چالش‌ها و راهبردهای صیانت و توسعه پایدار حریم (نمونه موردی: شهرداری منطقه 15 کلانشهر تهران)

الموضوعات :

علیرضا خطیبی ¹ , علی شمس الدینی ² , محمدعلی خلیجی ³

1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز
3 - استادیار گروه شهرسازی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

تاريخ الإرسال : 09 الثلاثاء , صفر, 1446 تاريخ التأكيد : 22 الجمعة , ربيع الثاني, 1446 تاريخ الإصدار : 01 الأحد , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: حریم, نرم‌افزار متاسوات, شهرداری منطقه 15 کلانشهر تهران, چالش و راهبرد, صیانت و توسعه پایدار,

ملخص المقالة :

مقدمه: رشد بالای شهرنشینی در دو قرن اخیر و به دنبالش، توسعه و گسترش شهرها موجب تغییرات کمی و کیفی زیادی در فضاهای شهری از جمله حریم شهرها شده است. هدف: ضرورت دارد از گسترش و توسعه بی‌ضابطه در حریم شهر به صورت جدی با برنامه‌ریزی دقيق و متناسب پيشگيری نمود چراکه پيشروی و رشد فزاینده چالش‌ها، موجب نابودی حریم کلان‌شهر تهران و از دست رفتن ریه تنفسی و اراضی ذخيره شهری برای توسعه پایدار آینده شهر خواهد گردید. روش‌شناسی تحقیق: این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و براساس چگونگی به دست آوردن داده‌های مورد نياز و روش کار و ماهيت، توصیفی تحلیلی می‌باشد. برای انتخاب پنل کارشناسان (معبد دلفی)، از روش نمونه‌گیری گلوله برفی استفاده شده که درنهایت منجر به انتخاب 12 نفر شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارایه راهبرد صیانت و توسعه پایدار حریم کلان‌شهر تهران از نرم‌افزار متاسوات استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: منطقه 15، یکی از مناطق جنوبی کلانشهر تهران است که از شرق با حریم شهر تهران دارای مرز مشترک است. این منطقه دارای 7 ناحیه می باشد که 3 تا از این نواحی حریم دارند: نواحی 4، 6 و 8. یافته‌ها: تخریب محیط‌زیست طبق خروجی نرم‌افزار متاسوات، بزرگترین چالش صیانت و توسعه حریم منطقه 15 است. ساخت و سازهای غیرمجاز و زمین‌خواری، چالش‌های بعدی هستند و سپس نوبت به تغییر کاربری باغات و زمین‌های کشاورزی، ایجاد آلودگی‌های صنعتی و جلوگیری از اجرای کمربند سبز و مهاجرت و سکونتگاه‌های غیررسمی و مدیریت متفرق (تنوع قوانین و تعدد مجریان قانون) می‌رسد. نتایج: متاسوات بر این باور است که منابع و قابلیت‌هایی در جغرافیای موردمطالعه پژوهش وجود دارد که در حکم راهکارهایی برای غلبه بر چالش‌های صیانت و توسعه پایدار جغرافیای موردمطالعه هستند؛ مهمترین آنها «مدیریت یکپارچه حریم» است و سپس نوبت به «توجه مسئولین و اتحاذ وحدت رویه بین کلیه دستگاه‌های دخیل در حریم»، «حضور و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی» و «کمربند سبز» می‌رسد.

المصادر:

انوری، نعمت‌الله و سید جمال‌الدین دریاباری. (1397). بررسی مسایل مدیریتی حریم کلانشهر تهران در ارتباط با روند فعلی و آتی تحولات کالبدي و جمعیتی. فصلنامه علمی پژوهشی نگرش‎های نو در جغرافیای انسانی. 10(2)، 238-215
انوری، نعمت‌الله. (1397). ساماندهی حریم کلان‌شهر تهران در چارچوب مطالعه روابط متقابل میان اسکان جمعیت و اشتغال. فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای). 8(2)، 360-341
بافرانی، جمال و پروانه مهدوی. 1394. راهبردها، سیاست‌ها و ملاحظات ناظر بر ساماندهی و آمایش درونی منطقه 12 تهران. مجموعه مقالات همایش تمرکززدایی و ساماندهی پایتخت
بردی آنامرادنژاد، رحیم. (1395). تحلیلی بر برنامه‌ریزی فضایی و الگوی توسعه شهرنشینی در ایران. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. 7(26)، 112-93
بناء، مرتضی. (1398). تحلیل نهادی مدیریت صیانت و توسعه پایدار حریم (مورد مطالعه: حریم منطقه 19 شهرداری تهران). رساله دکتری تخصصي رشته جغرافيا و برنامه‌ریزی شهری. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد علوم و تحقیقات
بهرامی‌جاف، ساجد؛ ناصر نصیریان و مریم تک‌روستا. (1401). حریم شهر؛ حفاظت یا توسعه (بررسی و تحلیل پنج دهه برنامه‌ریزی برای حریم پایتخت). فصلنامه آمایش سیاسی فضا. 4(2)، 86-71
تقوایی، مسعود؛ حسین رجب‌صلاحی و مرجان شفیعی. (1401). تحلیلی بر راهبردهای تحقق مدیریت یکپارچه شهری (مطالعه موردی: شهر تهران). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. 20(1)، 118-85
خطیبی، علیرضا و زهرا سادات (سعیده) زرآبادی. (1400). صیانت و توسعه پایدار حریم شهر تهران با استفاده از مدل متاسوات. هفتمین کنگره سالانه بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری. تهران
رنجبرزاده، سمیه. (1399). ارزیابی حریم کلان‌شهر تهران با تاکید بر حکمروایی خوب شهری. دومین کنفرانس محیط زیست، عمران، معماری وشهرسازی
زیاری، کرامت‌الله. (1391). بررسی تحولات جمعیت و فعالیت در گستره حریم کلان‌شهرهاي ایران و الزامات مدیریتی آن؛ مطالعه موردي: کلان‌شهر تهران. اولین همایش ملی مدیریت شهری در افق 1404. تهران: مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه شریف
سبحانی، نوبخت؛ پروانه زیویار و رحیم سرور. (1396). بررسی و تحلیل روابط علی و معلولی شاخص‌های تاثیرگذار بر مدیریت یکپارچه حریم پایتخت. پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 51(2)، 451-429
سرور، رحیم و جمال بافرانی. (1398). تحليل راهبردی وضعيت نظام مدیریت سياسی حریم منطقه شهری تهران. فصلنامه آمایش سياسی فضا. 1(3)، 138-129
سرور، رحیم. (1401). برنامه‌ریزی و مدیریت مناطق کلان‌شهری با تاکید بر مدیریت یکپارچه منطقه کلان‌شهری تهران. تهران: انتشارات سروش
میرمقتدایی، مهتا؛ مجتبی رفیعیان و الهام سنگی. (1389). تاملی بر مفهوم توسعه میان‌افزا و ضرورت آن در محلات شهری. ماهنامه شهرداری‌ها. 10(98)، 51-44
ناصرمستوفی، انوشیروان و راما قلمبر دزفولی. (1400). ارزیابی علل و پیامدهای نارسایی در مدیریت یکپارچه حریم پایتخت با تاکید بر الزامات طرح جامع شهر تهران. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای. 11(44)، 340-319
هادی‌زاده بزار، مریم. 1393. مدیریت اراضي حریم شهرها، راهکاری اصولي در کاهش مشکلات شهری: نمونه موردی شهر مشهد. هفت‌شهر. 43 و 44
Amoateng, P. Cobbinah, B. P. & Owusu- Adade, K. (2013). Managing Physical Development In Peri-urban Areas of Kumasi.
Ghana: A Case of Abuakwa. Journal of Urban and Environmental Engineering. P: 96-109. Allen, A. (2003). Environmental planning and management of the peri-urban interface: perspectives on an emerging Field.
Environmental & Urbanization. Vol.13. No.1 Barros, J. L. Tavares, A. O. Monteiro, M. & Santos, P. P. (2018). Peri-urbanization and rurbanization in Leiria city: The
importance of a planning framework. Sustainability. 10(7). 2501 Buxton, Michael. (2019). Green Belts: Past; Present; Future? Journal Planning Theory & Practice. Published 27 Mar 2019. Pages
311-314 Dockerill, Berti. Sturzaker, John. (2019). Green belts and urban containment: the Merseyside experience. Journal Planning Perspectives. Published 12 May 2019. Pages 583-61
Mauro, G. (2020). Rural–Urban Transition of Hanoi (Vietnam): Using Landsat Imagery to Map Its Recent Peri-Urbanization.
ISPRS International Journal of Geo-Information. 9(11). 669