تأثیر مسئولیت اجتماعی بر بازده سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره کووید 19
الموضوعات :
فاطمه داروغه حضرتی
1
,
زهرا رحیمی
2
1 - استادیار گروه حسابداری، واحد داریون، دانشگاه آزاد اسلامی، داریون، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
الکلمات المفتاحية: بازده سهام, دوره كوويد 19, مسئولیت‌پذیری اجتماعی,
ملخص المقالة :
هدف: سقوط قیمت سهام پدیده‌ای است که در آن قیمت سهام دچار تعدیل شدید منفی و ناگهانی میگردد. از سوی دیگر اگر شرکتی با فرهنگ مسئولیت اجتماعی بالا همان سطح بالای استانداردهای اخلاقی را در گزارشگری مالی رعایت کند، با سطح بالاتری از شفافیت و سطح پایین‌تری از انباشت اخبار بد مواجه خواهد شد. بنابراین انتظار می‌رود در چنین شرکتهایی خطر کاهش بازده سهام کاهش یابد. همچنین در شرایط همهگیری کووید19، تأثیر این بیماری بر شرکتهای دارای مسئولیت‌پذیری اجتماعی و خطر سقوط قیمت سهام آنها مشخص نبوده است. هدف پژوهش حاضر بررسي اهميت مسئوليت اجتماعي بر بازده سهام در شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره كوويد19 میباشد.
روش‌شناسی: این پژوهش از لحاظ نتیجه، توصیفی است و جامعه آماری پژوهش شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طول یک دوره زمانی 6 ساله از سال 1397 الی 1402 را شامل میشود و تعداد 158 شرکت به روش غربالگری به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.
یافته‌ها: برای تحلیل وبررسی فرضیه‌های پژوهش با استفاده از نرم‌افزا ایویوز و رگرسیون انجام شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد که بین مسئولیت اجتماعی و بازده سهام شرکت رابطه معنادار وجود دارد. همچنین بین پدیده کرونا و بازده سهام شرکت رابطه مثبت و معنادار وجود دارد به عبارت دیگر با به وجود آمدن پدیده کرونا میزان بازده سهام شرکتها افزایش پیدا کرده است.
دانش افزایی: این پژوهش دریچه جدیدی از بحث‌های مربوط به مسئولیت اجتماعی و بازده سهام در کووید19 به سوی پژوهشگران باز کرد و برای اولین بار در ایران انجام شد.
امین، فردین، قاسمی تیرتاشی، رومینا، و گلیجانی، مهرداد. (1402). مالکیت دولتی، ویژگی های شرکت و افشاء مسئولیت پذیری اجتماعی. نشریه پژوهش در حسابداری و علوم اقتصادی، 7(24)، 77-90. http://jares.ir/post.aspx?id=802
پرندین، کاوه، رحمانیان کوشککی، عبدالرسول، و بلوچ، محمد. (1402). نقش مسئولیت اجتماعی بر عملکرد، ثبات و شمول مالی در بخش بانکداری. نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 12(45)، 395-365. http://mieaoi.ir/article-1-1462-fa.html
برزگر، قدرت¬اله، و حساس یگانه، یحیی. (1394). مدلی برای افشاء مسئولیت اجتماعی و پایندگی شرکت¬ها و وضعیت موجود آن در شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 29(8)، 110-91. https://journal.seo.ir/article_11049.html?lang=en
حسینی، سیدعلی، و رازانی، سارا. (1400). بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی و ریسک اجتماعی و ریسک نقدینگی سهام شرکت بر نوسانات بازده سهام در شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش¬های مالی و رفتاری حسابداری، 2(1)، 51-84. doi: 10.30486/fbra.2021.1942863.1040
رضائی، زینب، و تامرادی، علی. (1401). بررسی رابطه بین شیوع کووید 19 و خطر سقوط قیمت سهام با تاکید بر نقش مسئولیت اجتماعی شرکت¬ها در بورس اوراق بهادار تهران. قضاوت و تصمیم¬گیری در حسابداری و حسابرسی، (1)4، 84-51. doi: 10.30495/jdaa.2023.698892
صانعی فر، متین، سعیدی، پرویز، عباسی، ابراهیم، و دیده خانی، حسین. (1399). شبکه پیچیده تاثیر پدیده کرونا (کووید19) بر متغیرهای کلان اقتصادی و سقوط بازارهای بورس سهام. فصلنامه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، (45)11، 268-296. dor: 20.1001.1.22519165.1399.11.45.12.9
میرلوحی، سید مجتبی، تهرانی، مصطفی، لطفی سیاهکلرودی، امیر، و قسطین رودی، معصومه. (1397). بررسی ساختار سرمایه و تاثیر آن بر بازدهی سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران، فصلنامه سیاستهای مالی و اقتصادی، 5(20)، 173-196. http://qjfep.ir/article-1-334-fa.html
Barzegar, G., & Hasas Yeganeh, Y. (2014). A model for disclosing corporate social responsibility and sustainability and its current status in companies admitted to the Tehran Stock Exchange. Stock Exchange Quarterly, 29(8), 91-110. https://journal.seo.ir/article_11049.html?lang=en [In Persian]
Birch, J., Pantelous, A. A., & Konstantin Zuev. (2014). The maximum number of 3- and 4-cliques within a planar maximally filtered graph. Physica a Statistical Mechanics and Its Applications, 417, 221–229. doi: 10.1016/j.physa.2014.09.011
Bramer, L. M., Hontz, R. D., Eisfeld, A. J., Sims, A. C., Kim, Y.-M., Stratton, K. G., Nicora, C. D., Gritsenko, M. A., Schepmoes, A. A., Osamu Akasaka, Koga, M., Tsutsumi, T., Nakamura, M., Nakachi, I., Baba, R., Hiroki Tateno, Suzuki, S., Nakajima, H., Kato, H., & Ishida, K. (2023). Multi-omics of NET formation and correlations with CNDP1, PSPB, and L-cystine levels in severe and mild COVID-19 infections. Heliyon, 9(3), e13795–e13795. doi: 10.1016/j.heliyon.2023.e13795
Carroll, A. B. (1991). The Pyramid of corporate social responsibility: toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, 34(4), 39–48. doi: 10.1016/0007-6813(91)90005-G
Choi, H.-Y., & Park, J. (2022). Do data-driven CSR initiatives improve CSR performance? The importance of big data analytics capability. Technological Forecasting and Social Change, 182, 121802. doi: 10.1016/j.techfore.2022.121802
García‐Sánchez, I.-M., & García-Sánchez, A. (2020). Corporate Social Responsibility during COVID-19 Pandemic. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 6(4), 126. doi: 10.3390/joitmc6040126
Hosseini, S., & Razani, S. (2021). Investigating the impact of social responsibility and liquidity risk of company stocks on fluctuations in stock returns in companies listed on Tehran Stock Exchange. Financial and Behavioral Research in Accounting, 2(1), 41-59. doi: 10.30486/fbra.2021.1942863.1040 [In Persian]
Jones, J. J. (1991). Earnings management during import relief investigations. Journal of Accounting Research, 29(2), 193–228. doi: 10.2307/2491047
Li, J., Nie, H., Ruan, R., & Shen, X. (2024). Subjective perception of economic policy uncertainty and corporate social responsibility: Evidence from China. International Review of Financial Analysis, 91, 103022–103022. doi: 10.1016/j.irfa.2023.103022
Mirlohi, S. M., Tehrani, M., Lotfi Siahkalroodi, A., & Ghostin Roodi, M. (2018). Investigating the Capital Structure and its impact on stock returns of listed companies in Tehran Stock Exchange, Quarterly Journal of Fiscal and Economic Policies, 5(20), 173-196. http://qjfep.ir/article-1-334-fa.html
Parandin, K., Rahmanian Koushkaki, A., & Balouch, M. (2023). The role of social responsibility on performance, stability and financial inclusion in the banking sector. Journal of Islamic Economics and Banking, 12(45), 365-395. http://mieaoi.ir/article-1-1462-fa.html [In Persian]
Poursoleyman, E., Mansourfar, G., Hassan, M. K., & Homayoun, S. (2023). Did corporate social responsibility vaccinate corporations against COVID-19? Journal of Business Ethics. doi: 10.1007/s10551-023-05331-1
Rezaei, Z., & Tamoradi, A. (2023). Investigating the relationship between the prevalence of Covid 19 and the stock price crash risk with emphasis on the role of corporate social responsibility in the Tehran Stock Exchange. Judgment and Decision Making in Accounting and Auditing, 4(1), 51-82. doi: 10.30495/jdaa.2023.698892 [In Persian]
Saneifar, M., Saeedi, P., Abaasi, E., & Didehkhani, H. (2020). The complex network of the impact of the coronavirus (Covid-19) on macroeconomic variables and the stock markets crash. Financial Engineering and Portfolio Management, 45(11), 268-296. 20.1001.1.22519165.1399.11.45.12.9 dor: 20.1001.1.22519165.1399.11.45.12.9 [In Persian]
Wagner, A. F. (2020). What the stock market tells us about the post-COVID-19 world. Nature Human Behaviour. doi: 10.1038/s41562-020-0869-y
Zhang, G. (2000). Accounting information, capital investment decisions, and equity valuation: theory and empirical implications. Journal of Accounting Research, 38(2), 271. doi: 10.2307/2672934
Journal of Accounting & Financial Transparency Volume 2, Issue 3, Autum 2024 pp. 116-133.
