رقم المقالة : JAE-2304-2378 (R1) زيارة : 54 الصفحة: -

نوع المخطوط: ابحاث

تعیین عوامل اصلی موفقیت کنسرسیوم‌های صادراتی بخش خصوصی در صنایع ایران با استفاده از روش تئوری زمینه‌ای و منطق فازی

الموضوعات : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

پریسا شاه نظری شاهرضائی ¹ , فاطمه شمشیری ² , محمد فلاح ³ , حامد کاظمی پور ⁴

1 - گروه مهندسی صنایع-واحد تهران مرکزی-دانشگاه آزاد اسلامی-تهران-ایران
2 - دانشجوی دکترای مهندسی صنایع، گروه مهندسی صنایع، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه مهندسی صنایع، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - گروه مهندسی صنایع، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 29 الخميس , رمضان, 1444 تاريخ الإصدار : 08 الإثنين , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: کنسرسیوم های صادراتی, شرکت های کوچک و متوسط, تئوری زمینه ای, کد گذاری کیفی,

ملخص المقالة :

تشکیل و تقویت کنسرسیوم‌های صادراتی امری ضروری است و برای رسیدن به آن باید به عوامل اصلی موفقیت این کنسرسیوم ها و رفتار این عوامل در طول زمان در قالب یک سیستم کل توجه ویژه نمود. بر اساس شیوه جمع آوری و تحلیل داده ها، تحقیق حاضر رویکرد و استراتژی کیفی دارد و جزء پارادایم انتقادگرایانه است. در این تحقیق برای جمع آوری داده ها و اطلاعات از روش میدانی استفاده شده است. در بخش میدانی، در فاز کیفی از مصاحبه های ساختاری، اکتشافی، مشارکتی و به منظور شیوه های تحلیل داده ها از تکنیک های تئوری زمینه ای و جلسات هم اندیشی بهره گرفته شده است. یافته ها حاکی از آن است که «ویژگی های اعضای کنسرسیوم» کلیدی ترین و تأثیرگذارترین عامل شناسایی شده می باشد. همچنین «برنامه عملیاتی صادرات»، «عوامل فراملی» و «ویژگی های محصول» به ترتیب دارای بیشترین شاخص محوریت هستند. این تحقیق به توسعه ادبیات در حوزه عوامل اصلی موفقیت کنسرسیوم های صادراتی و مراحل ایجاد آن می پردازد و بینشی عمیق در رابطه با کنسرسیوم‌های صادراتی ارائه می دهد.

المصادر:

نص كامل:

Winter 2025. Vol 16. Issue 4

Journal of Agricultural Economics Research

ISSN (Print): 2008-6407 - ISSN (Online): 2423-7248

Research Paper

Determining Main Success Factors of Private Sector Export Consortia in Iranian Industries using Grounded Theory Method and Fuzzy Logic

Fatemeh Shamshiri 1 , Parisa Shahnazari- Shahrezaei*, Mohammad Fallah3, Hamed Kazemipour4

1. Ph.D. Student, Industrial Engineering,. Department of Industrial Engineering, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2. Assistant Professor of Industrial Engineering, Department of Industrial Engineering, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

3. Associate Professor of Industrial Engineering,. Department of Industrial Engineering, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

4. Assistant Professor of Industrial Engineering,. Department of Industrial Engineering, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

Abstract

Introduction: The formation and strengthening of export consortia is essential, and to achieve it, special attention should be paid to the critical success factors of these consortia and the behavior of these factors over time in the form of a whole system.

Materials and Methods: . Based on the goal or result, this research is a part of basic and applied-developmental research, in terms of implementation method, it is a descriptive-exploratory research and in terms of data collection, it is a survey. Based on the method of data collection and analysis, the current research has a qualitative approach and strategy and is part of the critical paradigm. Also, the field research is used to collect data and information. In the qualitative phase of field part, structured, exploratory, collaborative interviews were used, and for data analysis, grounded theory techniques and brainstorming sessions were applied

Findings: The findings indicate that "the characteristics of consortium members" are the most critical and influential factor identified. Additionally, "export operational plans," "transnational factors," and "product characteristics" rank next in terms of importance. This article contributes to the literature on the main success factors of export consortia and their establishment stages, providing deep insights into export consortia.

Conclusion: This research develops literature on the critical success factors of export consortia and the stages of their creation and can provide in-depth insights into export consortia.

Citation:Shamshiri F., Shahnazari-Shahrezaei P., Fallah M., Kazemipour H.( 2025). Determining Main Success Factors of Private Sector Export Consortia in Iranian Industries using Grounded Theory Method and Fuzzy Logic .Journal of Agricultural Economics Research.16(4):86-106

*Corresponding author: Parisa Shahnazari-Shahrezaei

Address: Department of Industrial Engineering, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

Tell: 0098 9121909150

Email: parisa.shahnazari@iau.ac.ir

Received: 2023/04/20

Accepted: 2023/07/05

PP:86-106

Use your device to scan and read the article online

DOI:

10.30495/jae.2025.31788.2378

Keywords:

Export Consortia; Small and Medium Enterprises; Grounded Theory; Qualitative Coding; agriculture export

Extended Abstract

Introduction

The formation and strengthening of export consortia is essential, and to achieve it, special attention should be paid to the critical success factors of these consortia and the behavior of these factors over time in the form of a whole system. Small and medium-sized enterprises (SMEs) face numerous internal barriers in exporting, including resource limitations and a lack of international experience, especially in developing countries. Utilizing export consortia can help these companies enhance their export potential by combining resources and knowledge. These consortia have been successful in countries like Italy and Spain. However, existing literature indicates significant gaps in both theoretical and empirical research on export consortia, highlighting the need for a strategic fuzzy roadmap to identify success factors and improve the performance of these consortia.

Materials and Methods

Based on the goal or result, this research is a part of basic and applied-developmental research, in terms of implementation method, it is a descriptive-exploratory research and in terms of data collection, it is a survey. Based on the method of data collection and analysis, the current research has a qualitative approach and strategy and is part of the critical paradigm. Also, the field research is used to collect data and information. In the qualitative phase of field part, structured, exploratory, collaborative interviews were used, and for data analysis, grounded theory techniques and brainstorming sessions were applied

Findings

The findings indicate that "transnational factors," such as "utilizing foreign investments," "certification of international standards," and "forming global trade promotion teams," are crucial for the success of export consortia. Foreign investment enhances technology transfer, management practices, and market access. Additionally, "government factors" play a key role by fostering cooperation and providing financial support through export-oriented securities. Product characteristics, including "improving existing quality," "developing new products," and "attractive packaging," are also vital for success. A fuzzy cognitive map can illustrate the relationships between these factors, emphasizing the need for a systematic approach to enhance the performance of export consortia

Discussion and Conclusion

A comprehensive examination of the performance of export consortia is deemed essential, as it sheds light on the core structures and behavioral patterns contributing to success. Current literature predominantly focuses on market concepts and export strategies, relying on traditional analytical methods that emphasize the capabilities of marketing specialists rather than a systematic and organized approach that could be offered by industrial engineers. Furthermore, ongoing research in implementing fuzzy logic approaches faces challenges, particularly in integrating multiple qualitative variables and establishing relationships among them. This study aims to utilize fuzzy logical rules within a fuzzy inference system to illustrate the performance levels of export consortia.

Ethical Considerations

Compliance with ethical guidelines

All subjects full fill the informed consent.

Funding

This work has no financial support.

Authors' contributions

Design and conceptualization , Parisa shahnazari- Shahrezaei*, Fatemeh Shamshiri , Mohammad Fallah, Hamed Kazemipour; Methodology and data analysis: Parisa shahnazari- Shahrezaei*, Fatemeh Shamshiri , Mohammad Fallah, Hamed Kazemipour; Supervision: Parisa shahnazari- Shahrezaei and final writing: Fatemeh Shamshiri

Conflicts of interest

The authors declared no conflict of interest

زمستان 1403.دوره 16. شماره 4

فصلنامه علمی – پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

شاپا چاپی: 6407 -2008 - شاپا الکترونیکی: 2423-7248

مقاله پژوهشی

تعیین عوامل اصلی موفقیت کنسرسیوم‌های صادراتی بخش خصوصی در صنایع ایران با استفاده از روش تئوری زمینه‌ای و منطق فازی

فاطمه شمشیری1، پریسا شاه نظری شاهرضائی2* ، محمد فلاح3 ، حامد کاظمی پور4

1. دانشجوی دکترای مهندسی صنایع، گروه مهندسی صنایع، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2. استادیار، گروه مهندسی صنایع، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3. دانشیار، گروه مهندسی صنایع، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4.استادیار، گروه مهندسی صنایع، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه و هدف: تشکیل و تقویت کنسرسیوم‌های صادراتی امری ضروری است و برای رسیدن به آن باید به عوامل اصلی موفقیت این کنسرسیومها و رفتار این عوامل در طول زمان در قالب یک سیستم کل توجه ویژه نمود. که صادرات محصولات کشاورزی جز اصلی سبد صادراتی کشور می باشد نیاز هست برای ساماندهی به این حوزه مدلی برای تشکیل کنسرسیوم های صادراتی پیش بینی نمود.

مواد و روشها: این تحقیق بر اساس هدف یا نتیجه، جزء تحقيق‌هاي بنیادی و کاربردی-توسعهای، از نظر روش اجرا، یک تحقیق توصیفی-اکتشافی و از حیث گرد‌آوری دادهها، از شاخه پیمایشی است. بر اساس شیوه جمعآوری و تحلیل دادهها، تحقیق حاضر رويكرد و استراتژی کیفی دارد و جزء پارادایم انتقادگرایانه است. در این تحقیق برای جمعآوری دادهها و اطلاعات از روش میدانی استفاده شده است. در بخش میدانی، در فاز کیفی از مصاحبه های ساختاري، اکتشافی، مشارکتی و به منظور شیوههای تحلیل دادهها از تکنیکهای تئوری زمینهای و جلسات هماندیشی بهره گرفته شده است

یافتهها: نتایج این پژوهش نشان داد که «ویژگیهای اعضای کنسرسیوم» کلیدیترین و تأثیرگذارترین عامل شناسایی شده می باشد. همچنین «برنامه عملیاتی صادرات»، «عوامل فراملی» و «ویژگیهای محصول» به ترتیب دارای بیشترین شاخص محوریت هستند. این مقاله به توسعه ادبیات در حوزه عوامل اصلی موفقیت کنسرسیوم های صادراتی و مراحل ایجاد آن می پردازد و بینشی عمیق در رابطه با کنسرسیوم‌های صادراتی ارائه می دهد.

بحث و نتیجهگیری: در این پژوهش، عوامل تاثیرگذار در کنار شاخص های اصلی تعیین شده اند. همچنین در این تحقیق، علاوه بر تعیین عوامل از طریق مطالعه عمیق، درجه اهمیت آن ها نیز تعیین شده است. اما وجه تمایز این تحقیق با تحقیقات قبلی در استفاده از موتور استنتاج فازی می باشد که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است. این موتور استنتاج فازی قادر خواهد بود نتایج خود را به واقعیت نزدیک تر کند. این تحقیق ادبیاتی را در مورد عوامل مهم موفقیت کنسرسیوم های صادراتی و مراحل ایجاد آن ها توسعه می دهد و می تواند بینش عمیقی را در مورد کنسرسیوم های صادراتی فراهم کند. لذا در این مطالعه از قوانین منطقی فازی در چارچوب یک سیستم استنتاج فازی برای نمایش سطح عملکرد کنسرسیومهای صادراتی استفاده شد.

