روش‌شناسی مناظره‌های امام رضا (ع) با دانشمندان ادیان و مذاهب

الموضوعات :

یعقوب فتحی ¹

1 - استادیار گروه معارف اسلامی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

تاريخ الإرسال : 28 الجمعة , رجب, 1445 تاريخ التأكيد : 15 الجمعة , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 08 الإثنين , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: امام رضا (ع), روش‌شناسی, مناظره, ادیان, مذاهب.,

ملخص المقالة :

عصر رضوی به لحاظ شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاست دولت عباسی حاکم، در راستای فراهم‌کردن فضای مناظره و تضارب آرا، زمینه‌ساز مناظرات و گفت‌وگوهای درون دینی و برون دینی بوده است. تبیین روش‌شناسی مناظره‌های امام رضا (ع) با دانشمندان ادیان و مذاهب مختلف، علاوه بر شناساندن جایگاه علمی امام (ع) به‌عنوان انسانی کامل، می‌تواند الگویی برای چگونگی اجرای یک مناظره‌ی صحیح و اخلاق محور در میان تمامی اندیشمندان در سراسر دنیا باشد. پژوهش حاضر با روش توصيفي- تحليلي، به دنبال پاسخ این پرسش است که: مهم‌ترین روش‌های امام رضا (ع) در مناظره با دانشمندان ادیان و مذاهب مختلف، چیست؟ بر اساس یافته‌های این پژوهش؛ جدال احسن، استدلال عقلی، استدلال به قرآن، بهره‌گیری از کتب مقدس، بهره‌گیری از زبان‌های مختلف و غیره از مهم‌ترین روش‌های مناظره امام (ع) با دانشمندان ادیان و مذاهب مختلف است که الگویی درخشان برای دانشمندان اهل مناظره در همه زمان‌هاست.

المصادر:

قرآن کریم
ابن سینا، محمد بن حسین ( 1404ق): تعلیقات، بیروت: مکتبة الاعلام الاسلام.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1382ق): تحف العقول، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی (بی تا): مناقب آل ابی‌طالب، تصحیح: سید هاشم رسولی، قم: المطبعة العلمیة
ابن منظور، محمد بن مکرم (1405ق): لسان العرب، قم: نشر أدب الحوزه.
ابن واضح، احمد بن ابی یعقوب (1375ق): تاریخ یعقوبی، نجف: مکتبة حیدریة.
استالی براس، الیور و آلن، بولاک (1369م.): فرهنگ اندیشه نو، ترجمه احمد بی‌رشک، تهران: مازیار.
آقا سید محمد قاري، فاطمه سادات (1391): ابعاد معرفتی امام رضا (ع) در برخورد با دانشمندان سایر مذاهب و ادیان، بی جا.
بحرانی اصفهانی، عبدالله (1430ق): عوالم العلوم والمعارف والاحوال من الآیات والاخبار والاقوال به انضمام مستدرکات سید محمدباقر ابطحی، قم: مؤسسه‌ی امام مهدی (عج).
پارسانیا، حمید (1388): روش شناسی علوم با رویکرد اسلامی، بی جا.
جعفریان، رسول (1391ش): گزیده حیات سیاسی امامان شیعه، قم: معارف.
جوادی آملی، عبدالله (1374ش): فلسفه الهی از منظر امام رضا(ع)، قم: اسراء .
خاکپور، حسین؛ محمودی، مرضیه و سعیدی گراغانی، منصوره (1393): نقش و آثار مديريت فرهنگی امام رضا (ع) بر جامعه شیعه: فرهنگ رضوي، ش 8، صص 56-31 .
دهخدا، علی‌اکبر (1377ش): لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق): المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، بیروت: دارالعلم الدار الشامیة.
راوندی، قطب‌الدین (1409ق): الخرائج والجرائح، قم: مؤسسة الامام المهدی.
روحی برندق، کاووس (1396): اخلاق و مهارت‌های مناظره در مناظره‌های امام رضا (ع)؛ مطالعه موردی مناظره امام رضا (ع) با متکلمان اديان و مذاهب، فرهنگ رضوی، ش 18 صص 30-1.
زرسازان، عاطفه (1395): واکاوی مؤلفه‌های تعلیم در تبیین آموزه‌های وحی در سیره رضوی، فرهنگ رضوی، شماره 18، صص 94-63.
شریف القرشی، باقر (بی‌تا): حیاة الامام الرضا علیه السلام، بیروت: منشورات سعیدبن جبیر.
صدوق، ابوجعفرمحمد بن علی (1404ق): عیون اخبار الرضا (ع)، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
صدوق، ابوجعفر محمد بن علی (1372): عیون اخبار ارضا (ع)، ترجمه علی‌اکبر غفاری و حمید مستفید، تهران: صدوق.
صدوق، ابوجعفر محمد بن علی (1387ق): توحید، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طباطبایی، محمدحسین (1382ش): المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه .
طبرسی، احمد بن علی (1350ق): الإحتجاج، نجف: الطبعة المرتضویة.
طبرسی، احمد بن علی (1386ق): الإحتجاج، به کوشش سید محمد باقر خراسانی، قم: بی‌نا.
طوسی، خواجه ‌نصیرالدین (1361): اساس الاقتباس، تهران: دانشگاه تهران.
طوسی، خواجه نصیرالدین (بی تا): اخلاق ناصری، تهران: انتشارات علمیه اسلامی.
عطاردی، عزیزالله (1397): آثار و اخبار امام رضا (ع)، تهران: صدر.
فضل‌الله، محمدجواد (1383): تحلیلی از زندگانی امام رضا (ع)، ترجمه محمدصادق عارف، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
قرشی، باقر (بی‌تا): حیاة الامام رضا (ع)، بیروت: منتشورات سعید بن جبیر.
کریمی، محمود و میرحسینی، یحیی (1392): گونه شناسی روش‌های مقابله با ادیان و مذاهب در سیره امام رضا (ع)، مجموعه مقالات همایش علمی¬ـ پژوهشی امام رضا(ع) ادیان، مذاهب و فرق)، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، ش 23، صص 114-95.
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۶۵): الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
لک زایی، صغری و قاسم‌نژاد، زهرا (1391): گونه شناسی برخورد امام رضا (ع) باجریان‌های انحرافی جامعه اسلامی، مجله انتظار موعود، ش38، صص 141-116.
مجلسی، محمدباقر (1403ق): بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
محمودی، مرضیه؛ خاکپور، حسین؛ گلی، مهرناز و نوری، ابراهیم (1394): اخلاق مناظراتی و مناظرات اخلاقی در سیره رضوی و شیوه‌های به کار گیری در کرسی‌های آزاد اندیشی، اخلاق زیستی، ش15، صص 193-164.
مصلایی پور، عباس و سلیمی، مریم (1392): اصول مناظره و آزاد اندیشی با تکیه بر مناظره‌های امام رضا(ع)، فرهنگ رضوی، شماره 3، صص 114-87.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان(بی تا): الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: موسسة آل البیت.
موسوی‌زاده، سید محمد (1384ش): نگرش اسلام بر سایر ادیان و ملل، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
میراحمدی، منصور و رضایی پناه، امیر (1395): تحلیل گفتمان مناظره¬ها و مجادله‌های امام رضا (ع) با دگرهای گفتمانی، فرهنگ رضوی، ش 14، صص96-75.
هاشمی اردکانی، سید حسن و میر شاه جعفری، سید ابراهیم (1387): روش مناظره علمی در سیره آموزشی امامان معصوم، مطالعه موردی: مناظرات امام رضا(ع)، بی جا: تربیت اسلامی، ش7، صص23-9.