ارتباط بین دستمزد و بهره‌وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران با رهیافت پانل فضایی

الموضوعات : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

منیره فریفته ¹ , محمود هاشمی تبار ² , امیر دادرس مقدم ³

1 - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
2 - استادیار اقتصاد کشاورزی دانشگا ه سیستان و بلوچستان
3 - استادیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه سیستان و بلوچستان

تاريخ الإرسال : 22 الأحد , ذو القعدة, 1444 تاريخ التأكيد : 10 الأربعاء , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 10 الأربعاء , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: آموزش, بخش کشاورزی, دستمزد, بهره‌وری نیروی کار, حداقل دستمزد,

ملخص المقالة :

در این پژوهش، ارتباط دستمزد و بهره‌وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران به عنوان یک جز تأثیرگذار بر رشد اقتصادی ایران مورد ارزیابی قرار ‘گرفت. این مطالعه برای دوره زمانی 1393 تا 1399 می‌باشد. با استفاده از روش‌ پانل فضایی مدلهای پژوهش برآورد شد. نتایج حاصل از این پژوهش عبارت است از: آزمون موران وجود وابستگی فضایی در تمام مدل‌ها را تأیید می‌کند.اثرات مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای حداقل دستمزد نیروی کار، آموزش و اشتغال در بخش کشاورزی مثبت و معنی‌دار شده است که دلالت بر وجود سرریزهای بین استانی در بخش کشاورزی ایران دارد.
پیشنهاد می‌شود بایستی در راستای افزایش تولیدات، آموزش، نیروی کار و حداقل دستمزد بخش کشاورزی دستمزد در بخش کشاورزی افزایش یابد و می‌توان با ارتقای بهره‌وری نیروی کار بخش کشاورزی باعث بهبود این شرایط شد و این امر از طریق برنامه ریزی جامع و بلند مدت به اجرا گذاشته شود. بنابراین دولت می‌تواند با همکاری ارگانهای مربوطه اقدام به آموزش روستاییان در جهت افزایش تولیدات و به کارگیری نیروهای تحصیل کرده و آموزش دیده بکند.

نص كامل:



ISSN (Print): 2008-6407 - ISSN (Online): 2423-7248

Research Paper

 

The relationship between wages and labor productivity in Iran's agricultural sector with the spatial panel approach

Abstract:

Received: Accepted:  PP:                         Doi:       Keywords: Spatial Econometric, Agriculture Sector, Labor Productivity, Wages

Abstract Introduction: In this research, the relationship between wages and labor productivity in Iran's agricultural sector was evaluated as an influencing factor on Iran's economic growth. Materials and Methods: This study is for the five-year period from 2014 to 2021, and its statistical information was prepared from Iran's Statistics Centers, Department of Labor and Social Welfare, National Productivity Organization of Iran, Macroeconomics Office of the country's Management and Planning Organization, and the Ministry of Agricultural Jihad. Research models were estimated by using combined data and appropriate methods of spatial econometrics. Findings: The results of this research are: Moran's test confirms the existence of spatial dependence in all models. In other words, the proximity of provinces has a positive effect on each other. The direct and indirect effects of minimum wage, education and employment variables in the agricultural sector have become positive and significant, which indicates the existence of inter-provincial spillovers in the agricultural sector of Iran. Conclusion: Also, in order to increase the production, training, labor force and minimum wage of the agricultural sector, the wage in the agricultural sector should be increased and these conditions can be improved by improving the productivity of the labor force of the agricultural sector and in this way comprehensive and long-term planning should be implemented. Therefore, the government can, with the cooperation of the relevant bodies, on a provincial or national level, train villagers to increase production and employ educated and trained personnel.

 

 

 

1.       3.

 

 

Use your device to scan and read the article online

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

itaton:

Extended Abstract

 

Introduction

Two key variables in the market are the wage and workforce productivity that have attracted the attention of economists at both micro and macro levels in economics, policy-making, and economic rationality. Investigations have shown that rules and regulations practiced in Iran’s labor market are based on labor force and word and are commonly operated traditionally. The agriculture sector has played a major role in Iran’s economy over recent decades. The low level of production in the agriculture sector is the main and most pressing problem Iran’s agriculture sector faces. One of the methods applied to increase agricultural products is to increase the area under cultivation using different technologies. The poor infrastructure, lack of technological awareness, marketing problems farmers face due to being far away from consumer product markets, the poor financial status of farmers and small areas of farming lands, lack of proper profitability in the agriculture sector, shortage of water and poor management are some significant non-institutional factors. Accordingly, the present study aims to investigate the relationship between wage and labor force productivity in Iran.

 

Materials and Methods

This is an applied study in terms of method, descriptive in terms of execution, and correlational in terms of the relationship between the variables. The present study has been conducted at a macro level and the data on variables used in the research model were extracted as annual time-series data from the Central Bank of the Islamic Republic of Iran, Ministry of Labor and Social Welfare, and Ministry of Agriculture Jihad. This study was conducted in East Azerbaijan Province, East Azerbaijan Province, Ardabil Province, Isfahan Province, Ilam, Bushehr, Tehran, Bushehr Province, Tehran Province, and Chaharmahal and Bakhtiari Province. Razavi Khorasan Province, North Khorasan Province, Khuzestan Province, Zanjan Province, Semnan Province, Sistan and Bluchestan Province, Fars, Qazvin Province, Qom Province, Kurdistan Province, Kerman Province, Kermanshah Province, Kohgiluyeh and Boyer Ahmad Province, Gokestan Province, Gilan Province, Lorestan Province. Mazandaran Province, Markazi, Hormozgan Province, Hamedan Province, Yazd Province in 2014-2019. We applied Hausman test to test if the model should be calculated using the fixed factor method or random factor method. The elements of the weight matrix are composed of the inverse distance between two areas or observations. Of course, there is a catch in this matrix, that is, we should raise the distance between the two areas to the power α before taking into consideration the inverse of matrix elements. In fact, this multiplication shows the speed at which the spatial relationship between the two areas or observations decreases along with the increase in distance.

Wij =

The values of α and c are selected completely experimentally, in this procedure the value α in will take some values ranging from 0.5 to 2.5 to modify the spatial weight matrix. Of course, the parameter α ranging from 0.5 to 2 does not have a large effect on the change in the final regression results. There are different methods to standardize the spatial weight matrix. In all methods, the standardized matrix is distinguished as =(wij) w̃ from the initial matrix w =(wij). Maximum likelihood estimation was used to estimate the relationship between wage and labor force productivity throughout the country. According to the classification presented by Elhorst and using some detection tests including Lagrange multiplier test, parent test, Moran test, and likelihood ratio test.

