بررسی ماهیت و ضمانت اجرای اقدامات داعش در رابطه با زنان از منظر فقه

الموضوعات : فقه و مبانی حقوق اسلامی

علی جهانی بایقوت ¹ (دانشجوی دکتری ، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی، تهران ، ایران)
سیدعلی پورمنوچهری ² (استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی، تهران، ایران(نویسنده مسئول)[e-mail])
سید رضا احسانپور ³ (استادیار ،گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 21 الخميس , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 27 الخميس , رجب, 1445

الکلمات المفتاحية: آدم¬ربایی, برده گیری, تجاوز به عنف, آدم ربایی, سرقت انسان, داعش, فقه ,

ملخص المقالة :

یکی از اقدامات ضدانسانی داعش در دوران تسلط بر نکاتی از عراق و سوریه، برده گیری زنان به عنوان اسیر جنگی و فروش آنان در بازارهایی بود که به همین منظور برپا می­شد. گروه داعش اقدامات مذکور را با دستاویز متون شرعی و با استناد به احادیث و متون قرآن انجام می داد. گروه داعش با ادعای برپایی خلافت اسلامی و اجرای دستورات شرع، جنگ های خود را تحت عنوان جهاد تعریف می کرد و تمامی مخالفان خود را به نام کافر، در بازار مورد خرید و فروش قرار می داد. بررسی متون فقهی حاکی از آن است که این اقدامات مطلقاً سنخیتی با احکام و دستورات شرعی نداشته و اقدامات داعش در این مورد جرم بوده و مستوجب عقوبت و کیفر می باشند. ولی نکته مهم در این رابطه، ماهیت و عنوان مجرمانه این اقدامات و نحوه مجازات آن می باشد که هدف از نگارش این مقاله، تبیین ماهیت فقهی اقدامات داعش در این زمینه و مجازات این قبیل افعال می­باشد تا مشخص گردد که ضمانت اجرای فقهی برده گیری و فروش زنان چیست و تحت چه عناوینی در فقه، جرم انگاری شده اند؟ این پژوهش به روش تحلیلی-توصیفی و با تکیه به اسناد کتابخانه ای و اینترنتی انجام شده است و نتایج تحقیق نشان می دهد: اقدامات داعش در مورد زنان ماهیتاً آدم ربایی بوده و از نظر فقهی مستوجب قطع دست یا تعزیر هستند.

 

المصادر:

الف) فارسی
کتاب
1. اشتری، بهناز (1390)، قاچاق زنان بردگی معاصر، تهران: نشرمیزان.
2. جوادی آملی، عبدالله (1375)، فلسفه حقوق بشر، چاپ اول، قم، انتشارات اسراء
3. کدیور، محسن (1388). حق الناس (اسلام و حقوق بشر، چ 4، تهران، انتشارات کویر
4. مصباح یزدی، محمد تقی (1388). نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، چاپ اول، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
5. ناصری مقدم، حسین و سلطانی، عباسعلی (1399)، کرامت انسانی و فقه، مشهد، پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی
6. هاشمی شاهرودی، محمود (1419ق). بایسته هاى فقه جزا، چاپ اول، بی جا: میزان و دادگستر
مقاله
1. احمدی نژاد، مریم. (1402). جنایات داعش علیه زنان و کودکان از منظر حقوق بین‌الملل و نقش شهید سلیمانی در مقابله با آن. زن در توسعه و سیاست، 21(2): صص 407-443.
2. امتحانی، احمدرضا، نادری عوج بغزی، جواد، پایدارفرد، علی. (1401). معیار تفکیک جرم آدم‌ربایی از جرایم مشابه در نظام کیفری ایران. فصلنامه تمدن حقوقی، 5(10): صص 431-451.
3. ایروانی، جواد، موسوی خراسانی، سید محمد حسن. (1399). تحلیل انتقادی دلایل فقیهان بر «قتل»، «بردگی»، «منّ» و «فداء» اسیر جنگی. فقه و اصول، 52(2): صص 31-49.
4. بیگ زاده، ابراهیم، میرزاده، منا. (1394). مقایسه شدت جرم و مجازات جنایات علیه بشریت و جنایات جنگی. فصلنامه تحقیقات حقوقی، 18(71): صص 43-73.
5. تقی‌پور، علیرضا. (1396). تأثیر نظام حقوق بشر بر اساسنامه دادگاه‌های کیفری بین‌المللی در زمینه مجازات اعدام. پژوهشهای حقوق جزا و جرم شناسی، 5(10): صص 101-125.
6. جعفری، سانازالسادات، زمانی، مسعود، مقامی، امیر. (1401). برده‌داری جنسی در حقوق بین‌الملل کیفری با تأکید بر رویه دادگاه ویژه سیرالئون. فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران، 52(4): صص 1993-2017
7. خاک، روناک. «جرم‌انگاری خشونت جنسی در حقوق بین‌الملل کیفری». مجله حقوقی بین‌المللی 39: صص 146-101.احمدی نژاد
8. خالقی، علی؛ برزگر، محمدرضا (1399)؛ خشونت جنسی علیه زنان ایزدی به‌مثابه نسل‌زدایی با تاکید بر رای دادگاه بین‌المللی رواندا در پرونده آکایسو، نشریه پژوهشهای حقوق جزا و جرم شناسی، 8(16): صص 7-31
9. رحیمی، حمید و نوبهار، رحیم (1401). تحلیل فقهي-حقوقي بزه قوادی، فصلنامه علمی پژوهش حقوق کيفری، دوره 11، شماره 40: صص 45-70
10. روحانی، کارن، سلطان قیس، فرید. (1396). عملکرد داعش از دیدگاه قواعد حقوق اسلامی و حقوق بین الملل بشردوستانه. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 4(4): صص 25-52.
11. فتاحی وانانی، فتاح، صابری، حسین، فخلعی، محمد تقی. (1401). رویکرد فقیهان به موضوع بیع انسان آزاد در پرتوِ روایت سکونی. فقه و اصول، 54(1): صص 121-136.
12. فرهمند، مهناز، حائری، محمدحسن؛ فخلعی، محمدتقی (1400)، واکاوی حکم استرقاق اسیر جنگ بر اساس آیات و احادیث، فصلنامه تخصّصی مطالعات قرآن و حدیث سفینه، دوره 18، شماره 7، «ویژه کتابشناخت متون امامیه»، صص 166-191
13. قدمی عزیزآباد، مصیب، بهاری، جلال، لک، زهرا، اتابکی، مژگان، زارع، محمدحسین. (1398). تجاوز به عنف در حقوق کیفری ایران. مجله حقوقی دانشگاه اصفهان، 6(2): صص 35-64.
14. کدیور، محسن (1382). «مسأله برده¬داری در اسلام». مقاله قرائت شده در دومین همایش بین¬المللی حقوق بشر(مبانی نظری حقوق بشر)، قم: دانشگاه مفید
15. کروشاوی، طاهر، نشان، خسرو، گنجی، محمد حسین. (1398). تحلیل جرم آدم‌ربایی در فقه‌اسلامی و حقوق کیفری ایران. دانش و پژوهش حقوقی، 5(1): صص 115-132.
16. کلانتری، کیومرث، زارعی، محمد. (1389). قاچاق زنان به قصد فحشا (از منظر فقه جزایی و حقوق کیفری). فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دوره 2، شماره 2: صص 123-152.
17. مالدار، محمدحسن، حسن زاده خباز، سیده نگین، الهی خراسانی، علی. (1401). بازخوانی انتقادی غنیمت‌انگاری زنان در فقه اسلامی در جهان معاصر. فقه و مبانی حقوق اسلامی، 55(2): صص 430-409.
18. مدرس، محمدولی، ساقیان، علی، حسینی، مریم‌السادات. (1395). بررسی تطبیقی مبانی فکری و رویکرد عملی داعش با قرآن و سیره نبوی. پژوهشنامه رسانه بین الملل، 1(1): صص 11-32.
19. مدرس، محمدولی، ساقیان، علی، حسینی، مریم‌السادات. (1395). بررسی تطبیقی مبانی فکری و رویکرد عملی داعش با قرآن و سیره نبوی. پژوهشنامه رسانه بین الملل، 1(1): صص 11-32.
20. مدرس، محمدولی، ساقیان، علی، حسینی، مریم‌السادات. (1395). بررسی تطبیقی مبانی فکری و رویکرد عملی داعش با قرآن و سیره نبوی. پژوهشنامه رسانه بین الملل، 1(1): صص 11-32
21. موسوی خراسانی، سید محمدحسن، ایروانی، جواد. (1398). موازنه آیات جهاد در قرآن با توسل به زور در حقوق بین الملل. پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 6(2): صص 183-208.
22. نوبهار، رحیم (1385). قاچاق زنان برای روسپیگری از منظر آموزه‌های اسلامی با نگاه به مقررات بین‌المللی و حقوق ایران. پژوهش‌های حقوق تطبیقی. دوره ۱۰، شماره ۳: صص ۱۸۷-۲۲۰
ب) عربی
1. ابراهیم بن علی ابواسحاق شیرازی (1379)، المهذّب فی فقه الامام الشافعی، ج۱، بیروت
2. ابوالصلاح حلبى، تقى بن نجم (1403ق)، الکافی فی الفقه، چاپ اول، اصفهان: کتابخانۀ عمومى امیرالمؤمنین(ع)
3. ترحینی عاملى، محمدحسن (1427ق)، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، چاپ چهارم، بی جا: دارالفقه
4. جعفر بن حسن محقق حلی (1389)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج۲، چاپ عبدالحسین محمدعلی، نجف
5. خمینى، روح اللّه (بی تا)، تحریر الوسیلة، چاپ اول، بی جا: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم.
6. شهید ثانى، زین الدین¬بن على (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى کلانتر)، چاپ اول، بی جا: کتاب فروشى داورى
7. شهید ثانى، زین الدین¬بن على (1413ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، چاپ اول، بی جا: مؤسسة المعارف الإسلامیة،
8. صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی
9. طباطبائی، على بن محمدعلی (1418ق)، ریاض المسائل، چاپ اول، بی جا: آل البیت(ع)
10. طوسى، محمدبن حسن (1387)، المبسوط فی فقه الإمامیة، چاپ سوم، بی جا: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة،
11. طوسى، محمدبن حسن (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، چاپ دوم، بیروت: دارالکتاب العربی
12. طوسى، محمدبن حسن (1407ق)، الخلاف، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى
13. طوسى، محمدبن حسن (1407ق)، تهذیب الأحکام، چاپ چهارم، بی جا: دارالکتب الإسلامیة
14. علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق)، قواعدالاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، مؤسسه نشر اسلامی
15. فاضل هندى، محمدبن¬حسن (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى
16. کلینى، محمدبن یعقوب (1407ق)، الکافی، چاپ چهارم، بی جا: دارالکتب الإسلامیة
17. محمد حسن بن باقر نجفی (1412ق)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت
18. مهاجر، ابوعبدالله (بی تا). مسائل من فقه الجهاد. بی جا
19. وهبه مصطفی زحیلی (1409ق)، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج۵، دمشق
ج) لاتین
1. "Mesopotamia: The Code of Hammurabi". Archived from the original on 14 May 2011. Retrieved 11 October 2014. e.g. Prologue, "the shepherd of the oppressed and of the slaves" Code of Laws No. 7, "If any one buy from the son or the slave of another man". {{cite web}}: line feed character in
2. "SRSG Bangura and SRSG Mladenov gravely concerned by reports of sexual violence against internally displaced persons". Uniraq.org. Archived from the original on 24 September 2014. Retrieved 23 October 2014.
3. Economist Staff (October 18, 2014). "Jihadists Boast of Selling Captive Women as Concubines". The Economist. Retrieved 20 October 2014.
4. Mathis-Lilly, Ben (14 October 2014). "ISIS Declares Itself Pro-Slavery". Slate. Archived from the original on 2014-10-19. Retrieved 20 October 2014. See also Abdel Aziz, Salma (13 October 2014). "ISIS states its justification for the enslavement of women". CNN. Archived from the original on 2017-06-21. Retrieved 13 October 2014.

