ارزیابی اثرات نابهنگامی تغییر اقلیم بر تولیدات کشاورزی و وضعیت درآمدی کشاورزان اراضی پایین‌دست سد طالقان

الموضوعات : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

ابوذر پرهیزکاری ¹ (دانشجوی دکترای اقتصاد کشاورزی دانشگاه پیام نور تهران.)

تاريخ الإرسال : 06 الثلاثاء , ذو القعدة, 1437 تاريخ التأكيد : 27 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1439 تاريخ الإصدار : 04 الأحد , جمادى الأولى, 1439

الکلمات المفتاحية: تغییر اقلیم, برنامه‌ریزی منطقه‌ای, وضعیت درآمد کشاورزان, مدل MP-PMP, سد طالقان,

ملخص المقالة :

    تغییر اقلیم پدیده­ای است که از راه اثرات مستقیم تغییر دما و بارش بر بخش کشاورزی تأثیرگذار است. به همین منظور، در این پژوهش اثرات نابهنگامی تغییر اقلیم بر تولیدات بخش کشاورزی و وضعیت درآمدی کشاورزان در سطح منطقه­ای و در محدوده مطالعاتی اراضی پایین‌دست سد طالقان ارزیابی شد. ابتدا الگوی رفتاری متغیرهای اقلیمی دما و بارش طی دوره 1395-1370 بررسی شد و سپس با استفاده از روش­های اقتصادسنجیاثر متغیرهای بالا بر عملکرد محصولات منتخب اراضی پایین‌دست سد طالقان بررسی شد. در ادامه، با لحاظ کردن نتایج تحلیل‌های رگرسیونی در مدل برنامه­ریزی ریاضی اثباتی چند دوره­ای (MP-PMP) با رهیافت تابع هزینه ترانسندنتال، اثر سناریوی تلفیقی دو درجه افزایش دما و پانزده میلی­متر کاهش بارش بر تولیدات کشاورزی و وضعیت درآمدی کشاورزان اراضی پایین‌دست سد طالقان تحلیل شد. نتایج نشان دادند کهبا اعمال سناریوی تلفیقی بالا، عملکرد جو آبی، ذرت دانه­ای، چغندر قند و یونجه به ترتیب 9/14، 1/19، 4/17 و 0/13 درصد افزایش و عملکرد گندم آبی، گوجه فرنگی و کلزا به ترتیب 4/21، 5/16 و 2/26 درصد کاهش می‌یابد. مجموع بازده ناخالص کشاورزان نیز نسبت به سال پایه 16/5 درصد کاهش می­یابد و از 9208 به 8733 میلیون ریال می­رسد. در پایان، با توجه به نابهنگامی تغییرات اقلیمی دربرنامه‌ریزی منطقه­ای، برای افزایش مقدارتولیدمحصولات کشاورزی در اراضی پایین‌دست سد طالقانپیشنهاد می‌شود که ابتدا به عامل بهبودعملکرد در واحد سطح (با توجه به اثرات مثبت تغییر اقلیم بر عملکرد محصولات منتخب) پرداخته شود و توسعه سطح زیرکشت  محصولاتی چون ذرت، چغندر و یونجه در اولویت بعدی قرار­گیرد

المصادر:

 

- ابریشمی، ح. (1383). مبانی اقتصاد سنجی، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 847 صفحه.

- پرهیزکاری، ا. (1392). تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری و پاسخ کشاورزان به سیاست‌های قیمتی و غیرقیمتی در استان قزوین. پایان­نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل.

- پرهیزکاری، ا. و صبوحی، م. (1391). مدیریت بهره­برداری و تخصیص بهینه منابع آب جهت تعیین الگوی مناسب کشت. سومین کنفرانس مدیریت جامع منابع آب، دانشگاه ساری دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، 19 و 20 مرداد ماه.

- پرهیزکاری، ا. و صبوحی، م. (1392). شبیه­سازی پاسخ کشاورزان به سیاست کاهش آب آبیاری دردسترس. مجله آب و آبیاری، 3(2): 53-42.