|
The impact of social responsibility on the stock returns of companies listed on the Tehran Stock Exchange in the period of Covid-19
Fatemeh Darogheh Hazrati1, Zahra Rahimi2
Received: July 23, 2024 Accepted: November 7, 2024
Received: 00/00/0000 Accepted: 00/00/0000
Abstract
Purpose: A stock price crash is a phenomenon in which the stock price undergoes a sudden and severe negative adjustment. On the other hand, if a company with a high social responsibility culture observes the same high level of ethical standards in financial reporting, it will face a higher level of transparency and a lower level of accumulation of bad news; Therefore, it is expected that in such companies, the risk of reducing stock returns will decrease. Also, in the conditions of the Covid-19 epidemic, the impact of this disease on companies with social responsibility and the risk of their stock prices falling has not been clear. Therefore, The purpose of this study is to investigate the importance of social responsibility (CSR) on stock returns in companies listed on the Tehran Stock Exchange during the period of Covid-19 in companies listed on the Tehran Stock Exchange.
Methodology: This research is descriptive in terms of results and the statistical population of the research includes the companies listed on the Tehran Stock Exchange during a period of 6 years from 2019 to 2024 and 158 companies were selected as a statistical sample through screening method.
Findings: To analyze and check the hypotheses of the research, it has been done using EViews and regression. Data analysis showed that there is a significant relationship between social responsibility and company stock returns; Also, there is a positive and significant relationship between the Corona phenomenon and the company's stock returns, in other words, with the emergence of the Corona phenomenon, the company's stock returns have increased.
Originality: Here, provide your readers with an analysis of the value of your results. It’s important not to exaggerate or create an expectation that your paper won't fulfill.
Keywords: Covid-19 period, social responsibility, stock return.
JEL Classification: M14, M41.
[1] . Assistant Professor of Accounting, Dariun Branch, Islamic Azad University, Dariun, Iran. (Corresponding Author). (hazrati_sh2011@yahoo.com)
[2] . M.Sc Student in Accounting, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran.
Cite this paper: Darogheh Hazrati, F., & Rahimi, Z. (2024). The impact of social responsibility on the stock returns of companies listed on the Tehran Stock Exchange in the period of Covid-19. Journal of Accounting & Financial Transparency, 2(3), 116–133. [In Persian]
https://doi.org/10.71965/aft.2024.1126964 
حسابداری و شفافیت مالی
سال دوم، پاییز 1403، شماره ۳، صفحه 133-116
تأثیر مسئولیت اجتماعی بر بازده سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره کووید 19
فاطمه داروغه حضرتی1، زهرا رحیمی2
تاریخ دریافت: 2/5/1403 تاریخ پذیرش: 17/8/1403
تاریخ پذیرش: 00/00/0000
چکیده
هدف: سقوط قیمت سهام پدیده‌ای است که در آن قیمت سهام دچار تعدیل شدید منفی و ناگهانی میگردد. از سوی دیگر اگر شرکتی با فرهنگ مسئولیت اجتماعی بالا همان سطح بالای استانداردهای اخلاقی را در گزارشگری مالی رعایت کند، با سطح بالاتری از شفافیت و سطح پایین‌تری از انباشت اخبار بد مواجه خواهد شد. بنابراین انتظار می‌رود در چنین شرکتهایی خطر کاهش بازده سهام کاهش یابد. همچنین در شرایط همهگیری کووید19، تأثیر این بیماری بر شرکتهای دارای مسئولیت‌پذیری اجتماعی و خطر سقوط قیمت سهام آنها مشخص نبوده است. هدف پژوهش حاضر بررسي اهميت مسئوليت اجتماعي بر بازده سهام در شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره كوويد19 میباشد.
روش‌شناسی: این پژوهش از لحاظ نتیجه، توصیفی است و جامعه آماری پژوهش شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طول یک دوره زمانی 6 ساله از سال 1397 الی 1402 را شامل میشود و تعداد 158 شرکت به روش غربالگری به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.
یافته‌ها: برای تحلیل وبررسی فرضیه‌های پژوهش با استفاده از نرم‌افزا ایویوز و رگرسیون انجام شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد که بین مسئولیت اجتماعی و بازده سهام شرکت رابطه معنادار وجود دارد. همچنین بین پدیده کرونا و بازده سهام شرکت رابطه مثبت و معنادار وجود دارد به عبارت دیگر با به وجود آمدن پدیده کرونا میزان بازده سهام شرکتها افزایش پیدا کرده است.
دانش افزایی: این پژوهش دریچه جدیدی از بحث‌های مربوط به مسئولیت اجتماعی و بازده سهام در کووید19 به سوی پژوهشگران باز کرد و برای اولین بار در ایران انجام شد.
کلیدواژه‌ها: بازده سهام، دوره كوويد 19، مسئولیت‌پذیری اجتماعی.
طبقه‌بندی موضوعی: M14, M41.
[1] 1. استادیار گروه حسابداری، واحد داریون، دانشگاه آزاد اسلامی، داریون، ایران. (نویسنده مسئول). (hazrati_sh2011@yahoo.com)
[2] 2. دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.
استناد: داروغه حضرتی، فاطمه، و رحیمی، زهرا. (1403). تأثیر مسئولیت اجتماعی بر بازده سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره کووید 19. حسابداری و شفافیت مالی، 2(۳)، 133-116.
https://doi.org/10.71965/aft.2024.1126964
مقدمه
باتوجه به فروپاشی و رسوایی مالی برخی شرکتها از جمله انرون در اوایل قرن 21، بحث در خصوص جایگاه مسئولیت اجتماعی شرکتها در اقتصاد جهانی و خصوصاً شرکتهای بین‌المللی برای بهبود شرایط محیطی و اجتماعی افزایش یافته است. مقوله مسئولیت اجتماعی و محیطی در برخی از مستندات سیاسی و قانونی هم به وجود آمده و از اهمیت روزافزونی در سطوح بین‌المللی یافته است. واژه مسئولیت اجتماعی شرکتها به ظهور یک جنبش اشاره دارد که دنبال واردکردن فاکتورهای محیطی و اجتماعی در تصمیمات تجاری شرکتها، استراتژی تجاری و حسابداری باهدف افزایش عملکرد اجتماعی و محیطی در کنار ابعاد اقتصادی است به‌گونه‌ای که برای واحد تجاری، جامعه و محیط مفید و سودمند باشد (برزگر و حساس یگانه، 1394). بازده موردتوجه سرمایهگذاران فقط یک پیش‌بینی از بازده واقعی آینده است؛ بنابراین میتوان نتیجه گرفت که در سرمایهگذاری، پیش‌بینی بازده از اهمیت بالایی برخوردار است. سرمایهگذاران برای پیش‌بینی بازده به عوامل مختلفی توجه میکنند؛ بازارهای مالی قوی و کارآمد در کشور موجب افزایش سرمایهگذاری و رشد اقتصادی میگردد. بازار داراییهای مالی در مقطع یا مقاطعی تحت تاثیر رخدادهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی داخلی یا جهانی با تلاطم و نااطمینانی مواجه میشود. وجود تلاطم و نااطمینانی در بازارهای مالی باعث نگرانی بسیاری از سرمایه گذاران و تحلیلگران مالی میشود و باعث شده است به دنبال ابزارهایی برای کاهش ریسک و ارزیابی چشمانداز آینده باشند (واگنر1، 2020). با توجه به فروپاشی و رسوایی مالی برخی شرکتها، بحث درخصوص جایگاه مسئولیت اجتماعی شرکتها در اقتصاد جهانی و خصوصا در شرکتهای بین‌المللی برای بهبود شرایط محیطی و اجتماعی افزایش یافته است. توسعه فراگیر الزامات گزارشگری اجتماعی و محیطی توسط نهادهای مقرراتی و بورسهای اوراق بهادار در سطح جهانی بسیار مشهود است. با توجه به رشد روز افزون الزامات گزارشگری، انعکاسی از افزایش اهمیت گزارشگری مسئولیت اجتماعی و پایندگی شرکتها در بازارهای مالی به وجود آمده است که با توجه به ابعاد مرتبط با شفافیت و پاسخگویی فرامالی در بازارهای مالی بسیار مورد تمرکز و توجه قرار میگیرد. چندین دهه است که مسئولیتهای اجتماعی شرکتها در دنیای غرب محل بحث و نظر است و در این زمینه پیشرفتهای عظیمی نیز چه در زمینهی مطالعات و قوانین و چه در زمینهی افکار عمومی حاصل شده است، اما در آسیا، شرکتهای زیادی به این موضوع نپرداختهاند (بیرچ2 و همکاران، 2015). این در حالی است که جهانیسازی نه‌تنها موجب شده است مشتریان و صنایع به هم نزدیک شوند؛ بلکه فلسفه‌ها و نگرشها را نیز به یکدیگر نزدیک کرده است.