداً وزن گردید و پس از آن دوباره به همان آون منتقل شد. اين عمل به فاصله زماني هر نيم ساعت يكبار، چندين بار تكرار شد تا سرانجام حاصل توزین فويل و عصاره، ثابت ماند. در ادامه و پس از خشك شدن كامل عصاره، مقدار 10 گرم از آن وزن شده و در حجم 25 میلیلیتر از نرمال سالين (شهیدقاضی تبریز، ایران) حل شد تا غلظت‌هاي مورد نظر از آن جهت تزريق به حيوانات به دست آید. به محلول حاصله به ازاي 30 درجه سانتی‌گراد نرمالين سالين، 3/0 درجه سانتی‌گراد توئين80 افزوده شد تا فاز الكلي عصاره به‌خوبی به‌صورت محلول درآيد. حجم تزريق مورد نياز هر موش صحرايي با توجه به وزن بدن در دوزهای تزريقي عصاره محاسبه شده و به‌صورت داخل صفاقي، تزريق انجام شد (Arzi, 2002; Ghayour, 2012).
- مشخصات حیوانات استفادهشده: مطالعه مشاهدهای-تجربی حاضر در سال 1400 شمسی در دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز انجام یافت. در مطالعه حاضر، تعداد 40 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار با حدود وزنی 50±250 گرم از مرکز پرورش و نگهداری حیوانات آزمایشگاهی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی علوم پزشکی تبریز خریداری و شماره‌گذاری شدند. پلیت‌های رژیمی یکنواخت مخصوص موش از کارخانه رضوان دانه تبریز (تبریز، ایران) خریداری شد که به عنوان غذا همراه با شرایط زیستی مطلوب یکسان یعنی 12 ساعت روشنایی/12 ساعت تاریکی، توام با دمای 5±22 درجه سلسیوس برای تمام گروه‌ها در نظر گرفته شد. تمامی حیوانات تحت مطالعه دسترسی آزاد به آب داشتند. عملیات میدانی کاری با رعایت مسایل اخلاقی و پروتکل‌های مطرح حقوق حیوانات آزمایشگاهی (National Institutes of Health , Guide for the Care and Use of Laboratory Animals,1985) انجام یافت.
تمامی موشهای تحت مطالعه قبل از گروهبندی تحت عملیات استاندارد اکوکاردیوگرافی با مقیدسازی فیزیکی بدون استفاده از داروهای شیمیایی قرار گرفتند. داده‌های بدست آمده هم با استفاده از فرمول کسر کوتاه شدگی محاسبه شد.
- عمل اکوکاردیوگرافی انجام شده در تحقیق: جهت انجام اکوکاردیوگرافی، ناحيه سينه در فضای بین دنده‌ای سوم تا هفتم سمت راست و چپ بدن حیوانات تحت مطالعه بعد از مقیدسازی فيزيكي تراشیده (Shave) شده و سپس با عمل شستن، ناحيه فوق تميز و عاری از هرگونه اجرام و موها گرديد. در ادامه حیوانات مورد نظر در گروههای مختلف تحقیق، بر روی میز مخصوص حالت گماری شدند، سپس با تنظيم و آماده‌سازی محل کار، با استفاده از پراب خطی مولتي فرکانس 11 مگاهرتزی (MHz) دستگاه اولتراسونوگرافي چایسون (Chison, China) مدل ایویس60 (Ivis 60)، عمل اکوکاردیوگرافی دوبعدی مد روشنایی در فضای بین دنده‌ای سوم تا هفتم آنها انجام شد (Nyland and Mattoon, 2002; Brown et al., 2002; Miranda, 2012; Darbandi Azar, 2014; Razmaraii et al., 2016). بدین منظور در موقعيت مناسب، سيستم M-mode دستگاه را فعال ساخته و در 2 تصوير ايجاد شده، اندازهگیریهای مربوطه انجام شد. لازم به ذکر است که جهت اندازه‌گيري‌ها از الگوی نمایشی M-mode و روش اندازه‌گيري لبه به لبه استفاده شد و برای محاسبه کسر کوتاه شدگی بطن چپ، قطر حفره داخلی بطن چپ در حالت سیستول (کمترین قطر در حفره بطن چپ) و نیز قطر حفره داخلی بطن چپ در حالت دیاستول (بیشترین قطر حفره بطن چپ) اندازه‌گیری شده و از فرمول نحوه محاسبه اکوکاردیوگرافی کسر کوتاه شدگی که عبارت است از FS= [LVIDd - LVIDs]/ LVIDd استفاده گردید که در فرمول مذکور، FS کسر کوتاه شدگی، LVIDd اندازه قطر داخلی بطن چپ در مرحله دیاستول و LVIDs اندازه قطر داخلی بطن چپ در مرحله سیستول میباشد (Darbandi Azar, 2014; Razmaraii et al., 2016). نهایتاً اندازه‌های بهدست آمده از عمل اکوکاردیوگرافی انجام گرفته در تحقیق حاضر، در فرمول فوق جایگذاری و مقدار کسر کوتاه شدگی بطن چپ قلب محاسبه شد (Kealy and Allister, 2000; Nyland and Mattoon, 2002).