تاریخ دریافت:31/01/1402

تاریخ پذیرش:14/04/1402

شماره صفحات:106-86

از دستگاه خود برای اسکن و خواندن

مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید

DOI:

10.30495/jae.2025.31788.2378

واژههای کلیدی:

کنسرسیومهای صادراتی؛ شرکتهای کوچک و متوسط؛ تئوری زمینه ای؛ کد گذاری کیفی، صادرات محصولات کشاورزی

مقدمه

بنگاههای کوچک و متوسط در زمینه صادرات از موانع داخلی زیادی رنج می برند که مربوط به وقف محدود منابع و قابلیت های آنها برای رفع چالش های محیط تجاری جدید است </Year><RecNum>2337</RecNum><DisplayText>(1)</DisplayText><record><rec-number>2337</rec-number><foreign-keys><key app="EN" db-id="50wxdpzd9vd5r7e9t5b595djrfpttrxw9avp" timestamp="1732578811">2337</key></foreign-keys><ref-type name="Journal Article">17</ref-type><contributors><authors><author>Rahman, Redwanur</author><author>Shahriar, Saleh</author><author>Kea, Sokvibol</author></authors></contributors><titles><title>Determinants of exports: A gravity model analysis of the Bangladeshi textile and clothing industries</title><secondary-title>FIIB Business Review</secondary-title></titles><periodical><full-title>FIIB Business Review</full-title></periodical><pages>229-244</pages><volume>8</volume><number>3</number><dates><year>2019</year></dates><isbn>2319-7145</isbn><urls></urls></record></Cite></EndNote>(1). این امر به ویژه در مورد شرکتهای کوچک و کشورهای در حال توسعه صادق است، جایی که کارآفرینان نسبتاً کمی از تجربه بین المللی برخوردار هستند. شرکت های کوچک و متوسط می توانند با استفاده از شبکه ها یا استراتژی‌های اتحاد یا مشترک، پتانسیل صادراتی خود را افزایش دهند. آنها با ترکیب منابع، دانش و تجربه خود می توانند سریع تر بین المللی شوند یا بازارهای بین المللی خود را توسعه دهند (2). کنسرسیوم صادراتی نمونه بارز چنین تمهیدات مشترکی است. در برخی از کشورها مانند ایتالیا و اسپانیا، نقش و مزیت کنسرسیومهای صادراتی اثبات شده است و به عنوان ابزار و رویکردی مؤثر و موفق برای حمایت از توسعه بنگاه های کوچک و متوسط در بازارهای بین المللی و جهانی شناخته می شود (3, 4). ادبیات مربوط به موضوع این مطالعه از زمان معرفی به کندی رشد کرده است و شکاف های قابل توجهی وجود دارد. از یک سو، مطالعات نظری اندکی ظهور کرده و به درک عمیق تر مفاهیم کنسرسیوم های صادراتی کمک کرده است (4, 5). از طرف دیگر، مطالعات تجربی و کمّی اندکی در این زمینه انجام شده است (6-10). کمبود چنین مطالعات نظری و شواهد تجربی معلول چهار علت است. اول، مفاهیم کنسرسیوم های صادراتی هنوز مبهم هستند. به عبارتی، به طور خاص باید مشخص شود که هدف کنسرسیوم های صادراتی بخش خصوصی و عوامل اصلی موفقیت آن چیست؟ تحقیقات گذشته نشان می دهند که شناسایی عوامل اصلی موفقیت صادرات می تواند در اجرای موفق کنسرسیوم های صادراتی نقش به سزایی داشته باشد (1, 11). دوم، ساختار این کنسرسیوم ها نیاز به عملیاتی شدن دارند. از آنجا که ادبیات موجود ساختاری قابل اندازه گیری را ارائه نداده است (9, 12) ، گزاره های قابل آزمایش به سختی می توانند مطرح و آزمایش شوند. سوم، یک بررسی انتقادی از مطالعات تجربی مربوطه نشان می دهد که یک نقشه راه استراتژیک برای عملیاتی کردن کنسرسیوم های صادراتی وجود ندارد. برای دستیابی به چنین نقشه راهی باید روابط علی میان عوامل اصلی موفقیت کنسرسیوم های صادراتی مشخص گردد و بازخوردهای استنباطی در محیط فازی به منظور پیشنهادات و تصمیم گیری برای چنین سیستم پیچیده ای شناخته شوند. بر اساس کیس و استایلیوس(13) ، تکنیک نقشه شناختی فازی می تواند سناریوهای قانع کننده ای از کنسرسیوم های صادراتی را برای مدیران و صاحبان شرکتهای کوچک و متوسط برای ورود به بازارهای بین‌المللی و توسعه آن فراهم کند. چهارم، مطالعات گذشته حاکی از آن است که توجه به کنسرسیوم های صادراتی هنوز با اهمیت است و در این راستا یک نگرش جامع و سیستمی به این موضوع تقریباً مغفول مانده است. لذا لازم است نگاهی نو به موضوع کنسرسیوم های صادراتی بخش خصوصی در ایران داشته و اجزاء و جنبه هاي متفاوت آن را مورد مطالعه قرار داد. اگرچه محققان مختلفی در مورد کنسرسیوم های صادراتی تحقیقات متنوعی انجام داده اند، اما تحقیقات انجام شده معمولاً از روش های تحقیق مقطعی مانند آزمایش های روانشناختی، مدلسازی معادلات ساختاری و تحلیل رگرسیون خطی استفاده شده که نمی توانند تعاملات واقع بینانه تری را منعکس کنند(1, 9, 11). علاوه بر این، کنسرسیوم های صادراتی همانند سیستم های پیچیده خود سازمانده معمولی با ساختار بازخوردی عمل می کنند (4) منطق فازی که توسط زاده (14) به عنوان گسترش نظریه مجموعه های کلاسیک مبتنی بر مجموعه های فازی یا توابع عضویت معرفی شد، به ما این امکان را می دهد تا ابهام و روابط مبهم و ذهنی را با فرمول های ریاضی بیان کنیم. به طور سنتی، از روش منطق فازی برای پردازش داده و دانش نادقیق در سیستم های خبره، کنترل فرآیند و تشخیص الگو استفاده می شود (15). از این رو، کمبود تحقیق جامعی برای کنسرسیوم های صادراتی بخش خصوصی در شرکت‌های کوچک و متوسط در صنایع مختلف در ایران و شناسایی عوامل موفقیت کنسرسیوم های صادراتی، اولویت بندی و تاثیرگذری آنها که شامل یک نقشه شناختی فازی کامل باشد، احساس می شود. مطالعه حاضر به طرق ذیل، ادبیات موجود در رابطه با موضوع تحقیق را توسعه می دهد. اول، این مطالعه مفاهیم کنسرسیوم های صادراتی را به شکلی عمیقی روشن می کند. با این کار، در واقع درک مفهومی برای دستیابی به معیارهای عملیاتی ارائه می شود. دوم، این تحقیق با تعیین عوامل اصلی موفقیت کنسرسیوم های صادراتی بخش خصوصی می تواند به عنوان راهنمای عملی در یک کشور در حال توسعه مانند ایران به کارگرفته شود و به ادبیات ظریف در حوزه موضوع تحقیق کمک کند. اعتقاد بر این است که این راهنمای عملی، پتانسیل ایجاد مزایای رقابتی برای ورود به بازارهای بین المللی و توسعه آنها را برای شرکت های کوچک و متوسط فراهم می‌کند. سوم، این مطالعه یک نقشه راه استراتژیک فازی برای کنسرسیوم‌های صادراتی بخش خصوصی ارائه می دهد. بر این اساس، اجرای چنین نقشه راهی می تواند به عنوان الگوی موفقیت برای کنسرسیوم‌های صادراتی به منظور کمک به شرکت های کوچک و متوسط جهت ورود به بازارهای بین المللی در نظر گرفته شود. نگرش مبتنی بر منطق فازی به موضوع کنسرسیوم های صادراتی در ایران می تواند ضمن ارائه یک دیدگاه جامع و با در نظرگرفتن همزمان نقش همه اعضاء در یک تصویر، امکان اتخاذ تصمیم های صحیح تر را در محیط های مبهم فراهم نماید.

بررسی پیشینه تحقیق معمولاً نقدی از دانش موجود درباره موضوع پژوهش است. اگر این بررسی بهدرستی صورت گیرد، به بیان مسأله کمک میکند و یافتههای تحقیق را به پژوهشهای قبلی متصل میسازد. بررسی پیشینه تحقیق، به تعریف و تجدید مسأله، قرار گرفتن یافتههای تحقیق در چارچوب تحقیقات قبلی، اجتناب از دوباره‌کاری و انتخاب روشها و ابزار اندازهگیری دقیقتر کمک میکند (16). در این بخش از تحقیق ابتدا مبانی نظری حاکم بر موضوع اصلی تحقیق و سپس یک پیشینه تاریخی از سیرتکامل موضوع و سرانجام شکاف تحقیقاتی ارائه می شود.

الف) انواع کنسرسیوم های صادراتی

کنسرسیوم های صادراتی، ائتلاف چند بنگاه با هم برای انجام امور صادرات با هدف انتفاعی است. این ترکیب یا ادغام علاوه بر ایجاد مزیت رقابتی ناشی از کاهش هزینه، باعث ایجاد هم‌افزایی مثبت در انجام صادرات (هدف کنسرسیوم)، افزایش کارایی در زمان و کیفیت اجرا خواهد شد (17). کنسرسیوم های صادراتی را می توان با در نظر گرفتن عوامل متعددی طبقه بندی کرد، اما، معروف ترین طبقه بندی براساس اهداف و دامنه می باشد. بر اساس اهداف و دامنه، انواع اصلی کنسرسیوم صادراتی، کنسرسیوم های تبلیغاتی و فروش هستند (5). کنسرسیوم تبلیغاتی ائتلافی است که برای کشف بازارهای بین‌المللی ایجاد می‌شود، به اعضا کمک می‌کند وارد این بازارها شوند و محصولاتشان را تبلیغ کنند (مثلاً در نمایشگاه‌های بین‌المللی). ساختار این نوع کنسرسیوم ها سبک تر از کنسرسیوم فروش است که هدف آن فروش محصولات اعضا در بازارهای خارجی و ترویج فعالیت های تجاری است. کنسرسیوم های تبلیغاتی منابع مالی و انسانی خود را در بازاریابی سرمایه گذاری می کنند، در حالی که کنسرسیوم های فروش به عنوان یک کانال توزیع عمل می کنند و باید برای راه اندازی یک سازمان در فروش بیشتر سرمایه گذاری کنند.

ب) موانع اصلی صادرات صنایع بخش خصوصی

شرکت‌ها، به‌ویژه شرکت‌های خصوصی در طول فعالیت خود با تعدادی موانع مواجه می‌شوند. گسترش به بازارهای خارجی و کنسرسیوم صادراتی می تواند به آنها کمک کند تا بر آن غلبه کنند. برخی از این موانع که لئونیدو (8) آنها را در دو بخش درونی و بیرونی طبقه بندی کرده است. همانطور که از نام آن پیداست، موانع داخلی مربوط به مشکلات داخلی شرکت مانند کمبود اطلاعات در مورد بازارهای بین المللی و کمبود منابع اعم از مالی و نیروی انسانی است، در حالی که موانع خارجی (تجزیه شده به موانع اقتصادی و موانع دولتی یا سازمانی) ناشی از محیط اقتصاد کلان می باشد و خارج از کنترل آن هستند (18) . موانع داخلی مربوط به فقدان دانش یا طلاعات که ناشی از عدم آگاهی نسبت به بازارهای خارجی است و ممکن است با عواملی مانند فرهنگ و مشکلات در شناسایی فرصت ها در بازارهای خارجی مرتبط باشد. فقدان دانش در مورد برنامه های کمکی صادرات و مشوق های عمومی نیز به عنوان یک مانع داخلی بزرگ برای صادرات به ویژه صنایع بخش خصوصی در نظر گرفته می شود (19). در مقابل، موانع خارجی آن دسته عواملی هستند که از عدم اطمینان در بازارهای بین المللی ناشی می شوند که توسط شرکت ها قابل کنترل نیستند زیرا آنها نتیجه اقدامات سایر بازیگران بازار مانند دولت ها و رقبا هستند. به عنوان مثال، اگر یک اقتصاد وابستگی کمتری به بازارهای خارجی داشته باشد، شرکت ها ممکن است مجبور شوند با سیاست های حمایتی مانند تعرفه های وارداتی مقابله کنند که رقابت پذیری شرکت ها را برای ورود به این بازارهای خارجی کاهش می دهد. نمونه های دیگری که باید در نظر گرفته شوند: مقامات نظارتی کشور مقصد و همچنین مبدأ، صادرات را محدود می کنند. وضعیت نامناسب اقتصادی؛ فقدان کمک و مشوق های دولتی برای صادرات (8).