جهان که از سال 1918 میلادی، یک بیماری با سرعت تکثیر ویروس کرونا را به خود ندیده بود، تاثیر ویروس کرونا بر اقتصاد کشورها و بهخصوص بازارهای مالی هر کشور نامشخص است؛ زیرا گسترش بیماری، شدت و میزان مرگ‌ومیر، اثرات اقتصادی نامطلوب و منفی بر بخشهای مختلف، عوامل مبهمی به شمار میآیند. در این وضعیت، بازارهای سهام به طور مداوم باتوجه به احتمالات مربوط به اثرات منفی بر بخشهای مالی، بهروز رسانی میشوند و این امر منجر به نوسانات غیرعادی شده است. در کنار تاثیرات ویروس کرونا بر بازارهای بورس سهام، بسیاری از متغیرهای کلان اقتصادی دچار شوکهای قیمتی سنگینی شدند (صانعیفر و همکاران، 1399). لذا، سوال اساسی در این پژوهش این است که آیا بین مسئولیت اجتماعی و بازده سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در دوره کووید 19 رابطه معناداری وجود دارد؟
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
شکست در موازنه کردن قدرت و مسئولیت اجتماعی در نهایت میتواند به زوال بنگاه بینجامد. مفهوم «مسئولیت اجتماعی شرکتها» در زمره مفاهیم اخلاق کسب‌وکار مطرح است و به نقشی که شرکتها در حوزه اجتماعی برعهده دارند، مربوط میشود. سازمانها از طریق مراودهی باز با ذینفعان، انتظارات و مقررات محلی و جهانی را درک و رعایت کرده و از آن فراتر میروند. از زمانی که مسئولیت اجتماعی شرکتها به فعالیت اصلی کسب‌وکار تبدیل شد، به‌عنوان بخش اصلی مدیریت، به بخشهای بازاریابی، حسابداری و سرمایهگذاری تسریع داده است (برزگر و حساس یگانه، 1394). بحث دیگر این است که مسئولیت اجتماعی شرکتها، جلوه‌ای از تضاد اصلی بین سهامداران و مدیران ایجاد میکند. به‌عبارت‌دیگر، انجام مسئولیت اجتماعی توسط مدیران برای خود سودمند بوده، اما برای منافع سهامداران مضر خواهد بود (کارول3، 1991). در این حالت، انجام مسئولیت اجتماعی شرکتها در افزایش عملکرد شرکتها در بازار مالی بی تاثیر است.
ابعاد مسئولیت اجتماعی
در اکثر پژوهشها در زمینه مباحث اخلاقی، به‌منظور تعیین سطح مسئولیت اجتماعی شرکتها، ابعاد گوناگونی شامل؛ مشتریان، کارکنان، محیط‌زیست، آموزش، بهداشت و سلامت، توسعه روستایی و کلیه نهادهای موجود در جامعه در نظر گرفته شده است.مسئولیت اجتماعی چهار بعد مشتریان، کارکنان، محیط‌زیست و نهادهای موجود در جامعه در نظر گرفته شده است که در ادامه درباره هر یک از ابعاد به‌صورت مختصر توضیحاتی ارائه میگردد.
بعد اول مسئولیت اجتماعی شرکت، در رابطه با مشتریان شامل مجموعه فعالیتهایی است که یک شرکت انجام میدهد تا رضایت مشتریان را فراهم آورد و با به‌کارگیری اصول مربوط به مدیریت کیفیت، میتوان به اصل بهبود مستمر و مشتری‌مداری اشاره کرد.
دومین بعد، منابع انسانی است که نقش مهمی در اجتماع ایفا میکند. هیچ شرکتی نمیتواند بدون همکاری قلبی کارکنان خود در هر زمینهای موفق شود.
بعد سوم مسئولیت اجتماعی، محیط‌زیست است که برای بقا و موفقیت بشر یک جنبه مهم مسئولیت اجتماعی است. این بعد شامل مسائل محیطی با حقوق بشر، توسعه و مشارکت در مسئولیتهای جامعه و موضوعات دیگری که با مسئولیت اجتماعی رابطه تنگاتنگی دارد.
چهارمین بعد، احساس مسئولیت در رابطه با نهادهای موجود جامعه است. ارتباط شرکتها با جوامع و نهادهایی که با آنها تعامل دارند، به گونهای است که به موفقیت نهادها و پایداری و بقای آنها وابسته است.
مفهوم بازده سهام
هدف اصلی سرمایهگذاران بهخصوص سرمایهگذاران سهام عادی، کسب سود و بازدهی است. بازده سهام، میزان سود و تغییرات قیمت یک سهم است که معيار مهمی در تصميم‌گيری مالی شرکتها و سرمایهگذاران محسوب میشود. بازده سهام به شکل درصد بیان میشود و باتوجه به این درصد، میتوان تصمیمات مهمی جهت کسب سود مناسب یا جلوگیری از ضرر و زیان برای سهام موردنظر اتخاذ کرد؛ بنابراین بازده سهام، سودی است که به‌صورت مستقیم از محل سرمایهگذاری به دست میآ‌ید و یا سودی است که از تغییرات قیمت ناشی میشود. بازده سهام در سرمایهگذاری، به‌عنوان یک نیروی محرک، انگیزه ایجاد میکند و پاداشی برای سرمایهگذاران است. برای درک بهتر عملکرد سرمایهگذاری، اندازهگیری بازده سهام که مربوط به گذشته باشد، در پیش‌بینی بازده آتی میتواند کمک‌کننده باشد. ارزيابی بازده تنها راه منطقی (قبل از ارزيابی ريسک) است كه سرمايه‌گذاران می‌توانند برای مقايسه سرمايه‌گذاری های جايگزين و متفاوت از هم انجام دهند. برای درك بهتر عملكرد سرمايه‌گذاری، اندازه گيری بازده واقعی (مربوط به گذشته) الزم است. خصوصاً اينكه بررسی بازده مربوط به گذشته در تخمين و پيش بينی بازدهای آتی اهميت به سزايی دارد (جونز، 1991).
همه گيری بيماری كرونا ويروس (كوويد 19) به عنوان يک فاجعه بزرگ بهداشتی جهانی و يک بحران اقتصادی و اجتماعی بود كه همه مردم در سرار جهان با آن درگير هستند. همهگیری کووید 19 فرصتی را برای تأیید اهمیت مسئولیت اجتماعی شرکتها به روشی غیرمعمول فراهم میکند. اول، همه گیری کووید19 یک شوک برونزا است که ناشی از نگرانیهای بهداشت عمومی است نه از شرایط اقتصادی مانند بحران مالی. دوم، تأثیر غیر منتظره نشان میدهد که توانایی بنگاهها در پاسخ سریع به همه گیری کووید19 محدود است. واکنش بازار سهام عمدتاً براساس سطوح از قبل موجود مسئولیت اجتماعی شرکتها، پیش بینی شده است، که میتواند مشکلات درون زا را تا حدی کاهش دهد. بر اساس آمار سازمان بين‌المللی پول در ژانويه سال 2021، حمايت مالی جهانی برای كمک به مشاغل و خانواده‌ها در مقابله با كوويد19 نزديک به 14 تريليون دلار رسيده است. در اين رويداد، مشكلی كه در حال حاضر در نظر گرفته میشود، كشف شيوه بهتر توسعه برای بنگاه ها، حمايت از بنگاها در بهبود استراتژی های تجاری خود و حفظ ثبات بازار مالی است (برامر و همكاران، 2022).
حسینی و رازانی (1400) در پژوهش خود با عنوان «بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی و ریسک نقدینگی سهام شرکت بر نوسانات بازده سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» به بررسی رابطه میان مسئولیت اجتماعی و ریسک نقدینگی سهام شرکتها و نوسانات بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1394 تا 1398 پرداختند. جامعه آماری، شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و نمونهگیری با استفاده از روش حذفی نظاممند انجام گرفته است و نمونه انتخابی شامل 140 شرکت میباشد. نتایج پژوهش نشان میدهد متغیر ریسک نقدشوندگی بر نوسانات بازده سهام دارای تأثیر مثبت و معنادار میباشد. بدین معنا که با افزایش ریسک نقدشوندگی میزان نوسانات بازده سهام نیز افزایش مییابد. تأثیر متغیر مسئولیت اجتماعی بر نوسانات بازده سهام منفی و معنادار است. رشد سالانۀ فروش، اندازۀ شرکت و دارایی ثابت مشهود بر نوسانات بازده سهام دارای تأثیر منفی و معنادار میباشد. با توجه به نتایج، هر دو فرضیۀ پژوهش در سطح اطمینان 95 درصد تأیید میشود.
