اثربخشی بسته ارتقای مهارتهای زبانی مبتنی بر توانبخشی شناختی بر عملکرد شناختی کودکان با آسیب ویژه زبانی
الموضوعات :پرستو شیرزادی 1 , سالار فرامرزی 2 , سمیرا وکیلی 3 , پارسا عزیزی 4
1 - دانشجوی دکتری، گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه کودکان با نیازهای ویژه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
3 - استادیار، گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
4 - استادیار، گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: کلیدواژه‌ها: مهارتهای زبانی, عملکرد شناختی, توانبخشی شناختی, کودکان با آسیب ویژه زبانی.,
ملخص المقالة :
چکیده هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی بسته ارتقای مهارتهای زبانی مبتنی بر توانبخشی شناختی بر عملکرد شناختی کودکان با آسیب ویژه زبانی بود. روش پژوهش حاضر از نوع آمیخته اکتشافی بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی کودکان 5 تا 7 ساله دارای آسیب ویژه زبانی بودند که در سال تحصیلی 1402-1401 به مراکز گفتاردرمانی شهر بروجرد مراجعه کرده بودند که از این میان 30 کودک به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابزارهای مورد استفاده شامل مقیاس هوشی وکسلر کودکان(نسخه چهارم)، مصاحبه بالینی نیمه ساختاریافته و پرسشنامه سنجش مهارتهای عصب روان شناختی در کودکان پیش دبستانی بود. در ادامه، مداخلات ارتقای مهارتهای زبانی مبتنی بر توانبخشی شناختی پس از طراحی و ارزیابی روایی محتوایی، طی 12 جلسه 45 دقیقه‌‌ای به نمونه‌های گروه آزمایش ارائه و سپس داده‌ها با روش تحلیل واریانس مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان داد که تاثیر بسته ارتقای مهارتهای زبانی مبتنی بر توانبخشی شناختی بر عملکرد شناختی آزمودنی‌های گروه آزمایش در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری معنی دار است(01/0P <). در مجموع می‌‌توان گفت بسته ارتقای مهارتهای زبانی مبتنی بر توانبخشی شناختی منجر به بهبود عملکرد شناختی در کودکان با آسیب ویژه زبانی شده و لذا می‌‌توان از این بسته به عنوان یک روش مداخله‌ای جهت ارتقای عملکرد شناختی کودکان استفاده نمود. کلیدواژه‌ها: مهارتهای زبانی، عملکرد شناختی، توانبخشی شناختی، کودکان با آسیب ویژه زبانی.
منابع
آصفی، م؛ نجاتی، و؛ و شریفی، م. (1397). تاثیر توانبخشی شناختی را بر بهبود مهارتهای زبانی کودکان 9 تا 12 مبتلا به ADHD. مجله علوم و تحقیقات توانبخشی (JRSR)، 4: 96-89.
انجمن روانپزشکی آمریکا. (2013). "راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی، ویرایش پنجم". ترجمه رضاعی، ف؛ فخرایی، ع، فرمند، آ؛ نیلوفری، ع؛هاشمی آذر، ژ؛ و شاملو، ف.(1394). تهران: انتشارات ارجمند.
بیرامی، م؛هاشمی، ت؛ خانجانی، ز؛ نعمتی، ف؛ و رسول زاده، ح. (1400). اثربخشی توانبخشی شناختی مبتنی بر کنترل حرکتی بر ارتقای کارکردهای اجرایی در دانش آموزان مبتلا به اختلال نقص توجه- بیش فعالی. فصلنامه پژوهش‌های نویت روانشناختی، 16(61): 18-1.
خسرویان، ف. (1401). اثربخشی توان بخشی شناختی بر بهبود توجه دانش آموزان دارای اختلال یادگیری خاص شهر کرمانشاه. مجله پیشرفت‌های نوین در علوم رفتاری، 7(55): 185-177.
رادفر، ف؛ نجاتی، و. (1395). تاثیر توانبخشی شناختی بر حافظه کاری و روانی کلامی دانش آموزان نارساخوان یک مطالعه موردی. مجله اندیشه و رفتار، 10(40): 26-17.
