مطالعه ارتباط حکمرانی و آلودگی زیست محیطی در کشورهای منتخب در حال توسعه و توسعه یافته

رضا مقدسی ¹ ( دانشگاه علوم و تحقیقات )
لیلا طالب مرندی ² ( ندارم )

تاريخ الإرسال : 08 الإثنين , رجب, 1444 تاريخ التأكيد : 17 الأربعاء , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: محیط زیست, حکمرانی, گازهای گلخانه ای, الگوی خود توضیح با وقفه های توزیعی غیر خطی,

ملخص المقالة :

اخیرا حکمرانی به عنوان یک متغیر چند وجهی و موثر بر عملکرد اقتصادی کشورها، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. از سوی دیگر با شدت گرفتن نگرانی های زیست محیطی دولت ها، بررسی ارتباط حکمرانی و زوال شاخص های پایداری محیط زیست مانند میزان انتشار آلاینده ها، نیز به یکی از اولویت های مطالعاتی اقتصاددانان محیط زیست مبدل شده است. مطالعه حاضر نیز با هدف بررسی ارتباط مزبور برای گروهی از کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته در دوره زمانی 2020- 1990 انجام شده است. بطوریکه الگوی خود توضیح با وقفه های توزیعی غیرخطی بر پایه داده های پانل که امکان بررسی وجود ارتباط غیر خطی میان متغیرها را فراهم ساخته و در مطالعات قبلی کمتر مورد توجه بوده است، به کار گرفته شد. مهمترین نتایج حاصل بیانگر تفاوت های قابل توجه در شدت اثرات شاخص های حکمرانی بر انتشار دی اکسید کربن در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مورد بررسی است.

نص كامل:



 

 

 

عنوان مقاله پژوهشی

مطالعه ارتباط حکمرانی و آلودگی زیست محیطی: اثر متقارن یا نا متقارن؟

Studying the relationship between governance and environmental pollution: Symmetrical or asymmetrical effect?

 

 

لیلا طالب مرندی1،رضا مقدسی2*، نعمت الله موسوي3

Leila Taleb Marandi1, Reza Moghaddasi2*, Nematullah Mousavi3

 

 

1. دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی، گرایش منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، ایران.

PhD student in Agricultural Economics, Natural Resources and Environment, Tehran University of Science and Research, Iran.

نشانی: استان آذربایجان غربی ارومیه خیابان همافر 2 کوی 1 پلاک 1

تلفن: [phone]

پست الکترونیک: [e-mail]

 

2. دانشیار، عضو هيأت علمي، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، ایران.

Associate Professor, Faculty Member, Department of Agricultural Economics, Tehran University of Science and Research, Iran.

نشانی: دانشیار دانشکده کشاورزی، گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران ،ایران 

تلفن: [phone]

پست الکترونیک: [e-mail]

 

3. دانشیار، عضو هيأت علمي، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت، ایران.

Associate Professor, Member of the Academic Board, Department of Agricultural Economics, Islamic Azad University, Marvdasht Branch, Iran.

نشانی: دانشیار، عضو هيأت علمي، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، ایران.

تلفن: [phone]

پست الکترونیک: [e-mail]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده کوتاه انگیسی:

 

Abstract

In recent years, good governance as one of the influencing factors on environmental variables has attracted the attention of economic and political decision makers. The present study investigates the relationship between governance and environmental pollution in selected developing and developed countries during 1990-2020. To do this, the non- autoregressive distributed lag model, which allows examining possible non-linear associations among variables, is applied. The results of this survey show that there are significant differences in the impact of governance measures on the level of carbon dioxide emissions in developed and developing countries. For instance, the magnitude of the effect of a positive shock to economic governance on CO2 emissions in developed nations is roughly twice of that of developing countries. In other words, improvement in the economic governance leads to greater impacts on environmental protection in developed countries. In other words, a percent of rise in economic governance’s positive momentum causes a 0/52% reduction in the amount of CO2 emission. Whilst the same multiplier for developing countries’ level is estimated to be 0/27%. In fact, progress in the field of economic governance with focus on other effective factors over environmental pollution (which is expected to be in a more suitable situation in developed countries), is going to have a stronger effect on reduction of environmental pollution, and eventually environment protection.

Keywords: Governance, Environment, Non-Autoregressive Distributed Lag Model, Greenhouse Gases.

 

 

 

چکیده انگلیسی مبسوط:

 

Introduction

During recent decades, industrial development has led to serious damage to the environment. These harms could generally be known as combination of factors such as population growth, economic growth, energy consumption, and industrial and agricultural activities. The need of agricultural activities for using chemical fertilizers and various pesticides has caused the environment to become victim of societies’ necessity of food supply for growing population. Chemical gasses such as a variety of nitrogen oxides, carbon monoxide, fine suspended particles, and sulfur dioxide caused by industrial activities, has had significant destructive effects on the environment (Aryabod et al., 1399). Paisteh et al. (2019) in their research entitled "Measures and indicators: a requirement for recognizing, applying and evaluating good governance in natural resources" stated that in recent decades, the topic of "good governance" has attracted the attention of many scientific society. Each researcher has defined

good governance with different dimensions and goals.

 

 

 

 

 

 

 

 

Materials and methods

Since in this study, the self-explanatory model with non-linear distribution breaks (NARDL) was used to investigate the relationship between governance and the emission of carbon dioxide, as the main pollutant of the environment, so in this section and at the beginning, the above model It is explained and then the research variables and relevant information collection sources are introduced.

The self-explanatory model with non-linear distributive breaks presented by Shin and Nimmo (2014) is an asymmetric mode of the self-explanatory model with distributive breaks (ARDL), which is used to investigate non-linear and asymmetric relationships between economic variables in the short-term and long-term. Golkhandan (2016) showed that the NARDL model, like the ARDL method, has advantages over other methods of testing long-term and short-term relationships between variables. First, these tests can be performed regardless of It is used that the model variables are I(1) or I(0) or mutually accumulated. Also, this method does not include short-term dynamics in the error correction section and it can be used the method with a small number of observations. Another advantage of this model is its applicability even in the presence of endogenous explanatory variables. The basis of the NARDL model is based on the assumption of two dependent variables y and independent x in the following relationship it is possible:

 (1)

where xt and yt are closed sum variables of the first order or I(1) and the changes of xt are divided into two positive (increase) and negative (decrease) parts according to equation 2.

  

       (2)

 )

Now, the cumulative linear combination of positive and negative cumulative components of the variables can be defined as follows:

                (3)

If zt is a closed sum of order zero (stationary), then it is said that xt and yt are asymmetrically accumulated. If  and , then the accumulation will be symmetrical (Torayeh, 2011)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Results

In Table (2), some of the most important descriptive statistics, including maximum and minimum values, skewness and skewness statistics, and finally Jarkebra statistics (to test the statistical validity of the variables) are reported. It is benchmarked, the average governance indicators for the development of the investigated research (Canada, Denmark, Germany, Greece, France, Italy, Japan, the Netherlands, Norway, Spain and Sweden) are positive figures and for the selected developed research group (Brazil, Egypt), Indonesia, India, Iran, Iraq, Kazakhstan, Malaysia, Pakistan, Mexico, Saudi Arabia, Thailand and Turkey) is negative, which clearly indicates a significant difference in the quality of governance in the two mentioned groups.

The average financial development index also gives a similar analysis because the figure calculated for developed countries (0.63) is far higher than the similar figure for developing countries (0.12). This difference confirms the significant difference in the development of the system and financial indicators (giving facilities, increasing the number of bank branches, increasing the number of ATMs) between the two groups. The net flow of foreign direct investment for developed countries is a negative number, which shows that capital outflow from these countries is more than inflow. An inverse finding for developing countries can be seen in the table, so that the average of the above variable for the period under review is calculated as -110 billion dollars. As expected, selected developing countries are net recipients of FDI. On the other hand, the share of trade in the gross domestic product (TO) for developed countries is at a level beyond that of developing countries, which confirms more trade connections with the outside world in these countries.

The last three variables, including real GDP per capita, energy consumption per capita and carbon dioxide emissions per capita, also show a significant difference between the two groups, while also being consistent with theoretical expectations. This statistic shows the high share of each person living in developed countries in energy consumption (including fossil energy) and production of carbon dioxide polluting gas compared to residents of developing countries.

 

Conclusion

The present study was conducted with the aim of identifying the relationship between governance and environmental pollution in two groups of selected developing and developed countries. For this purpose, the self-explanatory model with non-linear distribution breaks (NARDL) and panel data for the period 1990-2020 were used. Based on the obtained results, the non-linear relationship between the variables was confirmed. This implies that there is a threshold relationship between governance and carbon dioxide emissions. In addition, the aforementioned relationship is asymmetrical. This asymmetry indicates the difference in the effect of positive and negative impulses on the governance of carbon dioxide emissions.