رضائی و تامرادی (1401) پژوهشی باهدف بررسی رابطه بین شیوع کووید 19 و خطر سقوط قیمت سهام با تاکید بر نقش مسئولیت اجتماعی شرکتها در بورس اوراق بهادار تهران طی بازه زمانی 1393 تا 1400 پرداختند. جامعه آماری، شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است و نمونه آماری، اطلاعات 130 شرکت منتخب است. نتایج پژوهش نشان میدهد، مسئولیت اجتماعی بر خطر سقوط قیمت سهام تاثیر منفی و معناداری دارد. همچنین، با افزایش و همهگیری بیماری کووید 19 میزان خطر سقوط سهام افزایش‌یافته است. در چنین شرایطی، مدیران سعی میکنند تا اخبار منفی شرکت که ناشی از شرایط تحمیلی کرونا است را تاحدامکان مخفی نگهدارند و بدین ترتیب شیوع بیماری کووید 19 منجر به افزایش خطر سقوط قیمت سهام میشود. همچنین نتایج بیانگر این موضوع است که اثرگذاری مسئولیت اجتماعی بر خطر سقوط قیمت سهام در شرایط قبل و بعد از شیوع کووید 19 تفاوت معناداری داشته است.
امین و همکاران (1402) پژوهشی با عنوان « مالکیت دولتی، ویژگی‌های شرکت و افشاء مسئولیت‌پذیری اجتماعی» انجام دادند. تعداد ۱۱۴ شرکت در طی دوره زمانی ۱۳۹۸- ۱۳۹۲ از طریق روش سیستماتیک به عنوان حجم نمونه پژوهش انتخاب گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که بین مالکیت دولتی» سن و سودآوری با افشاء مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بین اهرم مالی با افشاء مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها رابطه منفی و معناداری وجود دارد. بین اندازه شرکت با افشاء مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها رابطه معناداری وجود ندارد.
پرندین و همکاران (1402) پژوهشی با عنوان «نقش مسئولیت اجتماعی بر عملکرد، ثبات و شمول مالی در بخش بانکداری» انجام دادند. اطلاعات مالی 13 بانک پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1398-1394 مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها نشان میدهد که مسئولیت اجتماعی بر عملکرد مالی تأثیر مثبت و معناداری دارد، مسئولیت اجتماعی بر ثبات مالی تأثیر مثبت و معناداری دارد و مسئولیت اجتماعی بر شمول مالی تأثیر معناداری دارد. همچنین، متغیرهای اهرم و ملموس بودن تأثیر منفی و معناداری با متغیرهای جایگزین عملکرد مالی دارند، و متغیرهای سن و اندازه بانکها بر عملکرد مالی تأثیر مثبت و معناداری دارند. متغیرهای اهرم مالی، سن و اندازه بانک بر متغیر ثبات مالی تأثیر معناداری می‌گذارند. اما متغیر ملموس بودن اثر معناداری ندارد. متغیرهای ملموس بودن، سن و اندازه بانک بر شمول مالی نیز تأثیر قابل‌توجه، مثبت و معناداری دارند.
گارسیا سانچز و گارسیا سانچز4 (2022) پژوهشی با هدف تحلیل مشارکتی شرکتهای بزرگ اسپانیایی در سخت‌ترین لحظات اپیدمی و تعیین اهدافی که این شرکتها آنها را دنبال کرده‌اند. نتایج پژوهش نشان میدهد که چندین شرکت تعهد زیادی به جامعه دارند و اقداماتی را توسعه می‌دهند که عواقب کووید۱۹ را کاهش می‌دهند، مانند سایرین، چندین استراتژی با اهداف متفاوت توسعه داده‌اند. به طور دقیقتر، سه گروه از مسئولیت شناسایی شده است: (1) تنها حمایت از منافع سهامداران و سرمایه گذاران. (2) حمایت از رفاه جامعه اسپانیا به طور کلی و گروه های آسیب پذیر به طور خاص. (3) ترکیب اقدامات نوع‌دوستانه قبلی با منافع تجاری.
چوی و پارک5 (2022) پژوهشی با عنوان «آیا ابتکارات مسئولیت اجتماعی مبتنی بر داده عملکرد مسئولیت اجتماعی را بهبود می‌بخشد؟ اهمیت قابلیت تجزیه و تحلیل دادههای بزرگ» انجام دادند. در این پژوهش با نشان دادن تجربی اینکه چگونه CSR و BDA فعال شده توسط BDA بر عملکرد CSR تأثیر می‌گذارد، به ادبیات BDA و همچنین ادبیات CSR کمک میکند. این پژوهش مفاهیم عملی را برای مدیران استراتژی، کارآفرینان اجتماعی، سرمایهگذاران یا سرمایهگذاران خطرپذیر و سیاست‌گذاران ارائه میکند.
پورسلیمان و همکاران (2023) پژوهشی با عنوان «آیا مسئولیت اجتماعی شرکتی شرکتها را در برابر کووید 19 واکسینه کرده است؟» انجام داده است. جامعه آماری در یک محیط بین‌المللی متشکل از 5410 شرکت که در 24 کشور است. نتایج پژوهش، با مقایسه انعطاف پذیری شرکتهایی با مسئولیت اجتماعی بالا و شرکتهایی که دارای رتبه متوسط و بسیار پایین در مسئولیت اجتماعی شرکتی هستند، مشاهده شد که شرکت های با کلاس بالا از بیشترین اثرات بافر برخوردارند. باتوجه به اینکه، اثر بیمه مانند عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکتی در برابر بحرانهای سیستماتیک غیر خطی است. یافته ها نسبت به فعالیتهای تشریفاتی مسئولیت اجتماعی شرکتی، ارزشهای شدید ابزارهای مبتنی بر بازار، نگرانی درون زا، قوی هستند.
لی و همکاران6 (2024) پژوهشی با عنوان «درک ذهنی از عدم قطعیت سیاست اقتصادی و مسئولیت اجتماعی شرکت: شواهدی از چین» انجام داده‌اند. این مدل ثابت میکند که SEPU مزایای حفظ روابط بین سهامداران و ذینفعان را کاهش میدهد، در نتیجه؛ مشارکت مسئولیت اجتماعی شرکت را کاهش میدهد. این رابطه منفی برای شرکتهایی که به‌شدت تحت‌تأثیر دولت هستند، بارزتر است. آنها به طور تجربی این دو پیش‌بینی را با استفاده از نمونه‌ای از شرکتهای چینی بررسی کردند. آنها نگرانیهای درون‌زا را با استفاده از جنگ تجاری ایالات متحده و چین به‌عنوان یک شوک عدم قطعیت برونزا، و شامل یک متغیر ابزاری بررسی کردند.
فرضیه‌های پژوهش
فرضیه اول: بین مسئولیت اجتماعی و بازده سهام در دوره کووید19رابطه معنادار وجود دارد.
فرضیه دوم: بین پدیده کرونا و بازده سهام شرکت رابطه معنادار وجود دارد.
روش‌شناسی پژوهش
پژوهش حاضر از لحاظ روش‌شناسی، از نوع شبه تجربی و پس رویدادی است که با اطلاعات واقعی صورت میگیرد و چون میتواند در فرآیند استفاده از اطلاعات کاربردی باشد، لذا نوعی پژوهش کاربردی است. در این پژوهش ابتدا از روش کتابخانهای برای گردآوری اطلاعات مرتبط با ادبیات پژوهش استفاده شده است. دادههای مورد نیاز این پژوهش از صورتهای مالی عمومی بورس‌ها و شرکتهای پذیرفته‌شده در فرابورس از طریق نرم‌افزار ره‌آورد نوین جمع‌آوری شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، کلیه شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است و نمونه این پژوهش شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1397 تا 1402 میباشد. در این پژوهش، برای بازه زمانی 1397 تا 1402 از روش حذف سیستماتیک استفاده شد که شرایط آن به شرح زیر تعریف شده است:
• پایان سال مالی شرکت منتهی به پایان اسفندماه.
• از سال 1397 تا 1402 در بورس حضور داشته باشد.
• اطلاعات مالی شرکت در طول دوره مطالعه در دسترس است.
• جزء شرکتهای مالی (مانند بانکها، بیمه، لیزینگ) و شرکتهای سرمایهگذاری یا شرکتهای واسطهگری مالی نباشند. زیرا این صنایع، قانونمند و ماهیت عملیات آنها با بقیه شرکتها متفاوت است.
