بررسی نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی بر ارتباط بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی

الموضوعات :

فاطمه رحمتی باهر ¹ , یعقوب پورکریم ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - استادیار گروه حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاريخ الإرسال : 09 الثلاثاء , صفر, 1446 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1446 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , رجب, 1446

الکلمات المفتاحية: کمیته حسابرسی, مدیریت سود واقعی, حاکمیت شرکتی,

ملخص المقالة :

مدیران شرکت ها تلاش فزاینده ای برای افزایش منافع شخصی و دستیابی به جایگاه برتر انجام می¬دهند. با این وجود، شرکت ها مکانیزم هایی را جهت کاهش رفتارهای فرصت طلبانه و کاهش تضاد منافع برقرار می¬کنند. از این رو، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی بر ارتباط بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می¬باشد. در این راستا، تعداد 120 شرکت برای دوره زمانی 1396-1401 انتخاب گردید. هدف پژوهش کاربردی و روش‌شناسی آن از نوع پس رویدادی است. از رویکرد داده‌های ترکیبی برای آزمون فرضیه‌های پژوهش استفاده شده است. برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از نرم افزار آماری Eviews استفاده شد. نتیجه آزمون فرضیه اول نشان داد که بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی ارتباط منفی و معنی داری وجود دارد. در حقیقت، اثربخشی کمیته حسابرسی می¬تواند موجب کاهش مدیریت سود واقعی شرکت شود. همچنین، نتیجه آزمون فرضیه دوم نشان داد که با نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی ارتباط منفی و معنی دار وجود دارد.

المصادر:

احمد پور,ا,عدیلی,م,ابراهیمیان,س.ج,(1392),بررسی رابطه میان عدم تقارن اطلاعاتی و مدیریت واقعی سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران,مجله پژوهش های حسابداری مالی,سال پنجم,شماره 18, ص 1تا 12
ایزدی نیا,ربیعی, حمیدیان,(1392).بررسی رابطه بین اهرم مالی و مدیریت سود واقعی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران, مجله پیشرفت های حسابداری دانشگاه شیراز, دوره پنجم,شماره اول ص33تا54
جامعی، رضا و رستمیان، آزاده (1395). تأثیر تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی بر ویژگی های سود پیش بینی شده. مجله پژو هش های حسابداری مالی و حسابرسی. دوره هشتم، شماره بیست و نهم، صص 1-17
حجتی، منصور،(1403) ،بررسی رابطه بین کمیته حسابرسی و انتخاب حسابرس با کیفیت گزارشگری مالی شرکت¬ها،دهمین کنفرانس بین المللی علوم مدیریت و حسابداری،تهران
عابدینی، محدثه،بنی مهد، بهمن، مرادزاده فرد، مهدی،چشمه سبزی، اعظم شکری(1402). ارتباط میان کارایی مدیران در ایجاد جریان نقد عملیاتی و مدیریت سود واقعی، قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری دوره 2،شماره 3،صص25-42
فخاری, حسین,محمدی,جواد ,و نتاج کردی ,محمد حسن.(1394).بررسی اثر ویژگی های کمیته حسابرسی بر مدیریت سود از طریق اقلام واقعی .مطالعات تجربی حسابداری مالی 12(46),146-123
مسعودی، زهرا و برزگر، مریم و حسنی، رقیه و منصوری، زهره،1398،اثر ویژگی های کمیته ی حسابرسی و مدیریت سود،چهارمین کنفرانس ملی در مدیریت کسب و کار و بازرگانی،تهران مهرانی,ساسان,نوروزی,سونا,(1394). بررسی اثر حاکمیت شرکتی بر ارتباط بین ارزش شرکت و مدیریت سود, مجله علمی- پژوهشی دانش حسابداری مالی , شماره 3, دوره 6 صص 105-122
وارث، حامد، صلواتی زاده، علی، بنازاده ، محمدجواد، (1401)، بررسی تجربی تاثیر حاکمیت شرکتی در کارایی تخصیص سرمایه شرکت هاي عمومی. مدیریت دولتی، دوره 14، شماره4، صص .530-509
نخجوانی،صدف و دلنواز اصغری، بیتا (1402). تاثیر حاکمیت شرکتی بر عملکرد شرکت در شرایط مخاطرات اخلاقی.پژوهش های حسابداری و راهبری شرکتی. دوره 1 ، شماره 4.ص91-110
Hojjati, Mansour, (1403) Examining the relationship between audit committee and auditor selection with the quality of financial reporting of companies,
10th Tehran International Conference on Management and Accounting Sciences. Mehrani Sasan Norouzi, Sona, (2014) Investigating the effect of corporate governance on the relationship between company value and profit
management Scientific-Research Journal of Financial Accounting, Number 3, Volume 6, pp. 105-122 Fakhari Hossein Mohammadi Javad and Nataj Kurdi Mohammad Hassan (2014) Investigating the effect of audit committee characteristics on
management Profit through real items of financial accounting empirical studies 12 (46), 123-146 Ahmed Pura Adilim Ebrahimian, SJ (2012) Investigating the relationship between information asymmetry and real profit management in the company
accepted in Tehran Stock Exchange, Journal of Financial Accounting Research, Year 5, Number 18, Pages 1 to 12, Yazidnia Rabiei Hamidian (2012), investigating the relationship between financial leverage and real profit management of companies listed in Tehran
Stock Exchange Journal of Accounting Advances of Shiraz University, Volume 5, Number 1, pp. 13-54 Waris, Hamed Salawatizadeh, Ali Benazadeh, Mohammad Javad (1401) Empirical investigation of the effect of corporate governance on the efficiency of
capital allocation of public companies, State Management, 14, No. 4, pp. 509-5300 Abedini, Mohaddeh Bani, Mehd, Bahman Moradzadeh Fard Mehdi Cheshme Sabzi Azam Shokri (1402) The relationship between managers' efficiency in
creating operating cash flow and real profit management, judgment and decision making in accounting, volume 2, number 3, pp. 25 42 Jamei Reza and Rostamian Azadeh (2015) The effect of financial expertise of audit committee members on the characteristics of expected profit. Journal
of Financial Accounting and Audit Research, Volume 8, Number 29, pp. 1-17 Masoudi, Zahra and Barzegar Maryam and Hosni Roghieh and Mansouri, Zahra 2019, the work of characteristics of audit and management committee.
Sood, 4th National Conference on Business and Commerce Management, Tehran Nakhjavani, Sadaf and Delnawaz, Asghari Bita (1402) The effect of corporate governance on the performance of the company in the conditions of risks
Ethics of accounting and corporate management researches, volume 1, number 1, pp. 110-91 Hazzaa ،Omar Turki, Dewi Fariha Abdullah , Abdullah Mohammed Sadaa (2024), Influence of CEO characteristics and audit committee on financial
performance: Evidence from Iraq, Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity. Quynh Nguyen - Maria H. Kim - Searat Ali b (2023) , Corporate governance and earnings management: Evidence from Vietnamese listed firms
International Review of Economics & Finance , Flinders University, Australia Archambeault, D., DeZoort, F., & Hermanson, D., (2008), "Audit committee incentive compensation and accounting restatements". Contemporary
Accounting Research, 25, 965–992. Setiawan, D., Phua, L.K., Chee, H.K. and Trinugroho, I. (2020) ‘The effect of audit committee characteristics on earnings management: the case of
Indonesia’, Afro-Asian J. Finance and Accounting, Vol. 10, No. 4, pp.447–463.
Roychowdhury, S., 2006, Earnings management through real activities manipulation, Journal of accounting and economics, Vol.42, pp: 335-370 Inaam ZGARNI Khmoussi HLIOUI Fatma ZEHRI, (2016),”Effective audit committee, audit quality and earnings management: Evidence From Tunisia”,
Journal of Accounting in Emerging Economies, Vol. 6 Iss 2. Drogalas, G., Nerantzidis, M., Mitskinis, D., & Tampakoudis, I. (2021), The relationship between audit fees and audit committee characteristics: evidence
from the Athens Stock Exchange. International Journal of Disclosure and Governance, 18(1): 24-41. Gupta, P., & Chauhan, S. (2023). Dynamics of corporate governance mechanismsfamily firms’ performance relationship-a meta-analytic review. Journal
of Business Research, 154 Khuong, N. V., Abdul Rahman, A. A., Thuan, P. Q., Liem, N. T., Anh, L. H. T., Thuy, C. T. M., & Ly, H. T. N. (2022). Earnings Management, Board
Composition and Earnings Persistence in Emerging Market. Sustainability, 14(3), 1061. https://doi.org/10.3390/su14031061 Evans, M., Houston, R., Peters, M., Pratt, J. (2014). Reporting regulatory environments and earnings management: U.S. and non-U.S. firms using
U.S.GAAP or IFRS.The Accounting Review, 88(2), 288–307.

نص كامل:



 

Journal of Accounting and Corporate Governance Researches

Vol. 2, No. 6, Winter 2024 (113-133)

 

Paper type: Research Article

Investigation the Moderating Role of Corporate Governance on the

 Relationship between Audit Committee and Real Earnings Management

 

Fatemeh Rahmati baher¹, Yaghoub Pourkarim*²

 

Received: 2024/08/13          Accepted: 2024/12/24

Abstract Corporate managers are making an increasing effort to increase their personal interests and achieve a superior position. Nevertheless, companies establish mechanisms to reduce opportunistic behavior and reduce conflict of interest. Therefore, the aim of the present study is to investigation the moderating role of corporate governance on the relationship between the audit committee and real earnings management in companies listed on the Tehran Stock Exchange. In this regard, 120 companies were selected for the period of 2017-2022. The purpose of applied research and its methodology is post-event type. The combined data approach has been used to test the research hypotheses. Eviews statistical software was used to test research hypotheses. The result of the first hypothesis test showed that there is a negative and significant relationship between the audit committee and real earnings management. In fact, the effectiveness of the audit committee can reduce the company's real earnings management. Also, the result of the second hypothesis test showed that with the moderating role of corporate governance between the audit committee I and real earnings management, there is a negative and significant relationship.   Keywords: Audit Committee, Real Earnings Management, Corporate Governance.                                                                 10.71600/jacgr.2024.1129070        How to cite this article: Pourkarim, Y., & Rahmati baher, F. (2024). Investigation the Moderating Role of Corporate Governance on the Relationship between Audit Committee and Real Earnings Management. Accounting and Corporate Governance Researches, 2(6), 113-133. (In Persian)

 

 

---

[1] . MSc. Student, Department of Accounting, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

[2] . Assistant Prof, Department of Accounting, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

*Corresponding author: [e-mail]

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی بر ارتباط بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی

 

فاطمه رحمتی باهر¹، یعقوب پورکریم²*

 

تاریخ دریافت: 23/05/1403       تاریخ پذیرش: 04/10/1403

چکیده  مدیران شرکت­ها تلاش فزایند­ه­ ای برای افزایش منافع شخصی و دستیابی به جایگاه برتر انجام می­دهند. با این وجود، شرکت­ها مکانیزم­­هایی را جهت کاهش رفتارهای فرصت طلبانه و کاهش تضاد منافع برقرار می­کنند. نوظهوربودن و الزام وجود کمیته حسابرسی به عنوان جزئی از ساختار حاکمیت شرکتی و نقش و ویژگی­های آن به عنوان ابزاری برای کاهش هزینه­های نمایندگی در شرکت­های ایرانی موضوع بحث برانگیزی است، این تمایل خصوصا زمانی که بحث کیفیت سود از طریق اقلام واقعی مطرح است پر رنگتر می­شود چرا که احتمال کشف مدیریت سود از طریق اقلام واقعی کمتر است. از این رو، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی بر ارتباط بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. در این راستا، تعداد 120 شرکت برای دوره زمانی 1396تا 1401 انتخاب گردید. هدف پژوهش کاربردی و روش‌شناسی آن از نوع پس رویدادی است. از رویکرد داده‌های ترکیبی برای آزمون فرضیه‌های پژوهش استفاده شده است. نتیجه آزمون فرضیه اول نشان داد که بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی ارتباط منفی و معنی داری وجود دارد. در حقیقت، اثربخشی کمیته حسابرسی می­تواند موجب کاهش مدیریت سود واقعی شرکت شود. همچنین، نتیجه آزمون فرضیه دوم نشان داد که بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی ارتباط منفی و معنی داری وجود دارد. در واقع رابطه منفی کمیته حسابرسی با مدیریت سود واقعی برای شرکت­هایی که از حاکمیت شرکتی قوی­تری برخوردارند تشدید می­شود. واژه­های کلیدی: کمیته حسابرسی، مدیریت سود واقعی، حاکمیت شرکتی.                                                                        10.71600/jacgr.2024.1129070        استناد: پورکریم، یعقوب،. و رحمتی باهر، فاطمه. (1402)، بررسی نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی بر ارتباط بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی، پژوهش­های حسابداری و راهبری شرکتی، 2 (6)، ,113-133.