 

Findings

In this study, the spatial panel model has been estimated. The results show that minimum wage (lnmwg) has a positive and significant relationship with wage. McCurdy & O'Brian (2000) concluded that people tend to spend more on goods and services after receiving higher incomes. In fact, they estimated that if there is a 10% rise in the wage, the prices of goods will increase by about 0.3% to 2.16% which is consistent with the results of the present study. Training (Inedu) had a negative relationship with wage and the results of the present study indicated that the effect of training on wage was not significant. Of course, we can indicate that training has a positive effect on the wage of the labor force which is consistent with the results of the present study.Labor force productivity (Inemp) has a positive relationship with wages which is consistent with the results of the study by Ho and Pop (18) on the relationship between wage and labor force productivity where the results have indicated that wage and labor force productivity affect each other positively in the long run.The production of crops (Inefl) has a positive relationship with wage thus the increase in production will increase the production cost at each unit which leads agencies to greater use of advanced equipment to produce more over lesser working hours.According to the results, adjacency of provinces has a positive effect on each other, that is, there must be an interaction between training, labor force, and minimum wage in the agricultural sector that is the dependent variable in order to increase production so that these could complement their weaknesses and strengths and increase wage through greater synergy.

 

Discussion and Conclusion

The adjacency of provinces has a positive effect on each other, that is, there must be an interaction between training, labor force, and minimum wage in the agricultural sector that is the dependent variable in order to increase production so that these could complement their weaknesses and strengths and increase wage through greater synergy. The other important conclusion drawn from the calculation is that when spillover effects of the production of crops in a certain province on another province become considerable, this does not necessarily indicate the mutual high spillover of the latter province. The overall results in the agriculture sector indicated that higher productivity in the agriculture sector led to a higher wage. The agriculture sector in Iran mainly consists of small-holding systems. Accordingly, the agricultural activities are small in many cases where the employers themselves are the landowners. Since the agriculture sector is highly capable, it can create jobs for agriculture graduates through making job vacancies in different agriculture sectors thus making considerable a contribution to the development of the agriculture sector.

 

Ethical Considerations

Compliance with ethical guidelines

All subjects full fill the informed consent.

 

Funding

No funding

Authors' contributions

Design and conceptualization: Mahmood Hashemitabar and Amir Dadrasmoghadam; Methodology and data analysis: Amir Dadrasmoghadam and Mahmood Hashemitabar and Monireh Farifteh ;

Supervision: Amir Dadrasmoghadam and Mahmood Hashemitabar and Monireh Farifteh 

Conflicts of interest

The authors declared no conflict of interest

 

 

شاپا چاپی: 6407 -2008 - شاپا الکترونیکی: 2423-7248

مقاله پژوهشی

ارتباط بین دستمزد و بهره‌وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران با رهیافت پانل فضایی

 

 

تاریخ دریافت:  تاریخ پذیرش: شماره صفحات:                        Doi:   واژه­های کلیدی: بخش کشاورزی، بهره‌وری نیروی کار، دستمزد، حداقل دستمزد، آموزش.

چکیده مقدمه و هدف:  در این پژوهش، ارتباط دستمزد و بهره‌وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران به عنوان یک جز تأثیرگذار بر رشد اقتصادی ایران مورد ارزیابی قرار ‘گرفت. مواد و روش­ها: . این مطالعه برای دوره زمانی 1393 تا 1399 می‌باشد که اطلاعات آماری آن از مراکز آمار ایران، اداره کار و رفاه اجتماعی، سازمان ملی بهره‌وری ایران و دفتر اقتصاد کلان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و وزارت جهاد کشاورزی تهیه گردید. با استفاده از روش‌ پانل فضایی مدلهای پژوهش برآورد شد.  یافته­ها: نتایج حاصل از این پژوهش عبارت است از: آزمون موران وجود وابستگی فضایی در تمام مدل‌ها را تأیید می‌کند. به عبارت دیگر مجاورت استان‌ها بر یکدیگر تأثیر مثبت دارد. اثرات مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای حداقل دستمزد نیروی کار، آموزش و اشتغال در بخش کشاورزی بر دستمزد بخش کشاورزی ایران تاثیر مثبت و معنی‌دار داشته است که دلالت بر وجود سرریزهای بین استانی در بخش کشاورزی ایران دارد.  بحث و نتیجه­گیری: پیشنهاد می‌شود با افزایش حداقل دستمزد در بخش کشاورزی و ارتقای بهره‌وری نیروی کار بخش کشاورزی ایران از طریق برنامه ریزی جامع و بلند مدت به اجرا گذاشته شود زیرا از فاکتورهای اصلی در دستمزد بخش کشاورزی ایران در مدل پژوهش حاضر بوده است. بنابراین دولت می‌تواند با همکاری ارگانهای جهاد کشاورزی و وزارت کار و تعاون مربوطه به صورت استانی یا کشوری اقدام به آموزش روستاییان در جهت افزایش تولیدات و به کارگیری نیروهای تحصیل کرده و آموزش دیده همت نماید.

 

 

 

از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

دستمزد و بهره وری نیروی کار دارای رابطه ای دوطرفه می باشد در واقع دستمزد منعکس‌کننده بهره‌وری نیروی کار هست. در تمامی جوامع انحرافات دستمزد و بهره وری نیروی کار از یکدیگر موجب به وجود آمدن عدم کارایی اقتصادی و کاهش اشتغال می شود؛ توجه نکردن به ارتباط مهم بین این دو متغیر به‌عنوان یک اصل پذیرفته‌شده است که می‌تواند منشأ بیشتر عدم تعادل‌ها در بازار کار و کل اقتصاد قرار بگیرد (31).

یکی از هدف‌های مهم در بخش های اقتصادی ارتقاء دادن بهره‌وری نیروی کار می‌باشد و شناسایی عوامل تأثیرگذار همواره از سوی اقتصاددانان مورد تأکید بوده است. در اقتصاد ایران همواره تحولات بازار کار و بهره‌وری نیروی کار متناسب با حقوق و دستمزد نبوده و شکاف این دو عامل سبب شده که با گذشت زمان سهم عامل نیروی کار در ساختار هزینه بنگاه افزایش پیدا کند؛ و این در شرایطی می‌باشد که بهره‌وری نیروی کار رشد کمی داشته و شکاف دستمزد و بهره وری نیروی کار نشان‌دهنده تناسب نداشتن این دو متغیر در تصمیم‌گیری سازمان در استخدام و اخراج نیروی کار می‌شود (25 و 6). از سوی دیگر بخش کشاورزی در اقتصاد ایران در طی چند دهه گذشته نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا کرده است و حتی شکوفایی و ظرفیت‌های جدید را در شرایط بسیار نامساعد اقتصادی عرضه کرده است. پیش‌شرط نیاز اساسی توسعه اقتصادی کشور توسعه بخش کشاورزی می‌باشد تا زمانی که در این بخش موانع توسعه برطرف نگردد، بخش‌های دیگر به شکوفایی و رشد و توسعه دستیابی پیدا نخواهند کرد (29). با افزایش تولید بخش کشاورزی، درآمد کشاورزان افزایش می‌یابد و تفاوت دستمزد بین شهر و روستا کاهش می‌یابد و در نهایت منجر به کاهش مهاجرت از روستا به شهر می‌شود (27).