در این پژوهش برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و رگرسیون کمترین مربعات جهت آمار استنباطی استفاده شد. برای بیان ویژگی و خصوصیات شرکتهای مختلف از آمار توصیفی استفاده شد. دادههای جمع‌آوری شده پس از اصلاحات و طبقه‌بندی لازم، بر اساس متغیرهای مورد بررسی وارد نرم‌افزار ایویوز شده و از آزمون هاسمن در جهت انتخاب مدل اثرات تصادفی و اثرات ثابت و از آزمون اف لیمر در جهت تشخیص دادههای تلفیقی و تابلویی (پنل) استفاده میشود. در نهایت، مدل نهایی با استفاده از رگرسیون تخمین زده خواهد شد. برای سنجش مدل رگرسیونی از مقاله ژانگ و همکاران7 (2000) استفاده شد.
مدل (۱)
مدل (۲)
متغیرهای پژوهش
متغیر وابسته
بازده سهام: بازده سهام یک شرکت در پایان سال مالی که به شرح زیر محاسبه میشود:
P: قیمت سهام در ابتدای دوره
P-1: قیمت سهام در انتهای دوره
D: مزایای پرداختی سهام (مانند سهام جایزه) (میرلوحی و همکاران، 1396).
متغیر مستقل
مسئولیت اجتماعی: متغیر مستقل این پژوهش است با سه بعد اجتماعی، حاکمیتی و محیطی اندازهگیری میشود، به‌طوری‌که اگر شرکت هر یک از مؤلفه‌ها را داشته باشد یک امتیاز خواهد گرفت و جمع امتیازات نشان‌دهنده مقدار نهایی مؤلفه خواهد بود. در جدول ۱ مؤلفه‌های مسئولیت اجتماعی شرکت نشان داده شده است.
جدول ۱. مجموعه نقاط قوت و ضعف مسئولیت اجتماعی شرکت | |
مؤلفه‌های امتیازگیری | ابعاد مسئولیت اجتماعی |
حقوق بشر سرمایهگذاری مسئولانه اخلاق کسب‌وکار / رویه‌های عملیاتی منصفانه فساد، رشوه‌خواری و پول‌شویی اشتغال و رویه‌های کار و کارکنان سرمایهگذاری مسئولانه اخلاق کسب‌وکار / رویه‌های عملیاتی منصفانه فساد، رشوه‌خواری و پول‌شویی رعایت و پیروی از قوانین و مقررات مربوط | اجتماعی (ENV) |
تمرکز مالکیت شفافیت مالکیت سهامداران نهادی رویه‌های رأی‌دهی و جلسات مجمع حقوق مربوط به سود تقسیمی رفتار یکسان با سهامداران کفایت و کیفیت افشای اطلاعات افشاهای مربوط به پاداش و سهام اعضای هیئت مدیران ساختار و ترکیب هیئت مدیران جلسات هیئت مدیران ارزیابی عملکرد هیئت مدیران | حاکمیتی (GOV) |
پرداخت مالیات اقدامات و راهکارهای زیست‌محیطی رعایت قوانین و مقررات مربوط به زیست‌محیط متنوع‌سازی بازار هدف متنوع‌سازی بهره‌وران متنوع‌سازی نیروی کار تنوع در زنجیرۀ تأمین، مشتریان و مصرف‌کنندگان محصولات / خدمات تنوع در سیاستهای مدیریتی | محیطی (SOC) |
مطابق با جدول ۱ امتیازات یک شرکت جمع خواهد شد و بر کل امتیازاتی که یک شرکت میتواند کسب کند، تقسیم خواهد شد و یک نسبت به دست خواهد آمد.
پدیده کرونا: ایجاد پدیده کرونا در سطح کشور که سال‌های 1397 تا 1398 عدد صفر و 1399 تا 1402 عدد یک میگیرد (ژانگ و همکاران، 2000).
متغیرهای کنترلی
نرخ بدهی‌ها: لگاریتم طبیعی بدهی‌های جاری.
نرخ دریافتنی‌ها: تقسیم حساب‌های دریافتنی بر درآمد شرکت.
نرخ دارایی نامشهود: تقسیم داراییهای نامشهود به کل دارایی‌ها.
نرخ بازگشت: تقسیم سرمایه شرکت به 10.
نرخ دارایی جاری: تقسیم داراییهای جاری به کل دارایی‌ها (ژانگ و همکاران، 2000).
اندازه: کیوتوبین: 
M.V.S: ارزش بازار صاحبان سهام.
B.V.D: ارزش دفتری بدهی‌ها
B.V.A: ارزش دارایی‌ها (مومنی و سلجوقی، 1402).
حساب‌های دریافتنی: مجموع حساب‌های دریافتنی در صورتهای مالی.
دارایی ثابت: لگاریتم طبیعی داراییهای ثابت خاص.
نرخ غیرعملیاتی: تقسیم درآمد غیرعملیاتی بر کل دارایی‌ها.
نرخ موجودی: نسبت موجودی به درآمد کل شرکت.
نرخ سود و هزینه: تقسیم مجموع سود و هزینه‌های شرکت بر کل دارایی‌ها (ژانگ و همکاران، 2000).
یافته‌های پژوهش
به منظور بررسی مشخصات عمومی متغیرها و تجزیه و تحلیل دقیق آنها، آشنایی با آمار توصیفی مربوط به متغیرها لازم است. جدول 2، آمار توصیفی دادههای مربوط به متغیرهای مورد استفاده در پژوهش را نشان میدهد. آمار توصیفی مربوط به 158 شرکت نمونه طی دوره 1397 تا 1402 است.
متغیرهای پژوهش | شاخص‌های مرکزی | شاخص پراکندگی | شاخص‌های نرمالیتی و دامنه داده‌ها | ||||
میانگین | میانه | انحراف استاندارد | چولگی | کشیدگی | مینیمم | ماکسیمم | |
بازده سهام | 769/0 | 598/0 | 208/0 | 811/2 | 746/3 | 602/0 | 593/4 |
مسئولیت اجتماعی | 692/0 | 443/0 | 403/0 | 602/2 | 938/1 | 284/0 | 954/0 |
پدیده کرونا | 682/0 | 331/1 | 084/0 | 188/1 | 88۰/1- | 0۰۰/۰ | ۰۰۰/1 |
کیوتوبین | 546/0 | 346/0 | 429/0 | 27۰/1 | 047/2 | 242/0 | 749/0 |
طبق جدول ۲، ميانگين متغیر بازده سهام در نمونه پژوهش 769/0 است كه انحراف معياري برابر 208/0 دارد. همچنين بيشترين انحراف معیار در بين کل شرکتهای مورد مطالعه حدود 345/0 و كمترين مقدار 068/0 بوده است. این متغیر داراي چولگي مثبت و كشيدگي منفی است. قدرمطلق ضريب چولگي و کشیدگی اين متغير کوچک‌تر از 96/1 است كه بيانگر عدم انحراف توزيع متغير در مقايسه با توزيع نرمال است.
مدلهای پژوهش
در این پژوهش بر اساس مورد خاص از روش برآورد با بیشترین توان توضیح‌دهندگی استفاده شد. برای آزمون فرضیه‌ها، مدلهای این پژوهش بر اساس مطالعات به شرح زیر قابل‌تبیین است.
متغیرهای پژوهش | نماد | نوع متغیر |
بازده سهام | Stockperformance | وابسته |
مسئولیت اجتماعی | CSR | مستقل |
پدیده کرونا | Post-covid | |
آزمون مانایی متغیرها
برای بررسی وجود ریشه واحد، میتوان از آزمون هاریس استفاده کرد که نتایج آن به صورت جدول 4 است.
متغیرهای پژوهش |
| نتیجه | ||
| علامت اختصاری | P | Statistics | |
بازده سهام | Stockperformance | 025/0 | 749/3 | مانا I(0) |
مسئولیت اجتماعی | CSR | 000/0 | 645/10 | مانا I(0) |
پدیده کرونا | Post-covid | 013/0 | 674/8 | مانا I(0) |
فرضیه‌های مربوط به مانایی متغیرها به‌صورت زیر است:
: متغیر ناماناست. 
: متغیر ماناست.
نتایج آزمون مانایی در جدول 4 درج گردید است. بر اساس آزمون لوین، لین و چو، چون مقدار احتمال برای تمامی متغیرهای مدل کمتر از 05/0 بوده است، همه متغیرهای مستقل، وابسته در دوره پژوهش در سطح پایا بوده‌اند. همانگونه که در جدول بالا ملاحظه میشود همه‌ی متغیرها بدون تفاضل گیری مانا هستند؛ بنابراین مشکل رگرسیون کاذب وجود نخواهد داشت.
عدم وجود هم‌خطی شدید بین متغیرهای مستقل
همانگونه که در جدول ۵ نیز مشاهده میشود، مقادیر تورم واریانس برای تمامی متغیرها بیشتر از 1 و کمتر از 4 بوده و مقادیر تلورانس نیز برای تمامی متغیرهای مستقل بیشتر از 4/0 بوده است که با توجه به توضیحات ارائه‌شده میتوان به این نتیجه رسید که بین متغیرهای مستقل هم خطی وجود ندارد و می‌توانند در یک مدل رگرسیونی به صورت هم‌زمان وارد شوند.
