نقش مدیریت پسماند بر بهبود شرایط توسعه در سکونتگاه‌های روستایی (مورد: بخش ساربوک، شهرستان قصرقند)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علی‌اکبر عنابستانی ¹ , اسلام رئیسی ²

1 - دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

تاريخ الإرسال : 16 الثلاثاء , ذو الحجة, 1436 تاريخ التأكيد : 16 الإثنين , شوال, 1438 تاريخ الإصدار : 27 الخميس , رمضان, 1438

الکلمات المفتاحية: پسماند روستایی, مدیریت پسماند, توسعه سکونتگاه‌های روستایی, بخش ساربوک,

ملخص المقالة :

        افزایش بی رویه جمعیت در روستاها  از یکسو و به مثابه آن تولید حجم انبوهی از زباله‌های پراکنده روستایی از سوی دیگر منجر به بحران جدی و جدیدی در سکونتگاه‌های روستایی شده است. این مساله ضرورت حفظ محیط‌زیست و به نوبه خود، بهبود شرایط توسعه سکونتگاه‌های روستایی از طریق سیستم مدیریت پسماند ایجاد کرده است. لذا هدف پژوهش، پیاده­سازی رهیافتی جدید و کاملاً متفاوت از بقیه پژوهش­ها به دنبال بررسی نقش مدیریت پسماند و عوامل مؤثر آن به‌ منظور توسعه سکونتگاه‌های روستایی در ابعاد زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی در جنوب شرق کشور (واقع در استان سیستان و بلوچستان بخش ساربوک) پرداخته است. پژوهش حاضر برای رسیدن به هدف ذکرشده از روش‌شناسی بر مبنای ماهیت روش، توصیفی – تحلیلی (همبستگی) و ازلحاظ هدف کاربردی از طریق شیوه مطالعه کتابخانه­ای- اسنادی و پیمایشی برای پاسخ‌گویی به سؤالات پژوهش در منطقه روستایی بخش ساربوک پرداخته شد. با در نظر گرفتن ضریب خطای معیار(65/0)، تعداد 226 سرپرست خانوار روستایی در 15 روستای داراری دهیاری به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. روش نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی(خانوارهای روستایی) است. برآورد حجم نمونه نیز از طریق فرمول کوکران انجام شد. داده­ها و اطلاعات پژوهش از طریق پرسشنامه‌ای گردآوری شد و از روش‌های آماری (میانگین، مدل تحلیل عاملی و آزمون همبستگی پیرسون) در نرم‌افزار SPSS استفاده گردید. به‌طوری‌که نتایج حاصله از تحلیل شاخص‌های یازده­گانه مدیریت پسماند نشان داد که شاخص‌های مربوط رضایت‌مندی از سکونت در روستا و حفظ تنوع زیستی در روستا به ترتیب با مقادیر 10.73، 9.12 و 8.60 درصد بیشترین تأثیرگذاری و کمترین میزان تأثیرگذاری شاخص‌های مربوط به رشد محصولات زراعی، تولید بیوکمپوست خانگی و تولید انرژی با مقادیر میانگین 5.62، 5.78 و 0.098- درصد، سه رتبه آخر را به خود اختصاص دادند. همچنین نتایج به‌دست‌آمده مرتبط با مقدار آماره 0.999 شاخص‌های یازده­گانه مدیریت پسماند نشان داد که رابطه مستقیم و معنی‌داری بین مدیریت پسماند و توسعه سکونتگاه‌های روستایی بخش ساربوک وجود دارد. با توجه به یافته­های پژوهش و جهت جلوگیری از آلودگی در سکونتگاه‌های روستایی و همچنین تسریع در روند توسعه­ای با رهیافت نوین و جدید، برقراری و ایجاد یک سیستم مدیریتی منسجم، هدفمند و برنامه‌ریزی ‌شده جهت ساماندهی پسماندهای تولیدی محدوده موردمطالعه امری لازم و ضروری است. در ضمن توانمندسازی مردم از طریق آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی، آموزش، استفاده توانمندی‌های محلی  در رمینهمدیریت پسماند و... می‌تواند راهگشا، کاربردی و عملیاتی باشد.