On the other hand, the intensity of the relationship between the two variables under investigation in two categories of developed and developing countries shows a significant difference. For example, although in both groups of countries, the negative effect of the positive impulse of economic governance on environmental pollution was confirmed, but the severity of this effect was estimated to be much higher in developed countries than in developing countries.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

اخیرا حکمرانی به عنوان یک متغیر چند وجهی و موثر بر عملکرد اقتصادی کشورها ، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. از سوی دیگر با شدت گرفتن نگرانی های زیست محیطی دولت ها ، بررسی ارتباط حکمرانی و زوال شاخص های پایداری محیط زیست مانند میزان انتشار آلاینده ها ، نیز به یکی از اولویت های مطالعاتی اقتصاددانان محیط زیست مبدل شده است. مطالعه حاضر نیز با هدف بررسی ارتباط مزبور برای گروهی از کشور های در حال توسعه و توسعه یافته در دوره زمانی 2020- 1990 انجام شده است. برای این منظور الگوی خود توضیح با وقفه های توزیعی غیرخطی بر پایه داده های پانل که امکان بررسی وجود ارتباط غیر خطی میان متغیرها را فراهم ساخته و در مطالعات قبلی کمتر مورد توجه بوده است، به کار گرفته شد. مهمترین نتایج حاصل بیانگر تفاوت های قابل توجه در شدت اثرات شاخص های حکمرانی بر انتشار دی اکسید کربن در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مورد بررسی است. به طوری که ضریب تکانه مثبت حکمرانی اقتصادی برای کشورهای توسعه یافته تقریباً دو برابر کشورهای در حال توسعه است. به عبارت دیگر ، یک درصد افزایش در تکانه مثبت حکمرانی اقتصادی باعث 52/0 درصد کاهش در میزان انتشار گاز دی اکسید کربن خواهد شد در حالی که ضریب مشابه برای کشورهای در حال توسعه در سطح 27/0 تخمین زده شده است. به عبارت دیگر پیشرفت در حوزه حکمرانی اقتصادی با توجه به سایر عوامل مؤثر بر آلودگی زیست محیطی (که انتظار می‌رود در کشورهای توسعه یافته در وضعیت بهتری باشند)، اثر قوی تری بر کاهش آلودگی زیست محیطی و در نتیجه حفاظت از محیط زیست ، خواهد داشت.

 

کلمات کلیدی: حکمرانی، محیط زیست ، الگوی خود توضیح با وقفه های توزیعی غیر خطی ، گازهای گلخانه ای

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

در طول دهه های اخیر، توسعه صنعتی منجر به آسیب های جدی به محیط زيست شده است. اين آسیب ها را می توان عموماً ناشی از ترکیب عواملی همچون رشد جمعیت، رشد اقتصادی، مصرف انرژی، و فعالیت های صنعتی و کشاورزی دانست. نیاز فعالیت های کشاورزی به استفاده از کودهای شیمیایی و آفت کش های متنوع سبب گشته تا محیط زيست قربانی نیاز جوامع به تامین غذای جمعیت رو به رشد گردد. گازهای شیمیایی مانند انواع اکسید های نیتروژن، مونو اکسید کربن و ذرات ريز معلق و دی اکسید گوگرد ناشی از فعالیت های صنعتی، اثرات مخرب قابل توجهی بر محیط زيست داشته است (آریابد و همکاران، 1399). 

در سالیان اخیر اکثر کشورهای دنیا از جمله کشورهای در حال توسعه با مشکلات زيست محیطی جدی همچون فرسایش خاک، آلودگی هوا و کاهش تنوع زیستی مواجه بوده اند به طوری که بخش عظیمی از منابع طبیعی جهان به ویژه در نیمه دوم قرن گذشته با هدف دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی، دچار زوال و تخریب شده است. طی چند دهه گذشته، حکمرانی خوب به یک موضوع مهم در برنامه ریزی و سیاست گذاری تبدیل شده است. یکی از دلایل اصلی این واقعیت، نقش مهم دولت ها در ترویج توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست است. بنابراین، ارزیابی تأثیر حکمرانی بر کیفیت محیط زیست می‌تواند هم توسط اقتصاد دانان و هم از سوی سیاستگذاران مورد توجه قرار گیرد (پایسته و همکاران، 1399).

 با توجه به عدم وجود بازار برای کالاهای زیست محیطی ( هوا، فضای سبز و غیره)، مکانیزم قیمت به ابزاری غیر قابل کاربرد برای تنظیم و کارآمد نمودن این بازارها تبدیل شده است. از این رو جای تعجب نیست که پیگیری منافع شخصی، منجر به تخریب محیط زیست شود. از این رو دولت ها با قیمت گذاری منابع، برآورد هزینه های زیست محیطی فعالیت های اقتصادی و بهره مندی از ابزارهای قانونی، می توانند آلودگی را کاهش دهند (; (Hall, 2017; Dadgar, 2013; Creny, 2000; Stiglitz, 2015.  

تخریب محيط زيست چه به صورت آلودگی و چه به صورت استفاده بي رويه از منابع طبيعي، پدیده اي است كه محدود به برخی از کشورها و مرزهای جغرافيايي نيست و در سراسر جهان و همه کشورها هر چند با شدت و ضعف هاي متفاوت وجود دارد و پيامدهاي قابل توجه و بعضا جبران ناپذير بر سلامت و كيفيت زندگی نسل هاي فعلی و آینده دارد (Esty and Porter, 2002). براي مواجهه با اين پدیده ناخوشایند، لازم است هر كشوري سیاست هاي زيست محيطي مناسبی را نه تنها براي حفاظت از شهروندان خود، بلكه براي ملت هاي همسایه طراحی و اجراء كند بر اين اساس يكي از وظایف اجتناب ناپذیر دولت ها، مديريت کيفيت محیط زيست است (Apostoaie and Maxim, 2017).

حکمرانی شاخص جامعی است که عملکرد دولت‌ها را از ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ... را نشان می‌دهد. فرآیند قاعده گذاری، اجرای قواعد، بررسی، نظارت و کاربست بازخورد ها با اعمال قدرت مشروع و به منظور دستیابی به هدف مشترکی برای همه کنشگران و ذینفعان در چارچوب ارزش ها و هنجارها در محیط یک سازمان یا یک کشور است. بر اساس این تعریف، تنظیم قوانین و فرآیند‌هایی که بر سبک سیاست گذاری و نحوه نقش آفرینی کنشگران و ذینفعان در فرآیند سیاستگذاری و اعمال قدرت تاثیر می گذارد بخشی از وظایف حکمرانی است. بعلاوه موفقیت حکمرانی معمولاً با مشخصه‌هایی از جمله دستیابی به ارزش ها، رضایتمندی، عدالت گستری، مهار فساد، مشارکت، مسئولیت پذیری، اثربخشی، یکپارچگی، و امثال آن سنجیده می‌شود.

دولت ها با اتخاذ سیاست های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و غیره و در قالب شاخصی تحت عنوان حکمرانی، بر محیط زیست اثر گذاشته و موجبات حفاظت و یا زوال و تخریب آن را فراهم می آورند. بنابراین شناسایی چگونگی اثر گذاری حکمرانی بر آلودگی محیط زیست می تواند به بازنگری سیاست های مخرب و در نهایت زمینه سازی برای حفظ این منابع کمک نماید.

پیش از این، مطالعات متعددی در خصوص ارتباط حکمرانی و محیط زیست انجام شده است. آریابد و همکاران (1399) در مطالعه ای با عنوان مطالعه ارتباط حکمرانی خوب با تولید و بهره وری کل عوامل تولید در گروهی از کشورهای در حال توسعه و کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD)، به بررسی مقایسه ای تأثیر شاخص های حکمرانی شامل حاکمیت قانون، کنترل فساد، کارایی و اثربخشی دولت، کیفیت قوانین، مسئولیت پذیری و ثبات سیاسی بر تولید و بهره وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی کشورهای مزبور در دوره زمانی 2000 تا 2013 با استفاده از الگوهای اقتصاد سنجی پانل پرداختند. نتایج نشان داد که شاخص های حکمرانی بر ارزش تولیدات بخش کشاورزی و بهره وری کل عوامل تولید کشورهای در حال توسعه تأثیر منفی و این اثر در گروه کشورهای OECD مثبت است. از بین شاخص های شش گانه حکمرانی خوب، کنترل فساد با مقدار کشش 079/0- در گروه کشورهای در حال توسعه و حاکمیت قانون با مقدار کشش 075/0 در گروه کشورهای OECD دارای بالاترین تأثیر بر ارزش تولیدات بخش کشاورزی بوده‌اند.