- گروهبندی حیوانات استفادهشده: گروه بندی موشهای مورد مطالعه در پژوهش حاضر به صورت تصادفي در قالب 4 گروه با تعداد 10 سر در هر گروه به ترتیب زیر انجام گرفت:
1- گروه شاهد سالم که هیچگونه عملیاتی به جز عمل اکوکاردیوگرافی بر روی حيوانات اين گروه صورت نگرفت و در واقع حيوانات اين گروه، به عنوان کنترل مورد استفاده قرار گرفتند.
2- گروه دوم شامل موشهائی بود که با عصاره گیاه بادرنجبویه، تیمار شدند. در واقع تمامي مراحل انجام کار در اين گروه، مثل گروه شاهد بود با اين تفاوت كه 10 سر موش اين گروه، روزانه عصاره بادرنجبویه را با دوز 100 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدنشان، به مدت 21 روز، به‌صورت تزريق درون صفاقي دريافت نمودند.
3- گروه سوم هم شامل 10 سر موشی بود که روزانه عصاره بادرنجبویه را با دوز 200 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدنشان، به مدت 21 روز، به‌صورت تزريق درون صفاقي دريافت نمودند و البته بقیه مراحل کار تحقیق، مشابه گروههای 1 و2 بود.
4- در گروه چهارم روش کاری همانند سایر گروه ها بوده و فقط عصاره دارویی بادرنجبویه با دوز 400 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم بدنی موش را به‌صورت تزريق درون صفاقي دريافت کردند.
لازم به ذکر است که اساس انتخاب دوزهای استفاده شده از عصاره بادرنجبویه در تحقیق حاضر، بر مبنای اطلاعات موجود در منابع مرتبط بودهاست (Arzi, 2002; Taiwo, 2012; Arzhang, 2015; Joukar, 2015; Joukar, 2016).
- تحلیل آماری داده‌ها: داده‌های بهدست آمده به صورت میانگین ± خطای استاندارد از میانگین (mean±SEM) نمایش داده شدند. بررسی‌های آماری توسط نرم افزار SPSS نسخه 21 صورت گرفت. برای بررسی اختلافات مشاهده شده در بین گروههای مورد مطالعه از آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه (ANOVA) با اندازهگیریهای تکراری و آزمون تعقیبی توکی (Tukey) جهت مقایسه داخلی بین گروه‌ها در سطح اطمینان 95 درصد استفاده به عمل آمد . سطح معنی‌داری در مطالعه حاضر 05/0>p در نظر گرفته شد.
يافته‌ها
در شکل 1 نمونهای از تصویر نتیجه عمل اکوکاردیوگرافی انجامگرفته در مطالعه، ارائه شدهاست.
شکل 1- نمائی از تصویر الگوی نمایشی M-mode که جهت گرفتن اندازهگیریهای مورد نظر در تحقیق استفاده شده است.
همچنین در جدول 1، میانگین کسر کوتاهشدگی محاسبهشده در مورد بطن چپ قلب موشهای 4 گروه مختلف تحقیق، طی زمانهای متفاوت، در بر حسب درصد نشان داده شدهاست.
جدول 1- میانگین کسر کوتاه شدگی بطن چپ قلب موشهای تحت مطالعه در طی زمانهای مختلف (درصد)
گروههای مورد مطالعه | روزهای تحت مطالعه |
| |||
روز صفر | روز 7 | روز 14 | روز 21 | ||
گروه اول (شاهد) گروه دوم گروه سوم گروه چهارم | a10/33 a16/33 a24/33 a33/33 | b21/33 b29/33 b33/33 b87/33 | c15/33 c63/33 c85/33 c17/34 | d33/33 d21 /34 d 64/34 ad42/36 | |
b,c,d,a: حروف غیرمشابه در ردیف مربوطه اختلاف آماری معنیدار در سطح اطمینان 95 درصد را نشان میدهد (05/0>p).