ج) مزایای اصلی کنسرسیوم صادراتی

شرکتهای خصوصی کوچک یا بزرگ با همکاری بنگاههای دیگر در یک کنسرسیوم صادراتی میتوانند با کاهش هزینه و ریسک به‌طور مؤثر در بازارهای بینالمللی نفوذ کرده و سهم خود را در بازارهای خارجی افزایش دهند. در عین حال، اعضاء میتوانند سودآوری خود را بهبود ببخشند، به دستاوردهای بهرهوری برسند و دانش را از طریق انواع مختلف اقدام مشترک که ارتباط مستقیمی با بازاریابی صادراتی ندارند، از جمله برنامههای آموزش مدیریت مشترک، برنامههای صدور گواهینامه مشترک ISO 9000، بهبود رویه کف فروشگاه و مواردی از این قبیل را جمعآوری کنند. بنابراین، مهمترین مزایای اصلی کنسرسیوم صادراتی عبارتند از (18, 20):

کاهش ریسک:

کاهش هزینه

دسترسی به بازارهای بزرگتر و سفارشات بزرگتر

انباشت دانش

عموزاد مهدیرجی و رضوی (21) پژوهشی را تحت عنوان «تدوین راهبردی های توسعه کنسرسیوم های صادراتی در ایران» انجام دادند. آنها بیان کردند که در دنیای امروز، سازمان های اقتصادی فعال و موفق در بازارهای مختلف، به شدت به توافقات غیررسمی و شبکه های ارتباطی وابسته هستند. در کشورهایی که تعهد و پایبندی به مقررات و قوانین کسب و کار، از سوی اغلب سازمان های فعال در بازار مرتبط رعایت نمی شود، ایجاد و خلق شبکه های کسب و کار به عنوان ابزاری غیررسمی به منظور حل معضل فوق و همچنین توسعه اقتصادی کشورها با استقبال فراوانی روبرو شده است.

موسوی نقابی و انوشه (22) پژوهشی را تحت عنوان «تحلیل نقش رویکرد توسعه خوشهای در توسعه پایدار بنگاههای کوچک و متوسط» انجام دادند. در این تحقیق اشاره شد که صادرات بنگاههای کوچک و متوسط عمدتاً به صورت محدود و ناپایدار میباشد که از مهمترین دلایل آن مي توان به محدودیتهای بنگاههای کوچک و متوسط، از قبیل توان مالی محدود، حجم تولید پایین، فقدان دانش و تخصص بازاریابی، به ویژه تخصص بازاریابی بینالمللی، عدم تولید محصول مطابق با استانداردهای جهانی اشاره نمود. از دیگر معضلات صادرات بنگاه‌های کوچک و متوسط این است که صادرات صنایع کوچک عمدتاً بهصورت غیرمستقیم و از طریق واسطههای متعدد صورت میپذیرد.

احمدی (23) پژوهشی را تحت عنوان «شناسایی و اولویتبندی عوامل تعیینکننده عملکرد صادراتی در صنعت مواد غذایی به کمک تکنیک AHP» انجام داد. شناسایی و اولویتبندی این عوامل در ایجاد تعادل بین اقتصاد داخلی و اقتصاد جهانی و مشخص کردن جایگاه صنایع غذایی در حجم مبادلات و محصولات صادراتی کشور نقش مهمی ایفا میکند. برای این منظور پرسشنامه ساخته شده توسط محقق شامل 4 معیار اصلی و 15 شاخص اصلی تهیه شد و در بین 31 شرکت تولیدکننده صادراتی مواد غذایی در استان البرز توزیع شد. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی اوزان معیارها مشخص گردید و بهترین شاخص ها برای مشخص نمودن عوامل تعیینکننده عملکرد صادراتی اولویتبندی شدند.

قیومی و همکاران (22) یک مدل برای ایجاد کنسرسیوم صادراتی در بستر خوشه صنعتی ارائه دادند. در این مقاله ابعاد، مولفه ها و مقوله هاي مؤثر بر ايجاد كنسرسيوم هاي صادراتي موفق مطابق روش تحقیق داده بنياد شناسايي شده و 205 مفهوم در قالب 26 زير مقوله و 6 مقوله اصلي دسته بندي گرديدند، سپس با شناسايي وزن هاي هر يك از مقوله ها و مفاهيم با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، اهميت نسبي آنها در موفقيت كنسرسيوم هاي صادراتي تعيين گرديد.

رسولی نژاد و صبری (24) در مطالعه ایی از اقتصاد مقاومتی به عنوان راهکاری برای افزایش صادرات ایران به بازار اتحادیه اوراسیا یاد کردند. براین اساس، امکان‏پذیری گسترش صادرات کالاهای ایران به کشورهای عضو این اتحادیه، با استفاده از داده‏های سالیانۀ 1390 تا 1398، از طریق دو شاخص کسینوس و مزیت نسبی بررسی شده است. نتایج این تحقیق نشان داد که در اتحادیۀ اقتصادی اوراسیا، ارمنستان دارای بیشترین امکان توسعۀ صادرات ایران به این کشور است. پس از آن، روسیه از دیگر اعضای این اتحادیه است که می‏تواند جهت گسترش صادرات کالاهای ایرانی مورد توجه قرار گیرد. طبق نتایج به‏دست‏آمده، پیشنهادهای سیاستی همچون برنامه‏ریزی صادراتی در حوزۀ کالاهای دارویی و فناوری‏محور، حمایت از استارتاپ‏ها و بنگاه‏های کوچک و متوسط، شناخت هدفمند بازار کشورهای عضو اتحادیه، رفع موانع صادراتی بخش خصوصی و ایجاد کنسرسیوم‏های صادراتی بیان شد.

کوسزوسکی¹ (25) پژوهشی را تحت عنوان «ارزیابی سرمایههای فکری و اجتماعی و تأثیر آنها بر تمایل اعضای کنسرسیوم صادرات برای همکاری» انجام داد. نتایج نشان داد که کنسرسیوم صادراتی نوعی از اتحاد استراتژیک است که توسط شرکت‌های کوچک و متوسط بهمنظور افزایش سهم خود در بازارهای خارجی تشکیل شده است. مشابه سایر انواع اتحادهای استراتژیک، فعالیت کنسرسیوم در معرض خطر انحلال قرار دارد.

فرته و اُلیویرا² (19) پژوهشی را تحت عنوان «نقش کنسرسیوم صادرات در بینالمللیسازی شرکتهای کوچک و متوسط: یک مطالعه مروری» انجام دادند. در این مطالعه اشاره میشود که صادرات یک استراتژی اساسی برای رشد و بقای شرکتها، به ویژه شرکتهای کوچک و متوسط است. با این حال، بنگاه های کوچک و متوسط عموماً توانایی غلبه بر موانع صادراتی داخلی و خارجی را ندارند و یک کنسرسیوم میتواند به روند بینالمللی شدن آنها کمک کند. بنابراین اهداف اصلی این تحقیق، شناسایی تأثیرات اصلی یک کنسرسیوم بر شرکتهای عضو و همچنین شکاف در ادبیات موجود است.

مورا و همکاران³ (26) تأثیر هوش هیجانی و اخلاق کارکنان صنایع کوچک و متوسط بر اشتراک دانش در کشورهای اروپای مرکزی را مورد بررسی قرار دادند. برای این منظور، چهار فرضیه را شناسایی شده است. برای آزمون این فرضیه ها از تحلیل واریانس و رگرسیون استفاده به عمل آمده است. نتایج به دست آمده با نظر صاحبان صنایع کوچک و متوسط حاصل از مصاحبه های ساختاریافته مقایسه شده است. نتایج نشان داد که جنسیت نقش موثری در هوش هیجانی دارد.

هره دیا و همکاران⁴ (27) راهبردهای جدید برای تبیین تاب آوری سازمانی در شرکت ها را بررسی کرده اند. نتایج حاصل شده نشان می دهد که در مورد اقتصادهای نوظهور، به نظر می رسد نوآوری سازمانی شرط لازم برای تبدیل شدن به یک انعطاف پذیری سازمانی در برابر بحران باشد.

تحقیق حاضر به لحاظ موضوعی، زمینه تحقیق و تکنیک به کارگیری دارای نوآوری است. تحقیقات گذشته فقط بر وجود کنسرسیوم های صادراتی و ویژگی ها و تأثیرات آنها بر کسب و کارهای کوچک اشاره داشتند. بررسی های عمیق نشان می دهد که با وجود مطالعات مختلف در این زمینه، هنوز درک عمیقی از مفاهیم موجود در زمینه کنسرسیوم های صادراتی در کشورهای در حال توسعه حاصل نشده است. از طرفی، وجود مطالعات تجربی و کمّی اندک در این زمینه از جمله شکاف های تئوریکی موضوع تحقیق است. بررسی های میدانی در کشور ایران نشان می دهند که نقش این کنسرسیوم ها اندک است و فقط ردپایی در برخی صنایع از جمله فرش و چرم دیده می شود. این تحقیق می تواند علاوه بر توسعه ادبیات غنی در زمینه موضوع تحقیق و کمک به درک عمیق کنسرسیوم های صادراتی، به عنوان نقشه راهی برای شرکت های کوچک و متوسط ایرانی به منظور تقویت توان صادراتی در نظر گرفته شود. در نهایت، تحقیق حاضر به لحاظ تکنیک به کارگیری می تواند قابل توجه باشد. از آنجا که سیستم استنتاج فازی می تواند به عنوان یک سیستم پشتیبان تصمیم به کارگرفته شود، فرآیند یافتن سناریوی بهینه بهبود می یابد.

[1] 1 Koszewski R.

[2] 2 Forte and Oliveira

[3] 3 Mura, L. and et.all

[4] 4 Heredia, J. and et.all

جدول 1- خلاصه شکاف های تحقیق و نوآوری های مطالعه حاضر
شکاف تحقیق	نوآوری تحقیق
کمبود تحقیقی جامع برای بررسی مفاهیم کنسرسیوم های صادراتی	این مطالعه مفاهیم کنسرسیوم صادراتی را به شکلی عمیقی روشن میکند تا درک مفهومی برای دستیابی به معیارهای عملیاتی ارائه شود.
کمبود تحقیقی برای شناسایی عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی بخش خصوصی	این تحقیق با تعیین عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی بخش خصوصی میتواند بهعنوان راهنمای عملی در یک کشور در حال توسعه مانند ایران بهکارگرفته شود و به ادبیات ظریف در حوزه موضوع تحقیق کمک کند
کمبود مطالعه ای برای ارائه یک نقشه راه استراتژیک فازی برای کنسرسیوم‌های صادراتی بخش خصوصی	این مطالعه یک نقشه راه استراتژیک فازی برای کنسرسیوم‌های صادراتی بخش خصوصی ارائه میدهد. بر این اساس، اجرای چنین نقشه راهی میتواند بهعنوان الگوی موفقیت برای کنسرسیوم‌های صادراتی بهمنظور کمک به شرکتهای کوچک و متوسط جهت ورود به بازارهای بین المللی در نظر گرفته شود

روش تحقیق

این پژوهش به لحاظ روش اجرای تحقیق، جزء تحقیقات توصیفی- اکتشافی بهشمار میآید. پژوهش حاضر از حیث گردآوری اطلاعات، پیمایشی است.

جامعه آماری و خبرگان

جامعه تحقیق حاضر شامل گروهی از مشاوران و کارشناسان سازمان توسعه تجارت است که بر حوزه توسعه و ساماندهی کنسرسیومهای صادراتی تمرکز دارند.

روش و ابزار گردآوری داده ها

در ابتدا، مصاحبههای عمیق، اکتشافی و مشارکتی با طرح این دو سؤال آغاز شد که «عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی بخش خصوصی در صنایع ایران چیست؟» و «گامهای ایجاد کنسرسیوم‌های صادراتی بخش خصوصی در صنایع ایران چیست؟». بقیه سؤالات بر اساس پاسخهای مصاحبه شونده مطرح شدند. در مرحله دوم، 11 جلسه گروه کانونی با خبرگان تحقیق تشکیل شد. در هر جلسه، یک خبره به عنوان تسهیلگر انتخاب شد که بر اساس دانش و تجربه خود، عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی و گامهای ایجاد یک کنسرسیوم‌های صادراتی را توضیح دهد. سپس خبرگان دیگر در مورد تجربیات بیان شده بحث و تبادل نظر کردند. در جلسه یازدهم، تکرار اطلاعات جمعآوری شده مشاهده شد. با‌ این حال، برای جمعبندی جلسه دوازدهم نیز برگزار شد. به عبارتی، جلسه آخر برای دستیابی به اشباع کامل برگزار شد (27, 28). در مطالعه کیفی، وقتی دادههای جمعآوری شده در همه جنبههای مطالعه اشباع میشوند، جمع‌آوری داده متوقف میشود. ‌این اتفاق هنگامی است که هیچ اطلاعات جدیدی درباره موضوع مطالعه به دست نیاید (29). سرانجام، عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی و گامهای ایجاد یک کنسرسیوم‌های صادراتی مشخص شدند.