 

 

---

[1] 1. دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. 

[2] 2. استادیار گروه حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. * (نویسنده مسئول): [e-mail]

مقدمه

 توجه به اهمیت ویژه کمیته حسابرسی به عنوان مکانیسم نظارتی حاکمیت شرکتی و پس از رسوایی شرکت­های بزرگی مانند انرون ورلدکام و... و پر رنگ شدن نقش حاکمیت شرکتی در شرکت­ها در ایالات متحده آمریکا که خاستگاه اصلی رسوایی های مالی بودساربنز اکسلی¹(2002) تدوین شد در سایر کشور­ها نیز مانند گزارش­های هیگز و اسمیت²(2003) در انگلیس،گزارش کمیته دی (1994) در کانادا قوانینی وضع شد. در ایران نیز در سال­های اخیر با هدف بهبود کیفیت گزارشگری مالی، آیین نامه نظام حاکمیت شرکتی تصویب شده و رعایت آن الزامی شده است.از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار در سال 1391 به صورت ضرورت قانونی به شرکت­های بورس اوراق بهادار اعلام نموده است شرکت­هایی که تا آن زمان فاقد کمیته حسابرسی بودند ملزم به تشکیل و افشا آن به صورت گزارش کمیته حسابرسی شده اند.

كميتة حسابرسي، از اركان اصلي نظام راهبري شركت­هاست كه زمينه تقويت و سلامت گزارشگري مالي را فراهم مي­كند (مداحي و بولو، 1393). در همين راستا، دستورالعمل كنترل­هاي داخلي ايران، منجر به صدور ابلاغيه شماره 107474 مورخ 09/12/1391 سازمان بورس اوراق بهادار تهران شد كه به موجب آن، هيئت مديره شركت­هاي عضو بورس را ملزم به تشكيل كميتة حسابرسي و واحد حسابرسي داخلي مطابق با الزامات سازمان كرد. نقش كميتة حسابرسي در نظارت بر كنترل­هاي داخلي، به عنوان سازوكار حاكميت شركتي، پس از شكست­ها و رسوايي­هاي مالي اخير، رشد چشمگيري داشته است. از اين منظر، كميتة حسابرسي بايد بر انجام مسئوليت­هاي اطمينان بخشي، شفافيت گزارش­هاي مالي و كارآمدي حسابرسان داخلي، تأثيرگذار باشد (ابراهيمي و همكاران، 1393).

حسابرسان داخلی برای تدوین یک برنامه حسابرسی داخلی که انعکاس دهنده­ی شناخت کافی آنان از فعالیت­های اطمینان بخش نظام راهبری و ایجاد فرصت های کافی برای برقراری ارتباط با مدیریت ارشد و هیات مدیره در خصوص اثر بخشی فعالیت­های مدیریت ریسک می­باشد، نیازمند چارچوبی جهت ارزیابی حوزه­های مختلف راهبری شرکتی هستند (المونتی و کوتانی³،2019). نقطه شروع برای حسابرسی داخلی در ارائه خدمات اطمینان بخشی، به دست آوردن درك درستی از شرایطی که سازمان در آن عمل می­کند، شناسایی ذینفعان کلیدی و نیازهای آن­ها، و تعیین چگونگی تعریف راهبری سازمان است. در این راستا منشور حسابرسی داخلی باید بیان کننده­ی این باشد که محدوده کار شامل تمام فعالیت­ها و فرآیندهای راهبری می­شود (رحمانی و کدخدایی، 1396). علت انجام و اهمیت حسابرسی داخلی، شناسایی محل­هایی از منابع مالی است که در حال از بین رفتن بیهوده می­باشد و به مدیران ارشد مالی جهت جلوگیری و متوقف کردن هر یک از آن­ها گزارش­های لازم را می­دهد حسابرسی داخلی به سازمان کمک می­کند تا اهداف خود را با اتخاذ رویکردی روش­مند و منظم برای ارزیابی و بهبود اثربخشی فرایندهای مدیریت ریسک، کنترل داخلی وراهبری شرکتی ایفا کند (باقیان و همکاران، 1399). 

مدیریت سود دستکاري عمدي سود براي دستیابی به یک هدف خاص است. این هدف می­تواند توسط مدیریت، پیش بینی ارائه شده توسط تحلیلگران، یا شکلی که با جریان سود طولانی مدت و سازگارتر همسو باشد، تعیین شود. مدیریت سود معمولاً به معناي برداشتن گام­هایی براي کاهش و ذخیره سود در طول سال­هاي خوب براي استفاده در سال­هاي ضعیف­تر است (اسماعیل و همکاران⁴،2022 ). ذینفعان خارجی از حسابرس مستقل می­خواهند که مدیریت سود را تحت کنترل داشته باشد و از گزارشگري مالی دقیق اطمینان حاصل کند. در نتیجه، اگر ذینفعان معتقد باشند که در­گزارشگري­ مالی شکستی رخ داده است، احتمال بیشتري دارد که از حسابرس شکایت کنند (آلکبسی و همکاران⁵، 2022).

 روي چودهري⁶ (2006) براي مديريت سود واقعي سه روش در نظر مي­گيرد: تغيير در زمانبندي فروش، تغيير در هزينه­هاي اختياري و تغيير در حجم توليد. در رويكرد تغيير در فروش، با اعطاي تخفيفات يا تغيير در شرايط اعتباري، مديران سود دوره جاري را تغيير می­دهند. اين اقدام به صورت مستقيم بر جريان­هاي نقدي اثرگذار است. در رويكرد تغيير در هزينه­هاي اختياري، مخارجي مانند تحقيق و توسعه، تبليغات، تعميرات، هزينه­هاي اداري و عمومي با توجه به هدف مدير، تغيير مي­كنند. در روش سوم مديريت سود واقعي، مديران مي­توانند از طريق تنظيم ميزان توليد، هزينه­هاي سربار توليد را به تعداد كمتر يا بيشتري از واحد­هاي توليد شده تخصيص داده و حاشيه سود محصولات را مطابق نظر خود تغيير دهند. با ایجاد شرکت­های سهامی و تفکیک وظایف مدیریت از مالکیت درواقع نوعی تضاد منافع بین مدیران و مالکان به وجود آمده که این­گونه بیان می­دارد که مدیران به دنبال حداکثر کردن منافع خود بوده و دراین بین ممکن است در میزان سود اعلامی از سوی شرکت که درواقع یکی از مهمترین گزارش­ها از سوی شرکت­ها در صورت­های مالی بوده، مدیریت­هایی جهت کسب منافع صورت پذیرد. مدیریت سود نتیجه مدیریت اعداد مندرج در صورت­های مالی شرکت است که عمداً توسط مدیریت شرکت دستکاری­شده است (شمس الدینی و نعمتی، 1400).        

الگوهای مختلفی از شیوه­های مدیریت سود وجود دارد که الگوی اول بدین گونه صورت می­پذیرد که مدیران برای افزایش سود دوره آتی به گزارش مقدار بیشتر از حد زیان در دوره جاری اقدام می­کنند. این استراتژی هزینه­ها را در دوره­های آتی به عنوان زیان در دوره جاری شناسایی می­کند. الگوی دوم به حداقل نشان دادن درآمد است. این عمل مدیران درواقع برای کاهش فشار بر هزینه­های سیاسی یا انگیزه­های مالیاتی اتخاذ می­شود. الگوی بعدی حداکثرسازی سودها است که این کار برای دستیابی به پاداش بزرگتر یا به منظور یک توافق بدهی انجام می­شود (حدادی کوهسار، 1402). الگوی بعدی، هموارسازی سود است. این الگو به گونه­ای انجام می­شود که سودهای گزارش شده پایدارتر شود و کاهش وقوع نوسانات سود بیش­ازحد بزرگ را بپوشاند. زیرا سرمایه­گذاران علاقه بیشتری به آن دسته از شرکت­ها دارند که نوسانات شدیدی نداشته باشند؛ درواقع شرکت­هایی با پایداری سود بالاتر بیشتر مورد استقبال سرمایه­گذاران خواهد بود (تونای و سوترینسو⁷، 2020).

حاكميت شركتي به مجموعه­اي از سازوكارها اطلاق مي­گردد كه در راستاي همسويي منافع مالكان شركت و مديران آن به كار گرفته مي­شود و با تمركز بر كاهش تضاد منافع ميان اين دوگروه و در نتيجه، كاهش هزينه­هاي نمايندگي، به افزايش ارزش شركت در بلند مدت منجر خواهد شد (مشايخي و شاكري، 1401). يك سازوكار خوب حاكميت شركتی­ مي­تواند ابزارهاي مديريتي مناسبي را به منظور ارتباط ميان ذينفعان (مديران، سرپرستان، سهامداران و سايرين) با تأكيد بر اصول پاسخگويي، استقلال، انصاف، و شفافيت فراهم آورد، كه هدف آن محدود ساختن رفتارهاي فرصت طلبانه مديران و رفتارهاي غيرمسئولانه آن­ها نسبت به سهامداران و ذينفعان مي­باشد (نيكبخت و احمد خانبيگي، 1397). حاکمیت شرکتی مطلوب نقش مهمی در بهبود کارایی و رشد اقتصادی و درعین حال افزایش اعتماد سرمایه گذاران دارد. اعتماد سرمایه گذاران نیز نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می­کند (آزاد و پورزمانی، 1401). سيستم كنترل­هاي داخلي هر شركت با توجه به اندازه و نوع فعاليت آن متفاوت است، اما اين سيستم در هر شركت بايد به گونه­اي طراحي، مستقر، اجرا و مستندسازي شود كه دربرگيرنده محيط كنترلي، ارزيابي ريسك، فعاليت­هاي كنترلي، اطلاعات و ارتباطات و نظارت باشد. در اين راستا، در ايران، كميتة حسابرسي، در فرايند گزارشگري مالي و رعايت كنترل­هاي داخلي، بر مديران نظارت دارد (فخـاري و همكاران، 1397). از طرفي، مديران نيز بايد با ارتقاي حمايت­ها و پشتيباني­هاي خود، امكان تقويت هرچه بيشـتر محـيط كنترلي را فراهم كرده و امكانات نظارت بر سيستم كنترل داخلي را بيش از پيش كنند (اخروي و همكاران، 1397).