براساس اطلاعات ارائه شده در جدول 1، ملاحظه میگردد که در مورد حیوانات سالم که مطابق پروتکل روش کار ارائه شده، آنها نیز همانند بقیه گروه‌ها تحت عمل اکوکاردیوگرافی مشابه قرارگرفته بودند، میانگین حاصله در مورد کسر کوتاه شدگی بطن چپ قلب در طی زمانهای مختلف، 09/0±215/33 درصد میباشد که در این برآورد، ارقام مربوط به روزهای هفتم، چهاردهام و بیست و یکم گروه شاهد نیز در نظر گرفته شده است. میانگین کسر کوتاهشدگی داده‌های اولین روز مطالعه (روز صفر) در گروههای مختلف 17/0±21/33 درصد تخمین زده شد. همچنین در روز هفتم بعد از تجویز عصاره، میانگین کسر کوتاه شدگی در تمامی گروه‌ها 49/0±54/33 درصد، در روز چهاردهم 75/0±63/33درصد و در روز بیست و یکم هم 8/1±74/34 درصد محاسبه شد.
از طرف دیگر اختلاف آماری معنی‌داری در مقدار میانگین محاسبه شده در خصوص روز صفر تحقیق، یعنی در مورد همه موشهای تمامی گروههای تحت مطالعه دیده نشد (001/0=p). همچنین اختلاف آماری معنیدار در مورد میانگین مربوط به حیوانات گروه شاهد در روزهای مختلف مطالعه دیده نشد (001/0=p). اختلاف آماری معنیدار در مقایسه میزان میانگین روز صفر با داده‌های همان گروه در روزهای هفتم و چهاردهم مطالعه نیز دیده نشد (05/0>p). اما تنها اختلاف آماری معنیدار مشاهده شده در تحقیق حاضر، در مقایسهء میانگین محاسبه شده مربوط به بالاترین دوز استفاده شده از عصاره بادرنجبویه در روز بیست و یکم با سایر روزها و به خصوص روزهای چهاردهام و هفتم با داده‌های هم گروه بود (05/0>p).
بحث و نتیجه‌گیری
مطالعه حاضر یکی از کاربردهای بسیار مهم وکاربردی اولتراسونوگرافی را بیان میدارد. یکی از روشهای مورد استفاده اولتراسونوگرافی قلب یا به عبارتی اکوگاردیوگرافی است. این الگو در حیوانات آزمایشگاهی نیز قابل انجام میباشد که مطالعه حاضر نیز به این نکته اشراف داشته و بیانگر امکان استفاده اکوکاردیوگرافی در موش به عنوان یک مدل تجربی حیوانی را نشان میدهد. البته این روش نیز به منظورهای مختلفی روی موش صحرایی مورد استفاده قرارگرفته است (Brown et al., 2002; Slama et al., 2003; Wasmeier et al., 2007; Scheer et al., 2012; Razmaraii et al., 2016).
تعیین کسر کوتاهشدگی یکی از شاخص‌های بسیار مهم در اکوکاردیوگرافی است و معیاری برای بیان عملکرد بطن به خصوص بطن چپ قلب میباشد که يافته‌هاي مطالعه اخیر نیز بیانگر بررسی عملکردی قلب و تعیین این پرامتر مهم در این مدل حیوانی است (Nyland and Mattoon, 2002; Watson et al., 2004; Holinski et al., 2011; Scheer et al., 2012; Hall, 2021).