منابع اینترنتی
1. تارنمای مشرق. «زنان ایزدی چگونه توسط داعش به عنوان برده به فروش می‌رسند».
https://www.mashreghnews.ir/news/493299/,
2. تارنمای بي بي سي فارسي. «داعش زنان ايزدي ربوده شده را مي فروشد».
.http://www.bbc.com/persian/world/2014/08/140830_l26_isis_yazidi_syria_iraq_women.
3. تارنمای بي بي سي فارسي. «روايت زنان ايزدي از داعش و بردگي جنسي».
.http://www.bbc.com/persian/world/2014/12/141222_l26_yazidi_women_iraq_sex_slavery
4. بي بي سي فارسي، «سازمان ملل چگونه نسل كشي ايزديان را به رسميت شناخت؟»
.http://www.bbc.com/persian/world/2016/08/160808_l39_yazidi_massacare_ghoreishi،

5. https://parsi.euronews.com/2018/07/30/women-s-sexual-slavery-by-isil-in-afghanistan
6. ISIS introduces ‘price scheme’ for selling enslaved women and girls https://www.rt.com/news/202071-isis-slaves-girls-prices/
7. https://www.theguardian.com/global-development/poverty-matters/2014/jul/03/isis-iraqi-women-rape-violence-repression
8. https://www.ipsnews.net/2014/06/op-ed-surging-violence-against-women-in-iraq/
اسناد
1. Rome Statute of the International Criminal Court, 2002: Article7&8
2. Element of Crimes 2010: 8 - Article 8 (2) (b) (xxii)-2 War crime of sexual slavery
3. Element of Crimes 2010: 8 - Article 8 (2) (b) (xxii)-2 War crime of sexual slavery