تحلیل ارتباط میان دو مفهوم هویت مکان و دلبستگی به مکان درفضاهای باز شهری نمونه موردی: باغ ارم شیراز

الموضوعات : فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

علی اکبر حیدری ¹ (دکتری معماری، عضو هیئت علمی دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه یاسوج، ایران)
فهیمه جمشیدی ² (دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد نطنز، نطنز، ایران)

تاريخ الإرسال : 14 الأربعاء , ذو القعدة, 1440 تاريخ التأكيد : 23 السبت , جمادى الأولى, 1441 تاريخ الإصدار : 09 الأربعاء , رمضان, 1442

الکلمات المفتاحية: شیراز, هویت مکان, دلبستگی به مکان, فضاهای باز شهری, باغ ارم,

ملخص المقالة :

         ارتباط احساسی میان انسان و مکان در حوزه­های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است که از جمله آنها در ادبیات معماری و شهرسازی است. ارتباط در سطوح مختلفی شکل گرفته و در قالب مفاهیم مختلفی نیز معرفی می­شود که از جمله آنها می­توان به مفاهیم دلبستگی به مکان و هویت مکان اشاره نمود. تاکنون پژوهش­های متعددی در ارتباط با هر کدام از موارد مذکور در حوزه ادبیات معماری و شهرسازی به انجام رسیده و نحوه نمود هر کدام از آنها در فضاهای مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است؛ این در حالی است که در ارتباط با چگونگی ارتباط نظری میان این دو مفهوم، پژوهشی صورت نگرفته است. با این توضیح پژوهش حاضر در پی بررسی نحوه ارتباط میان دو مفهوم دلبستگی به مکان و هویت مکان و نحوه نمود پذیری این دو مفهوم در یک فضای باز شهری به عنوان بستر میدانی تحقیق است. به همین منظور مجموعه باغ ارم شیراز به عنوان نمونه موردی تحقیق انتخاب و با بررسی نحوه نمود این دو مفهوم برای کاربران این فضا، چگونگی ارتباط میان مفاهیم مذکور مورد تحلیل قرار گرفته است. پژوهش حاضر ترکیبی از روش­های کمی و کیفی در گردآوری و تحلیل داده­ها است و در این خصوص از روش­های کتابخانه­ای و میدانی به منظور گردآوری داده­ها و از روش­های تحلیل محتوا و نیز آزمون­های آماری به منظور تحلیل آنها استفاده شده است. جامعه آماری در این پژوهش، استفاده کنندگان از باغ ارم شیراز در فصول بهار و تابستان بوده و حجم نمونه در این خصوص 326 نفر از این افراد انتخاب شده است که به صورت تصادفی در سطح باغ از آنها پرسش به عمل آمد. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که اولاً میان دو مفهوم دلبستگی به مکان و هویت مکان در فضاهای باز شهری، ارتباطی معنادار وجود دارد؛ به این ترتیب که افزایش دلبستگی به مکان باعث شکل­گیری هویت مکان برای استفاده کنندگان می­شود. همچنین عواملی چون احساسات فردی، پیکره­بندی فضایی و زمان، هم در شکل­گیری دلبستگی به مکان و هم در شکل­گیری هویت مکان، به ترتیب دارای بیشترین اولویت هستند؛ این در حالی است که عامل خاطرات و رویدادها در دلبستگی مکان و عامل کنش­های اجتماعی موجود در محیط، تاثیر بیشتری در شکل­گیری هویت مکانی دارند.

المصادر:

1. Low, S. M & Altman, I (1992), Place attachment: a conceptual inquiry, In.I. Altman,& S. M. Low (Eds.), Place attachment, New York: Plenum Press.


2. Jorgensen, B. S., & Stedman, R. C. (2001). Sense of place as an attitude: lakeshore propertyowners’ attitudes toward their properties. Journal of Environmental Psychology, 21, 233-248.


3. Brown,  B.B.  and  Werner,  C.M.  (1985),'Social  cohesiveness,  territoriality  and  holiday  decorations',  Environment  and Behaviour, 27, pp. 539-565.


4. Bonaiuto, M; Aiello, A; Perugini, M; Bonnes, M; Paolaercolani, A. (1999), MULTIDIMENSIONAL PERCEPTION OF RESIDENTIAL ENVIRONMENT QUALITY AND NEIGHBOURHOOD ATTACHMENT IN THE URBAN ENVIRONMENT, Journal of Environmental Psychology, Volume 19, Issue 4, 331-352.


5. Florek, M. (2011), No place like home: Perspectives on place attachment and impacts on city management, Journal of Town & City Management, Vol. 1, 4: 346–354.


6. Gifford, R. (2002), Environmental Psychology: Principles and Practice, Canada, Optimal Books.

1. Habibi, S.M. (2003), How to model and modernize the ossification organization of the neighborhood, Journal of fine art, 13. [In Persian].


2. Partovi, P. (2015), Phenomenology of place, Tehran: Farhangestane honar. [In Persian].

8. Heidari, A.A; Motalebi, GH; Nekooiemehr, N. (2014), Investigating the relationship between the two concepts of sense of place and attachment to a place in a student dormitory, Journal of fine art, 19 (1): 15-22. [In Persian].


9. Hidalgo, M. C., & Hernandez, B. (2001). Place attachment: conceptual and empirical questions. Journal of Environmental Psychology, 21, 273–281


10. Kyle, G., Graefe, A., Manning, R. and Bacon, J. (2004), 'Effects of place attachment on users' perceptions of social and environmental conditions in a natural setting', Journal of Environmental Psychology, 24, pp.213-225.


11. Marcus, C.C. (1992), 'Environmental memories'.In Low, S.M. and Altman, I.(Eds.) Place Attachment, New York, Plenum Press


12. Moore, Roger L & Graefe, Alan R.(1994), Attachments to recreation settings: The case of rail‐trail users, Leisure Sciences journal. 16 (1): 17-31.

14. Proshansky, H.M., Fabian, A.K. and Kaminoff, R. (1983), 'Place-identity: physical world socialization of the self', Journal of Environmental Psychology, 3, pp. 57-83.


15. Relph, E. (1976), Place and placelessness, London,  Pion Limited.


16. Rezazadeh, R. (2006), Psychological and sociological approach to spatial identity in new cities, Proceedings of the International Conference on New Cities, first edition, Tehran, Publications of New Cities Development Company. [In Persian].


17. Rollero, C and De Piccoli, N. (2010), Place attachment, identification and environment perception: An empirical study, Journal of Environmental Psychology, 30(2): 198-205.


18. Rubinstein, R.L and Parmelee, P.A. (1992), 'Attachment to place and representation of the life course by the elderly', In I.


19. Soini, K; Vaarala, H and Pouta, E. (2012), Residents’ Sense of Place and Landscape Perceptions at the Rural-Urban Interface, Landscape and Urban Planning 104(1)  125-131