زارع، ح؛ شریفی، ع. ا؛ و نعامی، ا. (1398). اثربخشی برنامة توانبخشی شناختی توجه و حافظه بر فراخنای حافظة کاری واجی و رشد زبان بیانی و دریافتی کودکان کاشت حلزون شده. فصلنامه انجمن ایرانی روانشناسی، 3(23): 15-1.
سیدمحمدی، س. ح. ر؛ احتشام زاده، پ؛ حافظی، ف؛ پاشا، ر؛ و مکوندی، ب. (1398). اثربخشی توانبخشی شناختی پس از دارودرمانی بر کارکردهای اجرایی مغز و علائم رفتاری کودکان مبتلا به اختلال ADHD شهر اهواز. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 6(3): 117-102.
صالحیان بروجردی، ح؛ عشایری، ح؛ و مهریار، ا. ه. (1399). اثربخشی توانبخشی شناختی بر کارکردهای اجرایی و شدت اختلال ناروانی گفتار در کودکان مبتلا به اختلال ناروانی گفتار. مجله علوم پیراپزشکی و توانبخشی مشهد، 9(4): 26-16.
عابدی، م. ر؛ صادقی، ا؛ و ربیعی، م. (1388). مقیاس هوشی وکسلر کودکان چهار/ ترجمه، انطباق و هنجاریابی. اصفهان: نشر نوشته.
عبدل آبادی، ح؛ پیله ور، س؛ و صارمی، ع. ا. (1395). اثر توانبخشي شناختي بر كاركردهاي شناختي، حافظه، افسردگي و اضطراب در بيماران مبتلا به مالتيپل اسكلروز. مجله شفای خاتم، 4(3): 40-28.
محمدی، م؛ سعداللهی، ع؛ و قربانی، ر. (1392). شیوع آسیب ویژه زبان در کودکان 5 ساله شهر سمنان. مجله کومش، 15(2): 190-182.
مرادی، م. ر؛ کیانی، م. (1399). اثربخشی تمرینهای عملی عصب روانشناختی بر بهبود کارکردهای اجرایی و دامنه توجه دانش‌‌آموزان با اختلال یادگیری خواندن. فصلنامه علمی عصب روانشناسی، 6(4): 59-43.
نریمانی، م؛ و تقی زاده هیر، س. (1401). اثربخشی برنامه توانبخشی شناختی آرام بر بهبود حافظه کاری و توجه کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری. فصلنامه پژوهشی ناتوانی‌های یادگیری، 12(1): 97-85.
نیکروش، م؛ و آقاجان زاده، م. (1392). پردازش شنیداری در کودکان مبتلا به آسیب ویژه زبانی. مجله علوم پیراپزشکی و توانبخشی مشهد، 2(2): 53-42.
هاشمی، ا؛ رستمی، ر؛ و‌هادیان فر، ح. (1400). تأثیر توانبخشی شناختی بر مهارت‌‌هاي پایۀ بنیادي کودکان مبتلا به اختلال هماهنگی رشدي: یک مطالعه نیمه تجربی. مجله رشد و یادگیری حرکتی، 13(4): 405-391.
هاشمی هشجین، ب؛ شریفی، ط؛ مشهدی زاده، ش؛ و احمدی، ر. (1400). ساخت و بررسی ویژگی‌های روان سنجی پرسشنامه مهارتهای عصب روانشناختی(فرم معلم) کودکان پیش دبستانی. فصلنامه سلامت روان کودک، 8(4): 93-76.
Abramovitch, A., Short, T., & Schweiger, A. (2021). The C Factor: Cognitive dysfunction as a transdiagnostic dimension in psychopathology. Clinical Psychology Review, 86: 102-116.
Badcock, N. A., Bishop, D. V. M., Hardiman, M. J., Barry, J. G., & Watkins, K. E. (2012). Co-localisation of abnormal brain structure and function in specific language impairment. Brain & Language, 120: 310–320.
