تدوین مدل مفهومی کیفیت فضاهای باز شهری برای گذران اوقات فراغت ( مطالعه موردی شهر اراک)

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

محمدکاظم یاوری ¹ (دانشجوی دکتری شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد)
علیرضا شیخ الاسلامی ² (عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد. گروه فنی و مهندسی واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران.)
فرزانه ساسان پور ³ (دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی.)

تاريخ الإرسال : 14 السبت , ذو الحجة, 1442 تاريخ التأكيد : 24 الجمعة , صفر, 1443 تاريخ الإصدار : 10 الثلاثاء , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: اوقات فراغت, معادلات ساختاری, اراک, کیفیت فضاهای باز شهری, نظریه عمل منطقی,

ملخص المقالة :

موضوع گذران اوقات فراغت یکی از نیازهای مهم شهروندی در دوران معاصر است که در کشورهای در حال توسعه با مشکلات متعددی مواجه است. این پژوهش با هدف معرفی ابزاری جامع و کارآمد برای ارزیابی و درک کیفیت فضاهای باز شهری مرتبط با اوقات فراغت انجام شده است. پژوهش حاضر کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی ـ تحلیلی بوده و با رویکرد آمیخته (کیفی ـ کمی) صورت گرفته است. برای جمع‌آوری داده‌ها، از تکنیک پیاده‌روی اکتشافی در فضاهای باز شهر اراک استفاده شده است. در این تحقیق، مدل پیشنهادی برای تحلیل و بررسی فضاهای باز شهری تدوین و با استفاده از نرم‌افزار لیزرل و بررسی شاخص‌های برازش مدل‌های ساختاری، مورد تأیید قرار گرفته است. نتایج این پژوهش می‌تواند به برنامه‌ریزان و مدیران شهری در خلق فضاهای باز کم‌نقص‌تر کمک مؤثری نماید.بر اساس یافته‌های حاصل از بررسی شاخص‌های برازشی، در تحلیل کیفیت در فضا‌های باز شهر اراک، مؤلفه کیفیت‌های زیست محیطی به صورت مستقل عمل کرده ولی مؤلفه کیفیت‌های عملکردی ـ فرمی و تجربی ـ زیبایی شناختی همبستگی دارند. همچنین مؤلفه کیفیت‌های "تجربی ـ زیبا شناختی" ، تأثیر بیشتری بر کیفیت فضا‌های باز برای گذران اوقات فراغت داشته است. از بین نماگر‌های 45‌گانه کیفیت، که مورد بررسی قرار گرفته، نماگر"وجود و شرایط فضا‌های دنج و خلوت و امکانات ایجاد آسایش اقلیمی" ، بیشترین تأثیر را در ارتقای کیفیت فضا‌های باز برای گذران اوقات فراغت در شهر اراک دارد. این گویه جزء معیار "آسایش و راحتی" از مؤلفه کیفیت‌های تجربی ـ زیبایی شناختی، محسوب شده است.

المصادر:

References

• Al-Bishawi, Manal Ahmad & Sami Ghadban, Shadi,(2011). A metodological aproach for reading urban open space. Archnet-IJAR, International Journal of Architectural Research, Volume 5 - Issue 1 - March 2011 - (73-85). DOI:26687/archnet-ijar.v5i1.219


• Amanda J. Johnson &Troy D. Glover,(2013). Understanding Urban Public Space in a Leisure Context, JournalLeisure Sciences An Interdisciplinary JournalVolume 35, 2013 - Issue 2,Pages 190-197. DOI:1080/01490400.2013.761922


• Appleyard, D.,(1979) "Planning the Pluralistic City", Cambridge, Mass: MIT Press, 1979.