مطالعه حاضر نیز همسو با نتایج رزم آرايي و همکاران میباشد که در سال 2016 میلادی با محاسبه اولتراسونوگرافی کسر کوتاه شدگی در موش صحرایی عملکرد قلب را بررسی نمودند و این شاخص را همانند سایر محققین مهم ارزیابی کرده‌اند (Cartee, 2000; Brown et al., 2002; Razmaraii et al., 2016). مدل حیوانی موش برای کارهای تحقیقاتی در زمینه سیستم قلبی – عروقی مورد استفاده قرار می‌گیرد و مطالعات زیادی در این زمینه ارائه شده است(Badyal et al., 2003; Sadeghy et al., 2021, Asghari et al., 2014; Leong, 2015) که این مطالعه نیز تائیدی در این زمینه می باشد. محدوده داده‌های این مطالعه با یافته‌های اعدادی ذکرشده در گزارش سچير همخوانی دارد (Scheer et al., 2012). همچنین میانگین کسر کوتاه شدگی در موشهای صحرایی تحت مطالعه با بررسی‌های رزم آرایی و همکاران هم راستایی و نزدیک به هم می‌باشند (Razmaraii et al., 2016). علاوه بر این با یافته‌های رنجبر و همکاران در سال 2015 میلادی و نیز با داده‌های ارائه شده توسط بهرام نژاد و همکاران در سال 2022 میلادی همخوانی دارد (Bahramnejad Heris, 2022).
مطالعه حاضر اثر افزایشی درصد کسر کوتاه شدگی قلب موش صحرایی را در دوزهای مختلف بیان می‌کند که این افزایش با گذشت زمان نیز قابل مشاهده است ولی این افزایش تنها در دوز بالاتر و حتی در گذشت زمان بیشتر تجویز، دیده می‌شود که این مسئله می‌تواند ناشی از اثر این دوز خاص در شرایط تحت مطالعه باشد.
در مطالعه حاضر افزایشی در کسر کوتاه شدگی قلب موش صحرایی دیده شد که این افزایش قابل مشاهده میباشد ولی این اختلاف در دوز بالایعنی 400 میلی گرمی بیشتر خود را نشان می دهد. که یکی از علل این مسئله می‌تواند مربوط به سعی بیشتر قلب در رساندن خون به رگ ها جهت پخش به سایر اندام‌ها باشد که در طی این عملیات خونرسانی بهتر و بیشتر به داخل شریان‌ها مد نظر میباشد والبته علت این افزایش بیشترمربوط به پاسخ‌های رگی تحت تاثیر این عصاره بادرنجبویه نیز می‌تواند باشد.
عوارض جانبی ناشی از مصرف داروهاي شیمیایی رو به افزایش است و از طرفی ارزش اقتصادي و جایگاه دیرینه‌اي که گیاهان معطر و دارویی در بحث بهداشت و سلامت جامعه دارند، سبب شده رویکرد جهانی به سمت شناسایی گیاهان دارویی مؤثر و بررسی کمی و کیفی ترکیبات مؤثره آنها با هدف فرمولاسیون و تولید داروهاي مؤثر و کم خطر منطبق با عملکرد آنها در طب سنتی شده است (Arzi, 2002; Arzhang, 2015) که مطالعه حاضر نیز نقش درمانی یکی از این گیاهان یعنی بادرنجبویه را در این زمینه بیان میدارد.
در تحقیقات مختلفی از بادرنجبویه در مدل حیوانی موش استفادهشده که مطالعه انجام‌شده اخیر نیز بیانگر استفاده از این گیاه در این مدل حیوانی میباشد (Arzi, 2002; Ghayour, 2012; Arzhang, 2015).
اثرات آنتی‌اکسیدانی برای این گیاه در نظر گرفته‌شده که می‌تواند در كاهش آسيب اكسيداتيو نقش داشته باشد (Rostami, 2010). رادیکال‌های آزاد تولیدی در ایجاد ناراحتی‌های قلبی نقش دارند در جهت کاهش اثر این رادیکال‌های آزاد از مواد آنتی‌اکسیدان استفاده به عمل می‌آید (Rostami, 2010; Bahramnejad Heris, 2022). که مطالعه حاضر نیز با توجه به خاصیت آنتی اکسیدانی بادرنجبویه، پایه‌ریزی شد تا تغییرات کسر کوتاهشدگی را که بیانگر گوشه‌ای از عملکرد قلب و یک اثر غیر مستقیم آنتی‌اکسیدان‌ها است را بررسی نماید.
یافته‌های این مطالعه که با تجویز عصاره بادرنجبویه افزایشی در کسر کوتاهشدگی دیده می‌شود با بیانات ابوعلی سینا همخوانی دارد چرا که ابوعلی سینا این گیاه را در ردیف داروهای مقوی قلب جای‌داده و در کتاب الادویه القلبیه چنین بیان می‌نماید که بادرنجبویه خاصیتی عجیب هم در تفریح و هم تقویت قلب دارد (Arzhang, 2015).
