مکان‌یابی بوستان‌های شهری با تأکید بر کاربری‌های شهری سازگار و ناسازگار (مطالعه موردی منطقه 17 تهران)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مرتضی زنگنه ¹

1 - استادیار گروه مکانیزاسیون کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان

تاريخ الإرسال : 02 الأحد , رمضان, 1438 تاريخ التأكيد : 22 السبت , صفر, 1439 تاريخ الإصدار : 04 الأربعاء , ربيع الأول, 1439

الکلمات المفتاحية: مکان‌یابی, کاربری, بوستان شهری, سازگار, فاصله, بهینه,

ملخص المقالة :

هدف اصلی این مطالعه تعیین بهترین مکان‌ها برای احداث بوستان شهری با استفاده از یک مدل مکان‌یابی ماکسی-مین و مینی-ماکس است که در این مطالعه توسعه داده‌شده است. در این پژوهش به‌منظور مکان‌یابی بوستان‌های جدید، نحوه‌ی تعامل نقاط نامزد، با کاربری‌های شهری سازگار و ناسازگار مدنظر قرار گرفته است. بدین ترتیب بهترین نقاط برای احداث فضای سبز نقاطی هستند که کمترین فاصله را با مشتریان خود، یا به‌عبارت‌دیگر کاربری‌های سازگار با فضای سبز، و همچنین بیشترین فاصله را با کاربری‌های ناسازگار داشته باشند. مدل مکان‌یابی که در این پژوهش توسعه داده شد به دنبال یافتن نقاط بهینه به ‌گونه‌ای است که مجموع فاصله­ی آن‌ها از کاربری‌های سازگار کمینه و از کاربری‌های ناسازگار بیشینه شود. این مدل مکان‌یابی با استفاده از نرم‌افزار CPLEX نوشته و حل شد. در این پژوهش محل کاربری‌های سازگار و ناسازگار با استفاده از شیپ فایل­های موجود در محیط GIS موردبررسی قرار گرفت. در پایان بهترین مکان‌ها برای احداث بوستان‌های شهری جدید از بین پهنه‌های سبز طرح تفصیلی جدید شهر تهران برای منطقه 17 معرفی شد. در این پژوهش شش سناریو برای مکان‌یابی بوستان‌های جدید توسعه داده شد. در سناریوی اول تا چهارم به ترتیب 19، 23، 31 و 43 بوستان جدید مکان‌یابی شد. اما سناریوی پنجم و ششم نتوانستند به جواب بهینه دست پیدا کنند. این بدان معنی است که امکان انتخاب و استقرار بهینه‌ی بوستان‌های شهری از بین نقاط نامزد برای افزایش بیش از چهار متر سرانه در سطح این منطقه امکان‌پذیر نیست. اما می‌توان سرانه را به‌صورت غیر بهینه تا میزان 18/6 مترمربع به ازای هر شهروند افزایش داد.

المصادر:

ابراهیم زاده، ع.، سرایانی، ا.، و عرفانی، م. (1390). تحلیلی بر توزیع فضایی- مکانی کاربری فضای سبز و مکان‌یابی بهینه آن در منطقه یک شهر زاهدان. فصل نامه آمایش محیط، دوره 17، صفحات 131-151.

ابراهیم­زاده ع.، و عبادی جوکندان، ا. (1387). تحلیلی بر توزیع فضایی-مکانی کاربری فضای سبز در منطقه سه شهری زاهدان. جغرافیا و توسعه سال 11، صفحات 39-58.

احمدی زاده، س.، و بنای رضوی، م. (1388). تحلیل مکان مناسب فضای سبز شهری با استفاده از فرایند تحلیلی سلسله مراتبی و جی آی اس (مطالعه موردی: شهر بیرجند). تحقیقات جغرافیایی، سال 24، دوره 2، صفحات 97-118.

احمدی، ع.، موحد، ع.، و شجاعیان ع. (1390). ارائه الگوی بهینه مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از جی آی اس و روش ای اچ پی (منطقه موردمطالعه: منطقه 7 شهرداری اهواز). آمایش محیط، دوره 15، صفحات 147-162.

بهرام سلطانی، ک. (1374). مجموعه مباحث و روشهای شهرسازی معیارهای آسایش صوتی. تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران.

بی‌نام (1389). ضوابط طراحی فضاهای سبز شهری. دفتر نظام فنی اجرایی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور.

پوراحمد، ا.، اکبرپور سراسکانرود، م.، و ستوده، س. (1388). مدیریت فضای سبز شهری منطقه 9 شهرداری تهران. پژوهشهای جغرافیای انسانی سال 29، صفحات 50-69.

زیاری، ک. ا.، بیگی، ل. و.، و پرنون، ز. (1391). تحلیلی بر بحران زیست محیطی و توزیع مکانی فضای سبز شهر تهران. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 14، دوره 4، صفحات 101-114.

زیاری، ک. ا.، شادمان رودپشتی، م.، حسن پور، س.، و مصطفایی، ا. (1392). مکان‌یابی عرصه‌های مناسب فضای سبز شهری با استفاده از روش ترکیبی‌ای اچ پی و فازی در محیط جی آی اس مطالعه موردی: منطقه 15 شهرداری کلان شهر تهران. فضای جغرافیایی، سال 13، دوره 43، صفحات 19-38.

سراسکانرود، م. ا.، قرخلو، م.، و نوروزی، م. (1388). ارزیابی و مکان‌یابی فضای سبز منطقه 9 شهرداری تهران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 11، دوره 14، صفحات 75-104.

مجدی، ر. (1390). تلفیق توابع تحلیلی جی آی اس در طراحی مکان‌های بهینه فضای سبز (مطالعه موردی: شهر تبریز). فضای جغرافیایی، سال 11، دوره 33، صفحات 47-62.

محمدی، ج.، پورقیومی، ح.، و زارعی، ی. (1391). تحلیل مکانی-فضایی پارک‌های شهری شهر نورآباد با استفاده از جی آی اس. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی سال 23، دوره 3، صفحات 177-192.

مظفری، غ.، و دوستی، م. (1391). ارزیابی و مکان گزینی پارک‌های درون‌شهری منطقه 1 یزد با استفاده از روش بولین و روش دلفی در سیستم اطلاعات جغرافیایی. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، سال 44، دوره 4، صفحات 65-78.

وارثی، ح.، محمدی، ج.، و شاهیوندی، ا. (1387). مکانیابی فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی شهر خرم آباد). توسعه ناحیه‌ای جغرافیا، سال 3، دوره 10، صفحات 83-103.

یوسفی، ا.، قسامی، ف.، صالحی، ا.، و کافی، م. (1391). مکان‌یابی و تحلیل تناسب فضای سبز شهری با در نظر گرفتن اصول اکولوژیک (مطالعه موردی: پارک‌های محله‌ای بیرجند). محیط شناسی، سال 38، دوره 4، صفحات 169-178.

Farahani, R. Z., & Hekmatfar, M. (2009). Facility Location Concepts، Models، Algorithms and Case Studies. Germany، Springer.

Manlum, Y. (2003). Analysis of Urban Green Space System Based on GIS. ITC, Netherlands.