 یکی از متداول‌ترین سیاست‌هایی که برای تقویت نیروی کار در برخی از کشورها از جمله کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار گرفته است، ارتباط مستقیم سطح دستمزد و بهره‌وری نیروی کار است. طبق گزارش سازمان جهانی در سال2020 اروپایی‌ها 5/2 برابر ایرانی‌ها کار مفید انجام می‌دهند و به طور میانگین 28 ساعت در هفته کار مفید انجام می‌دهند اما در ایران این رقم 11 ساعت در هفته می‌باشد. یه علارت دیگر نداشتن دستمزد کافی از مهمترین دلیل پایین آمدن کارایی نیروی کار ایران می‌باشد (36). با وجود دستمزدهای انعطاف‌پذیر که با تغییر در سطح بهره‌وری تغییر می‌کنند؛ بنگاه‌ها سطح اشتغال و دستمزد را به طریقی تعدیل می‌کنند که کارایی در تولید برقرار شود. همان‌گونه که پایین بودن سطح دستمزد نسبت به بهره‌وری نیروی کار، سبب کم شدن انگیزه نیروی کار و عدم سرمایه گذاری در جهت بهبود سرمایه انسانی می‌شود. اگر دستمزد در سطح بالاتری از سطح بهینه باشد نیز منجر به افزایش هزینه متوسط هر واحد نیروی کار می‌شود و همچنین باعث کاهش انگیزه سرمایه گذاری و در نتیجه سبب ایجاد تورم و افزایش بیکاری و به دنبال آن، کاهش قدرت رقابت پذیری محصولات می‌شود (20). بنابراین اصلاح مکانیسم تعیین دستمزد به عنوان تأثیرگذارترین عامل تقویت سرمایه انسانی، افزایش سرمایه گذاری و ایجاد رشد اقتصادی امری ضروری به نظر می‌رسد (20). نحوه تعیین دستمزد و ارتباط آن با بهره‌وری، فرآیند پیچیده‌ای است که سبب ظهور نظریات متفاوتی شده است. طبق نظریات کلاسیک‌ها، بهره‌وری بر دستمزد تأثیرگذار بوده و تغییرات بهره‌وری باعث تغییرات در دستمزدها می‌شود. طبق نظریات کلاسیک‌ها، در شرایط رقابت کامل و حاکمیت مکانیسم بازار، بنگاه‌ها تا زمانی نیروی کار را استخدام می‌نمایند (با فرض آنکه تنها یک عامل تولید باشد) که هزینه تولید برابر با دستمزد پرداختی به تولید نهایی نیروی کار باشد. از آنجایی که هزینه نهایی با قیمت محصول برابر است استخدام تا جایی ادامه می‌یابد که تولید نهایی نیروی کار برابر با دستمزد واقعی شود. بنابراین افزایش بهره‌وری سبب افزایش استخدام و در نتیجه افزایش دستمزدها می‌شود. بر طبق تمامی نظریه‌های دستمزد، بهره‌وری تحت تأثیر نظام دستمزد پرداختی بنگاه‌ها می‌باشد (23). حال به تعدادی از مطالعات داخلی و خارجی صورت گرفته بر ارتباط و تاثیر گذاری این دو متغیر اشاره شده است: 

آل عمران و آل عمران (4) به اثرپذیری دستمزدها و بهره‌وری نیروی کار در ایران پرداخته‌اند. نتایج نشان داد که در بلند مدت، افزایش هر کدام از این متغیرهای متوسط بهره‌وری نیروی کار، سطح حداقل دستمزد، تحصیلات نیروی کار و میزان اشتغال نیروی کار باعث افزایش سطوح متوسط دستمزد می‌­گردد. افروزنیا و توکلی (1) دریافتند که در سال‌های اخیر شاخص بهره­وری نیروی کار در ایران به دلیل تحمیل تحریم‌های اقتصادی نزولی بوده است و اگر تحریم‌های اقتصادی رفع شوند، روند بهره‌وری نیروی کار ایران بهتر خواهد شد. کراری و آرسونگور (19) به بررسی تأثیر متغیرهای بهره‌وری و بیکاری به همراه آموزش و تورم بر نرخ دستمزد در ایران طی سال‌های 1395-1350 با استفاده از الگو تصحیح خطا پرداختند. نتایج نشان که متغیرهای نرخ تورم، بهره‌وری و آموزش دارای تأثیر مثبت و معنی‌داری هستند و افزایش آموزش به همراه افزایش بهره‌وری موجب افزایش دستمزد نیروی کار می‌‍‌شود و بیکاری تأثیر منفی و کاهنده بر میزان دستمزد نیروی کار دارد. نرخ بیکاری نیز تأثیر منفی و معنی‌دار در کوتاه مدت بر نرخ دستمزد دارد. عاقلی (3) عوامل موثر بر بهره‌وری نیروی کار در معادن ایران در بازه زمانی 1396-1362 با استفاده از آزمون هم‌انباشتگی یوهانسون-یوسلیوس ‌پرداختند. نتایج نشان داد که سهم شاغلان ماهر، مالکیت خصوصی بر معادن، سرمایه سرانه، دستمزد و حقوق، بر بهره‌وری نیروی کار در معادن تاثیر مثبت دارند. نایاک و پاترا (26) در پژوهشی با عنوان رابطه دستمزد و بهره‌وری نیروی کار در صنایع تولیدی کشور هند در بازده زمانی 2009-1999 پرداخته‌اند. نتایج نشان داد که همبستگی مثبت بین دستمزد و بهره‌وری نیروی کار وجود دارد. داس (10) به بررسی رابطه دستمزد و بهره‌وری نیروی کار در صنایع تولیدی هند در بازده زمانی 2014-1998 پرداخته‌اند. نتایج نشان داد که رابطه علی بین دستمزد و بهره‌وری نیروی کار وجود ندارد. هرمن (17) به موضوع بهره‌وری و دستمزد در صنایع رومانی در دوره 2008-2016 پرداختند و نتایج نشان می‌دهد که بهره وری نیروی کار و دستمزد در صنایع رومانی رابطه مثبت دارند و سطح بالای دستمزد در برخی از زیرمجموعه های تولیدی می‌تواند عمدتاً با سطح بالای بهره‌وری نیروی کار رابطه داشته باشد. ترنوفسکی و همکاران (33) به تجزیه و تحلیل رابطه بین حداقل دستمزد و بهره وری نیروی کاردر دو گروه کشورهای غیر اتحادیه اروپا (مقدونیه شمالی، آلبانی و صربستان) و کشورهای عضو اتحادیه اروپا (بلغارستان، رومانی و کرواسی) پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که در گروه اول، کشورها رابطه‌ مثبت بین حداقل دستمزد قانونی و بهره‌وری نیروی کار وجود دارد. برعکس، این رابطه در کشورهای گروه دوم منفی است. 