• Atabek, E. (2002). Kamusal mekanlarda kalite: Yıldız Teknik Universitesi kampüsünde kullanıcı goruşlerine dayalı kalite değerlendirmesi. Yüksek lisans tezi, ITU Fen Bilimleri Enstitusu, İstanbul. http://hdl.handle.net/11527/10433


• Baker, D., & Crompton, J. (2000). Quality, Satisfaction and Behavioural Intentions. Annals of Tourism Research, 27 (3), 785-804. https://doi.org/10.1016/S0160-7383(99)00108-5


• Bentley, L.A., Alcock, P., Murrain, S., McGlynn, G. Smith. (1985). Responsive Environment: A Manual For Designers. London: The Architectural Press.https://unhabitat.org/un-habitat-annual-report-2012. https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=20334


• Burgess, J., Harrison, C. and Limb, M., (1988), 'People, parks and the urban green: A study of popular meanings and values for open spaces in the city', Urban Studies, 2S, p4SS-473. https://doi.org/10.1080/00420988820080631


• Carmona, M., Heath,T, Oc,T. Tiesdell,S(2003), Public space urban space: The Dimensions of Urban Design, Architectural Press, London. https://doi.org/10.4324/9780080515427


• Coleman, J. 1987. Opportunities for Innovation in Urban Design Education.Australian Planners. 25(4). p. 28-31.


• Ebrahimi, Ghorban Ali, Razaghi, Nader, Muslimi Petroudi, Ruqiyeh. (1390). Leisure time and social factors affecting it: (a case study of people aged 15-64 in Juibar city). Applied Sociology, 22(4), 71-98. https://www.sid.ir/paper/154867/fa [In Persian].


• Fornell, C. and Larcker, D.(1981); “Evaluating Structural Equation Modeling with Unobserved Variables and Measurement Error”; Journal of Marking Research,Vol.18, No.1, pp.39-50.


• Francis M. (1987).Advances in Environment, Behavioe, and Design . University of California, Published in cooperation with the Envirnomental Design Research Assosiation, Volume 1.


• Francis, M., 1987. Some Different Meanings Attached to a City Park and Community Gardens, Landsc. J. Vol. 6 (2), pp. 101–112, 197.


• Gehl, J. (2010).Cities for People; Island Press: Washington, DC, WA, USA, 2010.


• Golkar Korosh (1379), components of the quality of urban design, Safeh scientific-research journal, number 32, pp. 38-65. [In Persian].


• Golkar Kouroosh." Theories of urban design: typological analysis of theories." Page 9.29 (1378): 16-33. [In Persian].


• Greene, S.,(1992). "Cityshape", JAPA, 58(2): 177-189.


• Heydari, Ali Akbar, Jamshidi, Fahima. (1400). Analysis of the relationship between the two concepts of place identity and place attachment in urban open spaces, a case example: Eram Garden, Shiraz. Scientific-research quarterly of research and urban planning, 12(44), 173-188. doi: 10.30495/jupm.2020.4303[In Persian].


• Jacobs, J. (1961). The Death and Life of Great American Cities. New York. , Random House.


• Junyan Yang, Fangyuan Zhang, , and Beixiang Shi,(2019), Analysis of Open Space Types in Urban Centers Based onFunctional Features, Southeast University, School of Architecture, Nanjing 210096, China, E3S Web of Conferences 79, 01009 (2019) . DOI: 1051/e3sconf/20197901009


• Koseoglu E, Onder DE (2011). Subjective and objective dimensions of spatial legibility, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Vol. 30, pp. 1191-1195. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.10.231


• Lang, J. (1987). Creating architectural theory: The role of the behavioral sciences in environmental design. New York: Van Nostrand Reinhold Company.


• Lynch, K., (1960), The Image of the City, Cambridge, Mass: Technology Press.


• Lynch, K., (1981),"A Theory of Good City Form", Cambridge, Mass: MIT Press.


• Maher Mafoz A. Summan,(2019). The impact of open spaces in the social life; the case of Jeddah, Saudi Arabia. Submitted in partial fulfillment of Ph.D. Degree Doctoral program in Urban and Architectural Management and Valuation.


• Moulay A, Norsidah U, Said I (2017). Legibility of neighborhood parks as a predicator for enhanced social interaction towards social sustainability, Cities, Vol. 61, pp. 58–64. https://doi.org/10.1016/j.cities.2016.11.007


• Nazaripour H. ,Tavossi T. (2021). Evaluation of the thermal comfort of public open spaces with emphasis on strengthening social relations in urban neighborhoods (case study: Koi Quds, Zahedan). Urban Social Geography, 8(1), 287-306. doi: 10.22103/JUSG.2021.2043 [In Persian].