پایسته و همکاران (1399) در تحقیق خود با عنوان معیارها و شاخص ها: الزامی برای شناخت، بکارگیری و ارزیابی حکمرانی خوب در منابع طبیعی، بیان کردند در دهه های اخیر موضوع «حکمرانی خوب» توجه مجامع علمی بسیاری را به خود معطوف کرده است. هر یک از محققان، حکمرانی خوب را با ابعاد و اهداف مختلفی تعریف نموده اند. تعدد دیدگاه در خصوص حکمرانی خوب موجب پیچیدگی تبیین معیار و شاخص های مربوطه شده است. سردرگمی در خصوص انتخاب معیارهای حکمرانی خوب، به ویژه در زمینه منابع طبیعی به یک مشکل اساسی برای محققان تبدیل شده است. دلیل اصلی ایجاد این چالش، برخورداری منابع طبیعی از دو بُعد طبیعی و اجتماعی می‌باشد. در حقیقت تقابل این دو بُعد، باعث می‌شود عدم یکپارچه نگری، عدم مشارکت ذینفعان و عدم جامع نگری های مدیریتی در زمینه منابع طبیعی، افزایش یابد. در این پژوهش، از طریق مطالعات کتابخانه ای و به کمک روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا معیارهای حکمرانی خوب احصاء شد. سپس، معیارهای حکمرانی خوب در مدیریت منابع طبیعی پیشنهاد شده است. آن چه مسلم است، شناخت، بکارگیری و ارزیابی معیارها و شاخص های حکمرانی خوب، موجب بهبود وضعیت مدیریت منابع طبیعی خواهد شد.

چندین مطالعه اخیر به این نتیجه رسیدند که اقدامات سیاسی با هدف افزایش سهم منابع انرژی تجدیدپذیر در ترکیب انرژی ابزارهای موثری برای کاهش آلودگی است (به عنوان مثالKhalid et al., 2021; Usman et al., 2021; Usman and Makhdum, 2021; Usman et al., 2022a; Balsalobre-Lorente et al., 2022; Usman et al., 2022b; Huang et al., 2022; Usman and Balsalobre-Lorente, 2022). کیفیت حکمرانی نقش مهمی در کاهش پیامدهای زیست محیطی رشد اقتصادی ایفا می‌کند (Chen et al., 2022; Christoforidis and Katrakilidis, 2021; Jamil et al., 2021; Yang and Khan, 2021; Ronaghi et al., 2020). هنگامی که فشار فعالیت های اقتصادی بر محیط زیست شروع به کاهش می کند و اقتصاد آستانه توسعه خود را ثبت می کند، یک سیاست موثر زیست محیطی می تواند نقطه عطف آلودگی را پیش ببرد. این آستانه با توجه به اقدامات سیاستی مناسب با محوریت کیفیت محیطی به دست می آید. به مقایسه مطالعات بپردازید که بیشتر بر روی چه متغیرهایی کار کردند و از چه مدل هایی استفاده شده و اشاره کنید که تاثیر حکمرانی چندان توجهی به ان نشد و لذا نوآوری کار ما این خواهد بود. علیرغم بسیاری از مطالعات در مورد رشد اقتصادی، مصرف انرژی و تخریب محیط زیست، تحقیقات خاصی که پیامدهای  تاثیر حکمرانی را برجسته کند، کمیاب است. کنترل خوب فساد و ثبات سیاسی مردم را نسبت به نیاز به یک محیط پاک بیشتر آگاه می کند. اهمیت نهادها در اقتصاد به طور گسترده در اقتصاد نهادی جدید برجسته شد، جایی که آن ها به عنوان ارائه راه حل های کارآمد برای مشکلات اقتصادی تلقی می شدند (Rutherford, 2001). نهاد گرایی جدید بحثی را برانگیخت که اقتصاد را با جامعه شناسی و علوم سیاسی (با مفاهیمی مانند اعتماد عمومی، سرمایه اجتماعی یا جامعه مدنی و تغییرات اجتماعی و نهادی) دوباره پیوند داد Kaufmann et al., 2004, 2011)  . (حکمرانی را به عنوان سنت ها و نهادهایی که اقتدار توسط آن ها اعمال می شود، تعریف می کند. این نشان دهنده فرآیندی است که طی آن دولت ها انتخاب و جایگزین می شوند، ظرفیت طراحی و اجرای سیاست های عمومی صحیح و همچنین احترام دولت و شهروندان به نهادهایی که بر تعاملات اقتصادی و اجتماعی بین نهادها، شهروندان و دولت حاکم هستند. Kaufmann et al; 1999)  . (شش معیار حکمرانی خوب را معرفی کرد: حاکمیت قانون، کیفیت نظارتی، کنترل فساد، اثربخشی و صدای دولت، و پاسخگویی (Kaufman et al; 1999) این متغیرها منعکس کننده کیفیت نهادها (به عنوان مثال، ظرفیت دولت برای طراحی و اجرای سیاست های صحیح، مشارکت شهروندان در فرآیند تصمیم گیری عمومی، سطح فساد، و قانون و نظم) در کشورهای مختلف است. بانک جهانی پروژه شاخص های حکمرانی جهانی را آغاز کرد و در نتیجه مجموعه‌ای از شاخص‌های حکمرانی جهانی توسعه یافت. این جنبه‌های حکمرانی زیر را شامل می‌شود: کنترل فساد (درک میزان اعمال قدرت عمومی) و کیفیت نظارتی (یعنی ظرفیت دولت برای تدوین و اجرای سیاست های صحیح حقوق مالکیت و مقررات صحیح که توسعه بخش خصوصی را ارتقا می‌دهد (Kaufmann et al., 1999, 2004, 2010, 2011). مطالعات متمرکز بر نقش کیفیت حکمرانی بر زندگی اقتصادی و اجتماعی نیز از معیارهای آزادی اقتصادی برای بیان کیفیت نهادی در یک کشور استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، شاخص آزادی اقتصادی محاسبه شده توسط موسسه فریزر، میزان آزادی اقتصادی را در پنج حوزه اصلی اندازه گیری می کند: اندازه دولت، سیستم قانونی و پول امنیتی، و آزادی تجارت در سطح بین المللی و فساد (Fraser Institute, 2021) همچنین بنیاد هریتیج در واشنگتن شاخص آزادی اقتصادی را بر اساس 12 عامل کمی و کیفی که در چهار دسته بندی شده حاکمیت قانون (حقوق مالکیت، یکپارچگی دولت، و اثربخشی قضایی)، اندازه دولت (هزینه های دولت، بار مالیاتی، مالی). سلامت)، کارایی نظارتی (کسب و کار، نیروی کار و آزادی پولی)، و بازارهای باز (تجارت، سرمایه گذاری، و آزادی مالی) محاسبه می کند (Heritage Foundation,1973). Yang and Khan, 2021 دریافتند که حکمرانی نقش میانجی همراه با تامین مالی در بهبود کیفیت زیست محیطی در انجمن آسیای جنوبی برای همکاری منطقه ای (SAARC) برای 1996-2018 دارد. Halkos and Tzeremes,2013 در تجزیه و تحلیل خود از بیست اقتصاد بزرگ (گروه بیست، G-20) طی سال های 1996-2010 با در نظر گرفتن شش معیار حاکمیتی پایگاه داده شاخص های حکومت جهانی، یک رابطه غیر خطی بین شاخص های حاکمیتی و انتشار CO2 شناسایی کردند. Gani, 2012 رابطه بین پنج بعد حکمرانی خوب (ثبات سیاسی، اثربخشی دولت، کیفیت نظارتی، حاکمیت قانون و کنترل فساد) و انتشار CO2 را در مقطعی از 99 کشور در حال توسعه طی سال‌های 1998-2007 بررسی کرد. نتایج او نشان می دهد که ثبات سیاسی، حاکمیت قانون و کنترل فساد با انتشار CO2 ارتباط منفی دارد. 