با توجه به مطالعات انجام شده در داخل و خارج کشور مشخص شد که رابطه تنگاتنگی بین دستمزد و بهره‌وری نیروی کار وجود دارد و این دو متغیر درجهت گیری بنگاه‌ها یا سازمان‌ها نقش اساسی را ایفا می‌کنند. لذا در پژوهش حاضر به دنبال بررسی اثر پذیری دستمزد از بهره‌وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران با رهیافت پانل فضایی در دوره زمانی 1393 تا 1399 است. نوآوری این پژوهش به بررسی اثر بهره‌وری بر دستمزد در بخش کشاورزی ایران با توجه به اثرات مستقیم و غیر مستقیم در مدل‌های پانل فضایی است که از این منظر نسبت به مطالعات گذشته نوآوری دارد. در ادامه روش تحقیق و روش اقتصاد سنجی فضایی نیز تشریح شده است. در بخش سوم یافته‌های تحقیق و تحلیل نتایج و سپس جمع‌بندی نتایج و پیشنهادات بیان شده است.

 

روش شناسی

ویژگی اصلی این پژوهش توجه به عامل فضایی در کنار دیگر عوامل ساختاری در الگو است. درواقع الگو‌های اقتصادسنجی فضایی نشان می‌دهند که چگونه دستمزد در منطقه‌ای، علاوه بر متغیرهای پایه‌ای الگو مربوط به آن منطقه، تحت‌تأثیر تغییرات دستمزد در سایر مناطق قرار می‌گیرد. برای این منظور، در این پژوهش براساس الگوی متعارف اقتصادسنجی با افزودن اثر انتشار فضایی بر دستمزد بخش کشاورزی در استانهای ایران و با لحاظ ماتریس وزن‌های فضایی صورت گرفته است. ازآنجاکه فاصله و موقعیت جغرافیایی مناطق بر دستمزد بخش کشاورزی تأثیرگذار است و لحاظ‌نکردن اثر فضایی ممکن است نتایج تورش‏داری به همراه داشته باشد، در این پژوهش برای بررسی تأثیر بهره‌وری بر دستمزد بخش کشاورزی در استانهای ایران از روش اقتصادسنجی فضایی استفاده شده است. خود همبستگی فضایی پدیده‌ای می‌باشد که در داده‌های نمونه‌ای که دارای عنصر مکان یا منطقه می‌باشد ایجاد می‌شود. یعنی مشاهدات مربوط به منطقه i به مشاهدات دیگر در منطقه‌های j وابسته می‌باشد. مسئله وابستگی می‌تواند میان چندین مشاهده رخ بدهد به‌ گونه ای که i می‌تواند هر مقداری از i=1,….,n را اختیار کند. لذا انتظار می‌رود که داده‌های نمونه‌ای مشاهده‌شده در یک نقطه‌ از فضا به مقادیر مشاهده‌شده در منطقه‌های دیگر وابسته می‌باشد (16). به عنوان مثال متغیر دستمزد در منطقه‌ای مانند i صرفا تحت تأثیر عوامل درون همان منطقه i نمی‌باشد، بلکه عوامل دیگری تحت تاثیر وابستگی فضایی که ناشی از مجاورت این منطقه با دیگر مناطق است و همچنین بعد فاصله این منطقه با دیگر مناطق بر متغیر دستمزد در منطقه i نیزدخیل می‌باشد (5). برای استفاده از الگو‌های فضایی، آزمون موران¹ استفاده می‌گردد. یعنی در صورت توجه نکردن به خودهمبستگی فضایی داده‌ها، الگو پژوهش به برآورد ناسازگار و ناکارا تبدیل می‌گردد. این آزمون از طرف کلیف و اورد (1972) بر اساس شیوه موران در سال (1950) جهت تشخیص خودهمبستگی فضایی مانده‌ها ارائه شد. آماره این آزمون به‌صورت رابطه(1) می‌باشد:

I =

(1)

که در آن w ماتریس وزنی S = و جمله اخلال برابر βe = y - x می‌باشد. (24). که مدل وقفه خطای فضایی در این قسمت توضیح داده شده است. در مدل وقفه خطای فضایی با اعمال کردن محدودیت در معادله Y=ρw2 Y+ Xβ+u به‌صورت w1=0 یک مدل رگرسیون با خودهمبستگی فضایی در جملات اخلال به‌صورت رابطه (2) حاصل می‌گردد:

Y=Xβ+u U=φw2 u+ε ε~N(., σ2ln)

(2)

که Y یک بردار n×1 از متغیر وابسته X و نشان‌دهنده ماتریس n×k متغیرهای توضیحی است. w ماتریس وزنی فضایی و پارامتر φ ضریب خطاهای همبسته فضایی است (24). در مدل خطای فضایی (SEM) اثر انتشار فضایی از طرف اجزای اخلال صورت می‌گیرد. تخمین معادلات فضایی به روش‌های حداکثر درستنمایی، شبه حداکثر درستنمایی، متغیرهای ابزاری و  GMM² انجام می‌گردد. تخمین مدل‌های فضایی نباید به شیوه حداقل مربعات انجام بگیرد چون باعث تخمین ناسازگار از پارامترهای رگرسیون می‌شود ولی تخمین به روش حداکثر درستنمایی برای مدل‌های فضایی سازگار می‌باشد (7). یکی از مشکلاتی که در الگوسازی اقتصادسنجی فضایی وجود دارد، تشکلیل ماتریس‌های وزنی فضایی است. ساخت ماتریس وزن­های فضایی برای اینکه مدل اقتصادسنجی به‌خوبی برازش شوند، ضروری است (32). به این معنی که در حقیقت با هر بار تخمین زدن الگوهای فضایی با ماتریس‌های متفاوت، نتایج مختلفی بدست می‌آید. می‌توان با تخمین‌های مکرر ماتریس‌های وزنی متفاوت، به یک ماتریس وزنی قابل‌اعتماد دست‌ پیدا کرد. اگر یک پژوهشگر از ماتریس وزنی فضایی که نامناسب باشد برای تحقیقاتش استفاده نماید نتایج یا ضرایب، الگو اریب بسیار شدیدی خواهد داشت. لذا باید از یک ماتریس مناسب الگو و نمونه داده‌ها استفاده گردد. (32). در واقع به شکل کلی می‌توان به این صورت بیان کرد که وزن‌های فضایی برای محاسبات همبستگی فضایی بسیار ضروری می‌باشد. یعنی در صورت نزدیکی بین دو منطقه یا مشاهده، همبستگی فضایی بیشتر می‌‌گردد. بنابراین در روش این پژوهش به نحوه ساخت ماتریس مسافت پرداخته می‌شود. عنصرهای ماتریس وزنی از معکوس مسافت بین دو منطقه یا مشاهده تشکیل‌شده است. ضریب α نشان می‌دهد که با چه سرعتی ارتباط فضایی بین دو منطقه یا مشاهده با افزایش مسافت کاهش خواهد یافت.