این پژوهش از چند جهت به گسترش ادبیات تحقیق کمک می­کند. اولا، با بررسی نقش تعدیل کننده حاکمیت شرکتی در ارتباط بین کمیته های حسابرسی و مدیریت سود واقعی، درک دقیقی از مکانیسم­هایی ارائه می­دهد که از طریق آن حاکمیت شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر می­گذارد. در حالی که مطالعات قبلی تأثیر مستقیم کمیته‌های حسابرسی بر مدیریت سود واقعی را بررسی کرده‌اند، این پژوهش با در نظر گرفتن این­که چگونه عوامل زمینه‌ای در چارچوب حاکمیت شرکتی اثربخشی نظارت کمیته حسابرسی را شکل می‌دهند، ادبیات را گسترش می‌دهد. ثانیاً، با بررسی ابعاد مختلف حاکمیت شرکتی، مانند استقلال هیئت مدیره، تنوع، دوگانگی مدیرعامل و حقوق سهامداران، این مطالعه بینش­های جامعی را در مورد ماهیت چند وجهی مکانیسم­های حاکمیت و پیامدهای آن­ها برای یکپارچگی گزارشگری مالی ارائه می­دهد. این رویکرد جامع، غنای نظری و ارتباط عملی یافته‌های پژوهش را افزایش می‌دهد و به درک دقیق‌تری از پویایی حاکمیت شرکتی کمک می‌کند. در نهایت، یافته‌های این پژوهش پیامدهای عملی برای سیاست‌گذاران، تنظیم‌کننده‌ها، سرمایه‌گذاران و دست اندرکاران شرکتی دارد که به دنبال تقویت شیوه‌های حاکمیت شرکتی و افزایش قابلیت اطمینان اطلاعات مالی هستند. این پژوهش با شناسایی عواملی که اثربخشی نظارت کمیته حسابرسی در کاهش مدیریت سود واقعی را تقویت یا تضعیف می‌کند، بینش‌های عملی را برای بهبود ساختارهای حاکمیتی و تقویت شفافیت و پاسخگویی بیشتر در فرآیندهای گزارشگری مالی ارائه می‌کند. به طور کلی، با پرداختن به این شکاف های مهم در ادبیات و ارائه مفاهیم ارزشمند برای تئوری و عمل، این پژوهش به پیشرفت دانش در زمینه­های حاکمیت شرکتی، گزارشگری مالی و حسابرسی کمک می­کند. در این پژوهش به دنبال بررسی ارتباط بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی با نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی هستیم. بنابراین در این پژوهش این سوال مطرح می­شود با نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی ارتباط وجود دارد؟

 

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

هدف از ایجاد کمیته حسابرسی ایجاد مجموعه­ای از کارشناسان و متخصصان برای نظارت بر فعالیت­های مدیریت به نمایندگی از مالکان شرکت­ها است. کمیته حسابرسی یک کمیته فرعی تحت چارچوب حاکمیت شرکتی است که در آن هیئت مدیره برخی از مسئولیت­های نظارتی را به آن محول می­کند. کمیته حسابرسی، کمیته­ای متشکل از اعضای هیئت مدیره است که در ایران به طورمعمول سه تا پنج نفر مدیر غیرموظف (نه مدیر اجرایی و نه در استخدام شرکت)تشکیل شده است (حاجیها و عادله⁸،2018). همچنین این کمیته می­تواند بر عملکرد مدیران ارشد شرکت نظارت کند و اعمال و تصمیم­گیری­های مدیران را تحت نظر داشته باشد. مسئولیت ارزیابی و نظارت بر کنترل­های داخلی بر عهده کمیته حسابرسی است. ازاین رو برای رسیدن به اهداف مالی کنترل­های داخلی، نقش کمیته حسابرسی و کیفیت آن اساسی خواهد بود؛ بنابراین هر چه کیفیت این کمیته ارتقاء یابد، نظارت بر کار مدیران نیز افزایش و شرکت­ از عملکرد بالاتری برخوردار است که لازمه کسب­ وکار شرکت­های تهاجمی است (هروستیا وسوریادیناتا⁹،2022). برای حفظ کیفیت کمیته حسابرسی بر سه عامل استقلال، دارای تخصص مالی بودن و با سابقه بودن کمیته تأکید شده است. اگرچه در عمل ممکن است اثرات کیفیت کمیته حسابرسی در بلندمدت نمود پیدا کند، اما در افق زمانی کوتاه مدت نیز می­تواند در برداشتن گام­های متناسب بلندمدت اثربخش باشد (بذرافشان¹⁰،2015).

کمیته حسابرسی برای اطمینان از تولید اطلاعات مربوط، کافی و معتبر توسط شرکت طراحی شده ، سرمایه گذاران و سهامداران می­توانند از آن برای ارزیابی عملکرد شرکت استفاده کنند (چانگوونی و روتیچ¹¹ ، 2015). به علاوه مطابق آیین نامه نظام راهبری شرکتی مصوب سازمان بورس اوراق بهاردار تهران، کمیته حسابرسی مسئول اجرای نظارت بر کار حسابرسان داخلی و مستقل، پیشنهاد حسابرسان مستقل به هیات مدیره یا سهامداران به منظور انتصاب، تعیین حق الزحمه و عزل حسابرسان مستقل، بازنگری و تایید حوزه حسابرسی و دفعات حسابرسی، دریافت گزارش حسابرسی و نیز کسب اطمینان از انجام اقدامات اصلاحی به موقع و صحیح توسط مدیریت برای کنترل ضعف­ها و کاستی­ها، عدم تطابق با سیاست­ها، قوانین و مقررات و سایر مشکلات شناسایی شده از سوی حسابرسان است (امری و همکاران، 1401).

مدیریت سود دستکاري عمدي سود براي دستیابی به یک هدف خاص است. این هدف می­تواند توسط مدیریت، پیش­بینی ارائه­شده توسط تحلیلگران، یا شکلی که با جریان سود طولانی مدت و سازگارتر همسو باشد، تعیین شود. مدیریت سود معمولاً به معناي برداشتن گام­هایی براي کاهش و ذخیره سود در طول سال­هاي خوب براي استفاده در سال­هاي ضعیف­تر است (اسماعیل و همکاران¹²، 2022). ذینفعان خارجی از حسابرس مستقل می­خواهند که مدیریت سود را تحت کنترل داشته باشد و از گزارشگري مالی دقیق اطمینان حاصل کند. در نتیجه، اگر ذینفعان معتقد باشند که در­ گزارشگري­ مالی­ شکستی رخ­ داده است، ­احتمال بیشتري دارد که­­ ازحسابرس شکایت­کنند (آلکبسی و همکاران¹³،2022). تئوري نمایندگی از این بیانیه حمایت می­کند که به موجب آن تایید می­کند که ذینفعان به دنبال ارائه خدمات حسابرسی با کیفیت بالا از حسابرسان مستقل هستند زیرا آن­ها قابلیت اطمینان گزارش­هاي مالی را ارائه می­دهند (رایموو همکاران¹⁴،2021 ومهرت¹⁵،2014). علاوه بر این، کنترل اقلام تعهدي به مدیران این امکان را می­دهد که گزارش­هاي حسابداري را به طور فرصت طلبانه تحت تأثیر قرار دهند. با این حال، طبق گفته کاپلان (سند و همکاران¹⁶،2022)، اقلام تعهدي عادي که در طول دوره­هاي تجاري عادي رخ می­دهد، بعید است که منعکس کننده دستکاري مدیریتی باشد. هر ارقام حسابداري که دستکاري شده­اند، به احتمال زیاد در اقلام تعهدي غیرعادي ظاهر خواهند شد (اسماعیل و همکاران¹⁷،2022).

مدیریت سود می­تواند به دو روش انجام پذیرد: در روش اول، مدیران می­توانند از طریق دستکاری اقلام تعهدی اختياری اقدام به مدیریت سود نمایند، در روش دوم که مدیریت سود واقعی نامگذاری شده، مدیران از طریق فعاليت­های واقعی (مخصوصاً زمان و سطح اجرای فعاليت­های واقعی مانند توليد، فروش، سرمایه­گذاری و فعاليت­های تأمين مالی) سود را دستکاری می­کنند (شمس­زاده، افلاطونی و نيکبخت، 1395). بر اساس این مطالب می­توان نتيجه گرفت مدیریت سود، مداخله مغرضانه در گزارشگری مالی است که با هدف دستيابی به سود غيرعادی برای سهامداران یا مدیران انجام می­شود. این سود غيرعادی می­توانند به صورت افزایش پاداش یا کاهش احتمال اخراج مدیران در زمان عملکرد ضعيفشان باشند. با عدم لحاظ ميزان و جهت تغييرات سود، تداوم سود نشان دهنده آن است که تغييرات سود دوره جاری تا چه حد در سری­های زمانی سود دارای ثبات است. اقلام سود دارای پایداری بيشتر از نظر سرمایه­گذاران به عنوان سود بادوام تلقی می­شود، تا جایی که از سودها به عنوان مبنایی برای ایجاد یک روش ميان­بر برای ارزشگذاری (نظير ضریب قيمت به سود) استفاده می­نمایند (خوشکار، شيبانی و خلج، 1398).

حاکمیت شرکتی مکانیزمی برای کاهش فرصت طلبی مدیران محسوب می­شود (برزگر و جمیل¹⁸،2021).کیفیت حاکمیت شرکتی به نحوه اعمال حاکمیت بر یک شرکت سهامی اشاره دارد و بر اساس نحوه واکنش شرکت به سهامداران خود و همچنین سایر ذینفعان در سازمان شکل می­گیرد. به همین دلیل ازنظر عملکرد شرکت­ها و همچنین کل جامعه مهم تلقی می­شود. به طورکلی، نیاز به حاکمیت شرکتی را می­توان در تضاد منافع بین ذینفعان در شرکت بیان کرد. این تضاد منافع اغلب به مسائل نمایندگی مربوط می­شود و به این دلیل است که ذینفعان شرکت، اهداف و برنامه­های متفاوتی را برای خود دارند (ولیزاده و خدایی¹⁹،2020).

حجتی (1403) در پژوهشی به بررسی رابطه بین کمیته حسابرسی و انتخاب حسابرس با کیفیت گزارشگری مالی شرکت­ها پرداختند. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد بین کمیته حسابرسی (استقلال کمیته حسابرسی و تخصص مالی کمیته حسابرسی) و انتخاب حسابرس با کیفیت گزارشگری مالی شرکت­ها رابطه معناداری وجود دارد.

حدادی کوهسار (1402) در پژوهشی با عنوان رابطه بین سازوکارهای حاکمیت شرکتی بر کیفیت سود و مدیریت سود در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران این­گونه بیان نمود که یافته­های پژوهش حاضر نشان داد که بین هیچ یک از سازوکارهای حاکمیت شرکتی تحت عنوان متغیرهای مستقل، با مدیریت سود و کیفیت سود در شرکت­های مورد بررسی رابطه معناداری مشاهده نگردید.

معصومی و قربانی خارکش (1400) در پژوهشی با عنوان تأثیر رقابت صنعت بر رابطه بین حاکمیت شرکتی و مدیریت سود اینگونه بیان نمودند که نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان می­دهد بین رقابت صنعت و مدیریت سود شرکت­ها در دوره بررسی رابطه مثبت و معناداری وجود داشته است؛ اما اثر تعدیلی رقابت صنعت بر رابطه بین حاکمیت شرکتی و مدیریت سود مورد تأیید قرار نگرفت.

غیور وهمکاران (1400) در پژوهشی به بررسی رابطه بین ویژگی­های کمیته حسابرسی و کیفیت سود با نقش تعدیلگری بیش اطمینانی مدیریت، رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری پرداختند.نتایج پژوهش نشان داد، ویژگی­های کمیته حسابرسی با کیفیت سود رابطه منفی دارد ولی این ارتباط از نظر آماری معنادار نمی­باشد. همچنین بیش اطمینانی مدیریت تاثیر معناداری بر رابطه بین ویژگی­های کمیته حسابرسی و کیفیت سود ندارد.

