سنجش تاب‌آوری شهر در برابر رویدادهای طبیعی (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)
الموضوعات :
رؤیا سنجری نیا
1
,
عباس ملک حسینی
2
1 - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران.
2 - دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران.
الکلمات المفتاحية: تاب‌آوری شهری, حوادث طبیعی, ايمني و امنيت شهري, بحران شهری.,
ملخص المقالة :
یکی از موضوعاتی که بیشتر شهرهای جهان با آن دست‌به‌گریبان‌اند حوادث طبیعی است که بطور ناگهانی روی می‌دهند و موجب وارد آمدن خسارت به انسان و محیط می‌شوند.این مخاطرات بدلیل غیرمترقبه بودن،خسارت مالی و جانی بسیاری برجای می‌گذارند و در جوامع شهری بدلیل تمرکز بیشتر جمعیت،دارای شدت و قدرت آسیب‌رسانی بیشتری هستند. فزونی بلاها و خسارات مالی و جانی آن‌ها،پژوهش‌هایی با موضوع تاب‌آوری را در مطالعات شهری الزام‌آور ساخته است.در پژوهش حاضر تاب‌آوری شهر کرمانشاه در برابر بلایای طبیعی موردبررسی قرارگرفته است.این پژوهش از منظر هدف جز تحقیقات شناختی است.داده‌ها با استفاده از ابزار پرسشنامه و بازدیدهای میدانی گردآوری‌شده.نمونه تحقیق 15نفر افراد خبره در ساختار مدیریت شهری هستند.برای بررسی فرضیه‌های تحقیق و تعامل بین متغیرها به‌صورت چندگانه از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده‌شده است.یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که بین ابعاد چهارگانه تاب‌آوری(کالبدی،اقتصادی،اجتماعی و نهادی)در میزان تاب‌آوری کرمانشاه در برابر حوادث طبیعی رابطه وجود دارد.وضعیت نامطلوب بافت محلات و دسترسی نامناسب به امکانات و خدمات امدادرسان ازجمله ویژگی‌های این شهر است که تاب‌آوری آن را تحت تأثیر قرار داده.نتایج تحقیق بیانگر آن است که شهر کرمانشاه در برابر مخاطرات طبیعی از تاب‌آوری پایینی برخوردار است و نیازمند توجّه به ابعاد مختلف به‌خصوص بعد کالبدی-محیطی شهر است.شهر کرمانشاه یکی از شهرهایی است که با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی نیازمند تاب‌آوری بالای شهری است تا در مقابل سوانح طبیعی به‌ویژه زلزله و سیل مقاومت مطلوبی داشته باشد.توجه به تاب‌آوری شهری در شهر کرمانشاه خطرات جانی و مالی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و مدیریت بحران را تقویت می‌نماید.
˗ اویسی، ن.، فرساد، حامد.، ساریخانی، ناهید.، نجفی، مهدی.، زارع طوسی، زهرا و سادات موسوی، اشرف.1393. «نظرسنجی درباره عملیات امدادی جمعیت هلال‌احمر در زلزله سال 91 آذربایجان شرقی از دیدگاه مدیران جمعیت هلال‌احمر استان آذربایجان شرقی درباره راهکارهای عملیات امدادی»، فصلنامه امداد و نجات، 6(3):20-31.#
˗ آیسان، ی و دیویس، ی. 1385. معماری و برنامه‌ریزی بازسازی، ترجمه علیرضا فلاحی، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.#
˗ بیدار، ا. 1395. بررسی ابعاد تاب‌آوری شهری (مطالعه موردی شهر سنندج)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پردیس البرز تهران.#
˗ تقوایی، م و کریمی، ه. 1390. «نقش آموزش و مشارکت شهروندان در کنترل حریق‌های شهری به‌منظور برنامه‌ریزی و مدیریت بحران شهری»، فصلنامه فضای جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، 11(36): 25-46.#
˗ تقوايي، م و جوزي خمسلويي،ع. 1391. مقدمه‌اي بر برنامه‌ريزي و مديريت بحران شهري، اصفهان، انتشارات معظمي.#
˗ حيدري، م.، اميدواري، م و محمدفام، ا. 1392. ارائه مدل ارزيابي ريسک بهداشتي تماس با مواد شيميايي در صنايع نفت و گاز (مطالعه موردي: منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس)، فصلنامه بهداشت و ايمني گاز، 3 (4).#
˗ خالدی، ش.، فرهمند، ق و علی‌بخشی، ا. 1400. تحلیل و پهنه‌بندی آسیب‌پذیری مخاطرات طبیعی (سیل و زلزله) ژئومورفولوژیکی استان کرمانشاه. فصلنامه مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه‌ای، 2 (1).#
˗ صیامی، ق.، تقی‌نژاد، ک و اهدی کلاکی، ع. 1394. آسیب‌شناسی لرزه‌ای پهنه‌های شهری با استفاده از تحلیل سلسله‌مراتبی معکوس IHXP و GIS؛ مطالعه موردی: شهر گرگان. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، 3(9): 43-63.#
˗ عزیزي، م و اکبري، ر. 1387. ملاحظات شهرسازي در سنجش آسیب‌پذیري شهرها از زلزلـه (مطالعـه مـوردي: منطقه فرحزاد تهران)، مجله هنرهاي زیبا، (43): 36 -25.#
˗ عزيزي مهمان‌دوست، م. 1390. مديريت بحران و تهديدات زيست‌محيطي در ايران، فصلنامه پدافند غیرعامل، 2(3).#
˗ کمری‌زاده، ا. 1396. ارزیابی آسیب‌پذیری لرزه‌ای ساختمان‌های شهری (مطالعه موردی: کرمانشاه)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی عمران گرایش زلزله به راهنمای دکتر ایمان عشایری و دکتر مهنوش بیگلری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه رازی.
˗ محمدی، چ.، نظم‌فر، ح و اصغری سراسکانرود، ص. 1402. تحلیلی بر آسیب‌پذیری شهر کرمانشاه در برابر خطر زلزله با تأکید بر رویکرد تاب‌آوری. مطالعات علوم محیط‌زیست، 8 (2): 6338-6350.#
˗ ولدبيگي، ب و پورحيدري، غ. 1390. پيشگيري و آمادگي در برابر بحران‌ها: ايجاد جوامع پايدار، مؤسسه آموزش عالي علمي – کاربردي هلال ايران، چاپ اول، تهران.#
˗ هيراسکار، جي. کي. 1989. درآمدي بر مباني برنامه‌ریزی شهري، ترجمه محمد سليماني و احمدرضا پگاني‌فرد، انتشارات جهاد دانشگاهي واحد دانشگاه تربیت‌معلم تهران.#
˗ Desouza, K.C, Flanery, T.H. 2013. Designing, planning, and managing resilient cities: A conceptual framework’. Cities, 35: 89–99.#
˗ Matyas, D., & Pelling, M. 2015. Positioning resilience for 2015: the role of resistance, incremental adjustment and transformation in disaster risk management policy. Disasters, 39(s1):1-18.#
˗ Norris, F. H., Stevens, P. S., Pfefferbaum, B., Wyche, K., Pfefferbaum, R.L. 2008. Community Resilience as a Metaphor, Theory, Set of Capacities, and Strategy for Disaster Readiness and Strategy for Disaster Readiness.#