(3)

Wij =

انتخاب مقادیر αو c کاملاً به صورت تجربی می‌باشد در این رویه میزان α برای تعدیل ماتریس‌های وزنی فضایی مقدارهایی بین 5/0 تا 5/2 را خواهد پذیرفت. البته تغییر پارامتر α از 5/0 تا 2 تأثیر زیادی در تغییر نتایج رگرسیون نهایی نمی‌گذارد (32). بطور کلی اثرات فضایی از طریق متغیر وابسته، جملات خطا و متغیرهای توضیحی در معادله­ی رگرسیون تاثیر می‌گذارد. الگو­های فضایی شامل الگوهای با وقفه فضایی (SAR)³، خطای فضایی (SEM)⁴، خودهمبسته فضایی ⁵(SAC)و در نهایت دوربین فضایی (SDM)⁶ می‌شود. به منظور بررسی رابطه بین بهره‌وری و دستمزد در بخش کشاورزی در استان­های ایران از الگوهای اقتصادسنجی فضایی بصورت زیر استفاده شده است:

(4)

در جدول (1) نام متغیرهای مورد استفاده در الگوی پانل فضایی این پژوهش به همراه ذکر نام و منبع جمع آوری داده‌ها ارائه شده است.

 

 

---

[1]  - Moran

[2] أ- Generalized method of moments

[3]  Spatial Autoregressive Model (SAR)

[4]   Spatial Error Model (SEM)        

[5]  Spatial Autocorrelation Model (SAC)

[6]  Spatial Durbin Model (SDM)

 

جدول 1. متغیرهای مورد بررسی در این پژوهش

منبع جمع‌آوری داده	متغیر
مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی	(LNTWG) دستمزد بخش کشاورزی
اداره آمارهای اقتصادی بانک مرکزی	(LNMWG) حداقل دستمزد بخش کشاورزی
آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی	(LNEDU) تعداد ساعات آموزش کشاورزان
مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی	(LNEMP) اشتغال نیروی کار کشاورزان
آمار نامه وزارت جهاد کشاورزی	(LNEFL)متوسط بهره‌وری نیروی کار (تقسیم تولید بخش کشاورزی به تعداد نیروی کار)

 

 

 

قلمرو مکانی پژوهش آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، اصفهان، ایلام، بوشهر، تهران، چهارمحال بختیاری، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، خوزستان، زنجان، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس، قزوین، قم، کردستان، کرمان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان، گیلان، لرستان، مازندران، مرکزی، هرمزگان، همدان، یزد در طی دوره زمانی 1393 تا1399 می‌باشد. همچنین روش تخمین مورد استفاده پانل فضایی می‌باشد و نرم افزار مورد استفاده 16stata می‌باشد.

 

 

 

 

 

 

 

. 

 

        

نتایج و بحث

در ابتدا برای بررسی مانایی متغیرها و نبود رگرسیون کاذب از آزمون لیون، لین و چو استفاده شد؛ لذا در صورتی که متغیرها داراي ریشه واحد باشند، رگرسیون غیرقابل اطمینان می‌باشد. در حقیقت قبل از تخمین بایستی از آزمون مانایی استفاده می‌شود. با توجه به نتایج جدول (2) مشاهده می­شود که همه متغیرها در سطح مانا می­باشند و امکان بوجود آمدن رگرسیون کاذب منتفی است.

 

 

 

 

 

جدول2. نتایج آزمون مانایی داده‌ها

 

نام متغیر Variable	آماره  z-value	احتمال  Probability
دستمزد نیروی کار Workforce Wage (TWG)	566/2-	00/0
حداقل دستمزد نیروی کار Minimum workforce wage (MWG)	753/13	00/0
آموزش نیروی کار Workforce education (EDU)	048/0-	00/0
اشتغال نیروی کار Workforce employment (EMP)	521/0	00/0
متوسط بهره‌وری کشاورزی Agricultural products (EFL)	159/0	00/0

آزمون F لیمر تلفیق داده‌ها را در مقابل مدل اثرات ثابت در جدول(3) نشان داده شده است. در آزمون اف لیمر فرضیه صفر به معنای یکسان بودن عرض از مبداها است. نتایج جدول (3) تشان می‌دهد که آماره آزمون 91/3 و معنی‌دار شده است و دلالت بر آن دارد که روش داده‌های پانل پذیرفته می‌شود و فرضیه‌های پژوهش با استفاده از روش داده‌های پانل آزمون می‌شود.

 

جدول (3) نتایج آزمون F لیمر

Table (3) F Limer test results

Test آزمون	Test value آماره آزمون	DF درجه آزادی	Probability احتمال
F limer لیمر	3/91	29	000/0

بر اساس نتایچ جدول(4) مشخص شد که آزمون هاسمن با ضریب 51/22 معنی دار شده است و دلالت بر آن دارد که اثرات تصادفی در تخمین مدل پانل رد نمی‌شود و در نتیجه مدل دارای اثرات تصادفی است.

جدول (4) نتایج آزمون هاسمن

Table (4) Hausman test

Test آزمون	Test valueآماره آزمون	Probaiblty احتمال
Hausman هاسمن	51/22	0/0000

جدول(5) نتایج مدل پانل

Table (5) Panel model results

Variableمتغیر	t-valueآماره آزمون	Coefficient ضریب	Probability احتمال
LNMWG	62/3	693/0	0000/0
LNEDU	33/0	138/0	742/0
LNEMP	063/0	294/0	528/0
LNEFL	36/1	738/0	176/0
intercept	75/0	71/2	455/0

 

