توزیع فضایی خدمات شهری و نقش آن در توسعه پایدار شهر مطالعه موردی مادرشهر تهران

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

نفیسه مرصوصی ¹ (پیام نور)
کاظم خزایی ² (پیام نور)

تاريخ الإرسال : 20 الأحد , جمادى الثانية, 1435 تاريخ التأكيد : 19 السبت , صفر, 1438 تاريخ الإصدار : 29 الخميس , ذو الحجة, 1435

الکلمات المفتاحية: توزیع فضایی, توسعه پایدار, شهر تهران, خدمات شهری, تاپسیس,

ملخص المقالة :

     توسعه شهری زمانی می تواند در جهت پایداری قرار گیرد که بتواند راهکارهایی مشخص، برای تامین مطلوب نیازهای خدماتی ساکنان ارائه دهد، لکن به علت نگرش بخشی، ضعف ساختاری مدیریت شهری و فقدان مشارکت مردمی، سازمان‌های خدمات رسان شهری نتوانستند به صورت کارا به توزیع فضایی عادلانه خدمات بپردازند. این پژوهش با هدف ارزیابی نقش توزیع فضایی خدمات شهری در توسعه پایدار شهر انجام شده است و در صدد است که توزیع فضایی خدمات شهری را در ارتباط با سطح برخورداری مناطق شهری تحلیل نماید، سپس نقش آن در پایداری شهری را مورد بررسی قرار دهد. روش مورد استفاده در این پژوهش از نوع توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق کل محدوده قانونی شهر تهران شامل مناطق 22 گانه آن است و داده‌های مورد بررسی که نشان دهنده ویژگی عملیاتی بودن شاخص‌های مختلف خدمات شهری است از منابع رسمی کشور همچون مرکز آمار ایران و شهرداری تهران گردآوری شده اند. برای انجام محاسبات، از تکنیک تاپسیس به منظور رتبه بندی مناطق و آنتروپی شانون در جهت وزن دهی شاخص‌ها استفاده شده است. نتایج نشان دهنده توزیع فضایی نامناسب خدمات شهری در مناطق 22 گانه شهر تهران است و اختلاف در سطح برخورداری یکی از مهمترین عوامل ناپایداری توسعه در مادر شهر تهران تشخیص داده شده است. بررسی‌های حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که، صرف وجود خدمات در یک شهر، حتی اگر که بیش از نیاز واقعی باشد و یا با سرانه استاندارد برابر باشد نمی تواند جوابگوی نیاز همه ساکنان شهر باشد و به پایداری شهر منجر شود؛ بلکه در کنار این مساله، باید این امر مهم مورد توجه ویژه قرار گیرد که این خدمات به چه شکلی توزیع شده‌اند و پراکندگی فضایی آنها از چه الگویی تبعیت می‌کند.

المصادر:

ابراهیم زاده، عیسی، (1386)، مدل تحلیلی در ساماندهی فضاهای ناحیه ایی مورد: ناحیه سنگان خاش، پژوهش‌های جغرافیایی - شماره 59.

آمارنامه شهر تهران، سالنامه آماری شهر تهران، 1391، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.

بحرینی،سید حسین، (1376)، شهرسازی وتوسعه پایدار،فصلنامه سیاست‌های علمی پژوهشی رهیافت، شماره 17،ص33و35.

براتعلی، علیرضا، باوان پوری، بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسع هیافتگی مناطق شهر مشهد، مجله دانش و توسعه (علمی - پژوهشی) سال شانزدهم، شمارة 27، تابستان 1388.

بشیری، مهدی و همکاران، (1390)، رویکردی نوین در تصمیم گیری‌های چند معیاره، انتشارات دانشگاه شاهد، چاپ اول، تهران.

تقوایی، مسعود، اکبری، محمود، (1388)، تحلیل فضایی شاخص‌های توسعه در مادر شهرهای منطقه­ای ایران، جغرافیا(نشریه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، سال هفتم، شماره 20 و 21.

