تحلیل ساختاری-کارکردی مورفولوژی شهری تحت تاثیر رانت حاصل از اقتصاد نفتی (مطالعه موردی: شهر زنجان)
الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهریمحمدحسین جعفری پابندی 1 , رسول درسخوان 2 , میرسعید موسوی 3
1 - دانشجوی دکترای شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران.
3 - استادیار گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران
الکلمات المفتاحية: شهر زنجان, اقتصاد شهری, رانت, اقتصاد نفتی, مورفولوژی شهری,
ملخص المقالة :
چکیده مقدمه: برنامه ریزی اقتصادی مبتنی بر نفت یکی از عوامل اساسی است که مکانیزم ها و مناسبات اقتصادی و کالبدی شهری را متأثر می سازد. این شیوه مدیریت فضا ممکن است به افزایش فعالیت‌های سوداگرانه، عدم تخصیص بهینه منابع و بی توجهی به ابعاد اجتماعی-فرهنگی و نگاه صرفا کالبدی و کارکردگرایانه به فضای شهری و مورفولوژی حاصل از آن منجر شود. روش: جا این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، در پی بررسی میزان تاثیر اقتصاد رانتی در تحولات مورفولوژیکی شهر زنجان است. گردآوری داده‌ها با مطالعات میدانی و کتابخانه ای انجام شد. جامعه آماری با روش کوکران 384 نمونه است. برای تحلیل داده از آزمون تک نمونه ایT، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و رویکرد تحلیل اثرات متقابل تعاملی با نرم افزار SPSS، Expert Choice و Scenario Wizard استفاده شد. یافتهها: یافته ها نشان داد که اقتصاد نفتی در مدیریت متمرکز کشور و تاثیر آن در شهر زنجان در قالب تغییرات کاربری اراضی، نابرابری اقتصادی-اجتماعی و عدم تعادل فضایی، منجر به شکل گیری مورفولوژی شهری ناپایدار شده است. موید این مطلب، ضریب وزنی شاخص های موثر بر تحولات مورفولوژی شهر زنجان برابر 06/24= tبا آزمون T است و شاخص کالبدی با امتیاز (53/25 = t) بیش‌ترین تاثیرپذیری را داشته است. نتیجهگیری: با استفاده از رویکرد اثرات متقابل تعاملی، سناریوی سوم با ضریب تاثیر17 و ارزش ثبات1، با تاکید بر شاخص خیابان بندی شهری؛ نابرابری فضایی؛ تسهیلات دولت طبق نیاز شهروندان؛ سرمایه‌گذاری دولت در توسعه کالبدی شهر و وجود کاربری‌های ناسازگار، بمنظور تحولات سازنده مورفولوژی شهری انتخاب شد.
1- Ahmadipour, Z., & Mirzaei Tabar, M. (2018). Urban geopolitics and explaining the concept of competition. Geography and Environmental Planning, 29 (2), 13-34. [in Persian]
2- Bandar Abad, Alireza (2011). Biodegradable City, Urbanism Research, Summer and Autumn, No. 3. [in Persian]
3- Batty, M. (2015). Cities and complexity. Cambridge, MA: MIT Press
4- Bekkering, H.C. (2006). Morphological Analysis of the Contemporary Urban Territory: Is it still a relevant approach?. In Hoeven F van der & Rosemann HJ , Urban transformations and sustainability, IOS Press, Delft, pp. 96-113.
5- Caniggia, G. and Maffei, G. L. (2011), Architectural Composition and Building Typology: Interpreting Basic Building, Firenze: Aliena.
6- Conzen, M.R.G. (2005) Alnwick, Northumberland: a study in town-plan analysis. Institute of British Geographers Publication 27. London
7- Fanni, Z. (2016) an Introduction to the History of Geography, Tehran: Amir Kabir Publishing. [in Persian]
8- Hamidi, M. and Sirus Sabri, R. and Habibi, M. and Salimi, J. (2017). Bone Marrow of Tehran, Tehran Municipality Technical and Civil Engineering Publications, Tehran. [in Persian]
9- Haupt, p. and Meta B.P. (2012), Spacemate: the Spatial Logic of Urban Density, Delft University Press, The Netherlands.
10- Heidary, T. (2016). Bioavailability analysis of urban worn-out tissues (Case study: worn-out tissue in the central part of Zanjan city), PhD thesis, Supervisor: Ali Shamaei and Farzaneh Sasanpour, Kharazmi University, Faculty of Geographical Sciences. [in Persian]
11- Karl, T. L.(2004). Oil-Led Development: Social, Political, and Economic Consequences, Encyclopedia of Energy, No. 4, pp. 672-661
12- Khair al-din, R. and Daneshpour, A. and Razpour, M. (2016). Investigating and analyzing the challenges of sustainable spatial development in the border town of Baneh. Journal of Urban Research and Planning, 7 (25), 63-84. [in Persian]
13- Khair al-din, R. & Taqvaee, A.A. & Imani, J. (2013). Spatial analysis of metropolises in relation to price changes in Iran, the sample studied: Tabriz metropolis, scientific-year journal of urban planning, and scientific architecture of the third research association, No. 6; 17-3. [in Persian]
14- Kruff, C. (2019) Shape of the city, translated by Hamed Hamedani Golshan, Manzar Magazine, 43, 160-142. [in Persian]
15- Lees, N. (2010) "Inequality as an Obstacle to World Political Community and Global Social Justice", Oxford University, Paper to be Presented at the SGIR, 7th Annual Conference on International Relations, Sweden.