Bishop, D. (2017). Why is it so hard to reach agreement on terminology? The case of developmental language disorder (DLD). International Journal of Language Appendix B 197 & Communication Disorders, 52(6): 671-680.
Bishop, D. V. M., & Hsu, H. J. (2015). The declarative system in children with specific language impairment: A comparison of meaningful and meaningless auditory-visual paired associate learning. BMC Psychology, 3(3): 1–12.
Bishop, D. V. M., Snowling, M. J., Thompson, P. A., Greenhalgh, T., & CATALISE-2 consortium (2017). Phase 2 of CATALISE: A multinational and multidisciplinary Delphi consensus study of problems with language development: Terminology. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 58: 1068– 1080.
Dehn, M. J. (2008). Working memory and academic learning: assessment and intervention. New Jersey: Wiley.
Dessouky, H., Shohdi, S. S., Sheikhany, A. R., Soliman, R. M., & Hussein, I. K. (2020). Working Memory Functioning in Children with Specific Language Impairment. Med. J. Cairo Univ, 88(2): 695-699.
Diepeveen, F. B., Dommelen, P. V., Oudesluys-Murphy, A. M., Verkerk, P. H. (2018). Children with specific language impairment are more likely to reach motor milestones late. Child: Care, Health and Development, 44(6): 857-862.
Ebert, K.D., Pham, G. T., Levi, S., & Eisenreich, B. (2023). Measuring children’s sustained selective attention and working memory: Validity of new minimally-linguistic tasks. Behavior Research Methods, 3: 15-29.
Egert, F., Sachse, S., & Groth, K. (2021). Protocol: Language interventions for improving the L1 and L2 development of dual language learners in early education and care: A systematic review and meta‐analysis. Campbell Systematic Reviews, 17(3): 11-24.
Ekstrom, A., Sandgren, O., Sahlen, B., & Samuelsson, Ch. (2023). ‘It depends on who I’m with’: How young people with developmental language disorder describe their experiences of language and communication in school. Int J Lang Commun Disord, 6: 1-14.
Fiestas, C. E., Lugo-Neris, M. J., Pratt, A. S., Pena, E. D., & Bedore, L. M. (2021). Spanish language and literacy intervention for bilingual children at risk for developmental language disorder. Topics in Language Disorders, , 41(4): 309–321.
Finneran, D. A., Francis, A. l., & Leonard, L. B. (2009). Sustained Attention in Children with Specific Language Impairment. J Speech Lang Hear Res, 52(4): 915-929.
Greenwood, P. M., & Parasuraman, R (2012) Neuronal and cognitive plasticity: a neurocognitive framework for ameliorating cognitive aging. Frontiers in aging neuroscience, 2: 150- 161.
Hannus, S., Kauppila, T., Launonen, K. (2019). Increasing prevalence of specific language impairment (SLI) in primary healthcare of a Finnish town, 1989-99. International Journal of Language & Communication Disorders, 44: 79-97.
Jolles, D. D., & Crone, E. A. (2012). Training the developing brain: a neurocognitive perspective. Frontiers in human neuroscience, 6: 76-83.
Kiselev S. (2021). Visuospatial Training Has Positive Effect on Visuospatial and Linguistic Abilities in Children with SLI. Biological Psychiatry, 89(9): 133-149.
Komesidou, R. & Summy, R. (2020) Developmental language disorder: Considerations for implementing school-based screenings. Clinical Psychology and Special Education, 9(3): 34–47.
Krzmien, M., Thibaut, J. P., Jemel, B., Levaux, E., & Maillart, C. (2021). How do children with developmental language disorder extend novel nouns? Journal of Experimental Child Psychology, 202: 11-28.
Lambez, B., Harwood-Gross, A., Golumbic, E. Z., & Rassovsky, Y. (2020). Non-pharmacological interventions for cognitive difficulties in ADHD: A systematic review and meta-analysis. Journal of psychiatric research, 120: 40-55.
Law, J., Levickis, P., Rodríguez-Ortiz, I. R., Matić, A., Lyons, R., Messarra, C., Kouba Hreich, E., & Stankova, M. (2019).Working with the parents and families of children with developmental language disorders: An international perspective. Journal of Communication Disorders, 82: 101-112.
