تبیین مورفولوژی شهری بر تاب‌آوری جامعه در مدیریت پایداری توسعۀ شهری (گسترۀ واکاوی: بافت‌ شهری تاریخی کرمان)

الموضوعات : Environment, economy, engineering, urban planning and sustainable development

محمد دبدبه ¹ , یاشار قراچمنی‌اصل ² , امیرحسین فرحی‌نیا ³

1 - دانش‌آموختۀ دکتری، گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - دانش‌آموختۀ دکتری معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
3 - استادیار گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه ملی‌ مهارت، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 02 الإثنين , محرم, 1446 تاريخ التأكيد : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1446 تاريخ الإصدار : 07 الثلاثاء , رجب, 1446

الکلمات المفتاحية: توسعۀ شهری, مورفولوژی شهری, الگوی پایدار, تاب‌آوری جامعه, بافت‌ شهری تاریخی کرمان,

ملخص المقالة :

گسترش فیزیکی شهر، به‌ویژه در شهرهایی که ویژگی‌های طبیعی متمایزی دارند، بدون سامان‌دهی سازگار بر ساختارهای طبیعی، تاریخی و الگوهای رشد مورفولوژی شهری می‌تواند به شکست فرایندهای توسعۀ شهری منجر شود. شهر کرمان به‌عنوان یکی ‌از شهرهای تاریخی ایران با هویت‌ فرهنگی بی‌همتا، در برابر خسارات ناشی ‌‌از توسعۀ صنعتی و مدرن مصون نمانده است. آسیب‌پذیری‌های فیزیکی و اجتماعی به‌مثابۀ توسعۀ شهری با نگاه سرمایه‌ای و ارزشی به زمین، گسترش سبک زندگی جدید با ارزش‌های خاص خود، نادیده‌گرفتن ساختار طبیعی و بافت ‌‌تاریخی به‌عنوان یک الگوی پایدار، طراحی ‌شهری ‌بر پایۀ خودرو محور و همچنین پدیدۀ مهاجرت و رشد پراکندۀ رسمی و غیررسمی، شهر کرمان را به‌سوی چالش‌های گسترده سوق داده است. به‌طور خاص پژوهش حاضر، به ‌‌بررسی و ارزیابی تاب‌آوری جامعه به روش تحقیق کمی و واکاوی عوامل مورفولوژی شهری مؤثر بر کاهش آسیب‌پذیری در شهرهای تاریخی از دیدگاه ساکنان پرداخته است. پرسش اصلی تحقیق بر آن است ‌که چگونه می‌توان عوامل مورفولوژی شهری را با هدف افزایش تاب‌آوری جامعه در بافت‌ شهری تاریخی کرمان طبقه‌بندی کرد؟ سنجش فرضیه‌های تحقیق، اطلاعات میدانی از راهبرد پیمایشی تبیین و پراکُنش در ۳۸8 پرسش‌نامه تدوین شده است. در تجزیه ‌و تحلیل اطلاعات از آزمون واکاوی عاملی اکتشافی (EFA)، برای گروه‌بندی عوامل استفاده شد. یافته‌ها حاکی از آن است ‌که رتبه‌بندی طرح‌ریزی گزینه‌های مورفولوژی شهری در بافت‌ تاریخی کرمان در سه‌ دسته قابل ‌تقسیم است: «عوامل ثابت در وضعیت کنونی»، «عوامل چالش‌زا»، و «عوامل بی‌تفاوت». عوامل چالش‌زا؛ محورهای فضاهای درمانی (ضریب ‌بار ۹۳۲/0)، اندازه‌گیری دسترسی سواره (ضریب ‌بار ۹۲۶/0)، پیاده (ضریب‌ بار ۶۶۴/0)، تراکم کاربری‌های پرجمعیت (ضریب ‌بار ۹۰۵/0)، کیفیت ساختمان‌ها (ضریب ‌بار ۸۶۶/0)، ساختمان‌های متروکه و ویران (ضریب ‌بار ۷۸۱/0)، و محورهای فضاهای عمومی (ضریب ‌بار ۷۲۹/0) است. این تحقیق نشان داد برنامه‌ریزی، مدیریت اصولی و توجه ‌‌به الگوهای پایدار بافت ‌‌تاریخی و طبیعی شهر، کلید کاهش آسیب‌پذیری و افزایش تاب‌آوری شهری در جهت توسعۀ شهری مؤثر خواهد بود.