قدس مفیدی (1398) به بررسی تاثیر کمیته حسابرسی بر کاهش تحریفات مالی با تاکید بر تخصص حسابرس در صنعت پرداخت. او به این نتیجه رسید که بین ویژگی­های کمیته حسابرسی (شامل استقلال کمیته حسابرسی، تخصص مالی کمیته حسابرسی و تجربه کمیته حسابرسی) و تحریفات مالی ارتباط معناداری به لحاظ آماری وجود ندارد، همچنین تخصص حسابرس در صنعت بر رابطه میان ویژگی­های کمیته حسابرسی (شامل استقلال کمیته حسابرسی، تخصص مالی کمیته حسابرسی و تجربه کمیته حسابرسی) و تحریفات مالی تاثیر معناداری ندارد.

جامعی و رستمیان (1395) در پژوهشی ارتباط تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی با ویژگی­های پیش بینی سود هرسهم مدیریت را بررسی کردند. شواهد نشان داد که تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی با صحت پیش بینی سود رابطه مثبت دارد. همچنین نتایج نشان داد که تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی با پراکندگی پیش بینی­های سود ارتباطی منفی دارد.

باد آور نهندی و تقی زاده خانقاه (1392) در پژوهشی به ارتباط بین کیفیت حسابرسی و مدیریت مصنوعی و واقعی سود پرداختند، نتایج پژوهش، نشان داد که بین شاخص کیفیت حسابرسی و مدیریت سود مصنوعی ارتباط منفی وجود دارد. همچنین یافته­ها نشان می­دهد که بین شاخص­های کیفیت حسابرسی و مدیریت سود واقعی ارتباط مبثت وجود دارد.

کائوج²⁰ و همکاران (2023) در پژوهشی به بررسی تاثیر ویژگی­های کمیته حسابرسی بر مدیریت سود در شرکت­های پذیرفته شده در بورس نیجریه پرداختند.این مطالعه رابطه مثبت و معناداری را بین استقلال کمیته حسابرسی، جلسات کمیته حسابرسی و مدیریت سود شرکت­های نیجریه ای فهرست شده در نیجریه ارائه می­کند. با این حال، رابطه منفی بین اندازه کمیته حسابرسی، تخصص مالی کمیته حسابرسی، اندازه شرکت و مدیریت سود در میان شرکت­های فهرست شده در نیجریه گزاش شده است. سیاستگذار باید خط مشی ترکیب حسابرسی را برای اعضای کمیته ارائه دهد تا به وضوح بیان شود تا اعضا بتوانند وظایف خود را به طور موثر انجام دهند.  

نگوین و همکاران²¹ (2023) نشان دادند که کیفیت حاکمیت شرکتی، مدیریت سود را محدود می‌کند. به ویژه، ارتباط منفی بین کیفیت حاکمیت شرکتی و مدیریت سود در شرکت‌های خصوصی (غیر شرکت‌های دولتی)، شرکت‌هایی با مالکیت خارجی بالا و مالکیت متمرکز پایین، و شرکت‌های با رشد بالا در مقایسه با همتایان خود عمیق‌تر است. نتایج مشاهده شده نسبت به معیارهای جایگزین اقلام تعهدی اختیاری، اقلام تعهدی کل و مدیریت سود واقعی قوی است. علاوه بر این، نتایج با استفاده از متغیرهای ابزاری، اثرات ثابت و روش‌های تطبیق امتیاز تمایل برای پرداختن به علیت معکوس بالقوه و سوگیری انتخاب نمونه تأیید می‌شوند.

 گوپتا وچاوهان²² (2023) نشان می­دهند یک چارچوب حاکمیت شرکتی قوي در شرکت­هاي خانوادگی ممکن است تأثیر منفی مشکلات را کاهش دهد و از سازکارهاي حاکمیت شرکتی مانند نظارت بر تصمیمات کنترل کننده سهامداران خانوادگی و حفاظت از دارایی هاي شرکت در برابر سوء استفاده مالیاتی زیادي براي شرکت­هاي خانوادگی به همراه دارد.

خوآنگ و همکاران²³ (2023)، در پژوهشی با عنوان مدیریت سود، ترکيب هيئت مدیره و تداوم سود در بازارهای نوظهور، با بررسی 228 شرکت طی سال های 2014 تا 2017 به این نتيجه رسيدند که تداوم سود با مدیریت سود تعهدی ارتباط منفی و با مدیریت سود واقعی ارتباط مختلط دارد. همچنين، هيئت مدیره نقش مهمی در تداوم سود ایفا می‌کند.

حسن و همکاران²⁴ (2023) به موضوع تاثیر کیفیت حسابرسی بر مدیریت سود واقعی: نقش تعدیل کنند حاکمیت شرکتی پرداختند. نتا یج پژوهش، نشان داد که شرکت­ها از مدیریت سود تعهدی به مدیریت سود واقعی در اقتصادهای توسعه یافته که با سازوکارهای حاکمیت قوی مشخص می­شوند، روی می­آورند. علاوه بر این، در حضور حسابرس چهار مؤسسه بزرگ حسابرسی ارتباط منفی بین سازوکار حاکمیت شرکتی و مدیریت سود افزایش می­یابد.

راماچاندرانا و همکاران²⁵ (2022) به بررسی تاثیر ویژگی­های کمیته حسابرسی بر عملکرد بخش بانکی در کشور عمان پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد تعداد جلسات کمیته حسابرسی و حضور اعضای غیرموظف در کمیته حسابرسی ارتباط مستقیم با عملکرد و تعداد اعضای کمیته حسابرسی ارتباطی معکوس با عملکرد بانک­ها دارد.

دروگالاس و همکاران²⁶ (2021)، پژوهشی در زمینه رابطه بین ویژگی­های کمیته حسابرسی و هزینه­های حسابرسی انجام دادند. آن­ها رابطه بین ویژگی­های کمیته حسابرسی و هزینه­های حسابرسی و غیرحسابرسی پرداخت شده به حسابرسان را در طول اولین سال اجرای قانون مربوط در یونان بررسی می­کنند. با استفاده از نمونه ای از 126 شرکت ذکر شده در بورس اوراق بهادار آتن، نتایج پژوهش آن­ها نشان می­دهد که ویژگی­های کمیته حسابرسی (به عنوان مثال اندازه، تعداد دفعات جلسات و حضور حداقل یک عضو با تجربه قبلی در موقعیت مشابه) با هزینه­های حسابرسی رابطه مثبت دارد. همچنین، آن­ها شواهدی ارائه می­دهند که کمیته­های حسابرسی با درصد بالایی از اعضای با سابقه ممکن است تمایل کمتری برای ارائه نامتناسب خدمات غیرحسابرسی در رابطه با کل هزینه­ها داشته باشند.

الدیری و همکاران²⁷ (2020) در مطالعه­ای با عنوان حاکمیت شرکتی و مدیریت سود در بازارهای متمرکز تفاوت بین بازارهای با تمرکز بالا و پایین را در استفاده از مدیریت سود تعهدی و واقعی و نقش حاکمیت شرکتی را در کاهش این فعالیت­ها در دو نوع بازار بررسی می­کنند. نتایج آن­ها نشان داده است که شرکت­های فعال در بازارهای متمرکز در مقایسه با بازارهای غیرمتمرکز از مدیریت سود تعهدی و واقعی بیشتر استفاده می­کنند. علاوه بر این، شواهد دیگری نشان می­دهند که حاکمیت شرکتی، یعنی ویژگی­های هیئت مدیره باکیفیت، در کاهش مدیریت سود در بازارهای غیرمتمرکز تأثیر بیشتری دارد. در مقابل، حاکمیت شرکتی در بازارهای متمرکز مدیران را وادار می­کند که مدیریت درآمد واقعی را جایگزین اقلام تعهدی کنند زیرا این نوع مدیریت سود به راحتی قابل تشخیص نیست و عواقب منفی بلندمدت آن بر ارزش شرکت احتمالا با قدرت بالاتر رقابت شرکت در بازارهای متمرکز کاهش می­یابد.

استیوان و همکاران²⁸ (2020) با بررسی اثر بخشی ویژگی­های کمیته حسابرسی بر کاهش مدیریت سود در 393 شرکت اندونزیابی دریافتند تخصص و تلاش کمیته حسابرسی تاثیری مثبت بر مدیریت سود داشته است. این در حالی است که استقلال این کمیته تاثیری بر مدیریت سود نداشته است.

 نظیر و افزا²⁹ (2018) نیز در پژوهشی بررسی کردند که نقش تعدیلی مدیریت سود اختیاری چگونه بر رابطه بین حاکمیت شرکتی و ارزش شرکت تاثیر می­گذارد. آن­ها دریافتند که تاثیر حاکمیت شرکتی بر ارزش شرکت و کاهش مشکل نمایندگی مثبت و معنادار است. همچنین حاکمیت شرکتی باعث کاهش رفتار فرصت طلبانه مدیران جهت دستکاری سود می­گردد. علاوه براین، نقش تعدیلی رفتار فرصت طلبانه مدیران جهت دستکاری سود بر رابطه حاکمیت شرکتی و ارزش شرکت معنادار است و تاثیر آن منفی می­باشد.

 

فرضیه های پژوهش

با توجه به مبانی نظری و پیشینه ارائه شده، فرضیه­های پژوهش به صورت زیر طرح می­شود:

     1. بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی ارتباط وجود دارد.

     2. با نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی ارتباط وجود دارد.

 

 

روش پژوهش

این پژوهش سعی بر آن دارد که نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی بر ارتباط بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی شرکت‌هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار دهد. بنابراین این پژوهش به دلیل این­که نتایج آن می‌تواند در تدوین قوانین و مقررات بورس اوراق بهادار مورد استفاده قرار­گیرد، از نوع تحقیقات کاربردي می‌باشد. پژوهش کاربردی پژوهشی است که نظریه­ها، قانونمندی‌ها، اصول و فنون را برای حل مسایل اجرایی و واقعی به کار می‌گیرد. همچنین با توجه به این­که این تحقیق به دنبال یافتن ارتباط بین چندین متغیر می­باشد از نوع همبستگی و روش علی پس رویدادي می­باشد؛ بدين معني كه انجام پژوهش براساس اطلاعات گذشته انجام مي‌شود. جامعه آماري اين پژوهش شامل تمامي شركت­هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1396تا 1401 است. تجزیه وتحلیل نهایی داده­های گردآوری­شده نیز با استفاده از نرم افزار اقتصادسنجی ایویوز³⁰ صورت گرفته است به علت گستردگي حجم جامعه آماري و دشواري­هاي خاص حاصل از آن و همچنين وجود برخي ناهماهنگي­ها ميان اعضاي جامعه در ارتباط با داده­هاي مورد نياز پژوهش، شرايط زير براي انتخاب نمونه آماری اعمال شده است:

1) شرکت‌های سرمايه‌گذاري، بيمه، بانك‌ها و واسطه‌گري‌های مالي و موسسات تامين مالي از لیست بررسی حذف شدند.

2) شرکت‌هایی که در طی دوره مورد بررسی (1396-1401) تغییر سال مالی داده اند.

3) شرکت‌هایی که سال مالي آن­ها منتهي به پايان اسفند ماه نیست.

4) شركت‌هایی که بین سال 1396 تا 1401 در  لیست بورس نباشند (یعنی بین سال‌ها حذف شده‌اند یا در سال‌هایی بعد از سال 1396 عضو بورس شده‌اند).

5) شرکت­هایی که فاقد اطلاعات کافی در زمینه افشای اطلاعات کمیته حسابرسی هستند.

6)شرکت­­هایی که جزء شرکت­های پذیرفته شده در بورس بوده و شرکت­های فرابورس جزء جامعه آماری نمی­باشد.

با اعمال محدودیت های فوق تعداد شرکت‌های نمونه این مطالعه 120 شرکت و تعداد مشاهدات 720 سال / شرکت می‌باشد.