متغیرهای مستقل | تورم واریانس (VIF) | تحمل واریانس |
مسئولیت اجتماعی | 564/3 | 637/0 |
پدیده کرونا | 817/2 | 512/0 |
آزمون نرمال بودن و استقلال پسمانده‌ها
با توجه به اينكه آماره آزمون کوچک‌تر از مقدار بحراني است و به بيان ديگر سطح معني‌داري بیشتر از 05/0 است، در نتيجه توزيع باقيمانده مدل مورد بررسي نرمال است. نتايج آزمون در جدول شماره ۶ نشان داده شده است.
جدول 6. نتايج آزمون توزيع باقيمانده و استقلال باقيمانده‌هاي مدل | ||||||||
مدل‌ها | آزمون دوربين واتسون | آزمون توزيع باقيمانده | ||||||
محاسبه شده | مورد انتظار | آماره z | سطح خطا | |||||
مدل اول | 35۰/2 | 5/1- 5/2 | 689/0 | 504/0 | ||||
مدل دوم | 19۰/2 | 5/1- 5/2 | 841/0 | 637/0 | ||||
انتخاب مدل مناسب
در برآورد یک مدل که دادههای آن از نوع ترکیبی است، ابتدا باید نوع الگوی برآورد مشخص شود. قاعده آماری تصمیمگیری آزمون لیمر به شکل زیر است:
: تمام عرض از مبدأها باهم برابرند.
: حداقل یکی از عرض از مبدأها با بقیه متفاوت است.
آزمون چاو یا لیمر | نتیجه | ||
عملکرد مالی | آماره آزمون | مقدار احتمال | |
مدل اول | 965/8 | 000/0 | استفاده از مدل پانل |
مدل دوم | 185/23 | 000/0 | استفاده از مدل پانل |
در صورتی‌که فرض صفر رد نشود، از الگوی پول برای برازش داده‌ها استفاده میشود. ولی در صورت رد فرض صفر، باید با استفاده از آزمون هاسمن، الگوی اثرات ثابت را در مقابل الگوی اثرات تصادفی آزمون کرده و الگوی برتر را جهت برآورد مدل انتخاب شود. نتایج آزمون چاو برای تشخیص مدل مناسب در جدول ۷ ارائه شده است، با توجه به جدول 7، مقدار احتمال برای مدل کمتر از 05/0 میباشد؛ بنابراین استفاده از مدل پانل ارجحیت دارد پس باید برای انتخاب الگوی اثرات ثابت یا اثرات تصادفی برای این مدل، آزمون هاسمن انجام شود.
مدل | مقدار کای – دو | مقدار احتمال | نتیجه |
مدل اول | 596/31 | 000/0 | الگوی اثرات ثابت |
مدل دوم | 964/207 | 000/0 | الگوی اثرات ثابت |
مطابق با جدول 8 مقدار سطح معنی‌داری برای مدل کمتر از 05/0 است و از الگوی اثرات ثابت استفاده میشود. به‌طور کلی نتیجه ارائه شده برای آزمون هاسمن حاکی از عدم رد فرضیه صفر، مبنی بر برتری الگوی اثرات ثابت بر الگوی اثرات تصادفی است.
آزمون ضرایب مدل اول
فرضیه اول: بین مسئولیت اجتماعی و بازده سهام در دوره کووید19 رابطه معنادار وجود دارد. در این مدل تأثیر متغیر مسئولیت اجتماعی به‌عنوان متغیرهای مستقل بر بازه سهام شرکت مورد بررسي قرار گرفته است. مقدار آماره آزمون تعيين معني‌داري مدل رگرسيوني يا آماره F که به بررسي معني‌داري مدل برازش يافته مي‌پردازد، برابر 924/27 به‌دست‌آمده است و مقدار معني‌داری (P-value) متناظر با آماره آزمون تا سه رقم اعشار برابر 000/0 به‌دست‌آمده است که دارای مقداري بسيار کوچک‌تر از خطاي 05/0 مي‌باشد؛ به‌عبارت دیگر با اطمینان 95 درصد میتوان ادعا نمود كه «مدل برازش داده شده بر داده‌هاي پژوهش به روش رگرسيون پانل معني‌دار مي‌باشد و فرضیه اول پژوهش تایید میشود و حداقل یکی از متغیرهای مستقل بر بازده سهام شرکت تأثیر معنادار دارد. مقدار ضريب تعیین نشان مي‌دهد كه 57% از تغييرات بازده سهام شرکت به‌وسیله متغیرهای مستقل قابل‌تبیین است.
متغیر وابسته: بازده سهام شرکت | |||||
متغیرهای مستقل | نماد | Beta | STDV | T-value | P-value |
مقدار ثابت | C | 964/0 | 108/0 | 196/5 | 000/0 |
مسئولیت اجتماعی | CSR | 854/0 | 035/0 | 036/6 | 000/0 |
نرخ بدهی‌ها | Curr | 325/0 | 019/0 | 965/5 | 000/0 |
نرخ دریافتی‌ها | Fix | 654/0 | 352/0 | 965/4 | 000/0 |
نرخ دارایی نامشهود | Asset | 255/0 | 165/0 | 369/4 | 000/0 |
نرخ بازگشت | Inv | 541/0 | 037/0 | 846/5 | 000/0 |
نرخ دارایی جاری | Cur | 7/175955- | 6/131691 | 945/0- | 932/0 |
کیوتوبین | Qtobin | 017/0- | 0018/0 | 643/2- | 024/0 |
حساب‌های دریافتی | Rec | 222/8 | 816/6714 | 371/4 | 000/0 |
دارایی ثابت | Fassets | 006/0 | 002/0 | 961/2 | 004/0 |
نرخ غیرعملیاتی | Operating | 460/0 | 187/0 | 450/2 | 014/0 |
نرخ موجودی | Inventory | 635/1 | 538/0 | 964/5 | 000/0 |
نرخ سود و هزینه | Ass | 344/6 | 017/6882 | 436/1 | 392/0 |
شاخص‌های آماری مدل | F-value | 924/27 | |||
P-value | 000/0 | ||||
دوربین واتسون | 95/1 | ||||
ضريب تعيين مدل | 574/0 | ||||
همان‌طور که در جدول ۹ آورده شده سطح معنی‌دار برای متغیر مسئولیت اجتماعی کمتر از 05/0 شده است. بنابراین بین مسئولیت اجتماعی بر بازده سهام شرکت ها ارتباط معنی‌دار وجود دارد و چون رابطه معنی‌دار شده جهت تعیین جهت رابطه با توجه به مقدار آماره t که مثبت و بزرگ‌تر از مقدار بحرانی میباشد رابطه معنی‌دار و مثبت وجود دارد. از این رو فرضیه اول پژوهش مورد تایید است.
آزمون ضرایب مدل دوم
فرضیه دوم: بین پدیده کرونا و بازده سهام شرکت رابطه معنادار وجود دارد. در این مدل تأثیر متغیر پدیده کرونا به‌عنوان متغیرهای مستقل بر بازده سهام شرکت مورد بررسي قرار گرفته است. مقدار آماره آزمون تعيين معني‌داري مدل رگرسيوني يا آماره F که به بررسي معني‌داري مدل برازش يافته مي‌پردازد، برابر 552/63 به‌دست آمده است و مقدار معني‌داری (P-value) متناظر با آماره آزمون تا سه رقم اعشار برابر 000/0 به‌دست آمده است که دارای مقداري بسيار کوچک‌تر از خطاي 05/0 مي‌باشد؛ به‌عبارت دیگر با اطمینان 95 درصد میتوان ادعا نمود كه مدل برازش داده شده بر داده‌هاي پژوهش به روش رگرسيون پانل معني‌دار مي‌باشد. مقدار ضريب تعیین نشان مي‌دهد كه 73% از تغييرات بازده سهام شرکت به‌وسیله متغیرهای مستقل قابل‌تبیین است.