روش گروه کانونی یا گفتگوی گروهی متمرکز یکی از روشهای متداول در روش تحقیق کیفی است که به منظور جمعآوری اطلاعات و بررسی مسأله انجام میشود. در این روش، گروه محدودی از افراد مطلع یا خبره تشکیل می گردد و از آنها خواسته میشود تا نظر و تحلیلشان را در مورد موضوع مورد نظر بهصورت آزادانه به بحث و تبادل نظر بگذارند (16). در این تحقیق از گروه کانونی تجربی استفاده شده است. محقق میتواند میزان رضایت، نارضایتی، محرکها و ناامیدیها و همه عوامل مؤثر بر رفتار خبرگان را بهصورت واقعی تجربه و درک کند (30).

روایی و پایایی ابزار گردآوری داده ها

در این مطالعه از شاخصهای «نمونه مناسب» (31)، «تکرارپذیری نتایج» (29) و «بازخورد متخصص» (31) برای بررسی روایی و پایایی استفاده شده است. معمولاً در یک مطالعه کیفی، اغلب از مطالعات چند موردی استفاده میشود. در این مطالعه، قابلیت اطمینان خارجی چارچوب پیشنهادی با بررسی 8 شرکت کسب و کار خانوادگی در صنعت قطعهسازی در استان همدان و با تکرارپذیری یافتههای به دست آمده پشتیبانی ‌‌می‌شود. سرانجام، گزارش هر مصاحبه به مصاحبهشونده (خبره) داده شد و پس از اصلاحات نهایی و بازخوردها تأیید شد. با توجه به مباحث فوق، میتوان اظهار داشت که نتایج پژوهش حاضر از روایی و پایایی کافی برخوردار است.

روش تحلیل داده ها

بهمنظور پاسخگویی به سؤال اول و دوم تحقیق، عوامل اصلی موفقیت و مراحل کنسرسیومهای صادراتی در صنایع ایران از طریق جلسات هماندیشی و چند مطالعه بین صنایع و با استفاده از کدگذاری کیفی و روش تئوری زمینهای شناسایی و تعیین شدند. در نهایت، جهت مدلسازی فازی برای کنسرسیومهای صادراتی از سیستم استنتاج فازی استفاده گردید

سیستم استنتاج فازی

سیستم استنتاج فازی به دو نوع مهم تقسیمبندی میشود: 1- ممدانی¹ و 2- سوگنو². سیستم استنتاج فازی ممدانی یکی از اولین سیستم‌های کنترل فازی و پرکاربردترین سیستم استنتاج در ادبیات است. نوع ممدانی به ورودی و خروجی مجموعههای فازی نیاز دارد. پس از عملیات تجمع، خروجی فازی بهدستآمده فازیزدایی می‌شود. در یک سیستم استنتاج فازی نوع ممدانی، متغیرهای ورودی به صورت زیر ترکیب می‌شوند (33):

اگر برابر باشد و برابر باشد و برابر باشد، آنگاه y برابر B خواهد بود. که در آن متغیرهای ورودی هستند و y متغیر خروجی است. و B واژگان زبانی هستند. در سیستم استنتاج فازی ممدانی ممکن است ورودیها مبهم یا واضح باشند (33). تفاوت اصلی بین سیستم استنتاج فازی سوگنو و سیستم استنتاج فازی ممدانی از تولید خروجیها ناشی میشود. سیستم استنتاج فازی ممدانی بر اساس فازیزدایی یک خروجی فازی است در حالی که سیستم استنتاج فازی سوگنو بر اساس میانگین وزنی خروجیها برای محاسبه خروجی قطعی است. بنابراین، در سیستم استنتاج فازی سوگنو از فرآیند فازی زدایی استفاده نمیشود. در این سیستم، ضرایب ورودی باید توسط کاربر تعریف شود (32, 33). در این تحقیق، براي طراحی سیستم پشتیبان تصمیم از موتور استنتاج فازی ممدانی استفاده شد.

نتایج و بحث

در این تحقیق، عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی بخش خصوصی در صنایع ایران با استفاده از روش تئوری زمینهای شناسایی شدند. در مطالعه حاضر، در ابتدا مصاحبهها با استفاده از کدگذاری باز به مفاهیم مربوط به موضوع تحقیق تبدیل شدند. در این مرحله، به هریک از دادههای استخراجشده از مصاحبه یک برچسب (کد) نسبت داده شد به طوری که کدها عیناً از داخل متن مصاحبهها استخراج شدند و مفاهیم مشابه در حد امکان در قالب یک کد قرار گرفتند. دومین مرحله به «کدگذاری محوری» مربوط است. در این مرحله، کدهای باز بر اساس محتوای مشترکشان به دستههای مختلف (دستههای فرعی) تقسیمبندی میشوند. بهعبارتی، مفاهیم با یکدیگر مقایسه شدند و بر اساس محورهای مشترک در طبقات فرعی قرار گرفتند. سومین مرحله «کدگذاری انتخابی» نام دارد. در این مرحله، دستههای فرعی بر اساس محتوای مشترکشان به یک دسته مرکزی و جامع تبدیل میشوند. کدگذاری انتخابی به دنبال تعیین یک چهارچوب نظری درباره پدیده موردنظر و تحلیل ارتباطات بین دستههای اصلی است.

کدگذاری اطلاعات جمع آوری شده

در این بخش نتایج کدگذاری باز، انتخابی و محوری ارائه شده است.

الف) نتایج کد گذاری باز و محوری

در این مرحله تمامی مصاحبههای انجام شده برای بارهای متوالی نسخه های پاکنویس شده فیش های یادداشت شده از جلسات مصاحبه مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. با استفاده از روش تحلیل محتوا، سطر به سطر بررسی، مفهوم‌پردازی و مقوله سازی شد و بر اساس مشابهت و ارتباطات بین کدها، بارها و بارها مورد مقایسه مستمر قرار گرفت. در طی فرآیند تحقیق، در میان نشانه‌ها و نکات کلیدی استخراج‌شده همپوشانی زیادی در میان یافته‌ها وجود داشت. به طور کلی، 142 کد باز، 26 کد محوری و 7 کد انتخابی شناسایی شدند.

ویژگیهای اعضای کنسرسیوم

«ویژگیهای اعضای کنسرسیوم» به عنوان یکی از عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی بخش خصوصی شناسایی شد. بر اساس مفاهیم مربوطه، این عامل به سه زیر عامل اشاره دارد. تجارب اعضای کنسرسیوم به فعالیتهای قبلی هریک از اعضا در زمینههای مختلف اجرای کنسرسیوم اشاره دارد. تجارب اعضای کنسرسیوم موفقیت اجرای کنسریومها را با احتمال بیشتری تضمین میکند (). تجارب اعضا میتواند چالشهای پیشروی کنسرسیومها را تسهیل کند () و شناخت بازار و سایر امور مختلف کنسرسیوم را آسان نماید (). سهم صادراتی اعضای کنسرسیوم در ایجاد همافزایی برای انجام کارهای کنسرسیوم بسیار حائز اهمیت است (). خبرگان اشاره کردند که سهم صادراتی اعضا در انگیزه آنها بسیار مؤثر است () و بهتر است اعضای کنسرسیوم از سهم تقریباً یکسانی بهرهمند باشند (). خبرگان بیان کردند که اگرچه قدرت تولید و تأمین اعضا در چنین سهمی تعیینکننده است ()، اما سهم یکسان اعضا ممکن است تلاش یکسان و همکارانه آنها را به همراه داشته باشد (). خبرگان همچنین تشریح کردند که قدرت تولید و تأمین اعضا میتواند یکی از محرکهای تشکیل کنسرسیومها باشد (). یک تولیدکننده یا تأمینکننده قوی به دنبال بازارهای خارج از مرزهای کشور است () و تشکیل کنسریوم میتواند امور مرتبط را تسهیل کند () و ریسکهای مختلف را کاهش دهد ().

برنامه عملیاتی صادرات

«برنامه عملیاتی صادرات» یکی از عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی بخش خصوصی معرفی شده است که شامل «شناخت بازارهای بالقوه صادراتی و ایجاد بانک اطلاعاتی مربوط به ویژگیهای آنها»، «مشاوره صادراتی در داخل و خارج از کشور»، «مشارکت در نمایشگاه‌های بین المللی خارج از کشور»، «ایجاد شعب در بازارهای هدف»، «تبلیغات آنلاین کالاهای صادراتی» و «تعیین استراتژی صادراتی» است. شناخت بازارهای بالقوه صادراتی میتواند به مانند داروی سحرآمیزی باشد که در ابتدای تشکیل کنسرسیوم به اعضا کمک میکند و به کالبد کنسرسیوم روحی تازه میدمد (). به عنوان مثال، خبرگان اظهار کردند که اگر یکی از اعضای کنسرسیوم اطلاعات مفیدی از بازارهای بالقوه صادراتی داشته باشد بسیاری از فعالیتها از قبیل بخشبندی بازار ()، کانالهای توزیع و نفوذ () و ماندگاری در بازار هدف () را تسهیل میکند. بر اساس نظر خبرگان، استفاده از مشاوران داخلی و خارجی در ایجاد نقشه راه کنسرسیوم و اثربخشی آن مؤثر است (). مشاوران میتوانند اعضای کنسرسیوم را از ریسک‌های این راه در امان دارند (). مشاوران خبره با تجربیات و تخصص در حوزه کنسرسیومها میتوانند به اعضای کنسرسیومها در شکلگیری شبکه سازمانی کمک کنند (). مشاوران حرفه ای تر فقط در صنایع خاصی تجربه دارند، به طوری که اطلاعات کاملی از محصول و بازارهای بالقوه و پُر رونق آن محصول دارند (). مشارکت در نمایشگاه‌های بینالمللی خارج از کشور یک محیط تعاملی را برای ترویج محصولات و خدمات کنسرسیومها ()، به اشتراکگذاری اطلاعات () و فروش محصولات و خدمات به منظور رسوخ در بازار () فراهم میکند. خبرگان اشاره کردند که حضور در نمایشگاههای بینالمللی خارج از کشور سبب مرور سریع بازار ()، کاهش عدم قطعیت در شناخت بازارهای بالقوه ()، ایجاد روابط تجاری () و تأثیرگذاری بر شرکای تجاری بالقوه () میشود. با این حال شرکت در این نمایشگاهها چالشهایی از قبیل انتخاب صحیح رویداد و مکان نمایشگاه ()، پیچیدگیهای لجستیک () و هزینههای مختلف اعم از کرایه غرفه ()، موارد خاص رویداد ()، بروشورها ()، طراحی و دکوراسیون ()، کارکنان () و غیره را به همراه دارد. ایجاد شعب در بازارهای هدف سبب توسعه بینالمللی کنسرسیومها () و معرفی کامل محصولات و خدمات در بازار هدف () میشود. کنسرسیومها برای به دست آوردن مزایای بیشتر درباره ایجاد شعب در بازارهای هدف خود تصمیم میگیرند. این تصمیم میتواند شامل مزایایی از قبیل کنترل بیشتر بر روند صادرات ()، سود بالقوه بیشتر () و ارتباط نزدیکتر با خریدار () و بازار خارج از کشور () باشد و همچنین فرصت شناخت بازارهایی است که به طور کلی میتواند رقابتپذیری کنسرسیوم را افزایش دهد (). سایر مزایای ایجاد شعب شامل ورود به بازارهای جدید ()، دسترسی به استعدادهای محلی ()، شناخت شیوههای تجاری منطقه () و ویژگیهای فرهنگی () است. تبلیغات آنلاین کالاهای صادراتی در بستر اینترنت و فضای مجازی انجام میشود (). برخی فعالیتها در این مورد شامل ایجاد یک وب سایت جذاب ()، همیشه آنلاین بودن ()، سئو (SEO) بودن وب سایت ()، و کمپینهای تبلیغاتی در فضای مجازی () است. کنسرسیومها میتوانند برای ارتقای تجارت صادراتی خود در رسانههای اجتماعی محبوب در بازار هدف استفاده کنند (). تولید محتوا درباره محصولات و خدمات ()، به اشتراکگذاری عکسها و فیلمها () و ایجاد انجمنها () میتواند اقدامات اثربخش در خصوص تبلیغات آنلاین کالاهای صادراتی باشد. تعیین استراتژی صادراتی یک گام اساسی و مهم در موفقیت کنسرسیومهای صادراتی محسوب میشود. در این گام مدیران ارشد باید پتانسیل صادراتی کنسرسیوم را بر اساس واقعیتهای موجود تعیین کنند () و بر این اساس، در جستجوی بازارهای هدف و مسیر ورود به بازارها () باشند. مدیران ارشد کنسرسیومها در این گام باید به چالشهای فرهنگی و زبانی ()، مدیریت امور مالی () و ریسکهای مختلف () توجه ویژه نمایند. کنسرسیومها میتوانند به صورت مستقیم، غیر مستقیم یا همکارانه به بازارهای مختلف ورود کنند ().