Leonard, L. B. (2014). Children with specific language impairment. Cambridge, Massechusetts: MIT Press.
Lum, J. A., Conti-Ramsden, G., Page, G., & Ullman, D. M. T. (2012). Working, declarative and procedural memory in specific language impairment. Cortex, 48(9): 1138–1154.
Lum, J. A., Ullman, M. T., Conti-Ramsden, G. (2015). Verbal declarative memory impairments in specific language impairment are related to working memory deficits. Brain and Language, 142: 76–85.
Marton, K., Campanelli, L., Scheuer, J., Yoon, J., & Eichorn, N. (2012). Excecutive Function prifiles in children with and without impairment. Journal of applied psycholinguistics, 7(3): 57-73.
McDonald, J. L., Seidel, CH. M., Hammarlund, R., & Oetting, J. B. (2018). Working memory performance in children with and without specific language impairment in two nonmainstream dialects of English. Applied Psycholinguistics, 39(1):145-167.
Minna, R. K Studie. T. (2019). Auditory-Visual Matching and Language-Based Learning Disorders: Two s of Specific Language Impairment and Developmental Dyslexia. International Journal of Education, 1(1): 22-34.
Montgomery J (2010). Working memory and specific language impairment: An update on the relation and perspectives on assessment and treatment. Am J Speech Lang Pathol, 19(1): 78-94.
Orrego P M, McGregor K K, Reyes SM. (2023). A First-Person Account of Developmental Language Disorder. American Journal of Speech-Language Pathology, 32: 1383-1396.
Ors, M., Ryding, E., Lindgren, M., Gustafsson, P., Blennow, G., Rosen, I. (2015). SPECT findings in children with specific language impairment. Cortex, 41: 316-326.
Ottosson, S., Schachinger Lorentzon, U., Kadesjö, B., Gillberg, C., & Miniscalco, C. (2022). Neurodevelopmental problems and quality of life in 6-year-olds with a history of developmental language disorder. Acta Paediatrica, 111(1): 115–122.
Prathanee, B., Thinkhamrop, B., Dechongkit, S. (2017). Factors associated with specific language impairment and later language development in early adult life: a literature review. Clin Pediatr, 46: 22-9.
Rezaeerezvan, S., Kareshki, H., & Pakdaman, M. (2022).The effect of cognitive–behavioral play therapy on improvements in expressive linguistic disorders of bilingual children. Frontiers in Psychology, 12-24.
Rosen, S. (2013). Auditory processing in dyslexia and specific language impairment: Is there a deficit? What is its nature? Does it explain anything? Journal of Phonetics, 31(3-4): 509-527.
Sanjeevan, T., Rosenbaum, D. A., Miller, C., van Hell, J. G., Weiss, D. J., & Mainela-Arnold, E. (2015). Motor issues in specific language impairment: A window into the underlying impairment. Current Developmental Disorders Reports, 2: 228– 236.
Veloso, A., Vicente, S. G., & Filipe, M. G. (2020). Effectivenessiveness of cognitive training for school-aged children and adolescents with attention deficit/hyperactivity disorder: a systematic review. Frontiers in psychology, 2: 69- 83.
Vissers, C., Koolen, S., Hermans, D., Scheper, A., & Knoors, H. (2015). Executive functioning in preschoolers with specific language impairment. Front. Psychol, 3: 1-14.
Vogel S, Ciccia AH. (2023). The Effects of Cognitive Rehabilitation on Pragmatic Language in Traumatic Brain Injury: A Meta-Analysis. Perspectives of the ASHA Special Interest Groups, 8(1):1-14.
Vugs, B., Hendriks, M., Cuperus, J., Verhoeven, L. (2014). Working memory performance and executive function behaviors in young children with SLI. Research in Developmental Disabilities, 35: 62–74.
Zhao, X., Chen, L., & Maes, J. H. R. (2018). Training and transfer effectivenesss of response inhibition training in children and adults. Developmental science, 21(1): 111-125.