مدل و متغیر های پژوهش

    به منظور آزمون فرضیه اول و دوم از رابطه 1و2 استفاده شده است:

 

 رابطه (1)

 

که در این رابطه:

REM: مدیریت سود واقعی ؛ AC: کمیته حسابرسی ؛ ROA: بازده دارایی­ها ؛ SIZE: اندازه شرکت ؛ MBV: فرصت­های رشد LEV: اهرم مالی

 

رابطه (2)

 

 

که در این رابطه:

CG: حاکمیت شرکتی ؛ AC*CG it : اثر تعاملی کمیته حسابرسی و حاکمیت شرکتی

 

 

متغیر مستقل:کمیته حسابرسی

برای محاسبه کمیته حسابرسی از چهار معیار که در پژوهش گارنی، هالیوی و زهری³¹ (2016) مورد بررسی قرار گرفته است، استفاده شده است: 1- اندازه کمیته حسابرسی؛ 2- استقلال کمیته حسابرسی؛ 3- تخصص کمیته حسابرسی، 4- تعداد جلسات کمیته حسابرسی استفاده شده است. اثربخشی کمیته حسابرسی شامل مجموع نمرات (استقلال کمیته حسابرسی، تخصص کمیته حسابرسی، اندازه کمیته حسابرسی، تعداد جلسات کمیته حسابرسی) است که تابع ریاضی آن به صورت زیر بیان شده است:

رابطه (3)

 

که در­آن:

 یک متغیر ساختگی است که اگر در پایان سال مالی مدیران کمیته حسابرسی باشند،عدد یک و در غیر این صورت عدد صفر خواهدبود (گارنی ،هالیوی و زهری ،2016).

 یک متغیر ساختگی است که اگر در پایان سال مالی بیش از دو عضو از اعضای کمیته حسابرسی دارای تخصص مالی و حسابداری و مدیریت باشند، عدد یک و در غیر این صورت عدد صفر خواهد بود (گارنی، هالیوی و زهری،2016).

 یک متغیر ساختگی است که اگر اعضای کمیته حسابرسی در پایان سال مالی حداقل 3 عضو باشند، عدد صفر و در غیر این صورت عدد یک خواهد بود (گارنی ، هالیوی و زهری ،2016).

 یک متغیر ساختگی است که اگر اعضای کمیته حسابرسی بیشتر از 6 جلسه تشکیل شده باشد،عدد یک و در غیر این صورت عدد صفر خواهد بود (گارنی، هالیوی و زهری،2016).

جمع حاصل از معادله ی فوق برای هر شرکت محاسبه و به عنوان امتیاز کمیته حسابرسی آن شرکت تلقی شده است.

متغیر وابسته: مدیریت سود واقعی

روي چودهري (2006) سه روش را براي دستكاري سود واقعي و اثر آن­ها بر سطح غيرعادي عمليات واحد تجاري معرفي كرد: 1- دستكاري فروش، 2- كاهش هزينه­هاي اختياري و 3- توليد بيش از حد يا افزايش توليد براي كاهش بهاي تمام شدة كالاي فروش رفته. بنابراين مديريت سود واقعي برابر است با حاصل جمع اندازه گيري سطح جريان نقد عملياتي غيرعادي، هزينه­هاي توليد غيرعادي و هزينه­هاي اختياري غيرعادي در سال انجام مديريت سود. با استفاده از رابطة 4 جريان نقد عملياتي واقعي به بخش­هاي عادي (مورد انتظار) و غيرعادي (غيرمنتظره) تفكيك شدند:

رابطه (4)

 

 

در اين رابطه، CFOجريان نقد عملياتي شركت i در پايان سال t را نشان مي­دهد. استراتژي­هاي افزايش درآمد از طريق توليد بيش از حد و كاهش هزينه­هاي اختياري مانند هزينه­هاي تحقيق و توسعه و هزينه­هاي بازاريابي، به مشاهدة غيرعادي افزايش مخارج توليد و كاهش غيرعادي هزينه­هاي اختياري با توجه به فروش منجر مي­شود. به منظور تجزية مخارج واقعي توليد و هزينه­هاي اختياري، به بخش نرمال (منتظره) و غير نرمال (غيرمنتظره)، از رابطه­هاي 5 و 6 استفاده شده است:

رابطه (5)

 

 

رابطه (6)

 

 

در اين رابطه­ها، Prod³² نشان دهندة هزينه­هاي توليد است كه از حاصل جمع بهاي تمام شده كالاي فروش رفته و تغيير در موجودي كالا به دست مي­آيد. ³³DiscE معرف هزينه­هاي اختياري يا همان هزينه­هاي اداري، عمومي و فروش است. جريان نقد عملياتي غيرعادي (AbCFO³⁴) توليد غيرعادي (AbPprod)و هزينه­هاي اختياري غيرعادي (AbDiscE) از طريق تفاوت بين ارزش­هاي واقعي متغير مد نظر كه با­توجه به دارايي­هاي دوره قبل بي مقياس شده است و سطح نرمال آن­ها، به دست آمدند. اين سه متغير، شاخص­هاي اصلي مديريت سود واقعي هستند كه در تحليل­هاي اين پژوهش استفاده شده اند. ممكن است شركتي از تمام يا تعدادي از اين سه استراتژي بيان شده استفاده كند تا درآمد دورة خود را افزايش دهد. به منظور سنجش مديريت سود واقعي از رابطة 7 استفاده خواهد شد كه در آن AbREM معرف مديريت سود واقعي (يا همانREM) و نشان دهندة معيار اصلي مديريت سود واقعي است.

رابطه (7)

 

 

متغیر تعدیل گر:حاکمیت شرکتی

امتيازبندي راهبري شركت: بر اساس روش امتيازبندي راهبري شركت براون و كايلور (2006)  مورد ارزيابي قرار گرفته است. بر اساس اين روش در سطح هر شركت، راهبري شركت با 9 سؤال با توجه به 9 مكانيزم مربوط به راهبري شركت به شرح ذيل مورد ارزيابي قرار گرفته و نتايج به صورت صفر و يك مشخص مي­شود. در سوال­هاي 2 تا ،6 پاسخ بلي برابر با راهبري شركتي قوي بوده و با متغير مصنوعي يك بيان مي­شود و بالعكس. در سؤال هاي ،1 ،7 ،8 و ،9 پاسخ بلي برابر با راهبري شركتي ضعيف بوده و با متغير مصنوعي صفر بيان مي­شود و بالعكس

1- دوگانگي وظيفه مدير عامل: آيا مديرعامل شركت، رئيس يا نايب رئيس هيئت مديره است؟

2- استقلال هيئت مديره: آيا تعداد اعضاي غيرمؤظف نسبت به اعضاي مؤظف در هيئت مديره شركت بيشتر است؟

3- اندازه هيئت مديره: آيا اندازه هيئت مديره شركت بزرگتر است؟

4- مالكيت اعضاي هيئت مديره: آيا ميزان مالكيت اعضاي هيئت مديره شركت بيش از %50 است؟

5- مالكيت سرمايه گذاران نهادي: آيا ميزان مالكيت سرمايه گذاران نهادي شركت بيش از%20 است؟

6- اندازه موسسه حسابرسي: آيا حسابرسي شركت توسط يك موسسه حسابرسي با اندازه بزرگ تر (سازمان حسابرسي) انجام شده است؟

7- دوره تصدي حسابرس: آيا دوره تصدي حسابرس شركت 3 سال و يا بيشتر است؟

8- دوره تصدي مدير عامل: آيا دوره تصدي مدير عامل شركت بيش از يك سال است؟

9- رعايت قانون تجارت: آيا گزارش بازرسان قانوني شركت، حاوي برخي عملكردهاي مغاير با قانون تجارت از طرف هيئت مديره است؟

 پس از آن­ كه نتايج مربوط به مجموعه سوالات در سطح هر شركت به صورت صفر و يك مشخص شد، تعداد پاسخ هاي بلي را كه با متغير مصنوعي يك مشخص شده است براي هر شركت جمع زده و از نتيجه به دست آمده، با توجه به جمع كل سوالات نسبت گرفته و آن را به صورت امتیاز براي هر شركت بيان مي­كنيم.

متغیر های کنترلی

اندازه شرکت (): لگاریتم طبیعی کل فروش شرکت در سالt-1.

اندازه شرکت میزان بزرگی و کوچکی دارایی­های شرکت را نشان می­دهد. مطابق اظهارات چن و همکاران³⁵ و هاتن و همکاران³⁶ (2009) شرکت­های بزرگ به دلیل افزایش معامله و همچنین داشتن سودآوری بیشتر و دسترسی به وجه نقد بالا، با احتمال بیشتری دست به مدیریت سود واقعی می­زنند.

اهرم مالی (): نسبت کل بدهی‌ها بر کل دارایی‌ها در سال  .t-1

اهرم مالی نشان دهنده تحمیل بیشتر بدهی بر ساختار سرمایه شرکت است. مطابق اظهارات جین و مایرز³⁷ (2006) اهرم مالی بالا، شرکت را با ریسک مالی بیشتر در آینده مواجه می­کند همین امر ممکن است به عدم پرداخت تعهدات مرتبط باشد بنابراین به نظر می­رسد یک رابطه مستقیم بین اهرم مالی و مدیریت سود واقعی مرتبط باشد.

 بازده دارایی (): نسبت سود عملیاتی بر کل دارایی ها در سال t-1.        

بازده دارایی میزان تولید سود ناشی از بکارگیری دارایی­ها است. مطابق اظهارات چن و همکاران (2001) دستیابی به سودآوری عامل تاثیر گذار بر تحریک مدیران در افزایش ارزش بازار است. آن­ها ممکن است برای افزایش ارزش بازار با دستکاری سود و نشان دادن بیش از حد آن، اخبار خوب را روانه بازار کنند و اخبار بد در درون شرکت باقی بماند، همین امر موجب می­گردد که زمانی که اخبار منفی به بازار رها می­شود، مدیریت واقعی سود افزایش یابد.

فرصت­های رشد (): فرصت‌های رشد شرکت مجموعه گزینه‌هایی هستند که شرکت تصمیم به انتخاب آن­ها می‌گیرد. در این پژوهش از فرمول زیر برای محاسبه فرصت‌های رشد استفاده می‌شود:

 

که ارزش بازار شرکت بیشتر از ارزش دفتری آن است نشان آن است که شرکت دارای فرصت­های کم برای سرمایه گذاری است. قیمت بازار نشان دهنده انتظارات سهامداران از ارزش شرکت است. اگر انتظارات سهامداران از ارزش شرکت بیشتر باشد، ارزش بازار حقوق صاحبان سهام کاهش می­یابد. در حالی­که اگر انتظارات سهامداران از ارزش شرکت پایین باشد، ارزش بازار حقوق صاحبان سهام افزایش می‌یابد. پایین بود این نسبت نشان از عدم وجود فرصتهای کافی در زمینه سرمایه گذاری است.

 

یافته های پژوهش

به منظور بررسی مشخصات عمومی متغیرها و تجزیه وتحلیل دقیق آن­ها، آشنایی با آمار توصیفی مربوط به متغیرها لازم است. جدول (1) آمار توصیفی داده­های مربوط به متغیرهای مورد استفاده در پژوهش را نشان می­دهد.