المصادر:

1. Amir Soleymani, H. & Tavakoli, B. (2010). Methods of disposal of special waste in Guilan Province. Proccedilng of 1^st National Conference of Iranian Natural Resources Researches, Kurdistan University, 19-20 September: 241. (In Persian)


2. Adib, S. & Azizian, M. S. (2010). Rural wast management and the role in environment conservation. Proccedilng of 1^st National Conference of Iranian Fertilizer Challenges, Tehran, 28-29 February: 1-10. (In Persian)


3. Bakhshi, M., Abbasi, M. A. & Bulhasani, A. (2010). Design and Introduction of optimal system of waste collection and transportation in order to modify consumption patterns. Journal of Artificial Intelligence & Precision Instruments. No. 19, pp. 1-5. (In Persian)


4. Papoli-e-Yazdi, M. H. & Fathi, Z. (2012). Study of rural waste management and population centers in Mashhad suburban. Proccedilng of 6^th National Conference of Solid Wast Management, Mashhad, 22-23 April: 1-10. (In Persian)


5. Taghvaiee, M., Mosavi, M., Kazemizadeh, Sh. & Qanbari, H. (2012). Urban solid wast management, Step towards sustainable development (Case study: Zanjan city). Journal of Studies & Researches of Urban & Region, Vol. 12, No. 3, pp. 41-60. (In Persian)


6. Samari-e-Jahromi, H. & Hoseinzadeh-e-Asl, H. (2012). Site selection of landfill in Bandarabbas city with using of AHP. Journal of Human & Environment, No. 21, pp. 66-76. (In Persian)


7. Hesam, M., Naddafi, K. Nabizadeh, R. (2012). Check the status of waste management in rural areas under coverage of East Azarbaijan Province health centers in 2010. Proccedilng of 1^st National Conference of Rural Development in Guilan, Rasht, 5-6 September: 1-9. (In Persian)


8. Darban-e-Astaneh, A. R. (2012). Fundamentals of rural health. Tehran: Iranian Municipalities & Dehyaries Organization. (In Persian)


9. Shanbezadeh, S. & Majlesi, M. (2012). Check the status of urban waste management in Masjed Soleyman in connection with environmental health, Journal of Research Health System, Vol. 8, No. 3, pp. 397-406. (In Persian)


10. Sadeghi, H. & Kavoosi, Gh. (2012). The survey & analysis of wast management in rural settlements (Case study: South Khorasan Province). Proccedilng of 1^st National Conference of Rural Development in Guilan, Rasht, 5-6 September: 1-6. (In Persian)


11. Safa, M. & Ghafqaszi, L. (2007). Compost production step in the development of rural waste management system. Proccedilng of 3^th National Conference of Wast Management, Tehran, 21-22 April: 358-369. (In Persian)


12. Saffari, A. (2013). Analysis of environmental hazards and waste management strategies in rural areas (Case study: Central Ojarood Dehestan of Germi County). Journal of Space Economy & Rural Development, Vol. 2, No. 1, pp. 71-91. (In Persian)


13. Abduli, M. A., Jalili-e-Qazizadeh, M. & Samieefard, R. (2008). Evaluate the potential of rural waste recycling in Hormazgan Province. Proccedilng of 4^th National Conference of Wast Management, Tehran, 23-24 April: 1-8. (In Persian)


14. Abduli, M. A. & Hoghollahi, A. (2011). Charactiristic of processing & utilization of rural wastes (Case study; Iran). Journal of Environment, Vol. 37, No. 57, pp. 105-112. (In Persian)


15. Ansari, A. H. (2012). Rural management in Iran. Tehran: Iranian Municipalities & Dehyaries Organization. (In Persian)


16. Anabestani, A. A., Shayan, H., Jalalian, H., Taghilou, A. A. & Khosrovbiegi, R. (2012). Analysis of structural factors affecting rural people participation in the development of rural areas (Case study: Ijroud County- Zanjan Province). Journal of Applied Researches in Geographical Scinces, Vo. 12, No. 24, pp. 25-45. (In Persian)


17. Azmi, A. & Motiee Langroudi, S. H. (2011).  A review of the environmental problems and ways to solve the problems of Iranian villages. Journal of Housing & Rural Environment, Vol. 30, No. 133, pp. 101-118. (In Persian)


18. Abduli, M. A., Tavakoli, B. Menhaj, M. H. (2011). Special waste management strategy to preserve nature and the urban environment. Journal of Geographical Landscape (Human Resaerches). Vol. 6, No. 15, 88-101. (In Persian)