متغیر وابسته: بازده سهام شرکت | |||||
متغیرهای مستقل | نماد | Beta | STDV | T-value | P-value |
مقدار ثابت | C | 855/0 | 258/0 | 945/4 | 008/0 |
مسئولیت اجتماعی | CSR | 148/0 | 018/0 | 005/8 | 000/0 |
پدیده کرونا | Post-covid | 135/0- | 013/0 | 908/9- | 000/0 |
تاثیر متقابل | CSR´ Post-covid | 169/0 | 008/0 | 875/13 | 001/0 |
نرخ بدهی‌ها | Curr | 089/0 | 138/0 | 254/19 | 000/0 |
نرخ دریافتنی‌ها | Fix | 836/0 | 299/0 | 794/2 | 005/0 |
نرخ دارایی نامشهود | Asset | 610/0 | 227/0 | 689/2 | 007/0 |
نرخ بازگشت | Inv | 530/0 | 776/0 | 122/7 | 000/0 |
نرخ دارایی جاری | Cur | 836/0 | 299/0 | 794/2 | 004/0 |
کیوتوبین | Qtobin | 665/0 | 147/0 | 872/4 | 009/0 |
حساب‌های دریافتی | Rec | 234/0 | 05/0 | 647/5 | 007/0 |
دارایی ثابت | Fassets | 013/0 | 0018/0 | 7/130769 | 001/0 |
نرخ غیرعملیاتی | Operating | 024/0 | 0012/0 | 27/17481 | 002/0 |
نرخ موجودی | Inventory | 0042/0 | 0015/0 | 417/0 | 846/0 |
نرخ سود و هزینه | Ass | 037/0 | 031/0 | 325/1 | 352/0 |
شاخص‌های آماری مدل | F-value | 552/63 | |||
P-value | 000/0 | ||||
دوربین واتسون | 19/2 | ||||
ضريب تعيين مدل | 737/0 | ||||
همان‌طور که در جدول ۱۰ آورده شده سطح معنی‌دار برای متغیر پدیده کرونا کمتر از 05/0 شده است. بنابراین بین پدیده کرونا و بازده سهام شرکت ها ارتباط معنی‌دار وجود دارد و چون رابطه معنی‌دار شده جهت تعیین جهت رابطه با توجه به مقدار آماره t که مثبت و بزرگ‌تر از مقدار بحرانی میباشد رابطه معنی‌دار و مثبت وجود دارد. با توجه به این مطلب می توان گفت که فرضیه دوم پژوهش مورد تایید است و بین پدیده کرونا و بازده سهام شرکت رابطه مثبت و معنادار وجود دارد.
بحث و نتیجه‌گیری
فرضیه اول: بین مسئولیت اجتماعی و بازده سهام در دوره کووید19 رابطه معنادار وجود دارد. باتوجه به مدلهای پژوهش که بین مسئولیت اجتماعی و بازده سهام شرکت رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. در تبیین این یافته میتوان گفت که منظور از مسئولیت اجتماعی شرکتها، پیوستگی و اتحاد میان فعالیت‌ها و ارزشهای سازمان به‌گونه‌ای است که منافع کلیه ذینفعان شامل سهامداران، مشتریان، کارکنان، سرمایهگذاران و عموم جامعه، در سیاست‌ها و عملکرد سازمان منعکس گردد. به‌عبارت‌دیگر، سازمان باید همواره خود را جزیی از اجتماع بداند و نسبت به جامعه احساس مسئولیت داشته باشد و در جهت بهبود رفاه عمومی به گونهای مستقل از منافع مستقیم شرکت، تلاش کند. شرکتهایی که عملکرد اجتماعی بالایی دارند تمایل بیشتری به افشای عمومی فعالیتهای اجتماعی خود دارند. سطح بالای شفافیت در اطلاعات باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین شرکت و سرمایهگذاران میشود و این خود باعث کاهش ریسک میگردد. بازده سهام معيار با اهميتي در تصميم‌گيری مالی و به معنای میزان سود و تغییرات قیمتی یک سهام است. در محاسبه بازده سهام تغییرات قیمتی که از مرحله افزایش سرمایه و یا از سود سهمی به وجود میآیند، در فرمول وارد نمی‌شوند. بازده سهام به شکل درصد بیان میشود. با توجه به درصد بازده سهام می‌توانید برای سهام مورد نظرتان تصمیمات درست، که به کسب سود مناسب یا جلوگیری از ضرر و زیان منجر شود، اتخاذ کنید. بنابراین؛ بازده سودی است که به صورت مستقیم از محل سرمایهگذاری به دست می‌آورید و یا سودی است که از تغییرات قیمت ناشی میشود.
فرضیه دوم: بین پدیده کرونا و بازده سهام شرکت رابطه معنادار وجود دارد. بین پدیده کرونا و بازده سهام شرکت رابطه معنادار وجود دارد. در تبیین این یافته میتوان گفت که در ابتدای شیوع کرونا، قیمت سهام بسیاری از شرکتها افت چشمگیری داشت. این افت عمدتاً به دلیل عدم اطمینان و نگرانیهای اقتصادی ناشی از محدودیت‌های کووید19 بود. شرکت هایی که در صنایع مرتبط با سفر، حمل و نقل، رویدادها و سرگرمی فعال بودند، بیشترین ضربه را خوردند. این شرکتها با افت درآمد و سود مواجه شدند. در مجموع، پاندمی کرونا باعث نوسانات شدید در بازار سهام شد. برخی شرکتها متضرر شدند و برخی منتفع گردیدند. این امر به ساختار کسب و کار، میزان تنوع و انعطاف پذیری شرکتها بستگی داشت. در طول دوره کرونا، سرمایه گذاران باید با احتیاط بیشتری عمل کرده و ریسک را در سبد دارایی های خود مدیریت میکردند. امروزه درجه‌بندی شرکتها از لحاظ اعتباری تا حدود زیادی به ساختار سرمایه آنان وابسته است. ساختار سرمایه، ترکیبی از بدهی و حقوق صاحبان سهام است که شرکتها بدان وسیله به تأمین مالی بلندمدت داراییهای خود می‌پردازند. بازده سهام نیز عبارتند از نرخ بازده سرمایهگذاری در خرید سهام و آن قسمت از سود سهامی که بین سهامداران توزیع میشود. در وهله نخست شیوع و گسترش ویروس کرونا حداقل شود؛ زیرا چنانچه شیوع آن گسترش یابد و شاخص بازار سهام در رژیم بالای خود باشد، میتواند منجر به کاهش شاخص سهام و خروج سرمایه‌ها از این بازار و انتقال به سایر بازارهای موازی مانند ارز و مسکن شود و سفته‌بازی در اقتصاد کشور افزایش مییابد. مسئولیت اجتماعی شرکتها، پیوستگی و اتحاد میان فعالیت‌ها و ارزشهای سازمان به‌گونه‌ای است که منافع کلیه ذینفعان شامل سهامداران، مشتریان، کارکنان، سرمایهگذاران و عموم جامعه، در سیاست‌ها و عملکرد سازمان منعکس گردد. به‌عبارت‌دیگر، سازمان باید همواره خود را جزیی از اجتماع بداند و نسبت به جامعه احساس مسئولیت داشته باشد و در جهت بهبود رفاه عمومی به گونهای مستقل از منافع مستقیم شرکت، تلاش کند. شرکتهایی که عملکرد اجتماعی بالایی دارند تمایل بیشتری به افشای عمومی فعالیتهای اجتماعی خود دارند. سطح بالای شفافیت در اطلاعات باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین شرکت و سرمایهگذاران میشود و این خود باعث کاهش ریسک میگردد. بازده سهام معيار با اهميتي در تصميم‌گيری مالی و به معنای میزان سود و تغییرات قیمتی یک سهام است. در محاسبه بازده سهام تغییرات قیمتی که از مرحله افزایش سرمایه و یا از سود سهمی به وجود میآیند، در فرمول وارد نمی‌شوند. بازده سهام به شکل درصد بیان میشود. با توجه به درصد بازده سهام می‌توانید برای سهام مورد نظرتان تصمیمات درست، که به کسب سود مناسب یا جلوگیری از ضرر و زیان منجر شود، اتخاذ کنید. بنابراین؛ بازده سودی است که به صورت مستقیم از محل سرمایهگذاری به دست می‌آورید و یا سودی است که از تغییرات قیمت ناشی میشود،که بین پدیده کرونا و بازده سهام شرکت رابطه معنادار وجود دارد. همچنین این فرضیه با پژوهشهای طوبی (1399)، رضائی و تامرادی (1401) و هونگری (2020) همسو می باشد. در تبیین این یافته میتوان گفت که در ابتدای شیوع کرونا، قیمت سهام بسیاری از شرکتها افت چشمگیری داشت. این افت عمدتاً به دلیل عدم اطمینان و نگرانیهای اقتصادی ناشی از محدودیت‌های کووید 19 بود. شرکتهایی که در صنایع مرتبط با سفر، حمل و نقل، رویدادها و سرگرمی فعال بودند، بیشترین ضربه را خوردند. این شرکتها با افت درآمد و سود مواجه شدند. در مجموع، پاندمی کرونا باعث نوسانات شدید در بازار سهام شد. برخی شرکتها متضرر شدند و برخی منتفع گردیدند. این امر به ساختار کسب و کار، میزان تنوع و انعطاف پذیری شرکتها بستگی داشت. در طول دوره کرونا، سرمایه گذاران باید با احتیاط بیشتری عمل کرده و ریسک را در سبد دارایی های خود مدیریت میکردند. امروزه درجه‌بندی شرکتها از لحاظ اعتباری تا حدود زیادی به ساختار سرمایه آنان وابسته است. ساختار سرمایه، ترکیبی از بدهی و حقوق صاحبان سهام است که شرکتها بدان وسیله به تأمین مالی بلندمدت داراییهای خود می‌پردازند. بازده سهام نیز عبارتند از نرخ بازده سرمایهگذاری در خرید سهام و آن قسمت از سود سهامی که بین سهامداران توزیع میشود. در وهله نخست شیوع و گسترش ویروس کرونا حداقل شود؛ زیرا چنانچه شیوع آن گسترش یابد و شاخص بازار سهام در رژیم بالای خود باشد، میتواند منجر به کاهش شاخص سهام و خروج سرمایه‌ها از این بازار و انتقال به سایر بازارهای موازی مانند ارز و مسکن شود و سفته‌بازی در اقتصاد کشور افزایش مییابد.