مطالعه حاضر در تکمیل مطالعات قبلی اثرات این گیاه بر روی قلب پایه‌ریزی گردیده و تغییرات احتمالی ناشی از اثر آن را بر روی یکی از پارامترهای مهم قلب یعنی کسر کوتاه شدگی را بیان میدارد. مطالعه حاضر نیز اشاره به تأثیرات سیستم قلبی عروقی این عصاره دارد که با یافته‌های ذکرشده در مورد تأثیرات قلبی این عصاره مطابقت و همسویی دارد (Joukar, 2015; Joukar, 2016).
مطالعه حاضر آشکار ساخت که اثر افزایشی کسر کوتاه شدگی قلب موشهای صحرايي همراه با تجویز دارو بیشتر شده و این روند افزایشی کاملاً در دوز بالا مشهود است و با گذشت زمان تجویز این اثر افزایشی محسوس‌ترخود را نشان میدهد. نتایج به‌دست‌آمده می‌تواند گوشه‌ای از اثرات تکمیلی اثرات قلب را بیان نماید که تا‌کنون مشابه چنین مطالعه‌ای در موش دیده نشده است که ارزش این مطالعه را بیشتر آشکار می‌نماید.
سپاسگزاری
از کارکنان محترم دانشکده دامپزشکي دانشگاه آزاد اسلامي واحدعلوم پزشکی تبريز و معاونت محترم پژوهشي که ما را در انجام تحقيق فوق ياري رساندند کمال تشکر را داریم. این مقاله بدون دریافت هیچگونه کمک مادی انجام یافته است.
تعارض منافع
نویسندگان اعلام می‌دارند که هیچگونه تضاد منافعی ندارند.
منابع
· Arzhang, M., Dakhili, M. and Farahani, F. (2015). Investigation of Chemical Compounds and Anti-microbial Activity of Essential Oil of Melissa officinalis. Qom University of Medical Sciences Journal, 9(1): 7-13. [In Persian]
· Arzi, A. and Shafie, M. (2002). The effect of hydroalcoholic extract of Melissa Officinalis in prevention of convulsions induced by Nicotine in mice. Journal of Babol University of Medical Sciences, 4 (2):18-22. [In Persian]
· Asghari, A., Kashfi Yeganeh, G. and Mortazavi, P. (2014). Preventive effects of metformin on renal ischemia-reperfusion injury in the rat. Journal of Veterinary Clinical Pathology, 7(28): 322-352. [In Persian]
· Badyal, D.K., Lata, H. and Dadhich, A.P. (2003). Animal models of hypertension and effect of drugs. Indian Journal of Pharmacology, 35(6): 349-362.
· Bahramnejad Heris, R., Assadnassab, Gh. and Mousavi, G. (2022). Increasing of Echocardiographic Fractional shortening following induced experimental hypertension in rats. Journal of Veterinary Clinical Pathology, 15(60): 369-381. [In Persian]
· Brown, L., Fenning, A., Chan, V., Loch, D., Wilson, K., Anderson, B., et al. (2002). Echocardiographic assessment of cardiac structure and function in rats. Heart Lung Circulation, 11(3): 167-173.
· Cartee, R.B. (2000). An Atlas and Textbook of Diagnostic Ultrasonography of the Dog and Cat. First edition, UK: London, Manson Publishing, pp: 68-112.
· Darbandi Azar, A., Tavakoli, F., Moladoust, H., Zare, A. and Sadeghpour, A. (2014). Echocardiographic evaluation of cardiac function in ischemic rats: value of M-mode echocardiography. Research Cardiovascular Medicine, 3(4): e22941.
· Ghayour, M., Behnam-Rassouli, M., Ghayour, N., Tehranipour, M. and Kamyabi-Abkooh, A. (2012). Investigating the Anti-epileptic and Sedative Effects of Hydroalcoholic Extract of Melissa officinalis (Lemon Balm) Leaf on Pentylenetetrazol Induced Epileptiform Seizures in Wistar Rat. Journal of Medicinal Plants, 11 (41):64-73.
· Hall, J., (2021). Guyton and Hall Textbook of Medical Physiology (Guyton Physiology). 13th ed., UK: London, Elsevier Saunders, pp: 315 -352.