خانی و هوشمند (1397) در مقاله ای با عنوان بررسی تأثیر توسعه مالی بر آلودگی محیط زیست کشورهای برگزیده صادر کننده نفت با تأکید بر حکمرانی خوب، بیان کردند که توسعه مالی می تواند باعث کاهش آلاینده های زیست محیطی ‌شود با این وجود برخی دیگر اعتقاد دارند توسعه مالی، انتشار گازهای گلخانه ای را از طریق رشد صنعتی افزایش می‌دهد. مطالعه فوق به بررسی اثر توسعه مالی بر آلودگی محیط زیست در 16 کشور برگزیده صادر کننده نفت طی دوره 1996 تا 2014 میلادی با استفاده از روش داده های پانل پرداخته و نتایج مطالعه حاضر نشان می‌دهد توسعه مالی و حکمرانی خوب اثر منفی روی آلودگی محیط زیست در کشورهای برگزیده صادر کننده نفت دارد. Simionescu et al. 2022 در مطالعه خود، نقش کیفیت حکمرانی در کاهش آلودگی در رومانی را مورد توجه قرار دادند. در این مطالعه از الگوی خود توضیح با وقفه های گسترده و تخمین های ناپارامتریک بیزین استفاده شد. نویسندگان بیان نمودند که دستیابی به اهداف پایداری جهانی و رشد سبز، چالشی را برای همه کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه ایجاد می کند. کیفیت چارچوب نهادی و قوانین یک کشور و اثربخشی آن، تعیین کننده سطح کنترل و پایداری زیست محیطی است. از آن جایی که کاهش آلودگی هدفی برای سیاست های زیست محیطی اروپا است، رومانی باید با در نظر گرفتن کیفیت حکومت، به این هدف دست یابد. در این مطالعه، تأثیر شاخص های حکمرانی بر انتشار گازهای گلخانه ای در رومانی طی سال های 1996 تا 2019 ارزیابی شده و نتایج نشان می‌دهد که کنترل فساد، ثبات سیاسی و کیفیت نظارت، باعث کاهش آلودگی در بلند مدت می‌شود. مصرف انرژی های تجدیدپذیر طی سال های 1996 تا 2019، آلودگی را کاهش نداده است، در حالی که تجزیه و تحلیل انجام شده برای سال های 2007 تا 2019 اثر مصرف انرژی های تجدیدپذیر را در کاهش آلودگی نشان داد. Ronaghi et al. 2020 با استفاده از داده های سری زمانی، نشان دادند که حکمرانی، باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در کشورهای اوپک در طی دوره 2006 تا 2015 شده است. از سوی دیگر، کیفیت حکمرانی باعث افزایش انتشار کربن در عربستان سعودی طی سال های 1996 تا 2016 شده است. Omri et al.,2021 یک رابطه غیر خطی بین انتشار دی اکسید کربن و کنترل فساد را شناسایی کردند. این مطالعه در 125 کشور و طی دوره 2011-1991 انجام شد. سایر نتایج نشان داد که هیچ ارتباط معنی داری بین سایر ابعاد حکمرانی (حاکمیت قانون، کیفیت نظارتی، و اثربخشی دولت) و آلودگی زیست محیطی، وجود ندارد. Baloch and Wang, 2019 اثر حکمرانی بر انتشار دی اکسید کربن را در کشورهای عضو BRICS (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) در دوره 1996 تا 2017 تجزیه و تحلیل کردند. در این مطالعه از داده های پانل و آزمون های هم انباشتگی استفاده شد. مهمترین یافته های این مطالعه به تاثیر نگرش دولت ها نسبت به طراحی و اجرای مقررات و سیاست های صحیح و موثر برای کنترل تخریب محیط زیست دلالت دارد.

مواد و روش ها

در این تحقیق کشورهای منتخب برای بررسی ارتباط حکمرانی و آلودگی زیست محیطی ، کشورهای توسعه یافته (کانادا، دانمارک، آلمان، یونان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، هلند، نروژ، اسپانیا و سوئد) و کشور های در حال توسعه (برزیل، مصر، اندونزی، هند، ایران، عراق، قزاقستان، مالزی، پاکستان، مکزیک، عربستان سعودی، تایلند و ترکیه¹) است ، این کشورها بر پایه دسترسی ما به اطلاعات مورد نظر انجام گرفته است.  از آن جا که در این مطالعه برای بررسی ارتباط میان حکمرانی و انتشار دی اکسید کربن، به عنوان اصلی ترین آلاینده محیط زیست، از الگوي خود توضيح با وقفه­های توزيعی غيرخطي (NARDL²) استفاده شده است، بنابراین در این بخش و در ابتدا الگوی فوق تشریح و سپس متغیرهای تحقیق و منابع گردآوری اطلاعات مربوطه معرفی می گردد.

الگوي خودتوضيح با وقفه­های توزيعی غيرخطي ارائه شده توسط Shin and Nimmo (2014) حالت نامتقارنی از الگوي خودتوضيح با وقفه­هاي توزيعي ((ARDL است که برای بررسی روابط غيرخطی و نامتقارن بين متغيرهای اقتصادی در کوتاه­مدت و بلند مدت کاربرد دارد. Golkhandan (2016) نشان داد که الگوی NARDL نيز مانند روش ARDL نسبت به ساير روش­های آزمون روابط بلند مدت و کوتاه­مدت ميان متغيرها، دارای مزيت­هايی است. اول اين که می­توان اين آزمون ها را صرف­نظر از اين که متغيرهای الگو I(1) یا I(0) يا به صورت متقابل هم انباشته باشند، به کار برد. همچنين اين روش پويايی­های کوتاه­مدت را در بخش تصحيح خطا وارد نمی­کند و مي­توان اين روش را با تعداد مشاهدات اندک نيز به کار گرفت. مزيت ديگر اين الگو به قابليت کاربرد آن حتي در صورت وجود متغيرهاي توضيحي درون­زا، بر مي­گردد. اساس الگوي NARDL  با فرض دو متغير وابسته y و مستقل x در رابطه زير مشاهده مي­شود:

(1)                                                                                              

 

که در آن  و  متغيرهای جمع بسته از مرتبه يک يا I(1) بوده و تغييرات  به دو بخش مثبت (افزايش) و منفي (کاهش) مطابق رابطه 2 تفکيک شده است.

 

(2)                                                                                             

 

حال مي­توان ترکيب خطی هم­انباشته از مؤلفه­های تجمعی مثبت و منفی متغيرها را به صورت زير تعريف نمود:

 

(3)                                                                        

 

اگر  جمع بسته از مرتبه صفر (ايستا) باشد، در اين صورت گفته می­شود که  و   به صورت نامتقارن هم انباشته­اند. چنان­چه   و    باشد، در اين صورت هم انباشتگی متقارن خواهد بود (Torayeh, 2011). اکنون با در نظر گرفتن چگونگی جداسازی تکانه­های مثبت و منفی متغير x به صورت رابطه   و وارد کردن آن در يک مدل ARDL(p,q)  ، مي­توان الگوي NARDL(p,q)  را به فرم زير نوشت:

 

(4)                                                 

 

که در آن p و q تعداد وقفه­های بهينه،  ضرایب وقفه­های متغير وابسته،  و  ضرائب نامتقارن وقفه­های متغير توضيحي و جمله اخلال با ميانگين صفر و واريانس ثابت است. به هر رابطه بلندمدت در الگوي ARDL(p,q) مي­توان یک الگوي تصحيح خطاي کوتاه­مدت نسبت داد که چگونگي تصحيح عدم تعادل­هاي کوتاه­مدت را نشان مي­دهد.  بر اين اساس، در مدل NARDL نيز، الگوی تصحيح خطا به صورت زير تصريح می­شود: 

 

 

                                                (5)

 

 

که در آن

 

 

(6)                                                           

 

 

 

 

همچنین   جزء تصحیح خطای نامتقارن است و   ، ضرائب بلندمدت نامتقارن می­باشند. وجود مرتبه جمع بستگي يکسان براي متغيرها و معنی­دار بودن  در تخمين ضرايب کوتاه­مدت، بيانگر وجود رابطه بلندمدت بين متغيرها خواهد بود.

به منظور بررسی اثر حکمرانی بر آلودگی زیست محیطی و با توجه به سوابق تحقیق، مبانی نظری و اهداف مطالعه، متغیرهای زیر در نظر گرفته شد. دو مورد از شاخص های حکمرانی شامل اثربخشی حکومت³ (به عنوان نماینده ای از حکمرانی اقتصادی) و ثبات سیاسی⁴ (به عنوان نماگری از حکمرانی سیاسی)، توسعه مالی⁵، سرمایه گذاری مستقیم خارجی⁶ شاخص توسعه انسانی⁷، درجه باز بودن اقتصاد (نسبت تجارت به تولید ناخالص داخلی)⁸، تولید ناخالص داخلی واقعی، مصرف انرژی و در نهایت میزان انتشار گاز دی اکسید کربن (به عنوان متغیر وابسته تحقیق). جدول (1) اطلاعات جامعی از متغیرهای تحقیق ارائه می نماید.