بر اساس نتایج جدول(5) حداقل دستمزد (lnmwg) رابطه مثبت و معناداری با دستمزد دارد و به عبارت دیگر افزایش یک درصد در حداقل دستمزد در بخش کشاورزی ایران، حدودا 69 درصد منجر به افزایش دستمزد در بخش کشاورزی ایران می‌شود که با مطالعه فایزی و همکاران(13) هم‌خوانی دارد که دریافتند حداقل دستمزد در مناطق روستایی تاثیری منفی بر ضریب جینی و شکاف درآمدی داشته و منجر به کاهش نابرابری شده است و با دستمزد رابطه مثبت و معنی‌داری دارد. آموزش (lnedu) با دستمزد رابطه مثبت دارد و با مطالعه سوری و همکاران(30)  مطابقت دارد. نتایج پژوهش آنها نشان داد که آموزش بر دستمزد نیروی کار تاثیر مثبت دارد (به لحاظ آماری معنی دار نشده است). از یکی از عوامل مهم تبدیل نیروی انسانی به سرمایه انسانی آموزش می‌باشد و در حقیقت نیروی کار آموزش دیده که سبب به وجود آمدن نوآوری و پیشرفت‌های بسیار از جمله پیشرفت تکنولوژیک می‌شود و روش‌های جدیدی را پی ریزی می‌کند و در انتها سبب می‌گردد تا تولید نهایی کارگران افزایش پیدا می‌کند البته می‌توان اشاره کرد که آموزش بر دستمزد نیروی کار دارای تأثیر مثبتی داشته است؛ که با نتایج پژوهش سوری و همکاران(30) هم‌خوانی دارد. اشتغال نیروی کار (lnemp) رابطه مثبت با دستمزد دارد و با مطالعه هو و راپ (18) که به بررسی رابطه‌ی دستمزد و بهره‌وری نیروی کار در صنایع تولیدی کشور مالزی پرداخته‌اند، هم‌خوانی دارد. نتایج حاکی از آن است که در بلندمدت، دستمزد و بهره‌وری نیروی کار به صورت مثبت با یکدیگر در ارتباط هستند. تولیدات محصولات (lnefl) رابطه مثبت با دستمزد دارد و نشان می‌دهد که یک درصد افزایش در متوسط بهره‌وری نیری کار بخش کشاورزی ایران، حدودا 73 درصد منجر به افزایش دستمزد در بخش کشاورزی ایران می‌شود که نظریات دستمزد کارایی، دستمزد را تعیین کننده بهره‌وری دانسته و معتقد هستند که دستمزد بیشتر، به افزایش بهره‌وری منجر می‌شود که در بخش کشاورزی ایران نیز صادق است.

 

 

 

 

جدول (6) آزمون‌های تشخیصی برای رابطه دستمزد و بهره‌وری نیروی کار در بخش کشاورزی

Table (6) Diagnostic tests for spatial panel model

Model	Moran	Geary	Walds	LR	Lmerror	Lmlag	Lmerror –robust	Lmlag- robust
SAR	100/0 (000/0)	836/0 (0041/0)	101/21 (0003/0)	675/3 (0032/0)	12/470 (000/0)	872/17 (000/0)	734/10 (0011/0)	136/16 (0001/0)
SEM	100/0 (000/0)	836/0 (0041/0)	057/22 (0002/0)	070/135 (000/0)	470/12 (0004/0)	872/17 (000/0)	734/10 (0011/0)	136/16 (0001/0)
SDM	054/0 (0155/0)	895/0 (0631/0)	562/10 (2277/0)	219/4 (0400/0)	468/3 (0625/0)	050/0 (8230/0)	419/3 (0644/0)	0002/0 (9879/0)
SAC	1001/0 (000/0)	8363/0 (0041/0)	916/20 (003/0)	533/7 (0231/0)	470/12 (0004/0)	872/17 (000/0)	734/10 (0011/0)	136/16 (0001/0)

 

بر اساس نتایج جدول(6) آزمون موران وابستگی فضایی در تمام مدل‌ها را تأیید می‌کند و بر اساس آزمون جری هم وابستگی فضایی وجود دارد. طبق آماره آزمون ضریب لاگرانژ خطا، همبستگی فضایی در اجزاء اخلال در تمامی مدل‌ها هم تأیید می‌شود و بر اساس آماره آزمون Lmlag در تمامی مدل‌ها به غیر مدل دوربین فضایی همبستگی فضایی مورد تأیید می‌باشد. آماره‌های Lmerror-robust در مدل دوربین فضایی 90 درصد معنا دار می‌باشد و Lmlag-robust نیز در تمامی مدل‌ها غیر از مدل دوربین فضایی معنادار شده است. بنابراین در جهت انتخاب مدل بهینه، می‌توان از مدل خطای فضایی در تمامی الگوها استفاده کرد.

 

جدول (6) نتایج برآورد الگو‌های مختلف فضایی 

Table (6) Estimation results of different spatial patterns

	SDM	Probability	SAR	Probability	SAC	Probability	SEM	Probability
LNMWG	458/0	(0204/0) **	545/0	(007/0)***	581/0	(004/0)***	431/0	***(000/0)
LNEDU	110/0	(007/0) ***	064/0	(092/0)*	064/0	(089/0)*	072/0	(050/0)**
LNEMP	065/0-	(251/0)	069/0-	(232/0)	068/0-	(236/0)	101/0-	(056/0)*
LNEFL	054/0	(140/0)	074/0	(047/0)**	077/0	(039/0)**	073/0	(031/0) **
w*LNMWG	082/3-	(558/0)
w*LNEDU	730/0-	** (068/0)
w*LNEMP	595/7-	(446/0)
w*LNEFL	828/1-	(537/0)

 

جدول (6) نتایج برآورد الگو‌های دوربین فضایی ((SDM، خطا فضایی (SEM)، فضای عمومی(SAC) و الگو خود رگرسیون فضایی (SAR) را نشان می‌دهد. با توجه به نتایج بدست آمده از الگو SAR در جدول (6) مشخص شد که حداقل دستمزد نیروی کار با دستمزد در بخش کشاورزی تاثیر مثبت و معنی‌داری دارد. آموزش نیروی کار نیز تاثیر مثبت و معنی‌داری با دستمزد در بخش کشاورزی ایران دارد. بهره‌وری نیروی کار در بخش کشاورزی تاثیر مثبت و معنی داری با دستمزد در بخش کشاورزی ایران دارد که با مطالعه آل عمرانو آل عمران(4)  مطابقت دارد و با توجه به مطالعات انجام شده نتایج حاصل از این پژوهش رابطه مثبت و معنادار دو متغیر دستمزد و بهره وری نیروی کار در بخش کشاورزی تایید شده است. با توجه به نتایج بدست آمده از مدل دوربین فضایی (SDM) در جدول (6) اثر سرریز فضایی حداقل دستمزد بخش کشاورزی بر دستمزد کشاورزان به میزان 082/3- می‌باشد (اما به لحظ آماری معنی دار نشده است). علاوه بر آن اثر سرریز فضایی آموزش کشاورزان بر دستمزد کشاورزان منفی و معنی داری می‌باشد. اثر سرریز فضایی اشتغال نیروی کار و تولیدات بخش کشاورزی بر دستمزد منفی می‌باشد (اما به لحظ آماری معنی دار نشده است).

