پيشران های موثر بر اهميت نفت و امنيت منطقه ای غرب آسيا
الموضوعات :حامد حریرفروش 1 , احسان رازانی 2 , امیرهوشنگ میرکوشش 3
1 - گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
2 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود
3 - مدرس دانشگاه خوارزمی
الکلمات المفتاحية: امنیت منطقه ای, غــرب آســیا, نفت, پیشران, کشورهای عرضه کننده و متقاضی نفت,
ملخص المقالة :
منطقــه غــرب آســیا از نظــر ژئواکونومیــک، ژئوپلتیــک و ژئواســتراتژیک اهمیــت ویــژه ای دارد به طوری که پس از پیداش نفت در غرب آسیا این ماده سیاه نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای در سیاست خارجی کشورهای غرب آسیا پیدا کرد. امروزه غرب آسیا یک سوم نفت جهان را تأمین می‌کند و سوال اصلی این است که پیشران های اصلی تاثیرگذار بر اهمیت نفت و امنیت منطقه ای غرب آسیا در آینده کدامند و این پیشران ها چه تاثیراتی بر ثبات در این منطقه خواهند داشت؟ در پاسخ می توان این فرضیه را مطرح کرد که کاهش مصرف نفت بر پایه افزایش نگرانی های زیست محیطی و تلاش برای عدم وابستگی به نفت، منجر به سوق کشورهای تولید کننده نفت به بهره برداری از اقتصاد غیرنفتی شده که زمینه همکاری های اقتصادی غیرنفتی در چارچوب وابستگی متقابل در منطقه غرب آسیا را ایجاد خواهد کرد که در نتیجه موجب افزایش ضریب امنیت و کاهش احتمال نزاع در سطح منطقه می شود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که کشف نفت برای اولین بار در ایران و غرب آسیا، این منطقه را به «بزرگترین منطقه نفتی جهان» تبدیل کرد؛ موضوعی که باعث شد تا غرب آسیا میدان رقابت قدرت‌های بزرگ باشد. لذا اگر تا پیش از این سایر برتری‌های ذاتی غرب آسیا برای قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای مهم بود و به عنوان ابزاری برای نقش آفرینی بازیگران منطقه‌ای عمل می نمود، پس از پیدایش نفت کارکرد غرب آسیا برای دورن و برون این منطقه دچار تحول اساسی شده است.
- آجیلی، هادی، مصیبی، مونا(1395)، ایالات‌متحده آمریکا، تکنولوژی شیل و نفت خاورمیانه، تهران: انتشارات مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه.
- ابوالحسن شیرازی، حبیب اله، قربانی شیخ نشین، ارسلان و سیمبر، رضا(1393)، سیاست و حکومت در خاورمیانه. تهران: سمت.
- اسدی، بیژن(1381)، خلیج فارس و مسائل آن. تهران: سمت.
- بوزان، باری (1378)، مردم، دولت ها و هراس، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
- بهجت، جودت(1392). امینت انرژی، مترجم: عسگر قهرمان پور، رحمن قهرمان پور، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
- بیگلین، پینار(1393). امنیت منطقه ای خاورمیانه، مترجم: عسگر قهرمان پور، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
- دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و بهزاد احمدی لفورکی(1395)، نظم امنیت منطقه ای در غرب آسیا، تهران: انتشارات ابرار معاصر ایران.
- یرگین، دانیل(1401)، نقشه جدید جهان، مترجم: امیر میرحاج، تهران: پارسه.
- آدابی، محمدرضا، کیانی، داوود، حیدرپور، ماشاالله(1397)، جایگاه منابع انرژی خاورمیانه در راهبرد سیاست خارجی چین در دوران پسا جنگ سرد(مطالعه موردی ایران و عربستان)، سیاست پژوهی ایرانی، 16، 90 -120
- حافظ نیا، م. (1386). مفهوم جدیدی از هارتلند. فصلنامة ژئوپلتیک، 3 (2).
- خزلی، اکبر و محمد شاه محمدی، (1403)، "سناریوهای آینده نظم و امنیتی غرب آسیا در افق 1405"، فصلنامه مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، شماره 19.
- مزرعتی، محمد، (1386)، "دو روی سکه: امنیت عرضه و امنیت تقاضای انرژی"، مطالعات اقتصاد انرژی، 4(13).
