ارزیابی مؤلفه‌های اجتماعی-اقتصادی تبیین‌کننده‌ی تاب‌آوری در سکونتگاه‌های غیررسمی (مطالعه‌ی موردی: شهر تبریز)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

احمد اسدی ¹

1 - استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه بزرگمهر قائنات، قاین، ایران

تاريخ الإرسال : 22 الأربعاء , ذو الحجة, 1441 تاريخ التأكيد : 02 الإثنين , شعبان, 1442 تاريخ الإصدار : 27 الأحد , ربيع الأول, 1444

الکلمات المفتاحية: شهر تبریز, سکونتگاه‌های غیررسمی, تاب‌آوری, ساختارهای اجتماعی-اقتصادی,

ملخص المقالة :

امروزه توجه به جامعه‌ی تاب‌آور در راستای مدیریت بحران و کاهش خطر و مقابله با سوانح، به‌ویژه در مناطق مستعد بلایا و بحران‌ها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. در همین راستا، تحقیق حاضر با هدف شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار اجتماعی-اقتصادی تاب‌آوری در سکونتگاه‌های غیررسمی شهر تبریز نگارش شده است. روش تحقیق در مطالعه‌ی حاضر از نظر هدف، کاربردی، از نظر شیوه‌ی اجرا، پیمایشی و از نظر زمانی، مقطعی است. جامعه‌ی آماری تحقیق ساکنان سکونتگاه-های غیررسمی شهر تبریز (بیش از 400 هزار نفر) و مدیران، مسئولان و نخبگان دانشگاهی بوده که حجم نمونه‌ی ساکنان بر اساس روش کوکران 383 نفر و حجم نمونه‌ی مدیران و مسئولان و نخبگان بر اساس روش دلفی 100 نفر برآورد شده است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از آزمون‌های تی، رگرسیون و مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی افراد تأثیر قابل توجهی بر تاب‌آوری فردی و اجتماعی در سکونتگاه‌های غیررسمی دارد که بیشترین تأثیرگذاری در شاخص‌های اقتصادی مربوط به متغیرهای وضعیت اشتغال، میزان درآمد و مالکیت مسکن به ترتیب با ضرایب 69/0، 67/0 و 62/0 و در بین شاخص‌های اجتماعی بیشترین تأثیرگذاری مربوط به متغیرهای میزان تحصیلات و احساس تعلق مکانی به محله به ترتیب با ضرایب 54/0 و 42/0 می‌باشد. همچنین در ساختارهای اجتماعی-اقتصادی بیشترین تأثیرگذاری بر تاب‌آوری سکونتگاه‌های غیررسمی، وجود پایگاه‌های ارتباطی بین مردم و سازمان‌های مسئول جهت تسریع در کیفیت پاسخگویی به نیازها در زمان وقوع بحران و اعتبارات مناسب بانک‌ها و نهادهای محلی-دولتی به‌منظور قابلیت بازگردان وضعیت به قبل از بحران بوده که آماره‌ی آزمون تی آنها به ترتیب 54/12 و 32/11 می‌باشد.

المصادر:

1. Abesamis, N. P. Corrigan, C. Drew, M. Campbell, S. Samonte, G. (2006). Social resilience: a literature review on building resilience into human marine communities in and around MPA networks. MPA Networks Learning Partnership, Global Conservation Program, USAID.


2. Boon, H J. Cottrell, A. King, D. Stevenson, R.B. Millar, J. (2012). Bronfenbrenner’s bio ecological theory for modeling community resilience to natural disasters, Nat Hazards, 60 (3), 381–408.


3. Botton, S. Van Heusden, M. Parsons, J. R. Smidt, H. N. (2006). Straalen Van, Resilience of Microbial Systems towards Disturbances, Critical Reviews in Microbiology, 32, 101–112.


4. Choguill, Charles L. (2007). The search for policies to support sustainable housing. Habitat International.


5. Davis, I. Izadkhah, Y. (2006). Building Resilient Urban Communities. Article from OHI, 31(1), 11-21.


6. Fleming, J. Ledogar, R. J. (2008). Resilience, an evolving concept: A review of literature relevant to aboriginal research, Pimatisiwin, 6 (2), 7– 23.


7. Forgette, R. Van Boening, M. (2009). Measuring and Modeling Community Resilience: SERP and DyME, For Internal Distribution Only. Final SERRI/DHS distribution review pending. 10/01/2009.


8. Gasoarini, P. Manferdi, G. Asprone, D. (2016). Resilience and resistance to natural disasters (a challeng in the future), translate by Hossein Hataminezhad and Morteza Nosrati, Tehran: Arad Books. (In Persian)


9. Gilbert, A. (2014). Housing the urban poor. The companion to development studies: 257-262.


10. Gillespie B.M. Chaboyer, W. Wallis, M. (2007). Development of a theoretically derived model of resilience through concept analysis. Contemp Nurse J Aust Nurs Prof, 25 (1–2), 124–135.