 

 

جدول (8) نتایج حاصل شده از اثرات مستقیم، غیرمستقیم و کل

Table (8) The direct, indirect, and total effects

Explanatory variables متغییر های توضیحی	Direct effect اثر مستقیم	Indirect effect   اثر غیر مستقیم	Total effect اثر کل	t-value آماره t	Prob
LNMwg	623/0	0064/0	63/0	90/2	004/0
LNEdu	028/0	0003/0	028/0	47/1	145/0
LNEmp	006/0-	0001/0-	006/0-	35/1-	180/0
LNEfl	039/0	0004/0	0390/0	03/2	044/0

 

در این قسمت اثرات مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای تاثیرگذار بر دستمزد بخش کشاورزی در استانهای ایران نشان داده شده است. اثر مستقیم بیانگر سرریزهای درون استانی و اثر غیرمستقیم بیانگر سرریزهای بین استانی است. نتایج اثرات سرریز در جدول (8) مشخص شده است. بر اساس نتایج حاصل شده از محاسبات اثرات کل، اثرات مستقیم و اثرات غیرمستقیم نشان می‌دهد ضریب حداقل دستمرد بخش کشاورزی در ایران بیشتر از سایر متغیرهای مورد بررسی در پژوهش دارد و اثر سرریز فضایی و غیر مستقیم حداقل دستمزد در استانهای ایران ار اهمیت بیشتری در تعیین دستمزد بخش کشاورزی ایران موثر است. به عبارت دیگر حداقل دستمزد در بخش کشاورزی از درجه اهمیت زیادی در افزایش دستمزد بخش کشاورزی ایران دارد و بعد آز آن Efl  ( بهره‌وری نیروی کار) با ضریب 039/0 به صورت مستقیم و با ضریب 0004/0 به صورت غیر مستقیم موثر است که بعد از حداقل دستمزد بهره‌وری نیروی کار تاثیر مثبت بر دستمزد بخش کشاورزی دارد. Edu  (آموزش نیروی کار) با ضریب 028/0 به صورت مستقیم و با ضریب 0003/0 به صورت غیر مستقیم با احتمال 90% معنی‌دار تأثیر مثبت دارد و EMP (اشتغال نیروی کار) با ضریب 006/0 به صورت مستقیم و با ضریب 0001/0 تأثیر منفی و به لحاظ آماری بی‌معنی دارد. از این رو تأثیر سه متغیر حداقل دستمزد نیروی کار، آموزش و اشتغال در بخش کشاورزی مثبت و معنی دار است که این نتایج حاکی از وجود سرریزهای بین استانی در بخش کشاورزی ایران است و با مطالعات آل عمران و آل عمران(4) و ترنوفسکی و همکاران(33)  مطابقت دارد و بیشترین تاثیر در متغیرهای مورد بررسی حداقل دستمزد بخش کشاورزی ایران و بهره‌وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران در تعیین دستمزد بخش کشاورزی ایران دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

در پژوهش حاضر به بررسی تاثیر بهره‌وری نیروی کار بر دستمزد بخش کشاورزی ایران برای دوره زمانی 1393 تا 1399 و با استفاده از روش پانل فضایی پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد که بر اساس آزمون‌ موران، وجود وابستگی فضایی در تمام الگو‌های فضایی تأیید می‌شود و مشخص شد که مجاورت استان‌ها بر یکدیگر تأثیر مثبت دارد. الگوی بهینه بر اساس آماره‌های تشخیصی موران، جری و جتیس، Lmerror-robust و Lmlag-robust انتخاب شد و الگوی خطای فضایی الگوی بهینه نهایی انتخاب شد. نتایج نشان می‎دهد که آموزش و بهره‌وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران با دستمزد بخش کشاورزی رابطه مثبت‌ و معنی‌داری دارد. اثرات مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای حداقل دستمزد نیروی کار، آموزش و اشتغال در بخش کشاورزی مثبت و معنی‌دار شده است که دلالت بر وجود سرریزهای بین استانی در بخش کشاورزی ایران دارد. بیشترین تاثیر در متغیرهای مورد بررسی حداقل دستمزد بخش کشاورزی ایران و بهره‌وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران در تعیین دستمزد بخش کشاورزی ایران دارد. پیشنهادات بر اساس نتایج بدین شرح می‌باشد که در ابتدا از آنجایی که آموزش نیروی کار کشاورزی و بهره‌وری نیروی کار بخش کشاورزی تاثیر مثبت و معنی‌داری داشته است و ارتقا دادن بهره‌وری در بخش کشاورزی زمان زیادی می­برد لذا ارتقای بهره‌وری نیروی کار بخش کشاورزی بایستی مورد توجه جدی سیاستگذاران قرار بگیرد و توجه ویژه‌ای به آموزش کشاورزان توسط بخش آموزش، ترویج و تحقیقات بخش کشاورزی و منابع طبیعی صورت گیرد تا انگیزه و علاقه در بین کشاورزان به منظور افزایش بهره‌وری افرایش یابد که ارتقای بهره‌وری نیروی کار از طریق برنامه‌ریزی بلند مدت و جامع بایستی به اجرا گذاشته شود. بنابراین دولت می‌تواند از طریق همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقات جهاد کشاورزی به صورت استانی یا کشوری اقدام به آموزش روستاییان در جهت افزایش تولیدات و به‌کارگیری نیروهای تحصیل کرده و آموزش دیده نماید. به عبارت دیگر منابع انسانی در هر کشور سرمایه انسانی محسوب می‌شود و با تناسب دستمزد در بخش‌های مختلف اقتصادی با توجه به معیارهای بهره‌وری نیروی کار و اهمیت دادن به منابع انسانی در نهایت موجب رشد و توسعه بخش کشاورزی و کل اقتصاد کشور شد.

 همچنین پیشنهاد می­شود  در مطالعات آتی شاخص‌های دیگری کلان اقتصادی مانند شاخص توسعه انسانی، جمعیت بخش کشاورزی و نرخ رشد جمعیت روستا و شهر در نظر گرفته شود و مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که اثرات غیر مستقیم حداقل دستمزد، بهروه‌وری نیروی کار و آموزش تاثیر مثبت در الگوی پانل فضایی داشته است بایستی اثرات این متغیرها بر دستمزد در بخش کشاورزی مد نظر سیاستگذاران این بخش و در کل اقتصاد ایران قرار گیرد و به عبارت دیگر برنامه‌ریزان در ارگانهای مربوطه علی الخصوص جهاد کشاورزی و وزارت کار و تعاون در سیاستگذاری‌های کلان اقتصادی، اثرات سرریز فضایی را مورد توجه ویژه‌ای قرار دهند. زیرا در صورت نادیده گرفتن بعد فضایی هر استان نسبت به سایر استانهای ایران نتایج تخمین­ها با تورش شده و قابل اعتماد نمی­باشد و بر اساس وابستگی مثبت بین استانها پیشنهاد می­شود تا با توجه به دستمزد بخش کشاورزی در هر منطقه، برنامه ریزی در سطح کلان و منطقه‌ای صورت گیرد.

 

 

 

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

در مطالعه حاضر فرم­های رضایت‌نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنی­ها تکمیل شد.

حامی مالی

هزینه‌های این مطالعه توسط نویسندگان مقاله تامین شد

مشارکت نویسندگان

طراحی و ایده پردازی: منیره فریفته و محمود هاشمی تبار و امیر دادرس مقدم؛ روش‌شناسی و تحلیل داده­ها: امیر دادرس مقدم و منیره فریفته؛ نظارت: : محمود هاشمی تبار و امیر دادرس مقدم .