جدول 1. معرفی متغیرهای تحقیق

Table Introduction of research variables

متغیر Variable	نماد Symbol	نوع Type		واحد (Unit)	ماخذ Source
حکمرانی اقتصادی Economic Governance	EG	مستقل	شاخص کمی	-	بانک جهانی
حکمرانی سیاسی Political governance	PG	مستقل	شاخص کمی	-	بانک جهانی
توسعه مالی Financial Development	FD	مستقل	شاخص کمی	-	صندوق بین المللی پول
سرمایه گذاری مستقیم خارجی Foreign Direct Investment	FDI	مستقل	کمی		بانک جهانی
شاخص توسعه انسانی Human Development Index	HDI	مستقل	کمی	-	بانک جهانی
درجه باز بودن اقتصاد Degree of Openness of the Economy	TO	مستقل	کمی	-	بانک جهانی
تولید ناخالص داخلی واقعی Real GDP	GDP	مستقل	کمی		بانک جهانی
مصرف انرژی Energy Consumption	EC	مستقل	کمی		بانک جهانی
آلودگی زیست محیطی (انتشار دی اکسید کربن) Environmental Pollution (Emission CO2)	EP	وابسته	کمی		بانک جهانی

برای آشنایی بیشتر با متغیرهای تحقیق بصورت مختصری به معرفی آنها می پردازیم : حکمرانی اقتصادی و سیاسی عبارت است از سیستمی از رویه ها ، فرآیندها و نهادها که برای محقق شدن اهداف اقتصادی و سیاسی یک جامعه اسکان می یابد . توسعه مالی در تعریفی جامع به صورت « فاکتور ها ، سیاست ها و نهاد هایی که به بازار ها و واسطه های مالی اثربخش و همچنین دسترسی گسترده و عمیق به سرمایه و خدمات مالی منجر می شوند » سرمایه گذاری مستقیم خارجی عبارت است از سرمایه‌گذاری یک شرکت یا شخص حقیقی در کشوری دیگر جهت تجارت یا تولید که از منظر علم اقتصاد، این فعالیت در نقطه مقابل سرمایه‌گذاری در سهام قرار می‌گیرد که سرمایه‌گذاری‌ تأثیر پذیر از شرایط اقتصادی کشور هدف محسوب می‌شود. شاخص توسعه انسانی یک ابزار آماری است که برای اندازه‌گیری دستاوردهای کلی یک کشور در ابعاد اجتماعی و اقتصادی به کار می‌رود. درجه باز بودن اقتصاد یعنی افزایش تجارت با کشورها های خارجی و افزایش سطح توسعه مالی هرچند که بر رشد اقتصادی تاثیر منفی دارد ولی به دلیل ناچیز بودن تاثیر منفی آن در مقابل افزایش توسعه مالی برای کشورها توصیه میشود . تولید ناخالص داخلی واقعی یک روش اندازه گیری کلان اقتصادی از ارزش تولید اقتصادی است که برای تغییر قیمت‌ها تنظیم می‌شود . میزان مصرف انرژی به ازای تولید هر واحد کالا یا خدمات را شدت مصرف انرژی یا شدت انرژی می گویند.  آلودگی محیطی اثری است که به‌دلیل تغییرات نامطلوب در محیط اطراف ما ایجاد می‌شود و تأثیرات بدی بر حیات گیاهان، حیوانات و انسان‌ها می‌گذارد . 

 

 

 

 

 

نتایج و بحث

در جدول (2) برخی از مهمترین آمار توصیفی متغیرها شامل میانگین، مقادیر حداکثر و حداقل، آماره های کشیدگی و چولگی و در نهایت آماره جارک-برا (برای آزمون نرمال بودن توزیع آماری متغیرها)، گزارش شده است. چنانچه ملاحظه می‌شود، متوسط شاخص های حکمرانی برای کشورهای توسعه یافته مورد بررسی (کانادا، دانمارک، آلمان، یونان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، هلند، نروژ، اسپانیا و سوئد) ارقامی مثبت و برای گروه کشورهای توسعه یافته انتخابی (برزیل، مصر، اندونزی، هند، ایران، عراق، قزاقستان، مالزی، پاکستان، مکزیک، عربستان سعودی، تایلند و ترکیه⁹) منفی می‌باشد که به وضوح بیانگر اختلاف معنی دار در کیفیت حکمرانی در دو گروه مزبور می‌باشد. متوسط شاخص توسعه مالی نیز تحلیل مشابهی را به دست می‌دهد چرا که رقم محاسبه شده برای کشورهای توسعه یافته (63/0) به مراتب بالاتر از رقم مشابه برای ممالک در حال توسعه (12/0) است. این تفاوت موید اختلاف قابل توجه در زمینه گسترش و توسعه نظام و شاخص های مالی (اعطای تسهیلات، افزایش تعداد شعب بانکی، افزایش تعداد دستگاه های خودپرداز) بین دو گروه است. جریان خالص سرمایه گذاری مستقیم خارجی برای کشورهای توسعه یافته عددی منفی است که نشان می‌دهد خروجی سرمایه از این کشورها بیشتر از ورودی است. یافته ای معکوس برای کشورهای در حال توسعه در جدول مشاهده می‌شود به طوری که متوسط متغیر فوق برای دوره مورد بررسی معادل 110- میلیارد دلار محاسبه شده است. مطابق انتظار، کشورهای در حال توسعه منتخب، پذیرنده خالص سرمایه گذاری مستقیم خارجی هستند. از سوی دیگر، سهم تجارت از تولید ناخالص داخلی (TO) برای کشورهای توسعه یافته در سطحی فراتر از کشورهای در حال توسعه است که خود موید ارتباطات تجاری بیشتر با جهان خارج در این کشورها است.

 

 

---

[1]   انتخاب کشورها بر اساس دسترسی به اطلاعات مورد نیاز انجام شده است.

[2] 1. Non- Autoregressive Distributed Lag

[3] . Government Effectiveness

[4] . Political Stability

[5] . Financial Development

[6] . Foreign Direct Investment

[7] . Human Development Index

[8] . Trade Openness

[9] . انتخاب کشورها بر اساس دسترسی به اطلاعات مورد نیاز انجام شده است.

        

جدول 2. آمار توصیفی متغیرها (1990-2020)

Table of descriptive statistics of variables (1990-2020)

EG (حکمرانی اقتصادی)

PG (حکمرانی سیاسی)

FD (شاخص توسعه مالی)

FDIa (سرمایه گذاری مستقیم خارجی)

HDI (شاخص توسعه انسانی)

TO (تولید نا خالص داخلی)

GDPb (بر حسب دلار آمریکا با قیمت ثابت 2015)

ECc (مصرف انرژی)

EPd (انتشار دی اکسید کربن)

Dd (کشورهای توسعه یافته)

Dg (کشور های در حال توسعه)

Dd (کشورهای توسعه یافته)

Dg (کشور های در حال توسعه)

Dd (کشورهای توسعه یافته)

Dg (کشور های در حال توسعه)

Dd (کشورهای توسعه یافته)

Dg (کشور های در حال توسعه)

Dd (کشورهای توسعه یافته)

Dg (کشور های در حال توسعه)

Dd (کشورهای توسعه یافته)

Dg (کشور های در حال توسعه)

Dd (کشورهای توسعه یافته)

Dg (کشور های در حال توسعه)

Dd (کشورهای توسعه یافته)

Dg (کشور های در حال توسعه)

Dd (کشورهای توسعه یافته)

Dg (کشور های در حال توسعه)

میانگین Average

23/1

65/0-

42/1

76/0-

63/0

12/0

110-

335

87/0

45/0

63%

24%

34000

4700

4100

1150

8/9

3/3

حداکثر Maximum

8/1

4/1-

83/1

3/0-

85/0

55/0

65-

825

91/0

61/0

89%

53%

43000

5350

5630

1210

3/12

1/5

حداقل minimum

9/0

8/2-

12/1

94/1-

42/0

05/0

215-

112

78/0

42/0

42%

12%

27500

1225

2650

350

5/6

7/1

کشیدگی Elongation

25/1

54/2

11/1

95/1

23/1

65/1

94/1

12/2

11/1

24/1

21/2

65/2

73/1

32/2

25/1

83/1

69/1

71/2

چولگی crookedness

54/0

32/0

34/0

22/0

13/0

21/0

11/0-

17/0

61/0

85/0

36/0

25/0

42/0

32/0

51/0

63/0

43/0

36/0

JB

12/1

23/1

78/0

36/0

67/0

59/0

14/1

32/1

62/0

95/0

75/0

69/0

91/0

11/1

64/0

86/0

73/1

23/1

مأخذ: یافته­های تحقیق

Dg و Dd به ترتیب کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته،a: میلیارد دلار، b: دلار سرانه به قیمت ثابت 2015، c: کیلوگرم سرانه معادل نفت خام، d: تن سرانه

Dg and Dd for developing and developed countries, respectively, a: billion dollars, b: dollars per capita at constant 2015 prices, c: kilograms of crude oil equivalent per capita, d: tons per capita

 

 

سه متغیر آخر شامل تولید ناخالص داخلی واقعی سرانه، مصرف سرانه انرژی و میزان سرانه انتشار دی اکسید کربن، نیز تفاوت قابل توجه میان دو گروه را نشان می‌دهد ضمن آن که با انتظارات نظری نیز سازگار است. این آمار بیانگر سهم بالای هر فرد ساکن در ممالک توسعه یافته در مصرف انرژی (از جمله انرژی فسیلی) و تولید گاز آلاینده دی اکسید کربن در مقایسه با ساکنین کشورهای در حال توسعه است.  با توجه به ماهیت داده های تحقیق، ضروری است قبل از الگو سازی نسبت به آزمون ایستایی متغیرها اقدام لازم به عمل آید. برای این منظور آزمون‌های متداول برای داده های پانل انجام و نتیجه در جداول (3) و (4) گزارش شده است.