 

جدول1 . آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

نام متغیر	میانگین	انحراف معیار	حداقل	میانه	حداکثر
کمیته حسابرسی	254/2	113/0	000/0	000/2	000/4
مدیریت سود واقعی	453/0	740/0	235/0-	359/0	526/2
اندازه شرکت	73/13	149/1	85/10	77/12	886/14
فرصت های رشد	653/2	337/1	084/0	288/1	539/7
اهرم مالی	663/0	168/0	089/0	467/0	832/0
بازده دارایی	147/0	133/0	143/0-	108/0	422/0
حاکمیت شرکتی	2/5	3/0	0	4	9

 

اصلی ترین شاخص مرکزی، میانگین است که نشان دهنده نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع است و شاخص خوبی برای نشان دادن مرکزیت داده­هاست. برای مثال میانگین مدیریت سود واقعی برابر 453/0 است. این شاخص دارای حداقل 235/0- و حداکثر 526/2 است که نشان می­دهد شکاف قابل ملاحظه­ای بین شرکت­ها در زمینه مدیریت سود واقعی وجود دارد. میانگین کمیته حسابرسی برابر 254/2 است. میانگین اهرم مالی برابر با 663/0 است و نشان می­دهد که میزان کل بدهی‌ها به دارایی‌ها در شرکت­های بورسی بیشتر است که همین عامل احتمال ریسک مالی را در شرکت­ها افزایش می‌دهد. همچنین میانگین فرصت‌های رشد (نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری) برابر653/2 است و حاکی از آن است که ارزش­های بازار سهام به ارزش‌های دفتری سهام فزونی دارند و همین عامل، دلیلی برای افزایش ارزش سهامداران است. همچنین بازده دارایی برابر 147/0 و نشان می‌دهد شرکت‌های مورد نظر از طریق بکارگیری دارایی‌‌ها اقدام به تولید سود به میزان 7/14 درصد کرده‌اند. میانه یکی دیگر از شاخص های مرکزی می­باشد که وضعیت جامعه را نشان می­دهد میانه مدیریت سود واقعی و کمیته حسابرسی به ترتیب برابر 359/0 و 000/2 است و نشان می‌دهد نیمی از داده­ها کمتر از این مقدار و نیمی دیگر بیشتر از این مقدار هستند.   

 

جدول2. نتايج آزمون F ليمر (همساني عرض از مبدأ مقاطع)

نتیجه آزمون	P-Value	Statistic	مدل آزمون	فرضیه صفر (H0)
فرض H0 رد می شود فرض H0 رد می شود	000/0 000/0	952/8 662/7	فرضیه اول فرضیه دوم	عرض از مبدا تمامی مقاطع با هم یکسان است

 

در آزمون F لیمر، فرضیه H0  استفاده از روش داده­های تلفیقی را در مقابل فرضیه H1یعنی استفاده از روش داده­های تابلویی نشان می­دهد. با توجه به سطح معناداری به دست آمده از جدول(3)، نتیجه این آزمون بیانگر این مطلب است که مقاطع مورد بررسی ناهمگن و دارای تفاوت­های فردی بوده، بنابراین استفاده از روش­های داده­های تابلویی برای تمام مدل­های مورد نظر مناسب تر است. بعد از انتخاب روش داده­های تابلویی توسط آزمون لیمر، آزمون هاسمن انجام گرفت. در این آزمون در صورت پذیرفته شدن  H0 از مدل اثرات ثابت و در صورت پذیرفته شدن  H1 از مدل اثرات تصادفی استفاده می­گردد.

جدول3. نتايج آزمون هاسمن (انتخاب بين اثرات ثابت و تصادفي)

نتیجه آزمون	P-Value	آماره کای دو	مدل آزمون	فرضیه صفر (H0)
فرض H0 پذیرفته می شود فرض H0 پذیرفته می شود	000/0 000/0	026/29 007/35	فرضیه اول فرضیه دوم	تفاوت در ضرایب سیستماتیک نیست. (مدل اثرات تصادفی است)

 

همانطور که نتایج جدول (3) نشان مي­دهد، مقدار اين آماره براي تمام مدل­های مورد نظر معنی­دار است و سطح معنی­داري گزارش شده در نگاره (3) برای تمام فرضیه­ها کمتر از 05/0 است و بیانگر پذیرش فرضیه H0 و رد فرضیه H1 در سطح اطمینان 95 درصد بوده و بر استفاده از روش اثرات ثابت دلالت دارد.

آزمون فرضیه های پژوهش

آزمون فرضیه اول

نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول در جدول (4) نشان می­دهد که بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی ارتباط منفی (493/0) و معنی داری (000/0) دارد. بدین معنا که بهبود عملکرد کمیته حسابرسی، دستکاری فعالیت­های واقعی از سوی مدیریت کاهش می­یابد. ضریب تعیین تعدیل شده نشان می‌دهد که حدود 5/52 درصد از تغییرات متغیر وابسته مدیریت سود واقعی توسط متغیر مستقل کمیته حسابرسی و سایر متغیرها قابل تبیین است. آماره دوربین واتسون بین 5/1 و 5/2 بوده و می‌توان تایید نمود كه خطاها يا تفاوت بين مقادير واقعي و مقادير پيش بيني شده به وسيله مدل رگرسيون، از يكديگرمستقل هستند. مقدار سطح معني داري F برابر با 000/0 و کوچکتر از 05/0 می‌باشد که حاکی از معنی داری کل مدل است. همچنین در آزمون فرضیه اول مقدار آمارة VIF براي همة متغيرها كمتر از 10 بود، بنابراين مشكل هم خطي بين متغيرهاي پژوهش وجود نداشت.

 

جدول4. ارتباط بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی

 

       در ارتباط با سایر متغیرها، علامت مثبت اهرم مالی (352/0) حاکی از ارتباط مثبت و معنی‌دار (0004/0) بین این متغیر با مدیریت سود واقعی می‌باشد. همچنین نتایج جدول 4 حاکی از آن است که فرصت­های رشد و بازده دارایی با مدیریت سود واقعی به ترتیب ارتباط منفی (178/0- و 220/2-) و معنی داری (0009/0، 000/0) در سطح اطمینان 95 درصد وجود دارد. همچنین، بین اندازه شرکت با مدیریت واقعی سود، ارتباط از نوع منفی (076/0-) و معنی دار است.

 

آزمون فرضیه دوم

نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم در نگاره (5) نشان می­دهد که حاکمیت شرکتی بر رابطه بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی تاثیر منفی (289/0-) و معنی داری (0082/0) دارد. در حقیقت، حاکمیت شرکتی، ارتباط بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی را تعدیل می­کند. بدین معنی، زمانی که شرکت­ها از مکانیزم­های حاکمیت شرکتی استفاده می­کنند، وجود کمیته حسابرسی اثربخش می­تواند موجب تشدید در کاهش مدیریت سود واقعی شود. ضریب تعیین تعدیل شده نشان می‌دهد که حدود 9/41 درصد از تغییرات متغیر وابسته مدیریت سود واقعی توسط متغیر تعاملی کمیته حسابرسی*حاکمیت شرکتی و سایر متغیرها قابل تبیین است. آماره دوربین واتسون بین 5/1 و 5/2 بوده و می‌توان تایید نمود كه خطاها يا تفاوت بين مقادير واقعي و مقادير پيش بيني شده به وسيله مدل رگرسيون، از يكديگرمستقل هستند. مقدار سطح معني داري F برابر با 000/0 و کوچکتر از 05/0 می‌باشد که حاکی از معنی داری کل مدل است. همچنین در آزمون فرضیه دوم مقدار آمارة VIF براي همة متغيرها كمتر از 10 بود، بنابراين مشكل هم خطي بين متغيرهاي پژوهش وجود نداشت.

       در ارتباط با سایر متغیرها، علامت مثبت اهرم مالی (365/0) حاکی از ارتباط مثبت و معنی‌دار (000/0) بین این متغیر با مدیریت سود واقعی می‌باشد. همچنین نتایج جدول 5 حاکی از آن است که فرصت­های رشد و بازده دارایی با مدیریت سود واقعی به ترتیب ارتباط منفی (125/0- و 229/0-) و معنی داری (0219/0، 000/0) در سطح اطمینان 95 درصد وجود دارد. همچنین، بین اندازه شرکت با مدیریت سود واقعی به ارتباط از نوع منفی (083/0-) و معنی دار (019/0) است.

 

جدول5. تاثیر حاکمیت شرکتی بر رابطه بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی

متغیر وابسته: مدیریت سود واقعی
متغیرها		ضرایب استاندارد نشده				t		سطح معنی‌داری		VIF
ضریب	میزان خطا
C		610/0		462/0		321/1		241/0		-
		493/0-		123/0		007/4-		000/0		454/1
		076/0-		027/0		923/2-		0127/0		352/1
		178/0-		051/0		490/3-		0009/0		864/1
		352/0		073/0		824/4		0004/0		336/1
		220/0-		042/0		116/5-		000/0		937/1
R2 تعدیل شده		525/0
دوربین واتسون		743/1
F آماره		748/17
احتمال آمارهF		000/0

 

بحث و نتیجه گیری و پیشنهادات

 نتیجه آزمون فرضیه اول نشان داد که بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی ارتباط منفی و معنی داری وجود دارد. در حقیقت، اثربخشی کمیته حسابرسی می­تواند موجب کاهش دستکاری فعالیت­های واقعی شرکت شود. تعامل بین حاکمیت شرکتی و کمیته حسابرسی در درک تأثیر جمعی آن­ها بر مدیریت سود واقعی بسیار مهم است. نتیجه آزمون فرضیه دوم نشان داد که با نقش تعدیلی حاکمیت شرکتی بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی رابطه منفی و معنی دار وجود دارد. در واقع رابطه منفی کمیته حسابرسی با مدیریت سود واقعی برای شرکت­هایی که از حاکمیت شرکتی قوی­تری برخوردارند تشدید می­شود. چارچوب‌های حاکمیت شرکتی ، پشتیبانی لازم را برای کمیته‌های حسابرسی برای عملکرد مؤثر فراهم می‌کند و در نتیجه توانایی آن‌ها را برای مهار مدیریت سود واقعی افزایش می‌دهد.

    این مطالعه با تاکید بر نقش تعدیل کننده حاکمیت شرکتی، رابطه بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی را بررسی می­کند. هدف این است که تجزیه و تحلیل شود که چگونه کمیته­های حسابرسی موثر، با حمایت از چارچوب­های حاکمیت شرکتی، می­توانند میزان مدیریت سود واقعی را در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران کاهش دهند. یافته­های حاصل از بررسی 120 شرکت در بورس اوراق بهادار تهران بینش­های مهمی را در مورد پویایی بین کمیته­های حسابرسی، حاکمیت شرکتی و شیوه­های مدیریت سود نشان می‌دهد. نتایج، رابطه منفی بین کمیته حسابرسی و مدیریت سود واقعی را تایید می­کند. شرکت‌هایی که کمیته‌های حسابرسی مستقل‌تر و با دانش مالی بیشتری دارند، تمایل دارند سطوح پایین‌تری از مدیریت سود واقعی را نشان دهند. این با دیدگاه­های نظری تئوری نمایندگی و نظریه وابستگی به منابع مطابقت دارد، که نشان می­دهد نظارت مستقل توسط کمیته­های حسابرسی مجهز می­تواند فرصت طلبی مدیریتی را کاهش دهد و یکپارچگی گزارشگری مالی را افزایش دهد.