- پرهیزکاری، ا. و صبوحی، م. (1392). تحلیل اقتصادی اثرات توسعه تکنولوژی و مکانیزاسیون بر تولید بخش کشاورزی استان قزوین. مجله پژوهشات اقتصاد کشاورزی، 5(4): 23-1.

- پرهیزکاری، ا. صبوحی، م. و ضیائی، س. (1392). شبیه­سازی بازار آب و تحلیل اثرات سیاست اشتراک‌گذاری آب آبیاری بر الگوی کشت تحت شرایط کم­آبی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27(3): 252-242.

- پرهیزکاری، ا. نوروزیان، م. و صبوحی، م. (1392). تحلیل اقتصادی اثرات تغییرات اقلیم بر عملکرد پنبه آبی در استان­های منتخب. مجله هواشناسی کشاورزی، 2(1): 79-73.

- پرهیزکاری، ا. صبوحی، م. احمدپور، م. و بدیع برزین، ح. (1393). شبیه­سازی واکنش کشاورزان به سیاست­های قیمت­گذاری و سهمیه‌بندی آب آبیاری (مطالعه موردی: شهرستان زابل). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 28(2): 176- 167.

- پرهیزکاری، ا. (1396). مدلسازی اقتصادی-  هیدرولوژیکی جامع کشاورزی و منابع آب استان تهران جهت ارزیابی آثار بالقوه خشکسالی، گرمایش جهانی و استقرار بازارهای آب محلی. پایان­نامه دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه پیام نور تهران.

- پیش­بهار، ا. دارپرنیان، س. و قهرمان­زاده، م. (1394). بررسی آثار تغییرات اقلیمی بر عملکرد ذرت دانه­ای در ایران: کاربرد رهیافت اقتصادسنجی فضایی با داده­های پانلی. مجله پژوهشات اقتصاد کشاورزی، 7(2): 106-83.

- خالقی، س. بزازان، ف. و مدنی، ش. (1393). اثر تغییر اقلیم بر تولید بخش کشاورزی و بر اقتصاد ایران (رویکرد ماتریس حسابداری اجتماعی). مجله پژوهشات اقتصاد کشاورزی، 7(1): 136-113.

- خانلری، ا. (1391). اثر تغییر اقلیم بر کاربری اراضی و عملکرد  بخش کشاورزی استان مازندران. پایان­نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل.

- رامشت، م.ح. (1375). تحلیلی بر احتمال بارش 300 میلی‌متر در مناطق جغرافیایی ایران. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 8: 49-33.

- زرعکانی، ف. کمالی، غ. و چیذری، ا.ح. (1393). اثر تغییر اقلیم بر اقتصاد گندم دیم (مطالعه موردی: خراسان شمالی). نشریه بوم­شناسی کشاورزی، 6(2): 310-301.

- سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین. (1394). بخش تولید و بهبودات گیاهی.  

- شرکت آب منطقه­ای استان قزوین. (1394). بخش مطالعات پایه منابع آب.

- صبوحی، م. پرهیزکاری، ا. (1392). تحلیل اثرات اقتصادی و رفاهی تشکیل بازار آب آبیاری در استان قزوین. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27(4): 350-338.

- عزیزی، ق. و روشنی، م. (1388). تحلیلی بر مفاهیم و اثرات تغییر اقلیم بر روی دما و تقویم زراعی محصول برنج در گیلان، فصلنامه چشم انداز جغرافیایی، 4(8): 155-143.  

- غیور، ح. و مسعودیان، س. (1376). اثرات گرمتر­شدن زمین بر چرخه­ی آب در طبیعت. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 46: 69-53.

- محمدی، ح. و جاوری، م. (1385). تغییرات زمانی بارش ایران. مجله محیط شناسی، 32(40): 100-87.

- محمودی، ا. و پرهیزکاری، ا. (1394). تحلیل اقتصادی اثرات تغییر اقلیم بر عملکرد محصولات، الگوی کشت و سود ناخالص کشاورزان (مطالعه موردی: دشت قزوین). مجله رشد و توسعه اقتصاد روستایی و کشاورزی، 1(2): 40-25.