11. Hakimi, H. Mabodi, M. T. Alizadeh, P. (2017). Analysis of individual resilience of residents of informal settlements against environmental hazards (Case study: Urmia), Geographical research of urban planning, 5(2), 173-198. (In Persian)


12. Heidarian, S. Rahimi, M. Fathollahi, S. Ghafori, S. (2017). Analysis of resilience indices of informal settlements against earthquakes with a social approach (Case study: Farahzad neighborhood of Tehran), New attitudes in human geography, 10(1), 245-260. (In Persian)


13. Iftekhar, A. (2014). Factors in building resilience in urban slums of Dhaka, Bangladesh. Procedia Economics and Finance, 18 (1), 745- 753.


14. Javaheripour, M. (2003). Socio-economic construction of informal setlements (case study in the metropolitan area of Tehran), Collection of articles on marginalization and informal settlement, volume one, Tehran: University of Social Welfare and Rehabilitation Science Publications. (In Persian)


15. Jota, S. (2011). Urban Regeneration in a Context of Violence: The Case of the Favela-Bairro in Rio de Janeiro. Availablefrom: ⟨http://informalsettlements.blogspot.com/2011/06⟩.


16. Klein, R. J. N. Thomalla, F. (2003). Resilience to Natural Hazards: How Useful is this Concept, Environmental Hazards, 5 (1-2), 35–45.


17. Malekan, A. Khani, F. Motiee Langroodi, H. Darban Astaneh, A. (2020). The Impact of Social Capital on Improving Drought Resilience (Case Study: Kangaveh County Villages), Regional Planning, 10(38), 65-80. (In Persian)


18. Mohhammadi, A. Ashori, K. Robati, M. B. (2017). Evaluating the Components of Institutional and Social Resilience in Urban Spontaneous Settlements (Case Study: Naisar Separated Urban District in Sanandaj), Urban Studies, 6(22), 75-88. (In Persian)


19. Mohhammadi, Y. Rahimian, M. Movahhed, A. Torfi, A. (2008). Investigating the challenges of marginalization in Koohdasht city, Lorestan province, Human Geography Research Quarterly, 40 (66), 85-98. (In Persian)


20. Parvaresh, Z. (2013). Assessing the resilience of new urban communities in the face of natural hazards (Case study: New cities in the urban area of Isfahan), Master Thesis in Regional Planning, Shahid Beheshti University, Faculty of Architecture and Urban Planning, Department of Biological Complex Design and Planning. (In Persian)


21. Pashazadeh, A. Yazdani, M. H. (2018). Urban resilience, Ardabil: Gonash Negar press. (In Persian)


22. Patal, R. B. Gleason, K. M. (2018). The association between social cohesion and community resilience in two urban slums of Port au Prince, Haiti, International Journal of Disaster Risk Reduction, 27, 161-167.


23. Rezayi, M. R. (2011). Evaluation of economic and institutional resilience of urban communities against natural disasters, case study: Earthquake in Tehran neighborhoods, Crisis management, 2(3), 25-36. (In Persian)


24. Roy, D. Lees, M. (2020). Understanding resilience in slums using an agent-based model, Computers, Environment and Urban Systems, 80, 1-17.


25. Salmani, M. Kazemi Sani, A. Badri, A. Matof, S. (2016). Identification and analysis of effect the variables and indicators of resilience: Evidence from the north and northeast of Tehran, Spatial Analysis Environmental Hazards, 3(2), 1-22. (In Persian)


26. UN- Habitat (2003). The challenge of slums: local report of human settlements. London; earth scam publication.


27. Vearey, J. Thomson, K. Sommers, T. Sprague, C. (2017). Analysing local-level responses to migration and urban health in Hillbrow: the Johannesburg Migrant Health Forum. BMC public health, 17(3), 427.


28. Vienna, Declaration (2004). Annex B: Vienna Declaration in Report: Ministerial, Conference on Informal Settlements in South Eastern Europe, OSCE. Homburg in Vienna.


29. Zadvali Khajeh, S. (2018). Rethinking of autochthonous on feasibility of quality-physical improvement on informal settlement based on Affordable housing criteria (comparative study of Ahvaz and Tabriz metropolises), Ph.D thesis in Geography and Urban Planning, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz. (In Persian)


30. Zali, N. Sohrabi Rezvan, M. (2018). An Analysis of the Influential factors in Regional Resiliency Using TRIZ Technique; A Case Sudy in Hamedan Province, Regional Planning, 8(29), 41-52. (In Persian)


31. Zaman, G. Vasile, V. (2014). Conceptual framework of economic resilience and vulnerability at national and regional levels, Institute of National Economy, Romanian Academy.