      وجود یک کمیته حسابرسی هوشیار به عنوان یک عامل بازدارنده برای تمایل مدیریت به درگیر شدن در شیوه­های مالی دستکاری عمل می­کند.در نتیجه، این مطالعه تایید می­کند که وجود یک کمیته حسابرسی اثربخش با مدیریت سود واقعی در بین شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ارتباط منفی دارد. مهم تر از آن، نشان می­دهد که چارچوب­های حاکمیت شرکتی این رابطه منفی را با ارائه ابزارها، اختیارات و استقلال لازم به کمیته حسابرسی برای انجام مؤثر وظایفش تشدید می­کند. یافته‌ها نقش حیاتی حاکمیت شرکتی را در افزایش اثربخشی کمیته‌های حسابرسی و تضمین یکپارچگی گزارش‌گری مالی برجسته می‌کنند. برای مدیران، این به معنای نیاز به اولویت بندی ترکیب و عملکرد کمیته حسابرسی و اطمینان از استقلال و تخصص آن است. شرکت‌ها باید شیوه‌های حاکمیتی جامع را برای حمایت از نقش نظارتی کمیته حسابرسی اتخاذ کنند، بنابراین فرهنگ شفافیت و رفتار اخلاقی را تقویت کنند. سرمایه گذاران باید کیفیت حاکمیت شرکتی و اثربخشی کمیته حسابرسی را هنگام تصمیم گیری سرمایه گذاری ارزیابی کنند، زیرا این عوامل نشان دهنده تعهد شرکت به یکپارچگی مالی و پایداری بلندمدت است. به طور کلی، تقویت کمیته حسابرسی و چارچوب گسترده‌تر حاکمیت شرکتی برای کاهش مدیریت سود واقعی و افزایش قابلیت اطمینان صورت‌های مالی ضروری است. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش پیشنهاد­های مورد نظر به شرح زیر ارائه می­گردد. به­طور کلی پژوهش­های علمی نیازمند تردید منظم و منطقی هستند و پژوهشگران باید به نتایج پژوهش به دیده انتقاد بنگرند و منتقد سرسخت پژوهش­های خویش و دیگران باشند. به بیان دیگر، دنیایی که برای مطالعه به ما داده شده است، دنیایی صددرصد درست یا نادرست نیست. در علم تجربی هیچ چیز را نمی­توان با قطعیت مطلق ثابت کرد و اصولاً تئوری نه ثابت کردنی نه رد کردنی و نه غیر احتمالی است. تحقیق حاضر نیز از موارد بیان شده فوق مستثنی نیست و دارای محدودیت­هایی است که باعث می­شود نتایج آن با احتیاط بیان شود. محدودیت­ها و مشکلاتی که در اجرای پژوهش حاضر وجود داشته و باید حین تفسیر یافته­های پژوهش و تعمیم آن مد نظر قرار گیرد. یکی از محدودیت‌های اولیه این پژوهش، محیط نظارتی و نهادی منحصربه‌فرد در ایران است که ممکن است با سایر کشورها تفاوت چشمگیری داشته باشد. بورس اوراق بهادار تهران تحت مقررات و قوانین حاکمیت شرکتی خاص که تحت تأثیر شرایط حقوقی، اقتصادی و فرهنگی ایران است، فعالیت می­کند. این تفاوت‌ها می‌تواند تعمیم یافته‌ها را به بازارهای دیگر با چارچوب‌های نظارتی و استانداردهای حاکمیتی متمایز محدود کند. علاوه بر این، سطح اجرای مقررات حاکمیت شرکتی در ایران ممکن است متفاوت باشد و بر ثبات و قابلیت اطمینان داده ها تأثیر بگذارد. در دسترس بودن و کیفیت داده­های مالی و حاکمیت شرکتی در ایران ممکن است چالش­هایی ایجاد کند. شرکت‌های ایرانی ممکن است به اندازه شرکت‌های موجود در بازارهای توسعه‌یافته‌تر از شفافیت و شیوه‌های افشا برخوردار نباشند. دسترسی محدود به داده­های جامع و قابل اعتماد در مورد ترکیب کمیته حسابرسی، شیوه­های حاکمیتی، و نمونه هایی از مدیریت سود واقعی می­تواند بر دقت و استحکام یافته­های تحقیق تأثیر بگذارد. علاوه بر این، عوامل فرهنگی ممکن است بر رفتار گزارش‌دهی شرکت‌ها تأثیر بگذارد و منجر به سوگیری‌های بالقوه در داده‌های جمع‌آوری‌شده شود. محیط اقتصادی ایران که با عواملی مانند تحریم­ها، تورم و بی ثباتی سیاسی مشخص می­شود، می­تواند بر رفتار شرکت­ها و شیوه­های گزارشگری مالی تأثیر بگذارد. این شرایط منحصر به فرد اقتصادی ممکن است بر انگیزه­ها و فرصت­های مدیریت سود تأثیر بگذارد و جداسازی تأثیر کمیته های حسابرسی و ساختارهای حاکمیت شرکتی را دشوار کند. چشم‌انداز ناپایدار اقتصادی همچنین می‌تواند بر عملکرد و اثربخشی مکانیسم‌های حاکمیت شرکتی، از جمله کمیته‌های حسابرسی تأثیر بگذارد. این مطالعه بر روی 120 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تمرکز دارد که ممکن است به طور کامل نشان دهنده تنوع شرکت­های فعال در ایران نباشد. حجم نمونه، اگرچه قابل توجه است، اما ممکن است تمام تغییرات در شیوه­های حاکمیت شرکتی و رفتار مدیریت سود در بخش­ها و اندازه­های مختلف شرکت را در بر نگیرد. علاوه بر این، ویژگی‌های خاص شرکت‌های فهرست‌شده در بورس اوراق بهادار ممکن است با ویژگی‌های شرکت‌های غیر بورسی یا خصوصی متفاوت باشد، که به طور بالقوه کاربرد گسترده‌تر نتایج را محدود می‌کند. اجرا و اثربخشی شیوه­های حاکمیت شرکتی در ایران ممکن است با سایر مناطق متفاوت باشد. نگرش‌های فرهنگی نسبت به حکمرانی، نقش مالکیت خانواده، و نفوذ شرکت‌های دولتی همگی می‌توانند بر عملکرد کمیته‌های حسابرسی و سایر مکانیسم‌های حاکمیتی تأثیر بگذارند. این عوامل زمینه‌ای می‌توانند کاربرد یافته‌های تحقیق را در محیط‌های مختلف شرکتی و ساختارهای حاکمیتی محدود کنند، جایی که پویایی نظارت هیئت مدیره و گزارش‌گری مالی ممکن است متفاوت باشد.

 

 

 

 

منابع

مداحي، آزاده و بولو، قاسم (1393). كميته­هاي حسابرسي، تهران: انتشارات بورس

   ابراهيمي، ابراهيم؛ جواني، موسي؛ عظيمي، عابد؛ سعيدي، مصطفي (1393). راهنماي كاربردي كميتـه حسابرسـي، چاپ اول، انتشارات بورس

رحمانی،علی و کدخدایی­الیادرانی،­مژده (1396).­دانش حسابرسی­تابستان - شماره 67 ، ب (وزارت علوم/ISP (24صفحه - از 99 تا 122)

باقیان، فاطمه، حجازی، رضوان، و امام وردی، قدرت اله. (1399). ارائه مدل کیفیت حسابرسی بر اساس رویکرد رفتاری (تحلیل داده بنیان). دانش حسابرسی، 20(79 )، 178-200. SID. https://sid.ir/paper/968126/fa

شمس الدینی، کاظم و نعمتی، میثم. (1400). بررسی رابطه پایداری مالکیت نهادی با مدیریت سود با لحاظ اهرم مالی شرکت. دانش حسابداری، 1(47)،155-177 .

  حدادی کوهسار، محمد (1402). بررسی رابطه بین سازوکارهای حاکمیت شرکتی بر کیفیت سود و مدیریت سود در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. یازدهمین کنفرانس بین المللی مدیریت، حسابداری و توسعه اقتصادی.

مشايخي، بيتا و شاكري، مهين (1401). راهبري شركتي: مفاهيم و موردكاوي (چاپ دوم)، انتشارات بورس.

  نيكبخت، محمدرضا و احمدخان بيگي، مصطفي (1397). تأثير حاكميت شركتي بر كيفيیت گزارشگري مالي: رويكرد يكپارچه. بررسي­هاي حسابداري و حسابرسي، 25 )3( ،455-433.

  آزاد، علی اصغر و پور زمانی، زهرا. (1401). تحلیل کارایی شرکت از دیدگاه ریسک و نظام راهبری: رویکرد هوش مصنوعی. مجله دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. انجمن حسابداری مدیریت ایران. 11 (4)، .347-371

  فخاري، حسين و رجب دري، حسين و خاني ذلان، اميررضا (1397). مطالعه نقش ارتباط اجتماعي و حرفه­اي اعضاي كميته حسابرسي با ارزيابي ريسك گزارشگري متقلبانه شركت، بررسي­هاي حسابداري و حسابرسي، 25(2)، .250-233

  اخروي جوقان، ابوذر و رحيميان، نظام الدين و قره­داغي، مريم (1397). عوامل مؤثر بر اثربخشي حسابرسي داخلي از ديدگاه اعضاي كميته حسابرسي. بررسي­هاي حسابداري و حسابرسي، 25(3)، .326-311

امری، امید و شورورزی، محمدرضا و مسیح آبادی، ابوالقاسم و مهرآذین، علیرضا(1401). نقش کمیته حسابرسی بر رابطه بین کوته بینی و توانایی مدیریت و گزارش حسابرس. مجله دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت .انجمن حسابداری مدیریت ایران.11(4)،15-25.

   حساس یگانه، یحیی، و قنبریان، رضا. (1394). اثرات متقابل حاکمیت شرکتی و استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی. همایش ملی حاکمیت شرکتی. SID. https://sid.ir/paper/842713/fa

  شمس­زاده، باقر ، افلاطونی، عباس و نيکبخت، نادر(1395). ارزیابی توان بازار سرمایه در تشخيص مدیریت سود واقعی و مدیریت سود حسابداری. فصلنامه حسابداری مالی، 8(32)،33-58.

   خوشکار، فرزین، شيبانی، علی آرش و خلج، زهرا (1398). بررسی تأثير مدیریت سود بر تداوم سود شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 3(24)،18-34.

    جامعی، رضا و رستمیان، آزاده (1395). تأثیر تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی بر ویژگی های سود پیش بینی شده. مجله پژو هش های حسابداری مالی و حسابرسی. دوره هشتم، شماره بیست و نهم، صص 1-17

غیور، فرزاد، منصورفر، غلامرضا ،علی اکبرلو، علیرضا (1400). بررسی رابطه بین ویژگی­های کمیته حسابرسی و کیفیت سود با نقش تعدیل گری بیش اطمینانی مدیریت، رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری، دومین کنفرانس بین المللی چالش­ها و راهکار­های نوین در مهندسی صنایع و مدیریت و حسابداری،دامغان.

  باد آور نهندی، یونس و تقی زاده خانقاه ، وحید (1392). ارتباط بین کیفیت حسابرسی و مدیریت مصنوعی و واقعی سود. پژوهش­های کاربردی در گزارشگری مالی ، ۲(۳)،47-79.

قدس مفیدی ، اقبال(1398). بررسی تاثیر کمیته حسابرسی بر کاهش تحریفات مالی با تاکید بر تخصص حسابرس در صنعت.چشم انداز حسابداری و مدیریت،8(2)،68-84 https://www.jamv.ir/article_89745.html?lang=fa

  معصومی، رسول و قربانی خارکشی، سمیه (1400). تأثیر رقابت صنعت بر رابطه بین حاکمیت شرکتی و مدیریت سود. پژوهش نامه مدیریت و مهندسی صنایع، 6 (8) ،8-21

 

The Sarbanes-Oxley Act of 2002. U.S. House of Representatives (SOX).  Public Law 107–204 [H. R. 3763]. Washington, DC: Government Printing Office.

Higgs, D. (2003). Review of the role and effectiveness of nonexecutive directors. www.dti.gov.uk/cld/non_execs_reviewi.

Almutairi, A. R., & Quttainah, M. A. (2019). Corporate governance and accounting conservatism in Islamic banks. Thunderbird International Business Review, 61 (5), 745-764.

Ismail, S., Alaqrabawi, M., Ahmad, S., Ghaidan, E., & Mahmoud, M. (2022, May). The Essential Concept of Audit Quality and Earnings Management: A Conceptual Literature Review. In European, Asian, Middle Eastern, North African Conference on Management & Information Systems (pp. 553-561). Cham: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-031-17746-0_43

Alkebsee, R. H., Tian, G., Garefalakis, A., Koutoupis, A., & Kyriakogkonas, P. (2022). Audit committee independence and financial expertise and earnings management: evidence from China. International Journal of Business Governance and Ethics, 16(2), 176-194. https://doi.org/10.1504/IJBGE.2022.121928

Roychowdhury, S., 2006, Earnings management through real activities manipulation, Journal of accounting and economics, Vol.42, pp: 335-370.