• Pakzad, Jahanshah, (2009); the flow of ideas in urban planning (2) , from quantity to quality: Armanshahr, Shahidi, Tehran. Pakzad, Jahanshah (2013); Qualitative measures of space measurement. Abadi Quarterly, year 13, number 39. https://uarc.org.ir/journals/abadi-journal [In Persian].


• Pakzad, Jahanshah (2013). Qualitative criteria of measuring space. Abadi Quarterly, year 13, number 39. [In Persian].


• Praliya, S., Garg, P. (2019). Public space quality evaluation: prerequisite for public space management. The Journal of Public Space, 4(1), 93-126, DOI 10.32891/jps.v4i1.667.


• Project for public space. (2014). http://www.pps.org.


• Project of Public Space (PPS) (2001), How To Turn a Place Around: A Handbook for Creating Successful Public Spaces, Project For Public Spaces, Inc., NewYork.


• Rafiyan, Mojtabi, Molodi, Jamshid, Pour Taheri, Mahdi. (2011). Measuring the quality of the urban environment in new cities. Case study: Hashtgerd New City. Space Planning and Design Quarterly, 15(3), 20-38. http://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-471-fa.html [In Persian].


• Rafiyan, Mojtabi, Taqvai, Ali Akbar, Khademi, Massoud, Alipour, Roja. (2011). A comparative study of quality measurement approaches in the design of urban public spaces. Architecture and Urban Planning of Iran (JIAU), 3(1), -. doi: 10.30475/isau.2013.61953[In Persian].


• Rasidi, Mohed Hisam, Jamirsah, Nurzuliza, Said, Ismail. 2012. Urban Green Space Design Affects Urban Resident’s Social Interaction. Journal of Social and Behavioral Sciences 68.


• Roger Trancik, (1986). Finding Lost space, Theories of urban design.USA Published. City planning and architecture.ISBN 0-471-28956-6.


• Rogers, W. (2003). The Excellent City Park System, In What Makes it Great and how to Get There, (ed) P Harnik, The Trust for Public Land, Pub, Washington, DC.


• Safari H, FakouriMoridani F, Sharifah SM (2016). Influence of geometry on legibility: An explanatory design study of visitors at the KualaLumpur City Center, Frontiers of Architectural Research, Vol. 5, pp. 499-507.


• Schroeder, H. W. , & Anderson, L. M. (1983). Perception of personal safty in urban recrestion sites. Journal of leisure Research, 16, 178-194.


• Seyhan Sen Tulin Vural Arslan, (2016). The Evaluation of Space Quality in Outdoor Open Spaces: Bursa Historical Bazaar and Khans District as a Case, European Journal of Sustainable Development (2016), 5, 3, 27-38. https://api.semanticscholar.org/CorpusID:204405478


• Thomas, D.R., (2003), “A General Inductive Approach for Qualitative Data Analysis”, University of Auckland [Online], 14 May http://www.health.auckland.ac.nz/hrmas/resources/Inductive2003.pdf [Accessed 14 May 2011].


• Van Herzele, A., & Wiedemann, T. (2003). A monitoring tool for the provision of accessible and attractive urban green spaces. Landscape and Urban Planning, 63, 109-126. https://doi.org/10.1016/S0169-2046(02)00192-5


• Violich, F. 1983. Urban reading and the Design of Small Urban Places: The Village of Sutivan. Town Planning Review. Vol. 54. p. 41-62.


• Voordt, D.J.M. van der. (2005). Architecture in use: an introduction to the programming, design and evaluation of buildings. Amsterdam: Architectural Press.


• Whyte, W.H., (1980), The Social Life of Small Urban Space, Washington D.C., The Conservation Foundation.


• Woolley, H., (2003), Urban open spaces: London, New York: Spon Press.


• Zebardast, Esfandiar; Khalili, Ahmed and Dehghani, Mustafa, (2013), Application of factor analysis method in identifying worn-out urban textures, Fine Arts of Architecture and Urbanism, 18(2), 27-42. org/10.22059/JFAUP.2013.50524 [In Persian].