عامل تقویتکننده کنسرسیوم

خبرگان تحقیق عامل تقویتکننده کنسرسیوم را یکی دیگر از عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی معرفی کردند. بر اساس مفاهیم مربوطه، «ایجاد فرهنگ کار تیمی به جای روحیه تک روی کارآفرینی»، «برندسازی مشترک و تقویت آن»، «همسانسازی کیفیت و ارتقای آن»، «ارزشآفرینی از طریق خدمات پس از فروش» و «قیمتگذاری رقابتی» بهعنوان دستههای فرعی مربوط به عامل تقویتکننده کنسرسیوم کدگذاری شدند. داشتن فرهنگ مشارکتی و کار تیمی پیش شرط لازم برای موفقیت یک کنسرسیوم صادراتی است. ایجاد همافزایی از طریق کار تیمی باید سبب به اشتراکگذاری بیشتر اطلاعات ()، برقراری ارتباط بین اعضا ()، ایجاد ارزش () و توانمندسازی اعضا در یک محیط رقابتی و بینالمللی () شود. خبرگان اذعان داشتند از آنجا که کنسرسیومها اغلب چهرهای از کشور مبدا هستند، لذا برندسازی مشترک بین اعضا یک عامل کلیدی موفقیت است (). آنها پیشنهاد کردند که نام تجاری انتخاب شده برگرفته از عناصر ملی باشد، اما فرهنگ کشورها نیز قابل توجه است (). استراتژیهای برندسازی باید مطابق با ارزشهای ملی و متمرکز بر ویژگیهای منحصر به فرد کنسرسیوم باشد (). همسانسازی کیفیت و ارتقای آن به استانداردسازی محصولات و خدمات همه اعضای کنسرسیوم اشاره دارد. خبرگان اذعان کردند که استانداردسازی در یک پیوستار اتفاق میافتد (). محصولات صادراتی باید بر اساس الزامات قانونی در بازارهای خارجی () یا آداب و رسوم محلی () تولید و بستهبندی شوند. ارزشآفرینی از طریق خدمات پس از فروش بخش مهمی از رقابت در بازارهای بینالمللی است. این خدمات می‌تواند روشی برای تشویق مشتریان به خرید محصول یا خدمات باشد () و می‌توان از آن برای توجیه قیمت بالاتر برای کالاها یا خدمات با کیفیت بالا () استفاده کرد. خدمات پس از فروش بر شهرت بلندمدت شرکت مؤثر است و می‌تواند بر فروش‌های آینده تأثیرگذار باشد (). خدمات پس از فروش نقش مهمی در رضایت و حفظ مشتری دارد () و باعث ارتقای وفاداری مشتریان () و افزایش ارزش ویژه برند () می‌شود. خبرگان تحقیق بیان کردند که قیمت‌گذاری مبتنی بر رقابت یک روش قیمتگذاری برای کنسرسیومها است که به معنای انتخاب یک قیمت استراتژیک برای بهترین استفاده از بازار هدف بر اساس محصول یا خدمات نسبت به رقبا است (). قیمتگذاری رقابتی عموماً زمانی به کار میرود که قیمت یک محصول یا خدمات به سطح تعادل برسد ().

شناخت حمایتهای صادراتی

شناخت حمایتهای صادراتی یکی از عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی است که خبرگان معتقدند باید به مفاهیم مربوط به این عامل در سراسر مراحل تشکیل و فعالیت کنسرسیوم توجه شود. این عامل به سه دسته فرعی کدگذاری شد که شامل «آگاهی و استفاده از حمایتهای سازمانهای دولتی»، «آگاهی و استفاده از حمایتهای مراکز رشد و شتابدهندههای صادراتی» و «آگاهی و استفاده از شبکههای خصوصی و دولتی خارج از کشور» است. خبرگان اشاره کردند که حمایت دولت از کنسرسیومها و امتیاز دادن به آنها نباید به شکل یارانه در هزینههای عملیاتی باشد، زیرا که با قطع شدن این یارانه ها فعالیت کنسرسیومها با اختلال مواجه خواهد شد (). خبرگان بیان کردند که حمایتهای دولتی مؤثر برای کنسریومها میتواند شامل تخصیص یارانه به فعالیت‌های تبلیغاتی ()، ارائه وام با نرخ بهره مناسب ()، معافیت مالیاتی ()، فراهم کردن اطلاعات بازار و تماس با خارج از کشور () و تبلیغ و ترویج کنسرسیومها از طریق سفارتخانهها () باشد. به طور کلی، نقش دولتها باید به مرور کمتر شود تا کنسرسیومها قادر باشند در بلندمدت بدون حمایتهای دولتی به کار خود

ادامه دهند(). مراکز رشد و شتابدهندههای صادراتی میتوانند یکی دیگر از نهادهای حمایتی برای کنسرسیومهای صادراتی باشند. شتاب دهنده‌های صادراتی روند همکاری برد- برد را در تعامل با کنسرسیومها رقم می‌زنند (). مراکز رشد و شتابدهندهها میتوانند به کنسرسیومها از طریق ایدهپروری و استعدادیابی ()، شکلگیری و پرورش تیمهای استارتاپی ()، تربیت نیروی انسانی مناسب ()، طراحی مدلهای کسب و کار ()، مباحث حقوقی و مالکیت فکری ()، مدل درآمدی و برندینگ ()، تیمسازی ()، جلب مشارکت بخش خصوصی ()، توسعه شبکههای بومی کارآفرینی () و تولید محتوا () کمک کنند و آنها را توانمند سازند. خبرگان اظهار داشتند که شبکههای خصوصی و دولتی خارج از کشور میتوانند دیگر حامی کنسرسیومها باشند (). کشورهای مختلف از جمله ایتالیا، اسپانیا، نروژ، سوئد و ... دارای نهادهای متفاوتی از جمله فدراسیون کنسرسیوم صادراتی، آژانسهای توسعه تجارت و اتاقهای بازگانی و صنایع و انجمنهای تجاری هستند که میتوانند کنسرسیومهای صادراتی در کشور خود و سایر کنسرسیومها برای واردات به کشور خود را حمایت کنند (). این نهادها از طریق رایزنی با سازمانهای دولتی و حقوقی در کشور خود حامی کنسرسیومهایی هستند که قصد واردات محصولات با ارزش به کشور خودشان را دارند (). سایر حمایتهای این نهادها شامل برگزاری همایشهای تجاری ()، فعالیتهای تبلیغاتی ()، ارائه کمکهای فنی ()، برگزاری دورههای آموزشی () و ارائه اطلاعات ()، فرصتهای تجاری () و رویدادهای تجاری () است.

عوامل فراملی

عامل فراملی یکی از عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی است که شامل «به کارگیری سرمایهگذاریهای خارج از کشور»، «اخذ گواهینامه استاندارد بینالمللی»، «تشکیل تیم ارتقای تجارت جهانی» و «به کارگیری منابع انسانی متخصص خارج از کشور» است. خبرگان اشاره کردند که به کارگیری سرمایهگذاریهای خارجی یکی از کارآمدترین روشهای موفقیت کنسرسیومها است. آنها اظهار داشتند در کنار معایب و اشکالاتی که در این روش ممکن است رخ دهد، وجود آثار مثبت فراوان از قبیل دسترسی به بازارهای صادراتی جدید ()، ارتقای سطح رقابتپذیری ()، انتقال دانش فنی و مدیریتی () و ایجاد امنیت اقتصادی () بر کسی پوشیده نیست. اخذ گواهینامههای استاندارد بینالمللی به کنسرسیومها اجازه میدهد تا بتوانند محصولات خود را به کشورهای مختلف صادر کنند (). برخی از این استانداردها حتی مجوز ورود به بازارهای بینالمللی است (). این استانداردها به مدیران کنسرسیومها کمک میکند تا به طور واضح فرآیندهای کسب و کار خود را تعریف، مستندسازی و نظارت کنند (). این استانداردها به کنسرسیومها کمک میکنند تا نیروی انسانی متعهد و کارآمد پرورش دهند (). این استانداردها سبب پرستیژ تبلیغاتی کنسرسیوم میشوند و مشتریان حس بهتری نسبت به برند مورد نظر پیدا میکنند (). خبرگان اشاره کردند که یکی از ضرورتهای موفقیت کنسرسیومها تشکیل تیم ارتقای تجارت جهانی است. وظیفه این تیم شناخت قوانین جهانی تجارت است که توسط سازمان تجارت جهانی تنظیم میشود (). اهداف اصلی این تیم توسعه بازارهای پایدار ()، افزایش سهم بازار هدف () و بهرهبرداری بهینه از منابع داخلی و جهانی () است. خبرگان تحقیق بحث کردند که به کارگیری منابع انسانی متخصص خارج از کشور میتواند سرعت ورود به بازار هدف () و ارتقای سهم بازار () را افزایش دهد. نگرش جهانی شدن در منابع انسانی توسط کنسرسیومها میتواند تصمیمگیری در خصوص موضوعات مرتبط با معیارهای فرهنگی، اجتماعی، حقوقی و سیاسی را تسهیل کند (). در این میان، توجه به سبک رهبری ()، الگوهای انگیزشی () و مدلهای آموزشی () از متغیرهای مهمی هستند که مدیران کنسرسیومها برای مدیریت منابع انسانی بینالمللی خود باید به آنها توجه کنند.

عوامل دولتی

خبرگان تحقیق عوامل دولتی را یکی دیگر از عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی معرفی کردند. بر اساس مفاهیم مربوطه، «تلاش برای ایجاد همکاری بین نهادهای تجاری کشورهای طرف معامله» و «تأمین مالی از طریق اوراق بهادار صادرات محور» بهعنوان دستههای فرعی مربوط به عامل تقویتکننده کنسرسیوم کدگذاری شدند. خبرگان بیان کردند که گسترش مبادله هيأتهاي تجاري و اقتصادي بين دو كشور یکی از مواردی است که میتواند سبب رشد فروش کنسرسیومها شود (). همکاری بین نهادهای تجاری کشورهای طرف معامله مزایای قابل توجهی از قبیل دسترسی به بانک اطلاعاتی درباره بازار هدف ()، شناسایی تجار و شرکتهای بازرگانی در بازار هدف ()، شناخت قوانین و مقرارت کشور مقابل ()، حل اختلافات ناشی از روابط اقتصادی () و برگزاری همایشها به منظور توسعه روابط اقتصادی () را برای کنسرسیومها به همراه دارد. خبرگان تحقیق اذعان داشتند با توجه به محدودیت و هزینهبر بودن تأمین مالی از طریق منابع بانکی ()، استفاده از ابزارها و منابع بازار سرمایه و انتشار انواع اوراق بهادار در بورس میتواند راهگشای تأمین مالی کنسرسیومها برای رفع مشکلات مختلف از قبیل سرمایه در گردش باشد (). استفاده از اوراق بدهی به‌عنوان گزینه‌های جدید تأمین مالی می‌تواند فرصت مناسبی را برای فعالان اقتصادی حوزه صادرات فراهم آورد تا در مسیر توسعه و افزایش فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط گام بردارند (). انتخاب صندوق ضمانت کنسرسیوم صادراتی به عنوان ضامن از جمله راهکارهایی است که می‌تواند شرایط انتشار اوراق بدهی را برای کنسرسیومهای صادراتی تا حد زیادی تسهیل کند ().

ب) نتایج کد گذاری انتخابی

در جدول 2 نتایج کدگذاری کیفی در روش تئوری زمینهای نشان داده شده است. براساس این جدول، تأثیرگذارترین مقوله در هر یک از کدهای محوری تعیین شده مشخص شده است.