 

جدول3. نتایج آزمون ایستایی متغیرها (کشورهای توسعه یافته)

Table 4- The results of the stationary test of variables (developed countries (

	LLC		IPS		F-ADF		نتیجه Result
	سطح Level	تفاضل اول First Difference	سطح Level	تفاضل اول First Difference	سطح Level	تفاضل اول First Difference
EG حکمرانی اقتصادی	82/0	*34/5-	23/0-	*40/4-	43/1-	*55/7-	جمع بسته از درجه یک First class package
PG حکمرانی سیاسی	62/0	*63/5-	44/0-	*36/3-	63/1-	*67/5-	جمع بسته از درجه یک First class package
FD شاخص توسعه مالی	75/0-	*21/6-	63/0-	*97/5-	97/1-	*32/5-	جمع بسته از درجه یک First class package
FDI سرمایه گذاری مستقیم خارجی	11/1-	*42/5-	29/1-	*63/4-	56/1-	*99/6-	جمع بسته از درجه یک First class package
HDI شاخص توسعه انسانی	91/0-	*27/5-	98/0-	*33/5-	82/2-	*18/5-	جمع بسته از درجه یک First class package
TO تولید نا خالص داخلی	65/0-	*20/5-	01/1-	*19/3-	89/0-	*64/6-	جمع بسته از درجه یک First class package
GDP بر حسب دلار آمریکا با قیمت ثابت 2015	21/1-	*69/5-	27/1-	*73/5-	97/0-	*88/7-	جمع بسته از درجه یک First class package
EC مصرف انرژی	39/0	*87/6-	65/0	*54/4-	11/1-	*19/5-	جمع بسته از درجه یک First class package
EP انتشار دی اکسیدکربن	78/0	*46/5-	69/0-	*19/5-	57/1-	*67/6-	جمع بسته از درجه یک First class package

مأخذ: یافته­های تحقیق

متغیرها به فرم لگاریتم طبیعی * معنی دار در سطح یک درصد

نتایج جداول بیانگر وجود ریشه واحد معمولی در کلیه متغیرهای تحقیق و برای دو گروه از کشورها است، چرا که آماره محاسبه شده برای سه آزمون شناخته شده Levin et al., 2002، Im et al., 2003 و Dickey–Fuller, 1970 تعمیم یافته (ویژه داده های پانل) تنها در سطح تفاضل مرتبه اول متغیرها معنی دار بوده و این به مفهوم جمع بستگی متغیرها از درجه یک می‌باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول4. نتایج آزمون ایستایی متغیرها (کشورهای در حال توسعه)

	LLC		IPS		F-ADF		نتیجه Result
	سطح Level	تفاضل اول First Difference	سطح Level	تفاضل اول First Difference	سطح Level	تفاضل اول First Difference
EG حکمرانی اقتصادی	52/0	*64/5-	33/0-	*86/4-	14/1-	*55/6-	جمع بسته از درجه یک First class package
PG حکمرانی سیاسی	46/0	*91/5-	59/0-	*66/3-	72/1-	*33/5-	جمع بسته از درجه یک First class package
FD شاخص توسعه مالی	89/0-	*59/6-	73/0-	*67/5-	66/1-	*42/5-	جمع بسته از درجه یک First class package
FDI سرمایه گذاری مستقیم خارجی	41/1-	*36/5-	43/1-	*83/4-	79/1-	*74/6-	جمع بسته از درجه یک First class package
HDI شاخص توسعه انسانی	71/0-	*14/6-	75/0-	*27/5-	74/2-	*28/5-	جمع بسته از درجه یک First class package
TO تولید نا خالص داخلی	68/0-	*74/5-	25/1-	*49/3-	70/0-	*39/6-	جمع بسته از درجه یک First class package
GDP بر حسب دلار آمریکا با قیمت ثابت 2015	44/1-	*95/5-	01/1-	*61/5-	86/0-	*92/7-	جمع بسته از درجه یک First class package
EC مصرف انرژی	82/0	*43/5-	94/0	*73/4-	32/1-	*44/5-	جمع بسته از درجه یک First class package
EP انتشار دی اکسیدکربن	63/0	*72/5-	72/0-	*49/5-	63/1-	*36/6-	جمع بسته از درجه یک First class package

مأخذ: یافته­های تحقیق

متغیرها به فرم لگاریتم طبیعی * معنی دار در سطح یک درصد

Variables in the form of natural logarithm * significant at the one percent level

 

از سوی دیگر با هدف بررسی وجود رفتارهای غیر خطی در داده های تحقیق، دو آزمون یوکار-امای¹ و امیر محمود اغلو-امای² نیز مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس نتایج ارائه شده در جداول، وجود ریشه واحد غیر خطی در کلیه متغیرها تأیید شده است. بنابراین ضروری است در الگو سازی روابط میان متغیرها به این یافته مهم توجه شده و از بکارگیری الگوهای خطی پرهیز شود. ضمن آن که، با توجه با نا ایستا بودن متغیرها از یک سو و تأیید وجود رفتارهای غیر خطی در آن‌ها، لازم است ارتباط بلند مدت میان متغیرها نیز با توجه به این یافته مهم مورد آزمون و بررسی واقع گردد.

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 5. نتایج آزمون ریشه واحد غیر خطی (کشورهای توسعه یافته)

Table 5- Non-linear unit root test results (developed countries)

	ریشه واحد غیر خطی Non-Linear Unit Root		ریشه واحد غیر خطی متقارن Symmetric Non-linear Unit Root
	UO(Ucar-Omay)	EO(Emirmahmutoglu-Omay)	EO(Emirmahmutoglu-Omay)
EG حکمرانی اقتصادی	**01/1-	***25/4	01/1
PG حکمرانی سیاسی	***52/1-	***32/5	23/1
FD شاخص توسعه مالی	***34/1-	***94/4	11/1
FDI سرمایه گذاری مستقیم خارجی	***12/2-	***64/5	19/1
HDI شاخص توسعه انسانی	***61/1-	***39/5	21/1
TO تولید نا خالص داخلی	***73/1-	***75/4	53/1
GDP بر حسب دلار آمریکا با قیمت ثابت 2015	***56/2-	***29/5	98/0
EC مصرف انرژی	***79/1-	***67/4	07/1
EP انتشار دی اکسیدکربن	***84/1-	***79/5	87/1

مأخذ: یافته­های تحقیق

**و*** به ترتیب معنی دار در سطح پنج و یک درصد.

**and*** are significant at the level of five and one percent, respectively.

جدول6. نتایج آزمون ریشه واحد غیر خطی (کشورهای در حال توسعه)

Table 6- Non-linear unit root test results (developing countries (

	ریشه واحد غیر خطی Non-linear unit root		ریشه واحد غیر خطی متقارن Symmetric nonlinear unit root
	UO(Ucar-Omay	EO(Emirmahmutoglu-Omay	EO(Emirmahmutoglu-Omay)
EG حکمرانی اقتصادی	**11/1-	***66/4	07/1
PG حکمرانی سیاسی	**12/1-	***45/5	12/1
FD شاخص توسعه مالی	***51/1-	***34/4	02/1
FDI سرمایه گذاری مستقیم خارجی	***33/2-	***72/5	07/1
HDI شاخص توسعه انسانی	***72/1-	***44/5	03/1
TO تولید نا خالص داخلی	***85/1-	***93/4	24/1
GDP بر حسب دلار آمریکا با قیمت ثابت 2015	***69/2-	***47/5	63/0
EC مصرف انرژی	***92/1-	***76/4	08/1
EP انتشار دی اکسیدکربن	***77/1-	***63/5	14/1

مأخذ: یافته­های تحقیق

**و*** به ترتیب معنی دار در سطح پنج و یک درصد

**and*** are significant at the level of five and one percent, respectively.

 

 

 