16- Lynch, Q. (2017). The theory of the good shape of the city, Seyed Hossein Bahreini, University of Tehran. [in Persian]
17- Meshkini, A. & Lotfi, S. & Ahmadi, F. (2014). Evaluation of urban management performance in spatial justice between urban areas (Case study: Ghaemshahr city), Journal of Spatial Planning and Management, 18 (2), 174-154. [in Persian]
18- Montazeri, M. and Jahanshahloo, L. and Majedi, H. (2017). Developments in the physical-spatial structure of Yazd city and the factors affecting it. Environmental Studies Seven Fences; 6 (21): 27-42. [in Persian]
19- Moudon, A. V., (2018) Getting to Know the Built Landscape: Typomorphology. in Franck, Karen A and Lynda H Schneekloth, Ordering Space: Types in Architecture and Design New York: Van Nostrand Reinhold
20- Payne, G. (2015): "Best Practices for Spatial Planning and Development Control in Developing Countries", International Conference on Land Policy in Jakarta, 27-25.
21- Pour Mohammadi, M.R. and Sadr Mousavi, M. and Jamali, S. (2011). Analysis of Urban Morphology Schools. Geographical studies of arid regions; 2 (5): 1-16. [in Persian]
22- Rashidi Ebrahim Hesari, A. & Movahed, A. & Tavallai, S. & Mousavi, M.N. (2016). Spatial Analysis of Tabriz metropolitan area with biodegradability approach, Journal of Geographical Space, Vol. 12, No. 56, pp. 176-155. [in Persian]
23- Rezaei, M.R. (2018). Measuring the impact of administrative bureaucracy on the process of good urban governance Case study: Shiraz metropolis. Journal of Urban Research and Planning, 9 (32), 31-40. [in Persian]
24- Saeedi Fard, F. and Razavian, M.T. and Ghorchi, M. (2018). Explaining the reflection of rent economy on the metropolitan space organization (case study: District 1 of Tehran), Earth Knowledge Research, 9 (34); 145-16. [in Persian]
25- Sasanpour, F. (2011). Fundamentals of Sustainable Development of Metropolises with Emphasis on Tehran Metropolis, published Urban Studies and Planning Center, Tehran. [in Persian]
26- Shams al-Dini, A. and Sanai Moghadam, S. and Bolaghi, R. and Rezaei, M. (2117). Assessing the level of citizens' satisfaction with the performance of the municipality and evaluating the individual and social factors affecting it (Case study: Dehdasht city). Journal of Urban Research and Planning, 8 (30), 185-204. [in Persian]
27- Shokooei, H. (2017). New Perspectives on Urban Geography, Volume One, Fifteenth Edition, Tehran, Samat. [in Persian]
28- Simmel, G. (2013). Metropolis and Mental Life, translated by Yousef Abazari, Journal of Social Sciences, No. 3. [in Persian]
29- Statistics Center of Iran (2016). General Census of Population and Housing in Zanjan Province 2016, Iran Statistics Center Publications, Tehran. [in Persian]
30- Weber, M. (2016). The city over time, translated by Shiva Kaviani, published by Anteshar Co., Tehran. [in Persian]
31- Whitehand, J.W.R.(2007); “Conezenian Urban Morphology and Urban Landscapes, In Proceedings, 6th Internathional Space Syntax Symposium”, Istanbul,
32- Wiedmann, F. & Salama, M. A. & Thierstein, A. (2012). Urban Evolution of the City of Doha: An Investigation into the Impact of Economic Transformations on Urban Structures. URBAN EV, 29, 2.
33- Yari Gholi, V. (2018). Explaining the model of biodegradable urban development, a case study of Zanjan city, PhD thesis, Supervisor: Mohsen Ahmadinejad, Zanjan University, Faculty of Humanities. [in Persian]
34- Yazdani, M.H. and Hassanzadeh, M. and Nazmfar, H. and Yazdanpanah, M. (2015). Investigating the Economic Impact of Petroleum Energy Revenues (Dutch Disease) on Urbanization in Iran, 3rd National Conference on Environment, Energy and Biosafety, Tehran, Mehr Arvand Higher Education Institute, Environmental Lovers Promotion Group. [in Persian]
36- Yousefifar, S. and Mohammadi, M. H. (2009). The effect of social relations on the physical formation of the Iranian-Islamic city (based on a model approach to the city of Rey in the Seljuk era), Cultural History Studies, 1 (1). [in Persian]
37- Zali, N. and Alillo, M. and Azadeh, R. (2014). An analysis of the population capacity of Tabriz metropolis with emphasis on new patterns of urban development. Journal of Urban Research and Planning, 5 (19), 73-90. [in Persian]
38- Zekavat, K. (2011). The place of spatial organization in urban design, Sefeh Magazine, No. 54. [in Persian]
in Persian]
_||_