تقوایی، مسعود، کیومرثی، حسین، سطح بندی محلات شهری بر اساس میزان بهره مندی از امکانات و خدمات شهری با بهره گیری از تکنیک TOPSIS (مطالعه موردی: محلات شهر آباده)، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال دوم، شماره پنجم، تابستان 1390.

حسین زاده دلیر، کریم، برنامه ریزی ناحیه ای، انتشارات سمت،چاپ اول، 1389.

رفیعیان، مجتبی، شالی، محمد، تحلیل فضایی سطح توسعه یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری، مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره شانزدهم، شماره 4، زمستان 1391.

رهنمایی، محمد تقی، شاه حسینی، پروانه،( 1389)، فرآیند برنامه ریزی شهری ایران، سمت، چاپ هفتم، تهران.

رهنمایی، محمدتقی، پورموسوی، سید موسی (1385)، بررسی ناپایداری‌های امنیتی کلانشهر تهران بر اساس شاخص‌های توسعه پایدار شهری، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 57، تهران.

سعیدی، عباس، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، تهران، سازمان شهرداریها و دهیاریها، 1388

صرافی، مظفر، و همکاران" راهبرد توسعه شهر مبتنی بر توسعه پایدار"،فصلنامه جغرافیا، سال هفتم، شماره 22، ص82-65، 1388

عزیزی، محمدمهدی، محله مسکونی پایدار؛ مطالعه موردی نارمک، نشریه هنرهای زیبا صفحه 27، تهران پاییز،1385

علی شاه، جعفر،( 1379)، توزیع فضایی مراکز خدمات درمانی و بهداشتی در مناطق شهری تهران، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 38، صص 39-19.

کامران، حسن، پریزادی، طاهر، حسینی امینی، حسن، سطح بندی خدمات شهری در مناطق کلان شهر تهران، جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای (دو فصلنامه) سال اول، شماره اول، بهار و تابستان 1389.

محمدزاده اصل، نازی، امام وردی، قدرت الله، سریرافراز، محمد، رتبه بندی شاخص‌های رفاه شهری مناطق مختلف شهر تهران، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره اول، تابستان 1389.

مرصوصی، نفیسه و همکاران، (1388)، تحلیل توسعه ناحیه ای با تاکید بر تقویت سازمان فضایی شهرها؛ مورد: شهرهای کوچک ناحیه مرند، (نشریه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، سال هفتم، شماره 22.

مرصوصی، نفیسه، بهرامی پاوه، رحمت اله، 1390، توسعه پایدار شهری، چاپ اول، دانشگاه پیام نور، تهران.

مفیدی، مجید و افتخاری مقدم، علی،" توسعه پایدار شهری، دیدگاهها و اصول اجرایی آن در کشورهای در حال توسعه"، فصلنامه بین­المللی ساخت شهر، سال ششم،شماره12،ص15_23، تهران1388.

نسترن، مهین و همکاران(1389)، کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولوی تبندی توسعه ی پایدار مناطق شهری (مطالعه موردی: مناطق شهری اصفهان)، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 21، شماره پیاپی 38، شماره 2.

هاشمی، مناف، یحیی پور، مهدی، 1390، اصول و مبانی مدیریت خدمات شهری در شهرداری، انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، تهران.

Roghanian, E., Rahimi, J., & Ansari, A. (2010). Comparison of first aggregation and last aggregation in fuzzy group TOPSIS. Applied Mathematical Modelling, 34(12), 3754-3766.

Krohling, R. A., & Campanharo, V. C. (2011). Fuzzy TOPSIS for group decision making: A case study for accidents with oil spill in the sea. Expert Systems with Applications, 38(4), 4190-4197.

Sneddon, C., Howarth, R. B., & Norgaard, R. B. (2006). Sustainable development in a post-Brundtland world. Ecological economics, 57(2), 253-268.

Erkip, Feyzan, The distribution of urban public services: the case of parks and recreational services in Ankara, Cities, Vol. 14, No.6, pp.353-361, 1997.