به دنبال بررسی های مقدماتی به عمل آمده، در گام بعدی نسبت به برآورد الگوی خود توضیح با وقفه های گسترده غیر خطی (NARDL) اقدام شد. نتیجه برآوردهای حاصل در جداول (7) و (8) گزارش شده است. مقایسه ضرایب متغیرها برای دو گروه از کشورها موید تفاوت های قابل توجه در کمیت اثرات می‌باشد. به عنوان مثال ضریب تکانه مثبت حکمرانی اقتصادی برای کشورهای توسعه یافته تقریباً دو برابر کشورهای در حال توسعه است. در بیان دقیق تر، یک درصد افزایش در تکانه مثبت حکمرانی اقتصادی باعث 52/0 درصد کاهش در میزان انتشار گاز دی اکسید کربن خواهد شد در حالی که ضریب مشابه برای کشورهای در حال توسعه در سطح 27/0 تخمین زده شده است. به عبارت دیگر بهبود حکمرانی اقتصادی با توجه به سایر عوامل مؤثر بر آلودگی زیست محیطی (که انتظار می رود در کشورهای توسعه یافته در وضعیت بهتری باشند)، اثر قوی تری بر کاهش آلودگی زیست محیطی خواهد داشت. این یافته با آن چه آریابد و همکاران (1399)، پایسته و همکاران (1399) و Alexandra (2006) گزارش کرده اند، سازگار است. از سوی دیگر جدول (7)، اثر تکانه منفی حکمرانی اقتصادی بر آلودگی را به طور معکوس (غیر مستقیم) نشان می‌دهد، بدین مفهوم که افول شاخص حکمرانی اقتصادی، عاملی برای تشدید آلودگی می‌باشد، ضمن آن که اثر مزبور برای کشورهای در حال توسعه قوی تر برآورد شده است، لذا انتظار می رود این گروه از کشورها حساسیت بیشتری نسبت به تضعیف شاخص حکمرانی اقتصادی داشته باشند. این یافته با نتایج تحقیق Baloch and Wang (2019) مطابقت دارد. نتایج مشابهی برای شاخص حکمرانی سیاسی نیز به دست آمده است، ضمن آن که کلیه ضرایب فوق در سطح یک درصد معنادار هستند بنابراین فرضیه اصلی تحقیق مبنی بر تأثیر گذاری حکمرانی بر آلودگی زیست محیطی در دو گروه از کشورها تأیید می‌شود. دیگر یافته های به دست آمده دلالت بر تأثیر منفی و معنا دار تکانه مثبت توسعه مالی بر آلودگی زیست محیطی دارد، اگر چه این تأثیر در کشورهای در حال توسعه قوی تر است؛ دلیل این امر را می‌توان به زیرساخت های ضعیف تر مالی (نظام بانکی، تعداد شعب، نفوذ نظام بانکی در مناطق مختلف و ...) در این کشورها ارتباط داد. تأثیر معکوس و معنادار تکانه مثبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر انتشار دی اکسید کربن در کشورهای در حال توسعه، از دیگر یافته های قابل تأمل این مطالعه به شمار می رود. این یافته با انتظارات نظری سازگار است زیرا با گسترش سرمایه گذاری مستقیم خارجی امکان ورود فناوری های جدید و بروز برای کنترل آلودگی میسر خواهد شد. تکانه مثبت شاخص توسعه انسانی در هر دو گروه از کشورها اثر منفی بر آلودگی نشان می‌دهد. گسترش تجارت خارجی، حجم اقتصاد و مصرف انرژی نیز از جمله عوامل تشدید آلودگی زیست محیطی برای کشورهای مورد مطالعه در تحقیق حاضر به شمار می روند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1] . Ucar-Omay

[2] . Emirmahmutoglu-Omay

 

 

 

 

جدول 7. نتایج برآورد الگوی پانل NARDL (کشورهای توسعه یافته)

Table 7- NARDL panel model estimation results (developed countries)

EG+

EG-

PG+

PG-

FD+

FD-

FDI+

FDI-

HDI+

HDI-

TO+

TO-

GDP+

GDP-

EC+

EC-

ECT(-1)

ضریب

52/0-

05/0

48/0-

07/0

14/0-

02/0

01/0-

02/0

24/0-

03/0

32/0

11/0-

27/0

04/0

33/0

12/0-

12/0-

انحراف معیار

05/0

04/0

06/0

05/0

05/0

03/0

02/0

03/0

05/0

01/0

05/0

03/0

06/0

02/0

05/0

03/0

03/0

احتمال

01/0

15/0

01/0

14/0

01/0

24/0

22/0

24/0

01/0

04/0

01/0

01/0

01/0

05/0

01/0

01/0

01/0

مأخذ: یافته­های تحقیق

 

 

جدول 8. نتایج برآورد الگوی پانل NARDL (کشورهای در حال توسعه)

Table 8- NARDL panel model estimation results (developing countries)

EG+

EG-

PG+

PG-

FD+

FD-

FDI+

FDI-

HDI+

HDI-

TO+

TO-

GDP+

GDP-

EC+

EC-

ECT(-1)

ضریب

27/0-

11/0

32/0-

14/0

31/0-

05/0

16/0-

04/0

08/0-

02/0

26/0

15/0-

22/0

03/0-

18/0

09/0-

07/0-

انحراف معیار

05/0

04/0

07/0

05/0

05/0

02/0

04/0

02/0

05/0

01/0

06/0

04/0

07/0

02/0

05/0

03/0

03/0

احتمال

01/0

01/0

01/0

04/0

01/0

05/0

01/0

05/0

06/0

05/0

01/0

01/0

01/0

07/0

01/0

01/0

01/0

مأخذ: یافته­های تحقیق

 

 

جمع بندی و نتیجه گیری

مطالعه حاضر با هدف شناسایی ارتباط میان حکمرانی و آلودگی محیط زیست در دو گروه از کشورهای منتخب در حال توسعه و توسعه یافته انجام شد . برای این منظور از الگوی خود توضیح با وقفه های توزیعی غیر خطی (NARDL) و داده های پانل برای دوره 2020-1990 استفاده شد . بر اساس نتایج بدست آمده ، وجود ارتباط غیر خطی میان متغیرها تایید شد . این امر بدین مفهوم است که نوعی ارتباط آستانه ای میان حکمرانی و انتشار دی اکسید کربن وجود دارد . ضمن آنکه ارتباط فوق الذکر به شکل نامتقارن است . این عدم تقارن بیانگر تفاوت در اثر تکانه های مثبت و منفی وارده بر حکمرانی بر انتشار دی اکسید کربن می باشد. شاخصهای اثربخشی دولت ، ثبات سیاسی ، کیفیت قانون و حاکمیت به عنوان معرف حکمرانی خوب ، اثرات منفی در آلودگی دارند . 

از سوی دیگر ، شدت ارتباط دو متغیر مورد بررسی در دو دسته از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ، اختلاف معنی داری را نشان می دهد . به عنوان مثال ، اگر چه در هر دو گروه از کشور ها ، اثر منفی تکانه مثبت حکمرانی اقتصادی بر آلودگی محیط زیست تایید شد ، اما شدت این اثر در ممالک توسعه یافته مورد بررسی به مراتب بیشتر از کشور های در حال توسعه ، برآورد گردید . این نتیجه دور از انتظار نیست چرا که بهبود حکمرانی اقتصادی در کشور های توسعه یافته با توجه به زیرساخت های نهادی کارامد موجود و گستردگی بیشتر فرهنگ حفاظت از محیط زیست در این جوامع ، به نحوی موثرتر و قوی تر به کاهش میزان انتشار آلاینده مورد نظر ، می انجامد . درجه ی باز بودن اقتصاد با معیار آلودگی زیست محیطی رابطه منفی داشته است . 

ارتباط مزبور در مورد تکانه منفی حکمرانی اقتصادی ، به شکل معکوس مشاهده شد . به عبارت دیگر ، اثر تکانه منفی حکمرانی اقتصادی بر آلودگی محیط زیست در کشور های در حال توسعه قوی تر از ممالک توسعه یافته است . ضمن آنکه این اثر در هر دو گروه ، غیر مستقیم است ، یعنی تضعیف حکمرانی اقتصادی منجر به آلودگی بیشتر می شود . بنابراین ، افزایش بهبود شاخص های حکمرانی در کشورهای منتخب علی الخصوص در ایران فی نفسه می تواند آلودگی محیط زیست را بکاهد . 

توسعه مالی که به مفهوم افزایش عرضه تسهیلات بانکی و گسترش زیر ساخت های خدمات بانکی و اعتباری است ، اثر منفی و معنی دار بر آلودگی دارد. از این رو تلاش برای فراهم آوردن امکان دسترسی فعالین اقتصادی به تسهیلات بانکی ، به سرمایه گذاری در فن آوری های کنترل آلودگی شده منجر شده و طبیعتا می تواند در کاهش میزان انتشار آلاینده دی اکسید کربن موثر باشد . به عنوان مثال قسمت عمده آلودگی های شهری و روستایی ناشی از فعالیتهای کارخانه و واحدهای تولیدی مختلف است که آسیبهای جدی به محیط اطراف وارد می کنند ، بخشی از آلودگی ها مربوط به خودرو های فرسوده و غیر استاندارد هست که روز به روز به تعدادشان اضافه می شود ، با ارائه تسهیلات به کارخانه جات برای اصلاح و تعمیر واحد های تولید کننده به منظور احداث واحدی که سازگار با محیط زیست باشد و یا با دادن تسهیلات به افرادی که خودرو فرسوده دارند جهت خرید خودرو های استاندارد که آلودگی کمتری ایجاد می کنند میتواند تاثیر قابل توجهی در حفظ محیط زیست داشته باشد .