19. Omrani, Q. A. (2007). Principles of sustainable strategies of solids waste management in Iran. Proccedilng of 3^th National Conference of Solid Wast Management, Tehran, 22-23 April: 111-128. (In Persian)


20. Faraji-e-Sabokbar, H. A., Salmani, M., Feraidooni, F., Karimzadeh, H., Rahimi, H., (2010). Location of rural landfill using the Analytic Network Process (Case study: rural area of Quchan County). Journal of Humanities Science of Modarres, Vol. 14, No. 1, PP. 126-149. (In Persian)


21. Statistical Center of Iran. (2011). General Population and Housing Census of Iran. Tehran: Statistical Center of Iran. (In Persian)


22. Moazed, H. & Delfi, M. (2012). Rural Waste Management. Tehran: Iranian Municipalities & Dehyaries Organization. (In Persian) 


23. Monavari, M. & Amin-e-Shariee, F. (2009). Management and design of municipal waste collected. Tehran: Jihad Daneshgahio of Amir Kabir Publication. (In Persian)


24. Mosavi, M. & Bagheri-e-Kashkoli, A. (2012). Grading and site selection of economic activities for rural development strategies on bases ANP (Case study: Behabad County). Journal of Geography, Vol. 10, No. 32, pp. 218-238. (In Persian)


25. Movlaiee-e Hashjin, N. (2008). Planning of infrastructure and superstructure services development in rural areas from the perspective of geography (Case study; Khalkhal County). Unpublished dissertation thesis, Tehran: Researches & Sciences Branch, Islamic Azad University. (In Persian)


26. Tajbakhsh, M. (2005). Green fertilizer in sustainable agricultural. Urmiea: Urmiea Jihad Deneshgaiee Publication. (In Persian)


27. Mirabbasi, A., Naghavi, N. & Panahandeh, M. (2012). Empowerment of Gilan villagers in developing bio-composting of household waste (Case study: Guilan Province). Proccedilng of 1^st National Conference of Rural Development in Guilan, Rasht, 5-6 September: 1-4. (In Persian)


28. Interior Ministry. (2008). Statistics qualitative and quantitative rural waste management. Tehran: Iranian Municipalities & Dehyaries Organization. (In Persian)


29. Hahsemi, S. I., Madani, D. Salehi, S. (2010). Solid waste management (collection, transport and disposal) - Case study: Central District villages of Khomian County. Proccedilng of 4^th National Conference of Environment Engineering, Tehran, 23-24 October: 1-6. (In Persian)


30. Yaghoubi-e-Farani, A. & Valizadeh, B. (2012). Understanding the fundamentals of the environment. Tehran: Iranian Municipalities & Dehyaries Organization. (In Persian)


31. Abduli, M. A., Naghib, A, Yonesi M and Akbari, A. (2010). Life cycle assessment (LCA) of solid waste management strategies in Tehran: landfill and composting plus landfill. Environmental Monitoring and Assessment, 178: 487-498.

 

32. Chunhui Ye, Ping Qin. (2010). Provision of Residential Solid Waste Management Service in Rural China. China & World Economy: 118 – 128.


33. Couth, R. Trios, C. (2010). Carbon emissions reduction strategies in Africa from improved waste management: A review. Waste Management, 30: 2336–2346.


34. Douglas, J.A.D. (2005). The Restructuring of Local Government in Rural Regions: A Rural Development Perspective. Journal of Rural Studies, 21(2): 231–246.


35. Ekmekçioglu, M., Kaya, T and Kahraman, C. (2010). Fuzzy multicriteria disposal method and site selection for municipal solid waste. Waste Management, 30: 1729-1736.


36. Epley, D. Menon, M. (2008). A Method of Assembling Cross-sectional Indicators into a Community Quality of Life. Soc Indic Res, 88:281-296.


37. Mahdavi Damghani, A., Savarypour, G and Deihimfard, R. (2008). Municipal solid waste manage-ment in Tehran: Current Practices, opportunities and challenges. Waste Management, 28: 929- 934.


38. Sharholy M. (2008). Municipal solid waste management in Indian cities – A review. Waste Management, 282: 459-467.


39. Tian, M,. GAO, J, Zhengb, Z and Yang, Z. (2012). The Study on the ecological footprint of rural solid waste disposal-example in Yuhong District of Shenyang. The International Conference on Waste Management and Technology, Procedia Environmental Sciences. 16: 95 – 101.