- موسویان، سیدحسین، (1391)، " سیاست خارجی ایران در اوروآسیا؛ مسائل منطقه‌ای و جهانی، خزر، انرژی و عدم اشاعه سلاح های هسته‌ای"، فصلنامه علمی راهبرد، دوره 14، شماره 3
- Aizarani, J. (2023), Crude oil import volumes from the Middle East into the EU-28 in 2019, by country: https://www.statista.com/statistics/828856/middle-east-crude-oil-import-volume-european-union-eu-28/
- Puri-Mirza, A. (2020), Volume of oil reserves in the Middle East in 2018, by country, Received on Feb. 23, 2023 from: https://www.statista.com/statistics/1123818/middle-east-oil-reserves-by-country/
- Rapier, R. (2020), How Much Oil Do We Import From The Middle East? Received on Feb. 23, 2023 from: https://www.forbes.com/sites/rrapier/2020/01/07/how-much-oil-do-we-import-from-the-middle-east/?sh=4fe9772d21c6
- Aizarani, J. (2023), Main suppliers of crude oil to China in 2020 and 2021: https://www.statista.com/statistics/1310953/oil-imports-by-country-china/#:~:text=Saudi%20Arabia%20is%20China's%20main,the%20Middle%20Eastern%20producing%20giant
- Aljazeera(2019), Houthi drone attacks on 2 Saudi Aramco oil facilities spark fires, Received in Feb. 5, 2023 from: https://www.aljazeera.com/economy/2019/9/14/houthi-drone-attacks-on-2-saudi-aramco-oil-facilities-spark-fires
- Carpenter, J. William, (2022), The Biggest Oil Producers in the Middle East: https://www.investopedia.com/articles/investing/101515/biggest-oil-producers-middle-east.asp#citation-1
- Paraskova, T. (2023). OPEC Expands Control Of Oil Markets As Shale Growth Stalls. Received on Feb. 23, 2023 from: https://oilprice.com/Energy/Crude-Oil/OPEC-Expands-Control-Of-Oil-Markets-As-Shale-Growth-Stalls.html
- U.S. Energy Information Administration (2022). Country Analysis Executive Summary: Iran. Received in Feb. 23, 2023 from: https://www.eia.gov/international/content/analysis/countries_long/Iran/pdf/iran_exe.pdf
- U.S. Energy Information Administration (2022). What countries are the top producers and consumers of oil?. Received in Feb. 23, 2023 from: https://www.eia.gov/tools/faqs/faq.php?id=709&t=6
- U.S. Energy Information Administration (2021). Iran: Oil Reverse. Received in Feb. 23, 2023 from: https://www.theglobaleconomy.com/Iran/oil_reserves/
- U.S. Energy Information Agency (2021). Iran: Oil production. Received in Feb. 23, 2023 from: https://www.theglobaleconomy.com/Iran/oil_reserves/
- Annual Statistical Bulletin(2022). Iran facts and figures. Received in Feb. 25, 2023 from: https://www.opec.org/opec_web/en/about_us/163.htm
- U.S. Energy Information Administration (2022). Oil and petroleum products explained. Received in Dec. 17, 2022 from: https://www.eia.gov/energyexplained/oil-and-petroleum-products/imports-and-exports.php#:~:text=Saudi%20Arabia%20is%20also%20the,Persian%20Gulf%20countries%20in%202021
- Turgeon, A & Morse, E.(2023). Oil Shale, National Geographic. Received in Dec. 19, 2022: https://education.nationalgeographic.org/resource/oil-shale/
- Slim, R. (2022). The New Geopolitics of the Middle East: America's Role in a Changing Region. Rowman & Littlefield.
- Jahner, A. (2021, July 16). The Geopolitics of West Asia in an Era of Great Power Competition. World Politics Review.
- Akkuttu, I. (2020). The Geopolitics of Energy in West Asia. Rutledge.
- Dabbagh, A. (2022). The Political Economy of Oil in West Asia. Rutledge.
- Saeed, J. (2021). Oil Lobbies and Political Dynamics in West Asia. Middle East Studies Quarterly, 23(2), 34-51.
- Cameron, A. (2021). The Geopolitics of Global Energy. Cambridge University Press. Nikitina, A. (2022). The Role of Non-State Actors in Oil Adventures. Energy Strategies, 28(4), 12-25.