در طی هر پژوهش محدوديت‌هايی وجود دارد. در اين پژوهش نيز مهمترين محدوديت‌های پژوهش كه پتانسيل تحت تأثير قراردادن تعميم پذيری نتايج حاصل را دارند به شرح زير هستند:
در شرايطی كه محدوده زمانی پژوهش، به منظور دوره طولانی‌تر در نظر گرفته میشود، امكان تعميم بيشتر نتايج، وجود دارد. ليكن درصورتی‌كه تعداد سال‌های بيشتری برای گزينش نمونه در نظر گرفته می‌شد، تعداد بانک‌های عضو جامعه و نمونه آماری روند كاهنده‌ای پيدا می‌كرد كه اين موضوع، موجب كاهش روايی پژوهش می‌گرديد و امكان بررسی رابطه مذكور را دچار محدوديت می‌كرد. استخراج نسبت‌های مالی از صورتهای مالی كه هم زمانبر بوده و در بسياری از موارد با محدوديت‌ها و عدم افشای اطلاعات روبرو بود.
فهرست منابع
امین، فردین، قاسمی تیرتاشی، رومینا، و گلیجانی، مهرداد. (1402). مالکیت دولتی، ویژگی های شرکت و افشاء مسئولیت پذیری اجتماعی. نشریه پژوهش در حسابداری و علوم اقتصادی، 7(24)، 77-90. http://jares.ir/post.aspx?id=802
پرندین، کاوه، رحمانیان کوشککی، عبدالرسول، و بلوچ، محمد. (1402). نقش مسئولیت اجتماعی بر عملکرد، ثبات و شمول مالی در بخش بانکداری. نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 12(45)، 395-365. http://mieaoi.ir/article-1-1462-fa.html
برزگر، قدرتاله، و حساس یگانه، یحیی. (1394). مدلی برای افشاء مسئولیت اجتماعی و پایندگی شرکتها و وضعیت موجود آن در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 29(8)، 110-91. https://journal.seo.ir/article_11049.html?lang=en
حسینی، سیدعلی، و رازانی، سارا. (1400). بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی و ریسک اجتماعی و ریسک نقدینگی سهام شرکت بر نوسانات بازده سهام در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشهای مالی و رفتاری حسابداری، 2(1)، 51-84. doi: 10.30486/fbra.2021.1942863.1040
رضائی، زینب، و تامرادی، علی. (1401). بررسی رابطه بین شیوع کووید 19 و خطر سقوط قیمت سهام با تاکید بر نقش مسئولیت اجتماعی شرکتها در بورس اوراق بهادار تهران. قضاوت و تصمیمگیری در حسابداری و حسابرسی، (1)4، 84-51. doi: 10.30495/jdaa.2023.698892
صانعی فر، متین، سعیدی، پرویز، عباسی، ابراهیم، و دیده خانی، حسین. (1399). شبکه پیچیده تاثیر پدیده کرونا (کووید19) بر متغیرهای کلان اقتصادی و سقوط بازارهای بورس سهام. فصلنامه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، (45)11، 268-296. dor: 20.1001.1.22519165.1399.11.45.12.9
میرلوحی، سید مجتبی، تهرانی، مصطفی، لطفی سیاهکلرودی، امیر، و قسطین رودی، معصومه. (1397). بررسی ساختار سرمایه و تاثیر آن بر بازدهی سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران، فصلنامه سیاستهای مالی و اقتصادی، 5(20)، 173-196. http://qjfep.ir/article-1-334-fa.html
Barzegar, G., & Hasas Yeganeh, Y. (2014). A model for disclosing corporate social responsibility and sustainability and its current status in companies admitted to the Tehran Stock Exchange. Stock Exchange Quarterly, 29(8), 91-110. https://journal.seo.ir/article_11049.html?lang=en [In Persian]
Birch, J., Pantelous, A. A., & Konstantin Zuev. (2014). The maximum number of 3- and 4-cliques within a planar maximally filtered graph. Physica a Statistical Mechanics and Its Applications, 417, 221–229. doi: 10.1016/j.physa.2014.09.011
Bramer, L. M., Hontz, R. D., Eisfeld, A. J., Sims, A. C., Kim, Y.-M., Stratton, K. G., Nicora, C. D., Gritsenko, M. A., Schepmoes, A. A., Osamu Akasaka, Koga, M., Tsutsumi, T., Nakamura, M., Nakachi, I., Baba, R., Hiroki Tateno, Suzuki, S., Nakajima, H., Kato, H., & Ishida, K. (2023). Multi-omics of NET formation and correlations with CNDP1, PSPB, and L-cystine levels in severe and mild COVID-19 infections. Heliyon, 9(3), e13795–e13795. doi: 10.1016/j.heliyon.2023.e13795
Carroll, A. B. (1991). The Pyramid of corporate social responsibility: toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, 34(4), 39–48. doi: 10.1016/0007-6813(91)90005-G
Choi, H.-Y., & Park, J. (2022). Do data-driven CSR initiatives improve CSR performance? The importance of big data analytics capability. Technological Forecasting and Social Change, 182, 121802. doi: 10.1016/j.techfore.2022.121802
García‐Sánchez, I.-M., & García-Sánchez, A. (2020). Corporate Social Responsibility during COVID-19 Pandemic. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 6(4), 126. doi: 10.3390/joitmc6040126
Hosseini, S., & Razani, S. (2021). Investigating the impact of social responsibility and liquidity risk of company stocks on fluctuations in stock returns in companies listed on Tehran Stock Exchange. Financial and Behavioral Research in Accounting, 2(1), 41-59. doi: 10.30486/fbra.2021.1942863.1040 [In Persian]
Jones, J. J. (1991). Earnings management during import relief investigations. Journal of Accounting Research, 29(2), 193–228. doi: 10.2307/2491047
Li, J., Nie, H., Ruan, R., & Shen, X. (2024). Subjective perception of economic policy uncertainty and corporate social responsibility: Evidence from China. International Review of Financial Analysis, 91, 103022–103022. doi: 10.1016/j.irfa.2023.103022
Mirlohi, S. M., Tehrani, M., Lotfi Siahkalroodi, A., & Ghostin Roodi, M. (2018). Investigating the Capital Structure and its impact on stock returns of listed companies in Tehran Stock Exchange, Quarterly Journal of Fiscal and Economic Policies, 5(20), 173-196. http://qjfep.ir/article-1-334-fa.html
Parandin, K., Rahmanian Koushkaki, A., & Balouch, M. (2023). The role of social responsibility on performance, stability and financial inclusion in the banking sector. Journal of Islamic Economics and Banking, 12(45), 365-395. http://mieaoi.ir/article-1-1462-fa.html [In Persian]
Poursoleyman, E., Mansourfar, G., Hassan, M. K., & Homayoun, S. (2023). Did corporate social responsibility vaccinate corporations against COVID-19? Journal of Business Ethics. doi: 10.1007/s10551-023-05331-1
Rezaei, Z., & Tamoradi, A. (2023). Investigating the relationship between the prevalence of Covid 19 and the stock price crash risk with emphasis on the role of corporate social responsibility in the Tehran Stock Exchange. Judgment and Decision Making in Accounting and Auditing, 4(1), 51-82. doi: 10.30495/jdaa.2023.698892 [In Persian]
Saneifar, M., Saeedi, P., Abaasi, E., & Didehkhani, H. (2020). The complex network of the impact of the coronavirus (Covid-19) on macroeconomic variables and the stock markets crash. Financial Engineering and Portfolio Management, 45(11), 268-296. 20.1001.1.22519165.1399.11.45.12.9 dor: 20.1001.1.22519165.1399.11.45.12.9 [In Persian]
Wagner, A. F. (2020). What the stock market tells us about the post-COVID-19 world. Nature Human Behaviour. doi: 10.1038/s41562-020-0869-y
Zhang, G. (2000). Accounting information, capital investment decisions, and equity valuation: theory and empirical implications. Journal of Accounting Research, 38(2), 271. doi: 10.2307/2672934
[1] 1. Wagner
[2] . Birch
[3] .Carroll
[4] 1. García-Sánchez & García-Sánchez
[5] . Choi & Park
[6] . Li
[7] . Zhang