- مومنی، س. و زیبایی، م. (1392). اثرات بالقوه تغییر اقلیم بر بخش کشاورزی استان فارس. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27(3): 179-169.

- ناصری، م. تقوی، ف. و زهرایی، ب. (1388). رفتار­شناسی مکانی- زمانی بارش در محدوده استان قزوین با استفاده از روش توابع متعامد معمولی و فازی. مجله فیزیک زمین و فضا، 37(3): 203-191.

- نجف­پور، ب. (1385). نقش اقلیم در برنامه­ریزی و مدیریت محیط در ایران. مجله پیک­نور، 2: 126- 116.

- نوفرستی، م. (1378). ریشه واحد و همجمعی در اقتصادسنجی، چاپ اول، انتشارات رسا.

- وب سایت سازمان هواشناسی استان قزوین. (1394). (www.qazvinmet.ir).

- واثقی، ا. و اسماعیلی، ع. (1387). اثرات تغییرات اقلیم بر رانت زمین کشاورزی: مطالعه موردی ذرت. مجله اقتصاد و کشاورزی، 2(3): 47-26.

Refrences

- Angel, J. (2008). Potential impacts of climate change on water availability. Illinois State Water Survey, Institute of Natural Resource Sustainability, 12(1): 397-409.

- Bates, B. Kundzewicz, Z.W. & Palutikof, J. (2008). Climate change and water, Intergovernmental Panel on Climate Change, 88:197-206.

- Calzadilla, A. Zhu, T. Rehdanz, K. Tol, R.S.J. & Ringler, C. (2014). Economywide impacts of climate change on agriculture in Sub-Saharan Africa. Ecological Economics, 93(2): 150-165.

- Graveline, N. (2016). Economic calibrated models for water allocation in agricultural production: A review. Environmental Modelling and Software, 81: 12-25.

- He, L. Tyner, W.E. Doukkali, R. & Siam, G. (2006). Policy options to improve water allocation efficiency: analysis on Egypt and Morocco. Water International, 31: 320–337.

- Heckelei, T. (2002). Calibration and Estimation of Programming Models for Agricultural Supply Analysis, University of Bonn, No: 159.

- Howitt, R.E. (1995). Positive mathematical programming .American Journal of Agricultural Economics, 77(2):329-342.

- Howitt, R.E. Medellin-Azuara, J. MacEwan, D. & Lund, R. (2012). Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management. Science of the Environmental Modeling and Software, 38: 244-258.

- Liakgzhi, Y. Mark, W.R. Stanley, W. & Dongsheng, S. (2009). Impact of growing season temperature on wheat productivity in China. Agricultural and Forest Meteorology, 149(6): 1009-1014.

- Medellan-Azuara, J. Harou, J. & Howitt, R. (2010). Estimating economic value of agricultural water under changing conditions and the effects of spatial aggregation, Science of the Total Environment, 408: 5639–5648.

- Meyer, A. Tsui, A.S. & Hinings, C.R. (1993). Configurationally approaches to organizational analysis. Academy of Management Journal, 36: 1175–1195.

- Norwood, Ch. (2000). A dry land winter wheat as affected by previous crops, Agronomy Journal, 12 (3): 147-159.

- Qureshi, M.E., Mobin-ud-Din, A., Stuart, M.W. & Mac, K. (2014). a multi-period positive mathematical programming approach for assessing economic impact of drought in the Murray-Darling Basin, Australia. Economic Modelling, 39(1): 293-304.

- Sanchis, F.M. & Feijoo-Bello, M.L. (2009). Climate change and its marginalizing effect on agriculture, Ecological Economics, 68(3):896-904.

- Travis, J. Lybbert, J. & Daniel, A. (2012). Sumner, Agricultural technologies for climate change in developing countries: Policy options for innovation and technology diffusion. Food Policy, 37(1):114-123.

- Xiao, G. Zhang, Q. Li, Y. Wang, R. Yao, Y. Zhao, H. & Bai, H. (2010). Impact of temperature increase on the yield of winter wheat low and high altitudes in semiarid northwestern china. Agricultural Water Management, 97(1): 1360-1364.