[1] 1 Mamdani

[2] 2 Sugeno

جدول 2- کدگذاری کیفی بهمنظور شناسایی عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی بخش خصوصی در صنایع ایران

کد مقوله‌های اصلی	مقولههای اصلی (کدهای انتخابی)	کد مقوله‌های فرعی	مقولههای فرعی (کدهای محوری)
FCMs	ویژگیهای اعضای کنسرسیوم	FCMs1	تجارب اعضای کنسرسیوم
		FCMs2	سهم صادراتی اعضای کنسرسیوم
		FCMs3	قدرت تولید/تأمین اعضای کنسرسیوم
EOP	برنامه عملیاتی¹ صادرات	EOP1	شناخت بازارهای بالقوه صادراتی و ایجاد بانک اطلاعاتی مربوط به ویژگیهای آنها
		EOP2	مشاوره صادراتی در داخل و خارج از کشور
		EOP3	مشارکت در نمایشگاه‌های بین المللی خارج از کشور
		EOP4	ایجاد شعب در بازارهای هدف
		EOP5	تبلیغات آنلاین کالاهای صادراتی (صادرات آنلاین)
		EOP6	تعیین استراتژی صادراتی (مستقیم، غیر مستقیم و همکارانه)
CB	عامل تقویتکننده کنسرسیوم	CB1	ایجاد فرهنگ کار تیمی به جای روحیه تکروی کارآفرینی
		CB2	برندسازی مشترک و تقویت آن
		CB3	همسانسازی کیفیت و ارتقای آن
		CB4	ارزشآفرینی از طریق خدمات پس از فروش
		CB5	قیمتگذاری رقابتی
ES	شناخت حمایت‌های صادراتی	ES1	آگاهی و استفاده از حمایتهای سازمانهای دولتی (مانند دریافت یارانه، خدمات ارائه شده توسط سازمان توسعه تجارت، تسهیل رویه‌های صادراتی و ...)
		ES2	آگاهی و استفاده از حمایتهای مراکز رشد و شتابدهندههای صادراتی
		ES3	آگاهی و استفاده از شبکههای خصوصی و دولتی خارج از کشور
TFs	عوامل فراملی	TFs1	به کارگیری سرمایهگذاریهای خارج از کشور
		TFs2	گواهینامه استانداردهای بینالمللی
		TFs3	تشکیل تیم ارتقای تجارت جهانی
		TFs4	به کارگیری منابع انسانی متخصص خارج از کشور
GFs	عوامل دولتی	GFs1	تلاش برای ایجاد همکاری بین نهادهای تجاری کشورهای طرف معامله
GFs	عوامل دولتی	GFs2	تأمین مالی از طریق اوراق بهادار صادرات محور
PFs	ویژگیهای محصول	PFs1	بهبود کیفیت محصولات موجود
		PFs2	توسعه محصولات جدید
		PFs3	بستهبندی جذاب
کد مقوله‌های اصلی	مقولههای اصلی (کدهای انتخابی)	کد مقوله‌های فرعی	مقولههای فرعی (کدهای محوری)
FCMs	ویژگیهای اعضای کنسرسیوم	FCMs1	تجارب اعضای کنسرسیوم
		FCMs2	سهم صادراتی اعضای کنسرسیوم
		FCMs3	قدرت تولید/تأمین اعضای کنسرسیوم
EOP	برنامه عملیاتی² صادرات	EOP1	شناخت بازارهای بالقوه صادراتی و ایجاد بانک اطلاعاتی مربوط به ویژگیهای آنها
		EOP2	مشاوره صادراتی در داخل و خارج از کشور
		EOP3	مشارکت در نمایشگاه‌های بین المللی خارج از کشور
		EOP4	ایجاد شعب در بازارهای هدف
		EOP5	تبلیغات آنلاین کالاهای صادراتی (صادرات آنلاین)
		EOP6	تعیین استراتژی صادراتی (مستقیم، غیر مستقیم و همکارانه)

تبیین مدل پارادایمی کنسرسیوم صادرات

در شکل 1 الگوی تبیین موفقیت کنسرسیوم های اقتصادی بخش خصوصی در صنایع ایران بر مبنای عوامل شناسایی شده نشان داده شده است.

شکل 1- الگوی پارادایمی تبیین عملکرد کنسرسیوم صادراتی

[1] 1 export assistance programs

[2] 2 export assistance programs

بهمنظور طراحی نقشه استراتژیک شناختی فازی برای عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی بخش خصوصی در صنایع ایران از تکنیک نقشه شناختی فازی (FCM) استفاده می شود. در این راستا، نظرات خبرگان برای تعیین ماتريس ارتباط بين عوامل و قدرت ارتباط بین آنها جمعآوری شد. جداول 3 تا 18 ماتريس قدرت ارتباطات و توان تأثیرگذاری، تأثیرپذیری و شاخص محوریت درباره عوامل اصلی موفقیت و زیرعاملهای مربوطه را نشان ميدهند.

جدول 3- نظرات خبرگان و ماتريس قدرت ارتباطات بين عوامل فرعی مربوط به «ویژگیهای اعضای کنسرسیوم»

ارتباط		خیلی زیاد	زیاد	متوسط	کم	خیلی کم	l	m	u	نمره
از	به
FCMs1	FCMs2	5	4	2	0	0	25/6	9	5/10	792/8
FCMs1	FCMs3	4	4	3	0	0	75/5	5/8	25/10	333/8
FCMs3	FCMs2	3	5	2	1	0	25/5	8	10	875/7

جدول4- تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل فرعی مربوط به «ویژگیهای اعضای کنسرسیوم»

عامل	توان تأثیرگذاری	ظرفیت تأثیرپذیری	شاخص محوریت
FCMs1	125/17	0	125/17
FCMs2	0	667/16	667/16
FCMs3	875/7	333/8	208/16

جدول 5- نظرات خبرگان و ماتريس قدرت ارتباطات بين عوامل فرعی مربوط به «برنامه عملیاتی صادرات»

ارتباط		خیلی زیاد	زیاد	متوسط	کم	خیلی کم	l	m	u	نمره
از	به
EOP1	EOP3	4	4	3	0	0	75/5	5/8	25/10	333/8
	EOP4	2	5	3	1	0	75/4	5/7	75/9	417/7
	EOP5	6	4	1	0	0	75/6	5/9	75/10	250/9
	EOP6	7	4	0	0	0	25/7	10	11	708/9
EOP2	EOP1	2	5	4	0	1	5	75/7	25/10	708/7
	EOP3	1	4	5	1	0	4	75/6	25/9	709/6
	EOP4	0	2	9	0	0	25/3	6	75/8	6
	EOP5	0	7	4	0	0	5/4	25/7	10	250/7
	EOP6	6	4	1	0	0	75/6	5/9	75/10	250/9
EOP3	EOP4	2	8	1	0	0	75/5	5/8	75/10	417/8
	EOP5	0	3	8	0	0	5/3	25/6	9	250/6
	EOP6	2	3	5	1	0	25/4	7	25/9	917/6
EOP6	EOP4	1	4	6	0	0	25/4	7	5/9	958/6
EOP6	EOP5	1	8	2	0	0	25/5	8	5/10	958/7

جدول6- تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل فرعی مربوط به «برنامه عملیاتی صادرات»

عامل	توان تأثیرگذاری	ظرفیت تأثیرپذیری	شاخص محوریت
EOP1	708/34	708/7	417/42
EOP2	917/36	0	917/36
EOP3	583/21	042/15	625/36
EOP4	0	792/28	792/28
EOP5	0	708/30	708/30
EOP6	917/14	875/25	792/40

جدول 7- نظرات خبرگان و ماتريس قدرت ارتباطات بين عوامل فرعی مربوط به «عامل تقویتکننده کنسرسیوم»

ارتباط		خیلی زیاد	زیاد	متوسط	کم	خیلی کم	l	m	u	نمره
از	به
CB1	CB2	5	5	1	0	0	5/6	25/9	75/10	042/9
	CB3	3	4	4	0	1	25/5	8	25/10	917/7
	CB4	7	4	0	0	0	25/7	10	11	708/9
CB2	CB3	4	3	4	0	0	5/5	25/8	10	083/8
CB2	CB4	2	4	5	0	0	75/4	5/7	75/9	417/7
CB5	CB2	0	2	7	2	0	75/2	5/5	25/8	5/5

جدول 8-تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل فرعی مربوط به «عامل تقویتکننده کنسرسیوم»

عامل	توان تأثیرگذاری	ظرفیت تأثیرپذیری	شاخص محوریت
CB1	667/26	0	667/26
CB2	5/15	542/14	042/30
CB3	0	16	16
CB4	0	125/17	125/17
CB5	5/5	0	5/5

جدول 9- نظرات خبرگان و ماتريس قدرت ارتباطات بين عوامل فرعی مربوط به «شناخت حمایتهای صادراتی»

ارتباط		خیلی زیاد	زیاد	متوسط	کم	خیلی کم	l	m	u	نمره
از	به
ES1	ES3	5	5	1	0	0	5/6	25/9	75/10	042/9
ES2	ES1	2	4	5	0	0	75/4	5/7	75/9	417/7
ES2	ES3	3	5	3	0	0	5/5	25/8	25/10	125/8

جدول 10- تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل فرعی مربوط به «شناخت حمایتهای صادراتی»

عامل	توان تأثیرگذاری	ظرفیت تأثیرپذیری	شاخص محوریت
ES1	042/9	412/7	458/16
ES2	542/15	0	542/15
ES3	0	167/17	167/17

جدول 11 -نظرات خبرگان و ماتريس قدرت ارتباطات بين عوامل فرعی مربوط به «عوامل فراملی»

ارتباط		خیلی زیاد	زیاد	متوسط	کم	خیلی کم	l	m	u	نمره
از	به
TFs1	TFs3	4	5	2	0	0	6	75/8	5/10	583/8
TFs1	TFs4	0	4	5	2	0	25/3	6	75/8	6
TFs2	TFs1	2	2	7	0	0	25/4	7	25/9	917/6
TFs3	TFs4	2	8	1	0	0	75/5	5/8	75/10	417/8

جدول 12- تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل فرعی مربوط به «عوامل فراملی»

عامل	توان تأثیرگذاری	ظرفیت تأثیرپذیری	شاخص محوریت
TFs1	583/14	917/6	5/21
TFs2	917/6	0	917/6
TFs3	417/8	583/8	17
TFs4	0	417/14	417/14

جدول 13- نظرات خبرگان و ماتريس قدرت ارتباطات بين عوامل فرعی مربوط به «عوامل دولتی»

ارتباط		خیلی زیاد	زیاد	متوسط	کم	خیلی کم	L	m	u	نمره
از	به
GFs2	GFs1	2	8	1	1	0	75/5	75/8	25/11	667/8

جدول 14- تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل فرعی مربوط به «عوامل دولتی»

عامل	توان تأثیرگذاری	ظرفیت تأثیرپذیری	شاخص محوریت
GFs1		667/8	667/8
GFs2	667/8	0	667/8

جدول 15 -نظرات خبرگان و ماتريس قدرت ارتباطات بين عوامل فرعی مربوط به «ویژگیهای محصول»

ارتباط		خیلی زیاد	زیاد	متوسط	کم	خیلی کم	L	m	u	نمره
از	به
PFs1	PFs2	0	3	8	0	0	5/3	25/6	9	25/6
PFs1	PFs3	0	1	10	0	0	3	75/5	5/8	75/5
PFs2	PFs3	0	6	5	0	0	25/4	7	75/9	7

جدول 16- تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل فرعی مربوط به ««ویژگیهای محصول»

عامل	توان تأثیرگذاری	ظرفیت تأثیرپذیری	شاخص محوریت
PFs1	12	0	12
PFs2	7	25/6	25/13
PFs3	0	75/12	75/12

جدول 17- نظرات خبرگان و ماتريس قدرت ارتباطات بين عوامل اصلی موفقیت کنسرسیوم‌های صادراتی بخش خصوصی

ارتباط		خیلی زیاد	زیاد	متوسط	کم	خیلی کم	L	m	u	نمره
از	به
FCMs	EOP	0	6	5	0	0	25/4	7	75/9	7
	ES	2	8	1	0	0	75/5	5/8	75/10	417/8
	TFs	6	5	0	0	0	7	75/9	11	5/9
	PFs	0	3	8	0	0	5/3	25/6	9	25/6
EOP	CB	0	2	9	0	0	25/3	6	75/8	6
EOP	PFs	1	8	2	0	0	25/5	8	5/10	958/7
CB	FCMs	0	7	3	1	0	25/4	7	75/9	7
ES	EOP	0	0	5	5	1	25/1	75/3	5/6	792/3
TFs	PFs	0	0	7	4	0	75/1	5/4	25/7	5/4
GFs	TFs	4	5	2	0	0	6	75/8	5/10	583/8

جدول 18- تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل اصلی موفقیت کنسرسیوم‌های صادراتی بخش خصوصی