Tonay, C., & Sutrisno, P. (2020). Are Corporate Governance Mechanisms, Corporate Strategy and Corporate Financial Characteristics Related to Earnings Management?. J. Fin. Bank. Review, 5(2), 48 – 57.

Mihret, D. G. (2014). How can we explain internal auditing? The inadequacy of agency theory and a labor process alternative. Critical perspectives on accounting, 25(8), 771-782. https://doi.org/10.1016/j.cpa.2014.01.003

Raimo, N., Vitolla, F., Marrone, A., & Rubino, M. (2021). Do audit committee attributes influence integrated reporting quality? An agency theory viewpoint. Business Strategy and the Environment, 30(1), 522-534. https://doi.org/10.1002/bse.2635

Changwony, M. K., & Rotich, G. (2015). Role of internal audit function in promoting effective corporate governance of commercial banks in Kenya. International Journal of Business and Law Research, 3, 15-33.

Sanad, Z., Shiwakoti, R., & Al-Sartawi, A. (2022). Gender diversity on corporate boards and earnings management: a review. Artificial Intelligence for Sustainable Finance and Sustainable Technology: Proceedings of ICGER 2021 1, 340-351. https://doi.org/10.1007/978- 3-030-93464-4_34

Hajiha, V., & Adeleh, A., (2018). Audit committee characteristics and comparability of financial statements with an emphasis on the size of the audit firm and corporate governance. Knowledge of financial accounting, volume (6), number (3), pp. 117-95.

Herusetya, A., & Suryadinata, M. (2022). "Business strategy typologies: do the board of commissioners and audit committee concern about prospector-type strategies?", Asian Journal of Accounting Research, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/ AJAR-10-2021-0188.

Bazrafshan, A. (2015). The impact of audit committee quality on achieving the goals of internal controls governing financial reporting. Scientific research quarterly, financial accounting empirical studies, year (13), number (52), pp. 171-196.

Barzegar, Ebrahimi & Jamil, (2021). The moderating effect of corporate governance on the relationship between social capital and cash dividend policies. Knowledge of financial accounting. Volume (8), number (1), pp. 93-120.

Valizadeh Larijani, A., & Khodayi, M. (2020). The moderating effect of internal auditor performance quality on the relationship between corporate governance quality and company performance. Financial Accounting and Audit Research, No. 52, pp. 1-22.

Kaoje, A. N., Alkali, M. Y., & Moddibo, A. (2023). The effect of audit committee characteristics on earnings management in Nigerian listed firms. Technology audit and production reserves.

Quynh Nguyen - Maria H. Kim - Searat Ali b (2023).Corporate governance and earnings management:

Evidence from Vietnamese listed firms International Review of Economics & Finance , Flinders

University, Australia

Gupta, P., & Chauhan, S. (2023). Dynamics of corporate governance mechanismsfamily firms’ performance relationship-a meta-analytic review. Journal of Business Research, 154

Khuong, N. V., Abdul Rahman, A. A., Thuan, P. Q., Liem, N. T., Anh, L. H. T., Thuy, C. T. M., & Ly, H. T. N. (2022). Earnings Management, Board Composition and Earnings Persistence in Emerging Market. Sustainability, 14(3), 1061. https://doi.org/10.3390/su14031061

Hassan.sh., Aksar, M., Khan, S., Ahmed, T., Zahoor, M. (2023). Impact of audit quality on real earnings management: moderating role of corporate governance. Reviews of Management Sciences, 5(1):1-12.

Drogalas, G., Nerantzidis, M., Mitskinis, D., & Tampakoudis, I. (2021), The relationship between audit fees and audit committee characteristics: evidence from the Athens Stock Exchange. International Journal of Disclosure and Governance, 18(1): 24-41.

El Diri. M, Lambrinoudakis. C, Alhadabc. M,. (2020). Corporate governance and earnings management in concentrated markets. Journal of Business Research. Vol. 108,: 291-306. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.11.013

Setiawan, D., Phua, L.K., Chee, H.K. and Trinugroho, I. (2020) ‘The effect of audit committee characteristics on earnings management: the case of Indonesia’, Afro-Asian J. Finance and Accounting, Vol. 10, No. 4, pp.447–463.

Nithya Ramachandrana, Saeed Khalfan Al-Muqaimi, Nasser Rashid Al-Hajri. (2022). Characteristics of Audit Committee and Banking Sector Performance in Oman. The Journal of Corporate Governance, Insurance, and Risk Management (JCGIRM). 1 (12), 263-273.

Nazir, M.S. & Afza, T. (2018). Does managerial behavior of managing earnings mitigate the relationship between corporate governance and firm value? Evidence from an emerging market. Future Business Journal, 4(1), p. 139-156.

Inaam ZGARNI Khmoussi HLIOUI Fatma ZEHRI, (2016),”Effective audit committee, audit quality and earnings management: Evidence From Tunisia”, Journal of Accounting in Emerging Economies, Vol. 6 Iss 2.

Chen, F., Hope, O. K., Li, Q., & Wang, X. (2011). Financial reporting quality and investment efficiency of private firms in emerging markets. The Accounting Review, 86(4), 1255-1288.

Hutton, A. P., Marcus, A. J. & Tehranian, H. (2009). "Opaque financial reports, r 2 , & crash risk". Journal of Financial Economics, 94(1), pp, 67-86.

Jin, L. and Myers, S.C, (2006), “R2 around the World: New Theory and New Tests”, Journal of Financial Economics, Vol. 79 No. 2, PP. 257-292.

Madahi , Azadeh and Bolo ,Qasim (2013) Audit Committees, Tehran: Bors Ebrahimi Publications, Ebrahimi, ebrahim, Javani, Musa , Azimi, Abed ,Saeedi, Mostafa (2013) Audit Committee Application Guide The first, edition Burs

Rahmani, Ali and Kodkhodaei Elyadarani Mojdeh publications (2016), summer audit knowledge - number 67, Ministry of Science / ISP (24 pages - from 99 to 122)

Baghian, Fatemeh Hejazi, Rizvan and Imam Vardi Qadrat Elah (2019) Presenting the audit quality model based on the approach SID. https://sid.ir/paper/968126/fa (79), 178-200 (20)

Behavioral Data Analysis, Auditing Knowledge Base Shams al-Dini, Kazem and Nemati Maitham (1400) Investigating the relationship between the sustainability of institutional ownership and profit management in terms of leverage I financial knowledge company, accounting, 1(47), 155-177. Haddadi Kohsar ,Mohammad (1402) investigating the relationship between corporate governance mechanisms on profit quality and profit management In the companies admitted to the Tehran Stock Exchange, the 11th International Conference on Accounting Management and Development economic Meshaikhi, Bita and Shakri Mohin (1401) Corporate governance, concepts and case studies, second edition, Bors Publications

Nikbakht Mohammadreza and Ahmad Khan, Bigi Mustafa (2017) The effect of corporate governance on the quality of financial reporting. Integrated Accounting and Auditing Reviews, 25 (3), 433-455. Azad, Ali Asghar and Pour, Zamani Zahra (1401) Analyzing the company's efficiency from the perspective of risk and management system of intelligence approach Artificial Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge of the Management Accounting Association of Iran 11 (4), 347-371

Fakhari , Hossein and Rajab Dari Hossein and Khani, Zelan Amirreza (2017) Studying the role of social and professional communication of members of the audit committee with the assessment of the risk of fraudulent reporting of the accounting and auditing review company 25(2) 233-250 .

Akhravi Joghan, Abuzar and Rahimian Nizamuddin and Qaradaghi, Maryam (2017) Factors affecting the effectiveness of internal audit. From the point of view of the audit committee members, Accounting and Auditing Reviews, 25(3), 326-311.

Amri Omid and Shurvarzi Mohammadreza and Masihabadi Abulqasem and Mehr Azin, Alireza (1401), the role of the audit committee on The relationship between short-sightedness and management ability and the auditor's report of the Journal of Management Accounting and Auditing Iranian Management Accounting 11(4), 15-25.

Hasseh Yeganeh Yahya and Ghanbarian Reza (2014) mutual effects of corporate governance and financial reporting standards between SID. https://sid.ir/paper/842713/fa International National Corporate Governance Conference

Shamszadeh, Baqer, Platoni, Abbas and Nikbakht Nader (2015) Evaluation of capital market ability in diagnosing profit management. Real and accounting profit management, Financial Accounting Quarterly, 328) 58-33.

Khushkar Farzin Shibani Ali Arash and Khalj, Zahra (2018) Investigating the effect of profit management on the continuity of profits of companies Accepted in Tehran Stock Exchange, New Research Approaches in Management and Accounting, 3(24), 18-34

Shamszadeh ,Baqer, Platoni Abbas and Nikbakht Nader (2015) Evaluation of capital market ability in diagnosing profit management. Real and accounting profit management Quarterly Journal of Financial Accounting (328) 33-58.

Khoshkar, Farzin, Shibani, Ali Arash and Khalaj Zahra (2018) Investigating the effect of profit management on the sustainability of companies' profits. Accepted in Tehran Stock Exchange, New Research Approaches in Management and Accounting, 3(24), 18-34. 

Jamei Reza and Rostamian Azadeh (2015) The effect of financial expertise of audit committee members on forecast profit characteristics done Journal of Financial Accounting and Audit Research, Volume 8, Number 29, pp. 1-17

Ghayor, Farzad Mansour Far, Gholamreza Ali Akbarlou, Alireza (1400) Investigating the relationship between audit committee characteristics and Profit quality with the moderating role of management overconfidence in the structural equation modeling approach of the second international conference International challenges and new solutions in industrial engineering and Damghan management and accounting

Badavor Nahandi ,Younes and Taghizadeh, Khanqaeh, Vahid (2012) The relationship between audit quality and artificial and real management. profit Applied research in financial reporting, 2(3), 47-79 I Quds Mofidi, Iqbal (2018) Investigating the impact of the audit committee on reducing financial distortions with an emphasis on the auditor's expertise https://www.jamv.ir/article_89745.html?lang=fa In the perspective of accounting and management industry, 28), 68-84

Masoumi Rasool and Ghorbani Kharkshi, Samia (1400) The effect of industry competition on the relationship between corporate governance and management profit Industrial Engineering and Management Research Journal (6(8) 21-80).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] 1.The Sarbanes–Oxley Act of 2002

[2] . Higgs and Smith

[3] . Almutairi & Quttainah

[4] . Ismail et al

[5] . Alkebsee et al

[6] . Roychowdhury

[7] . Tonay& Sutrisno

[8]  . Hajiha & adeleh

[9]  . herusetya & suryadinata

[10]  . Bazrafshan

[11] . Changwony& Rotich

[12] . Ismail et al

[13]  .Alkebsee et al

[14] . Raimo et al

[15] . Mihret

[16]  .sanad et al

[17]  . Ismail et al

[18]  . Barzegar&Jamil

[19]  . valizadeh & khodayi

[20]  .kaoje

[21]  .Nguyen et al

[22]  .Gupta & Chauhan

[23]  .Khuong et al

[24]  .Hassan et al

[25]  .Ramachandra et al

[26]  .Drogalas et al

[27]  .El Diri et al

[28]  .Setiawan et al

[29]  .Nazir& afza

[30]  .Eviews

[31]  . ZGARNI, HLIOUI& ZEHRI

[32] .Production Cost

[33]  .Discrationary cost

[34]  .Cash Flow Operation

[35] . Chen et al

[36] . Hutten et al

[37] . Jin & myers

---