· Holinski, S., Knebel, F., Heinze, G., Konertz, W., Baumann, G. and Borges, A.C. (2011). Noninvasive monitoring of cardiac function in a chronic ischemic heart failure model in the rat: assessment with tissue Doppler and non-Doppler 2D strain echocardiography. Cardiovascular Ultrasound, 9(26): 15-21.
· Joukar, S., and Asadipour, H. (2015). Evaluation of Melissa officinalis (Lemon Balm) Effects on Heart Electrical System. Research in Cardiovascular Medicine, 4(2): 27013.
· Joukar, S., Asadipour, H., Sheibani, M., Najafipour, H. and Dabiri, S. (2016). The effects of Melissa officinalis (lemon balm) pretreatment on the resistance of the heart to myocardial injury. Pharmaceutical Biology, 54(6):1005-1013.
· Kealy, M.A. and Allister, M.C. (2000). Diagnostic radiology and ultrasonography of the Dog and Cat. Philadelphia, Mosby Year Book, pp: 1-17, 211-224.
· Leong, X.F., Ng, C.Y. and Jaarin, K. (2015) Animal Models in Cardiovascular Research: Hypertension and Atherosclerosis. BioMed Research International, 2015: 528757.
· Miranda, A., Costa-e-Sousa, R.H., Werneck-de-Castro, J.P., Mattos, E.C., Olivares, E.L., Ribeiro, V.P., et al. (2007). Time course of echocardiographic and electrocardiographic parameters in myocardial infarct in rats. An Academia Brasileira De Ciencias, 79(4): 639-648.
· Nadar, S. and Lip, G. (2009). Hypertension, London, OUP, pp: 130-220.
· Nyland, T. and Mattoon, J. (2002). Veterinary Diagnostic ultrasound. Philadelphia, Saunders, pp: 11-55.
· Ranjbar, K., Nazem, F., Nazari, A. and Golami, M.R. (2015) Effect of 10 Weeks Aerobic Exercise Training on Left Ventricular Systolic Function, Caspase-3 Level and Infarction Size in Myocardial Infarction Rat. Journal of Knowledge & Health, 10(3): 16-24.
· Razmaraii, N., Babaei, H., Mohajjel Nayebi, A., Assadnassab, Gh., Ashrafi Helan, J. and Azarmi, Y. (2016). Cardioprotective Effect of Grape Seed Extract on Chronic Doxorubicin-Induced Cardiac Toxicity in Wistar Rats. Advanced Pharmaceutical Bulletin, 6(3): 423-433.
· Rostami, S., Zeinab Momeni, Z., Rasouli, M.B. and Ghayour, N. (2010). Comparison of antioxidant effect of Melissa officinalis leaf and vitamin C in lead acetate-induced learning deficits in rat. Daneshvar Medicine, 17(86): 47-54.
· Sadeghy, R., Amouoghli Tabrizi, B. and Fartashvand, M. (2021). The effect of co-administration of sildenafil citrate with dextromethorphan and chlorpheniramine on serum biomarkers of cardiac injury in rats. Veterinary Clinical Pathology, 14(56): 401-410. [In Persian]
· Scheer, P., Sverakova, V., Doubek, J., Janeckova, K., Uhrikova, I. and Svoboda, P. (2012). Basic values of M-mode echocardiographic parameters of the left ventricle in outbreed Wistar rats. Veterinary Medicine, 12(57): 42-52.
· Slama, M., Susic, D., Varagic, J., Ahn, J. and Frohlich, E.D. (2003). Echocardiographic measurement of cardiac output in rats. American Journal Physiology, 284(2): 691-697.
· Taiwo, A.E., Leite, F.B., Lucena, G.M., Barros, M., Silveira, D., Silva, M.V., et al. (2012). Anxiolytic and antidepressant-like effects of Melissa officinalis (lemon balm) extract in rats: Influence of administration and gender. Indian Journal of Pharmacology, 44(2):189-92.
· Wasmeier, G.H., Melnychenko, I., Voigt, J.U., Zimmermann, W.H., Eschenhagen T, Schineis, N., et al. (2007). Reproducibility of transthoracic echocardiography in small animals using clinical equipment. Coronary Artery Disease, 18(4): 283-291.
· Watson, L.E., Sheth, M., Denyer, R.F. and Dostal, D.E. (2004). Baseline echocardiographic values for adult male rats. Journal of the American Society of Echocardiography, 17(2): 161-167.
