مطالعه تطبیقی قاعده رتبه اندازه و مدل دیفرانسیل شهری در نظام سلسله‌مراتبی شهری استان همدان با تأکید بر نقش شهرهای کوچک

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

سید محمد رضا خسروی ¹ (Ph.D. Candidate, Geography and Urban Planning Department, Malayer Branch, Islamic Azad University, Malayer, Iran)
مجید شمس ² (استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران)
کیانوش ذاکرحقیقی ³ (دانشیار گروه شهرسازی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران)

تاريخ الإرسال : 02 الخميس , شوال, 1437 تاريخ التأكيد : 11 الخميس , ذو القعدة, 1438 تاريخ الإصدار : 04 الجمعة , ربيع الثاني, 1439

الکلمات المفتاحية: استان همدان, سلسله مراتب شهری, توزیع فضایی جمعیت, قاعده رتبه اندازه, دیفرانسیل شهری,

ملخص المقالة :

امروزه رشد شتابان شهرنشینی، توزیع فضایی جمعیت را در پهنه سرزمین نامتوازن نموده است. تمرکز امکانات و خدمات در کلانشهرها و عدم رشد متوازن شهرهای متوسط و کوچک باعث نابرابری جمعیتی در پهنه سرزمین و اختلاف سطح طبقاتی در جوامع شده است. همچنین به نظر می‌رسد توزیع جمعیت در شهرها بر پایه قاعده رتبه اندازه، از خط نرمال فاصله معناداری داشته و بر مدل دیفرانسیل شهری مطابقت ندارد. این پژوهش به دنبال تطبیق مدل دیفرانسیل شهری و قاعده رتبه اندازه در شبکه شهری استان همدان با هدف ارائه راهکارهایی جهت ایجاد نظام سلسله مراتبی متوازن با تأکید بر شهرهای کوچکی است که به تازگی نقش شهر به آنها داده شده است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و ماهیتی توصیفی تحلیلی بوده که از شاخص چهار شهر مهتا و فرآیند بلوغ شبکه شهری گی یر در فرآیند تحلیل بهره برده است و مطالعات برپایه اطلاعات 6 دوره سرشماری عمومی نفوس و مسکن منتهی به سال 1390 و 30 شهر استان همدان انجام شده است. نتایج حاکی از ضعف شهرهای کوچک، میانی و فاصله زیاد نخست شهر با خط نرمال در قاعده رتبه اندازه است همچنین نقاط شهری در مراحل ابتدایی رشد شهرهای میانی متوقف شده‌اند به گونه‌ای که ضعف شهرهای میانی چه از نظر تعداد چه از نظر جمعیت باعث کثرت شهرهای کوچک شده است. از طرفی بررسی جمعیت پذیری شهرهای استان و فراوانی آنها طی 50 سال اخیر نشان می‌دهد تبدیل روستاها به شهرهای کوچک در استان همدان سیاستی ناکارآمد بوده است زیرا طبق مدل دیفرانسیل شهری ابتدا باید به تقویت شهرهای میانی پرداخته شود سپس سیاست‌های توسعه شهرهای کوچک در دستور کار قرار گیرند.

المصادر:

1. Etemad, Giti. (2009). urbanism in iran, Aghah publication, seventh edition. [In Persian]


2. Irandoost, K. & Amin A. (2011). Assessment of challenge of management, small city influential group, journal of urban management, number 1. [In Persian]


3. Bardi, R. & Morad nezhad, A. (2011). Study about urban hierarchy in Kurdistan province with rating size modeling, journal of human geography, number 3. [In Persian]


4. Baharloo, K. & Nazarian, A. (2014). Position of small city in urban hierarchy, case study Esfahan province, number 28. [In Persian]


5. Taghvae, M. & Varesi, H. & sheikh, H. (2008). Analysis of position and role of Hamden in regional expansion, journal of geography and area development, number 11. [In Persian]


6. Tavalae, S. & Khazae, O. (2006). Spatial distribution pattern of population in the urban system of Mazandaran province, journal of Iran Geographic Society, number 4. [In Persian]


7. Rahmani, M. (2011). Investigating Capacity and Radius of Hamedan Metropolis, journal of human geography, number 3. [In Persian]


8. Zebardast, E. (2006). Study of First Urban Development in Iran, journal of beautiful arts, number 29. [In Persian]


9. Srmast, B. & Zali, N. (2010). Urban Space Planning and Demographic Planning in the 1400 Horizon; Case Study of Azerbaijan), journal of Strategic Studies, number 13. [In Persian]


10. Sajadi, Zh & Eskandarpoor, M. (2014). Analysis of Changes in the Urban Network of Hamedan Province during a 50-Year Period (1956-2006)), journal of setting environment, number 30. [In Persian]


11. Shamae, A. & Rahmati, H. (2014). Spatial analysis of urban network of Kermanshah province (years 1996 to 2011), environment preparation, number 31. [In Persian]


12. Gholami, M. & Rastegar, M. (2010). Investigating and analyzing the spatial distribution of urban population of Fars province using urban primary indicators and focus, journal of research and urban plannig, number 1. [In Persian]


13. Lotfi, S. (2008). Assessment of change and distribution of urban settlements of Mazandaran province based on the rank of size, the birth of a regional megalopelice, Humanities and Social Sciences Research, number 3. [In Persian]


14. Moein afshar, M. (2014). Evaluation of the Functioning of Small Towns in the Development of the Regional Areas of the Villages Using the AHP Model in GIS Software (Case Study: Bojnak Town, Zabul Province), journal of Regional Planning,number 4. [In Persian]


15. Nasiri, E. (2009). Investigating the Impact of the Role of Small Towns in the Organization of Spatial Order (Case Study, Buman Town, Geography Quarterly and Regional Planning, number 4. [In Persian]


16. Nazarian, A. (2014). The dynamics of the urban system of Iran, mobtakeran publication, number 4. [In Persian]


17. Nik seresht, M. (2012). Analysis and Evaluation of the Functioning of Small Towns in the Development of Peripheral Villages (Case Study: Saraboleh, Shirvan, Chardavol, Journal of Regional Planning, number 2. [In Persian]


18. Yazdani, M. & Nazarian, A. & Poor Ahmad, A. (2006). Different urbanization in Iran. [In Persian]


19. Bradan, F. (2010). Migration (approach and new planning in cities) Delhi)) press.9(3)


20. Caves, R. (2005). Encyclopedia of the city first published by Routledge


21. Neal, Z. (2010). From Central Places to Network Bases: A Transition in the U.S. Urban Hierarchy1900-2000". City & Community. American sociological association.