البته یکی از نکات حائز اهمیت ، کاهش سود تسهیلات در نظر گرفته شده ی دولت برای این منظوراست ، چرا که ارائه وام با سود بالا دردی را نه از اقتصاد و نه از محیط زیست دوا میکند . برای نیل به این هدف اتخاذ سیاست های معقول و شایسته در جهت توسعه بخش اقتصادی و تقلیل آلودگی محیط زیست پیشنهاد می گردد .  

 

 

 

منابع

1.       آریابد، آ.، و مقدسی، ر.، و زراعت کیش، س. 1399. مطالعه ارتباط حکمرانی خوب با تولید و بهره وری کل عوامل در گروهی از کشورهای در حال توسعه و OECD. تحقیقات اقتصاد کشاورزی, 12(3) (پیاپی 47)، 289-318.

2.       پایسته, مرضیه, کلاهی, مهدی, عمرانیان خراسانی, حمید. 1399. معیارها و شاخص‌‏ها: الزامی برای شناخت، بکارگیری و ارزیابی حکمرانی خوب در منابع طبیعی. آب و توسعه پایدار 7 (1) 13-22. doi:10.22067/jwsd.v7i1.81456

3.       خانی, فاطمه, هوشمند, محمود. 1397. بررسی تأثیر توسعه مالی بر آلودگی محیط زیست کشورهای برگزیده صادر کننده نفت با تأکید بر حکمرانی خوب. اقتصاد پولی مالی 25 (16)، 133-158.doi:10.22067/pm.v25i15.41432

4.       عرب اسدی, شیما. 1399. نگرانی از تغییر اقلیم و همکاری ناگزیر بین المللی. فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران. 50 (3). 987-1005. doi:10.22059/jplsq.2019.273596.1904

5.       Alexandra, L. 2006. Corruption and the environmental Kuznets Curve: empirical evidence for Sulfur, Universidade Católica Portuguesa, 1327, 4169-005.

6.       AshrafiPour, M. A., & Barshod, A. 2012. Environmental quality and good governance: comparison between developed and developing countries, Australian Journal of Basic & Applied Sciences, 6(8), 192-198.

7.       Apostoaie, C.-M., & Maxim, A. 2017. Political Determinants of National Environmental Performance in the European Union. European Journal of Sustainable Development, 6(1), 277. https://doi.org/10.14207/ejsd.2017.v6n1p277

8.       Baloch, M. A., and Wang, B. 2019. Analyzing the Role of Governance in CO2 Emissions Mitigation: the BRICS Experience. Struct. Change Econ. Dynam. 51, 119–125. doi:10.1016/j.strueco.2019.08.007.

9.       Baltagi, B. H., & Moscone, F. 2010. Health care expenditure and income in the OECD reconsidered. Economic Modeling, 27(4), 804-811.

10.       Baltagi, B. H. 2013. Econometric Analysis of Panel Data. 5th ed. Chichester: John Wiley and Sons.

11.       Bryant, R. L., & Bailey, S. 1997. Third world political ecology. Rutledge, London and New York.

12.       Creny, G. 2000. Structuring the political arena: public goods, states and governance in a globalizing world, Ronen Plan.

13.       Dadgar, Y. 2013. Public sector economics, Mufid University Press.

14.       Duit, A., Feindt, P. & Meadowcroft, J. 2016. Greening Leviathan: the rise of the environmental state? Environmental Politics, Vol. 25, No. 1, pp.

15.       Dickey, D. A.; Fuller, W. A. 1979. "Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root". Journal of the American Statistical Association. 74 (366): 427–431. doi:10.1080/01621459.1979.10482531. JSTOR 2286348.

16.       Esty, Daniel, and Michael E. Porter. 2002. "Ranking National Environmental Regulation and Performance: A Leading Indicator of Future Competitiveness?" In The Global Competitiveness Report 2001–2002, by Michael E. Porter, Jeffrey D. Sachs, Peter K. Cornelius, John W. McArthur, and Klaus Schwab, 78–101. New York: Oxford University Press.

17.       Emirmahmutoglu Furkan, Omay Tolga. 2014. Reexamining the PPP hypothesis: A nonlinear asymmetric heterogeneous panel unit root test, Economic Modeling, Volume 40, Pages 184-190, ISSN 0264-9993, https://doi.org/10.1016/j.econmod.2014.03.028

18.       Fisher R. A. 1932. Statistical Methods for Research Workers. 4th edition. London: Oliver and Boyd.

19.       Granger, C.W.J. and N. Hyung. 2002. Spurious stochastics in a short time-series panel data, Annales D’E´conomie et de Statistique 55–56, 299–315.

20.       Garcia, E. 2017. Transitioning to the carbon society, Palgrave, Macmillan.

21.       Gilpin, R. 2001. Global political economy - understanding the international economic order. Princeton: Princeton University Press.

22.       Hall, J. 2017. Exploration in public sector economics, Springer publishers.

23.       Im, K. S., Pesaran, H., Shin, Y. 2003. Testing for unit roots in heterogeneous panels. Journal of Econometrics 115, 53–74.

24.       Levin, A., Lin, C., and Chu, C. J., 2002. Unit root tests in panel data: asymptotic and finite sample properties. Journal of Econometrics 108, 1–24.

25.       Maddala G. S. and Wu S. 1999. A Comparative Study of Unit Root Tests with Panel Data and A New Simple Test. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, Vol. 61, No. 0. pp. 631–52. doi:10.1111/1468-0084.61.s1.13.

26.       Omri, A., Kahia, M., and Kahouli, B. 2021. Does Good Governance Moderate the Financial development-CO2 Emissions Relationship? Environ. Sci. Pollut. Res. 28, 47503–47516. doi:10.1007/s11356-021-14014-1

27.       Pesaran, M. H., Shin, Y., and Smith, R. J. 2001. Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. J. Appl. Econ. 16 (3), 289–326. doi:10.1002/jae.616

28.       Ronaghi, M., Reed, M., and Saghaian, S. 2020. The Impact of Economic Factors and Governance on Greenhouse Gas Emission. Environ. Econ. Pol. Stud. 22, 153–172. doi:10.1007/s10018-019-00250-w

29.       Simionescu, M., Strielkowski, W., and Gavurova, B. 2022. Could Quality of Governance Influence Pollution? Evidence from the Revised Environmental Kuznets Curve in Central and Eastern European Countries. Energ. Rep. 8, 809–819. doi:10.1016/j.egyr. 2021.12.031

30.       Stiglitz, J. 2015. Public sector economics, WW Norton, 4th edition.

31.       Shin, Y., Yu, B., Greenwood-Nimmo, M. 2014. Modelling Asymmetric Cointegration and Dynamic Multipliers in a Nonlinear ARDL Framework. In: Sickles, R., Horrace, W. (eds) Festschrift in Honor of Peter Schmidt. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/978-1-4899-8008-3_9

32.       Shaanan, J. 2017. America’s free market myth. Palgrave, Macmillan.

33.       Taverdi, Y. 2018. Aspects of Governance and CO2 Emissions: a Nonlinear Panel Data Analysis. Environ. Res. Econ. 69, 167–194. doi:10.1007/s10640-016-0071-x

34.       Torayeh, M.N., (2011). Manufactured exports and economic growth in Egypt: Cointegration and causality analysis. Applied Econometrics and International Development. 11 (1), 111-135.

35.       Kaufmann, D., Kraay, A., & Zoido-Lobaton, P. 1999. Aggregating governance indicators. World Bank Policy Research, Working Paper, 2196. Washington DC: World Bank Institute.

 

 

 

 

Relationship between Governance and Environmental Pollution, Symmetric or Asymmetric Impacts?

Abstract

In recent years, good governance as one of the influencing factors on environmental variables has attracted the attention of economic and political decision makers. The present study investigates the relationship between governance and environmental pollution in selected developing and developed countries during 1990-2020. To do this, the non- autoregressive distributed lag model, which allows examining possible non-linear associations among variables, is applied. The results of this survey show that there are significant differences in the impact of governance measures on the level of carbon dioxide emissions in developed and developing countries. For instance, the magnitude of the effect of a positive shock to economic governance on CO2 emissions in developed nations is roughly twice of that of developing countries. In other words, improvement in the economic governance leads to greater impacts on environmental protection in developed countries.

 

Keywords: Governance, Environment, Non-Autoregressive Distributed Lag Model, Greenhouse Gases.

8

 

---