عامل	توان تأثیرگذاری	ظرفیت تأثیرپذیری	شاخص محوریت
FCMs	167/31	7	167/38
EOP	958/13	792/10	75/24
CB	7	6	13
ES	792/3	417/8	208/12
TFs	5/4	083/18	583/22
GFs	583/8	0	583/8
PFs	0	708/18	708/18

نتایج نشان داد که «ویژگیهای اعضای کنسرسیوم» یکی از عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی است که شامل «تجارب اعضای کنسرسیوم»، «سهم صادراتی اعضای کنسرسیوم» و «قدرت تولید/تأمین اعضای کنسرسیوم» است. بهرهگیری از تجربیات اعضا به موفقیت زود هنگام کنسرسیومهای تازه تأسیس کمک میکند. برای استفاده از تجارب اعضا باید تلاش مناسب انجام شود. فرایند به کارگیری تجربه اعضا همیشه آسان نیست و گاهی ممکن است مشکلات غیر منتظرهای در این فرایند ایجاد شود. به عنوان مثال، تعارض میان اعضا هنگامی اتفاق میافتد که عضو باتجربه (تجربه در شناخت بازار) بیش از حد بر تجارب خود تأکید کند و در مقابل عضو کم تجربه بر اهمیت تکنولوژی و سایر ویژگیهای خود پافشاری کند. در چنین جوی موفقیت کنسرسیوم دچار سستی میشود. توجه به سهم بازار یک موضوع اساسی در موفقیت کنسرسیوم است. کنسرسیومهایی که متشکل از اعضای با سهم بازار صادراتی بالا هستند، احتمال موفقیت بیشتری دارند. این سهم بازار می‌تواند یک سطح اطمینان برای ورود به بازار باشد. همچنین سهم بازار مناسب نشاندهنده وجود اطلاعات بازار قوی است که این میتواند موفقیت کنسرسیومها را تسریع نماید. قدرت تولید یا تأمین اعضای کنسرسیوم نیز در تداوم موفقیت کنسرسیومها بسیار مؤثر است. این موضوع زمانی نمایان میشود که کنسرسیومها سهم بازار مناسب خود را به دست آوردهاند. در این هنگامی، کنسرسیومها برای رسوخ در بازارهای جدید یا افزایش قدرت در بازار نیازمند تقویت تولید یا تأمین محصولات و خدمات خود هستند. اگرچه قدرت تولید یا تأمین اعضای کنسرسیوم در حفظ سهم بازار مکتسبه نیز اثرگذار است.

«برنامه عملیاتی صادرات» به عنوان یکی از عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی شناسایی شد که شامل «شناخت بازارهای بالقوه صادراتی و ایجاد بانک اطلاعاتی مربوط به ویژگیهای آنها»، «مشاوره صادراتی در داخل و خارج از کشور»، «مشارکت در نمایشگاه‌های بینالمللی خارج از کشور»، «ایجاد شعب در بازارهای هدف»، «تبلیغات آنلاین کالاهای صادراتی» و «تعیین استراتژی صادراتی» است. اصلیترین هدف هر کنسرسیوم صادراتی، بیشینه نمودن سود در بازارهای خارج از مرزها است. بر اساس نظریه‌های اقتصادی، رسیدن به این امر به شدت به وضعیت تقاضای محصولات و خدمات در بازار هدف وابسته است. بنابراین، شناخت ویژگیهای طرف تقاضای محصول شامل مشتریان بالفعل و بالقوه، رشد تقاضاها در آینده و سایر عوامل مؤثر بر آن میتواند راهبرد آینده کنسرسیومها برای صادرات محصولاتشان را جهت دهد. با توجه به وسعت بازارهای بینالمللی و وجود برخی تفاوتهای عمده اجتماعی و اقتصادی در بین کشورهای مختلف، تدوین راهبردها و برنامههای عملیاتی نفوذ در بازار جهانی بدون گذر از برخی مراحل از جمله شناسایی بازارهای هدف محصول صادراتی، ارزیابی توان صادراتی و تصمیمگیری جهت توسعه صادرات از طریق ایجاد شعب، حضور در نمایشگاه‌های بینالمللی، شناسایی بازارهای هدف محصول صادراتی، تعیین راهبردهای بازاریابی از قبیل تبلیغات آنلاین یا مستقیم برای محصولات صادراتی امکانپذیر نخواهد بود.

«عامل تقویتکننده کنسرسیوم» یکی دیگر از عوامل شناسایی شده است که دارای عوامل فرعی «ایجاد فرهنگ کار تیمی به جای روحیه تکروی کارآفرینی»، «برندسازی مشترک و تقویت آن»، «همسانسازی کیفیت و ارتقای آن»، «ارزشآفرینی از طریق خدمات پس از فروش» و «قیمتگذاری رقابتی» است. فرهنگ کار تیمی لازمه توفیق در موفقیت کنسرسیومهای صادراتی است که با اهتمام هرچه بیشتر اعضای کنسرسیوم، همافزایی و توانمندسازی همه اعضا به وجود میآید. در ميان عواملی که میتوانند کنسرسیومهای صادراتی را به موفقیت نزدیک کنند، «برند مشترک و تقویتسازی آن» به چشم میخورد. برند مشترک موجب مي‌شود تا اعضای کنسرسیوم به سرمايه‌گذاري جديد و بسيار بالا نياز نداشته و زمينه‌هاي اعمال مديريت بازار را افزايش دهند. همچنین تقویت برند داراي ضوابط و شرايطي است كه كالاها و خدمات اعضاي كنسرسيوم بايد مطابق با مشخصات كيفي طراحي شده باشد. به عبارتي، اگر كنسرسيوم بخواهد از اهرم برند در بازار استفاده كند و به پايداري آن در بازار و نيز ايجاد تأثير مطلوب در مشتريان دست يابد، بايد مشخصات کیفی محصولات را طراحي و همسانسازی آن در محصولات و خدمات را مبناي تصميم‌گيري قرار دهد. کنسرسیومها به این مهم دست یافتند که ارائه خدمات پس از فروش نه یک امتیاز بلکه یک ضرورت برای ورود به بازارهای بینالمللی است. در این قالب، کنسرسیومها سعی می‌کنند به مشتریان بازار به دید بلند‌مدت نگاه کنند، زیرا میدانند که مشتریان همیشگی، خود می‌توانند یک تبلیغ فوق‌العاده مؤثر باشند. وجود مشتریان وفادار نیازمند خدمات پس از فروش است. خدمات پس از فروش بخش مهمی از رقابت غیر قیمت است. این خدمات از طریق ارزشآفرینی می‌تواند روشی برای تشویق مردم به خرید محصول باشد و حتی می‌توان از آن برای توجیه قیمت بالاتر برای کالای مناسب استفاده کرد. خدمات پس از فروش بر شهرت بلندمدت شرکت مؤثر است و می‌تواند بر فروش‌های آینده به منظور افزایش سهم بازار در بازارهای فعلی تأثیرگذار باشد. از آنجا که قیمت‌گذاری، یکی از تصمیمات استراتژیک کنسرسیومها محسوب می‌شود، حیطه‌ی گسترده‌ای دارد و از این طریق، کنسرسیومها اهداف خاصی را دنبال می‌کنند. در یک نگاه، اهداف قیمت‌گذاری در کنسرسیومها را می‌توان به دو دسته‌ کمی و کیفی تقسیمبندی کرد. اهداف کمی موضوعاتی از قبیل میزان سود، فروش، سهم بازار و میزان پوشش هزینه‌ها را شامل می‌شود که به راحتی قابل اندازه‌گیری هستند. در مقابل، اهداف کیفی بیشتر در ارتباط با مشتریان، رقبا، توزیعکنندگان، بقای کنسرسیوم و دستیابی به اهداف و مسئولیت‌های اجتماعی است و به سادگی قابل اندازهگیری نیستند. همچنین، با توجه به افق زمانی می‌توان اهداف قیمت‌گذاری را به دو دسته بلندمدت و کوتاه‌مدت تقسیم کرد، اما باید به این نکته توجه داشت که تأکید بیش از حد بر دستیابی به اهداف کوتاه‌مدت، در بسیاری از موارد، اهداف بلندمدت را دچار خطر می‌کند. تقسیم‌بندی اشاره شده تا حدودی میزان پیچیدگی این تصمیم را مشخص می‌کند، زیرا که کنسرسیومها در تصمیمات مربوط به قیمت‌گذاری، در یک زمان چندین هدف را دنبال می‌کنند که در برخی موارد، تضاد این اهداف با یکدیگر، پیچیدگی بیشتر این تصمیم‌گیری را به دنبال دارد. به عنوان مثال، اگر هدف از قیمت‌گذاری، افزایش سودآوری یا فروش باشد، ممکن است در تضاد با هدف مسئولیت‌های اجتماعی قرار گیرد. به طور کلی، برخی از اهداف قیتگذاری شامل افزایش سود، افزایش فروش، افزایش سهم بازار، افزایش میزان بازگشت سرمایه، ایجاد تمایز در قیمت، ارضای نیازمندی‌های توزیعکنندگان، ایجاد ثبات قیمت در بازار، ایجاد روند فروش پایدار، ایجاد مانع برای ورود رقبای جدید، حفظ مشتریان فعلی، تعیین قیمت‌های منصفانه برای مشتریان و حفظ بقای کنسرسیوم در بلندمدت می باشد.

«شناخت حمایتهای صادراتی» یکی از مهمترین عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی است که شامل «آگاهی و استفاده از حمایتهای سازمانهای دولتی»، «آگاهی و استفاده از حمایتهای مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌های صادراتی» و «آگاهی و استفاده از شبکههای خصوصی و دولتی خارج از کشور» است. مراکز رشد و شتابدهندهها بهترين ساختار براى تسهيل تجارىسازى، صادرات و ارزآوری محصولات و خدمات کسب و کارهای کوچک هستند. یکی از ویژگیهای منحصر به فرد اینگونه مراکز، ایجاد شبکهای از کسب و کارهای کوچک برای به اشتراکگذاری توان و ظرفیت تولیدی و تأمین، منابع و اطلاعات بازارها برای ورود به بازارهای بینالمللی است. یکی از مهم‌ترین رسالت‌های اتاق بازرگانی استفاده بیشتر از امکانات و مزیت‌های نسبی داخل کشور برای رشد و توسعه کنسرسیومها و کسب درآمدهای ارزی از صادرات محصولات تولید شده در داخل است. اتاق‌های بازرگانی با برداشتن موانع و توانمندکردن ارتباطات بین‌المللی باید شرایط را برای کنسرسیومها مهیا کنند. بی‌شک این مهم امکان‌پذیر نمی‌شود مگر آنکه دولت، کنسرسیومها و تشکل‌های صنفی و صنعتی با تدوین برنامه‌هایی مشخص و کارآمد در کنار هم قرار گیرند.

نتایج تحقیق نشان داد که «عوامل فراملی» به عنوان یکی از مهمترین عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی در نظر گرفته شد که دربرگیرنده عوامل فرعی «به کارگیری سرمایهگذاریهای خارج از کشور»، «گواهینامه استانداردهای بینالمللی»، «تشکیل تیم ارتقای تجارت جهانی» و «به کارگیری منابع انسانی متخصص خارج از کشور» است. یکی از راهکارهای اساسی در زمینه حمایت از کنسرسیومهای صادراتی، توجه به سرمایه‌گذاری‌های خارجی است. بدیهی است که سرمایهگذاری خارجی میتواند منجر به انتقال تکنولوژی و دانش فنی، بهبود روشهای مدیریت و بازاریابی، آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی، دسترسی به بازارهای صادراتی و تقویت تجارت جهانی شود. تحقق سرمایه‌گذاری خارجی الزاماتی دارد که از آن جمله میتوان به بهبود فضای کسب و کار، اصلاح یا حذف قوانین دست و پاگیر اقتصادی، ثبات سیاستهای اقتصادی و سیاسی، تقویت سیستم مالی کشور، کاهش فساد اقتصادی و ... اشاره کرد. اخذ گواهینامه استانداردهای بین المللی، مزایای اقتصادی، اجتماعی و فناوری را به همراه دارد. این استانداردها به هماهنگسازی ویژگیهای فنی کالاها و خدمات کمک کرده، صنایع را کاراتر ساخته و موانع فنی در تجارت بینالمللی را از میان بر میدارند. استانداردهای بین المللی از طریق ابزارهای راهبردی و دستورالعملهای پیشنهادی به کنسرسیومها در مواجهه با برخی چالشها کمک میکنند. این استانداردها مزایای مختلفی از قبیل کاهش هزینهها، افزایش رضایت مشتریان، دسترسی به بازارهای جدید، سهم افزایش یافته بازار و مزایای دوستدار محیط زیست را برای کنسرسیومهای صادراتی به همراه دارد. به عبارتی، انطباق با این استانداردها، مصرفکنندگان را نسبت به ایمنی، کارایی محصولات و دوستدار محیط زیست بودن آنها مطمئن میسازد.