تعارض منافع

بنا بر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

 

References

 

1.       Afrooznia, A. and Tavakkoli, A. .2017. A Comparative Study of Workforce Productivity in Iran. Journal of Research in Human Resources Management, 8(4): 105-126. (In Persian)

2.       Afrooznia, A. and Tavakoli, A, .2016. A Comparative Study of Labor Productivity in Iran. Quarterly Journal of Human Resource Management Research, Imam Hossein University, 8(3): 1-26. (In Persian)

3.       Agheli, l, 2020. Labor productivity analysis in Iranian mines. Journal of Mineral Resources Engineering, 5.4: 37-52 (In Persian).

4.       Alemran, R. and Alemran, S. A. .2015. The Impact of Wages on Labor Productivity in Iran (Application of Johansen-Jocilius Method), Productivity Management, 9(35). (In Persian)

5.       Askari, A. S. and Akbari, N. 2001. Spatial econometric methodology: theory and application. Humanities, 12: 22-93. (In Persian)

6.       Azvaj, A. and Amini, R. 2009. productivity and wages (Persian). Tehran: Labor and social security Institute, 37, 81-105.

7.       Bandani, H. A. 2018. Investigating of the factors affecting employment in the cooperative sector in Sistan and Baluchestan province, Master's Thesis. (in Persian) 

8.       Bhattacharya, M., Narayan, P. K., Popp, S. and Rath, B. N. 2011. The productivity-wage and productivity-employment nexus: a panel data analysis of Indian manufacturing. Empirical Economics, 40(2): 285-303.‏

9.       Chemmanur, T. J., Cheng, Y. and Zhang, T. 2013. Human capital, capital structure, and employee pay: An empirical analysis. Journal of Financial Economics, 110(2): 478-502.‏

10.       Das, P., Bas, R. and Halder, A. 2017. Empoloy ment, Wage and prodctivit: Analsisoftlend and casalit in Indian manu factur-ing industries. The Jornal of Indstrial stati stic, 6(1): 41-56.

11.       Dizji, R. and Mazin, R. 2014. The effects of human adevelopment on workforce productivity in the OECD selected countries, the International Conference of new approaches to Business Management.

12.       Faizpour, M. Esfandabadi, A. 2019. Wages and productivity in Iran's manufacturing industries with a production boom strategy. Congress of Pioneers of Progress (In Persian).

13.       Faizi, Biranvand, & Malek Al-Sadati. 2021. Investigating the impact of unemployment, inflation and minimum wage on income inequality in rural areas of Iran's provinces. Strategic and macro policies, 8 (2019 special issue),

14.       Hendizade, H., Karbasi, A. and Mohammadzadeh, S. H. 2018 Investigating the effective components on the value of saffron exporting to selected countries. Eleventh Iran agricultural economics conference.

15.       Heydari, H. and Hamid Razi, D. .2014. Estimating the effects of economic growth overflow in the countries adjacent to the Caspian Sea; Dynamic spatial data approach. Economic Growth and Development Research, 5(19): 41-56. (In Persian)

16.       Heydari, H. and Hamidi Razi, D. .2015. Estimating the spillover effects of economic growth in the adjacent Caspian Sea countries; Data dynamic spatial data approach. Economic Growth and Development Research, 5(19): 41-56..

17.       Herman, E. .2020. Labour productivity and wages in the Romanian manufacturing sector. Procedia Manufacturing, 46, 313-321.‏ 

18.       Ho, L. P. and Rap, S. F. 2001. The link between wages and labour produ ctivity:Analysis of the Malaysian manufacturing in dustry Malaysian. Journal of Economic studies, 38(1/2): 51-7.

19.       Karari, S. Arsungor, M. 2019. Investigating the effect of productivity and unemployment rate on wages in the Iranian economy between 1350-1395, using the ARDL collective approach. Productivity Management, 13 (50), 151-173.

20.       Kazerounit, A.R. Sojodi, S. 2007. The role of labor (prodctivit in wage setting in the manufacturing sector of Iran: A panel stud (1997-2003) (Persian). Jornal of Economic Research, 76, 169-78 (In Persian).

21.       Khalilian, S. and Rahman, F. 2008. Study of Kosar Factors on Labor Productivity in Iran's, 22(1), (In Persian).

22.       Lee-Peng, H. and Yap, S. F. 2001 The link between wages and labour productivity: An analysis of the Malaysian manufacturing industry. Malaysian Journal of Economic Studies, 38(1/2): 51.‏

23.       Mohammadi khah, A. and Mohammadi, T. Taee, H. 2013. Invetigation on causal relationship between wage and productivity in manufacturing in Australia. Retrieved from https: lideas.repec.org/p/uwe/wpaper/09210 htmj (In Persian).

24.       Monjazeb. M. R. and Nosrati, R. .2018. Advanced economics models with Eviwes and Stata, first edition (In Persian).

25.       Moshfeqh, T. and Mohammadi. .2014. Investigating the effect of minimum wage on women's labor supply. Quarterly Journal of Planning and Budgeting, 19 (3), 23-46(In Persian).

26.       Nayak, S. R. and Patra, S. 2013. Wage-labour productivity relationship in manufacturing sector of Odisha: An observed analysis. International Journal of Engineering Science Invention, 2(3): 8-11.‏

27.       Poorkazemi, M, H. Samsami, H. Eftekharzadeh, S. 2019. Assessing the advantage of Iran's economy in industry and agriculture using various indicators, journal of economics and Modeling, 1(4),83-108.

28.       Sameti, M and Faramarzpour Darzini, F. 2004. Investigating Barriers to Private Investment in Iran's Agricultural Sector, Agricultural Economics and Development, 45(In Persian).

29.       Shakeri Bostanabad, R., Mahdiar Esmaeli, M. R., & Salehi Komrudi, M. 2022. Investigating the Economic Resilience of Iran's Agriculture sector. Agricultural Economics Research, 13(4), 41-59.‏

30.       Souri, A. 2015. Econometrics (elementary, along with EViews and Stata 12.,) 3rd edit, Terhan, Farhang Senasi Publication, Vol.1&2.

31.       Taei, H., Bahrami, J. & Bagheri, N. .2010. Is the wages in Iran's Manufacturing Industries Determined by Productivity. Iranian Journal of Economic Research, 43, 141-160, (In Persian).

32.       Taleblu, R., Mohammadi, T. and Perdayeh, H. 2017. Spatial Emission Analysis of Housing Price Changes in Iranian Provinces. Spatial econometric approach, 17(66): 55-95. (In Persian)

33.       Trenovski, B., Kozheski, K., Tashevska, B., & Peovski, F. 2021. The Minimum Wage Impact on Labour Productivity: The Case of Selected See Counteries. Management Research and Practice, 13(3), 32-42 (In Persian). 

34.       Tavaripour, H. and Golestani, R. .2015. Human resources productivity, the power house of national economy in the age of international challenges, The national conference of 3rd mellenium and humanities.

35.       WWW.ILO.org:2020

 

---