«عوامل دولتی» دیگر عامل شناسایی شده است که شامل «تلاش برای ایجاد همکاری بین نهادهای تجاری کشورهای طرف معامله» و «تأمین مالی از طریق اوراق بهادار صادرات محور» است. نهادهای تجاری دولتی و خصوصی در کشورهای طرف معامله میتوانند بسیاری از موانع تجاری بینالمللی را حذف کنند و با وضع قوانین جدید، از کنسرسیومهای صادراتی حمایت کنند. این نهادها همواره میکوشند تا اختلافهای ناشـی از تفـاوت قـوانین هر دو کشور را به حداقل برسانند و امنیـت اقتصادی، تجاری و حقـوقی لازم بـرای فعالیـت کنسرسیومها و بازرگانان را تـأمین کننـد. بازار سرمایه می‌تواند با طراحی و پیاده‌سازی ابزارها و نهادهای مالی متنوع به جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی برای امر صادرات کمک شایانی کند. انتشار انواع اوراق بهادار ارزی و همچنین تأسیس صندوق‌های پروژه بینالمللی می‌تواند راهکارهایی جهت جذب منابع داخلی و خارجی و هدایت آنها به سمت کنسرسیومهای صادراتی تلقی شود که با اهتمام سازمان بورس و اوراق بهادار میسر خواهد شد.

نتایج حاکی از آن است که «ویژگیهای محصول» یکی از عوامل اصلی موفقیت کنسرسیومهای صادراتی است که شامل «بهبود کیفیت محصولات موجود»، «توسعه محصولات جدید» و «بستهبندی جذاب» است. کیفیت باید یکی از مهم ترین مولفههای محصولات و خدمات کنسرسیومهای صادراتی در نظر گرفته شود، زیرا که کنسرسیوم‌ها نمیتوانند روی محصول یا خدمت فاقد کیفیت توفیقی کسب کنند، به نحوی که بهبود کیفیت می‌تواند برخی از کمبودهای قیمتگذاری، توزیع و ترفیع محصول را کاهش دهد. کنسرسیومهای صادراتی به منظور ورود به بازارهای جدید به استراتژی توسعه محصول جدید توجه میکنند. توسعه محصول جدید همچنین میتواند سهم بازار کنسرسیومها در بازارهای فعلی را نیز ارتقا دهد. کنسرسیومهای صادراتی از بستهبندی جذاب برای بهتر کردن کیفیت محصولات خود و جذب مشتری بیشتر استفاده میکنند. طراحی بسته بندی محصولات اگر با خلاقیت و تنوع بالا همراه باشد، میزان فروش محصول و سهم بازار کنسرسیومها را به حداکثر میرساند. همچنین، اضافه کردن توضیحات و نوشته روی بستهبندی محصولات و استفاده از تصاویر مرتبط با آن، تنوع در رنگ و شکل بستهبندی به رضایت بیشتر مشتریان کمک میکند و برندسازی را برای کنسرسیومها به همراه دارد.

در ادامه با توجه به اطلاعات گردآوري شده در مراحل قبلي و تشكيل ماتريس رابطه بين عوامل فرعی و ماتريس رابطه نهايي بین عوامل اصلی ميتوان مدل گرافيكي نقشه شناختی فازي را طراحی نمود. برای هر كدام از عوامل اصلی، یک عامل فرعی مشخص می شود كه بهصورت مستقيم با عامل اصلی خود مرتبط شده است. اين عامل فرعی، عاملی است كه از ديدگاه افراد خبره شاخص محوریت بیشتری نسبت به سایر عوامل فرعی دارد و نقش بهسزایی را در روابط ایجاد شده ایفا میکند. شکل 2، مدل گرافیکی نقشه شناختی فازی برای عوامل اصلی موفقیت کنسرسیوم‌های صادراتی بخش خصوصی در صنایع ایران را نشان می دهد .همانطور كه در شکل 1 ملاحظه میگردد، روابط بین 7 عامل اصلی شناسایی شده به این صورت می باشد كه عوامل مختلف با ضرايب مختلفي بر يكديگر تأثيرگذار هستند. همچنین، عوامل فرعی مربوط به هر عامل اصلی با ضرايب مختلف بر یکدیگر تأثیر میگذارند. عامل فرعی مربوط به هر عامل اصلی که دارای بالاترین شاخص محوریت است، مهمترین عامل فرعی است که به عنوان رابط آن دسته از عوامل فرعی با نقشه شناختی فازی در نظر گرفته شده است. عوامل فرعی «تجارب اعضای کنسرسیوم» با شاخص محوریت 125/17 (مربوط به ویژگیهای اعضای کنسرسیوم)، «شناخت بازارهای بالقوه صادراتی و ایجاد بانک اطلاعاتی مربوط به ویژگیهای آنها» با شاخص محوریت 417/42 (مربوط به برنامه عملیاتی صادرات)، «برندسازی مشترک و تقویت آن» با شاخص محوریت 042/30 (مربوط به عامل تقویتکننده کنسرسیوم)، «آگاهی و استفاده از شبکههای خصوصی و دولتی خارج از کشور» با شاخص محوریت 167/17 (مربوط به شناخت حمایتهای صادراتی)، «بهکارگیری سرمایه‌گذاریهای خارج از کشور» با شاخص محوریت 5/21 (مربوط به عوامل فراملی)، «تلاش برای ایجاد همکاری بین نهادهای تجاری کشورهای طرف معامله» و «تأمین مالی از طریق اوراق بهادار صادرات محور» هر دو با شاخص محوریت 667/8 (مربوط به عوامل دولتی)، «توسعه محصولات جدید» با شاخص محوریت 25/13 (مربوط به ویژگیهای محصول) دارای بالاترین شاخص محوریت بین عوامل مرتبط با خود هستند و باید مورد توجه ویژهای قرار گیرند.

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

طبق مطالعات پیشین در حوزه کنسرسیومهای صادراتی و سیستم استنتاج فازی، شکاف های خاصی کشف شد. اولاً، نیاز به مدلسازی متغیرهای کیفی در زمینه کنسرسیومهای صادراتی، به ویژه هنگامی که علل مشکلات به ابهام عوامل اصلی موفقیت و عدم دقت در آنها ردیابی میشوند، احساس میگردد. ثانیاً، استفاده صریح از یک چارچوب پشتیبان تصمیم بر اساس منطق فازی که به شکل سیستم استنتاج فازی است، کمتر به چشم میخورد. در نهایت، بررسی عملکرد کنسرسیومهای صادراتی از دیدگاه جامع که ساختار اصلی اثر و الگوهای رفتاری عوامل اصلی موفقیت را به تصویر بکشد، ضروری به نظر میرسد. ادبیات فعلی درباره کنسرسیومها عمدتاً بر مفاهیم بازار و شیوههای صادراتی متمرکز است و روش های تجزیه و تحلیل بر اساس اصول معمولی است که موفقیت حاصله از آنها بیشتر مدیون توانایی متخصصان بازاریابی است تا یک رویکرد سیستماتیک و سازمان یافته برای حل مسأله که توسط مهندسان صنایع قابل ارائه است. از سوی دیگر، تحقیقات جاری در خصوص اجرای رویکرد منطق فازی ساده نیست، به ویژه هنگامی که نیازمند یکپارچهسازی چندین متغیر کیفی و نرم و تعیین روابط بین آنها هستیم. بنابراین، این مطالعه تلاش کرد تا از قوانین منطقی فازی در چارچوب یک سیستم استنتاج فازی برای نمایش سطح عملکرد کنسرسیومهای صادراتی استفاده کند. در یک مقایسه بین مطالعه حاضر نسبت به سایر مطالعات در این مطالعه به طور کلی ویژگی اعضای کنسرسیوم از حیث کلیدی ترین و تأثیرگذارترین عامل شناسایی شده است. همچنین، برنامه های عملیاتی صادرات، عوامل فرهنگی و ویژگی های محصول تبیین شده اند. بنابراین، این تحقیق برخلاف تحقیق عموزاد مهریجی و رضوی (21) که فقط راهبردی برای توسعه کنسرسیوم های صادراتی وضع کرده اند، تأثیرگذارترین عوامل به همراه شاخص های محوری تعیین شده اند. همچنین، در مطالعه فرته و الیویرا (19) به شناسایی عوامل و در مطالعه احمدی (23) به شناسایی و اولویت بندی عوامل تعیین کننده صادرات پرداخته شد هاست. این در حالی است که در مطالعه حاضر علاوه بر مشخص کردن عوامل از طریق یک مطالعه عمیق، درجه اهمیت آنها نیز مشخص شده است. این تحقیق، از لحاظ کلی به مطالعه قیومی و همکاران (22) نزدیک است. در هر دو مطالعه علاوه بر شناسایی عوامل، درجه اهمیت آنها نیز تعیین شده است. اما وجه تمایز این تحقیق با مطالعه قیومی و همکاران (22) در استفاده از یک موتور استنتاج فازی است که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته شده است. این موتور استنتاج فازی قادر خواهد بود که نتایج آن را به واقعیت نزدیک تر نماید. برای مطالعات آتی پیشنهاد میگردد که کنسرسیومهای صادراتی، نمایشگاههای بینالمللی در بازار هدف و نزدیک به فرهنگ بازار هدف برای حضور انتخاب کنند. این امر میتواند به تدوین استراتژیهای صادراتی کمک کند. همچنین توصیه میشود که از مشاوران صادراتی که به بازارهای هدف آَشنایی دارند و اطلاعات بازار مناسبی در اختیار دارند، استفاده گردد. از آنجا که اکثر کنسرسیومهای صادراتی در قیمتگذاری مشکل دارند، توصیه میشود که برای به دست آوردن سهم بازار مناسب در بازارهای بینالمللی مختلف از استراتژیهای قیمتگذاری متنوع استفاده نمایند. پژوهشگران ميتوانند با الهام از موضوع این تحقیق و تکنیکها و ابزارهای دیگر آماری و تصمیم‌گیری، به مطالعاتی از قبیل "طراحی مدل پویای یادگیرنده فازی بر اساس ترکیب پویایی سیستم و شبکه عصبی فازی" و "شناسایی اقدامات تابآوری مبتنی بر قابلیتهای پویا به منظور افزایش عملکرد کنسرسیوم های صادراتی" اقدام نمایند.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

در مطالعه حاضر فرمهای رضایت‌نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.

حامی مالی

این مقاله حامی مالی ندارد.

مشارکت نویسندگان

طراحی و ایده پردازی: پریسا شاه نظری شاهرضائی، فاطمه شمشیری، محمد فلاح و حامد کاظمی پور؛ روش‌شناسی و تحلیل دادهها: پریسا شاه نظری شاهرضائی، فاطمه شمشیری، محمد فلاح و حامد کاظمی پور؛ نظارت: پریسا شاه نظری شاهرضائی و نگارش نهایی: فاطمه شمشیری

تعارض منافع

بنا بر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

References

1. Rahman R, Shahriar S, Kea S. Determinants of exports: A gravity model analysis of the Bangladeshi textile and clothing industries. FIIB Business Review. 2019:8(3):229-44.

2. Das TK, Teng B-S. A resource-based theory of strategic alliances. Journal of management. 2000:26(1):31-61.

3. Wernerfelt B. A resource‐based view of the firm. Strategic management journal. 1984:5(2):171-80.

4. Antoldi F, Cerrato D, Depperu D. Export consortia in developing countries: successful management of cooperation among SMEs: Springer Science & Business Media: 2012.

5. Antoldi F, Cerrato D, Depperu D. SMEs export consortia and the development of intangible resources. Journal of small business and enterprise development. 2013:20(3):567-83.

6. Zou S, Stan S. The determinants of export performance: a review of the empirical literature between 1987 and 1997. International marketing review. 1998:15(5):333-56.

7. Ghauri P, Lutz C, Tesfom G. Using networks to solve export‐marketing problems of small‐and medium‐sized firms from developing countries. European Journal of Marketing. 2003:37(5/6):728-52.

8. Leonidou LC. An analysis of the barriers hindering small business export development. Journal of small business management. 2004:42(3):279-302.

9. Brito C, Silva SC. A methodological approach for the study of export grouping schemes. 2005.