الگوي گذار مدارس موفق به سوي مدارس ماندگار
الموضوعات :
زهره شکیبایی
1
,
قاسم شورمیج
2
,
فریمان ابراهیم زاده
3
1 - دانشیار گروه علوم تربیتی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران.
2 - دانشجوی دکتری گروه علوم تربیتی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران
3 - استادیار گروه علوم تربیتی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران
الکلمات المفتاحية: مدارس موفق, مدارس ماندگار, گذار به مدارس ماندگار,
ملخص المقالة :
مقدمه و هدف: يکي از مهمترين عوامل پيشرفت هر جامعه، آموزش و پرورش آن جامعه است و تجربه نشان داده است که جامعه‌اي پيشرفته است که سيستم آموزشي پيشرفته و مترقي داشته باشد. هدف تمامي نظام‌هاي آموزشي، برپا کردن مدارس موفق و با کيفيت است که در گذر زمان باقي بمانند و تبديل به مدارسي با تجربه و ماندگار شوند. مدارس ماندگار محصول مجموعه‌اي از عوامل داخلي و خارجي در مدارس هستند و کيفيت مدارس مستلزم تلاش و کار جمعي و هماهنگي کليه پارامترهاي داخلي نظام مدرسه است. از اين هدف پژوهش حاضر شناسايي مؤلفه و شاخص‌هاي گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار و ارائه الگويي کيفي مي‌باشد.
روش شناسی پژوهش: پژوهش حاضر از بُعد هدف، كاربردي و از لحاظ روش، يك پژوهش ترکيبي (آميخته) مي‌باشد. در اين پژوهش ابتدا با استفاده مباني نظري، شاخص و مولفه‌هاي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار استخراج گرديد و به روش دلفي 13 مولفه و 132 شاخص مورد اجماع خبرگان قرار گرفت. جامعه آماري اين پژوهش مديران و آموزگاران مدارس ماندگار و مدارس موفق، مديران و پژوهشگران حوزه آموزش و پرورش هستند که داده‌هاي مورد نياز با پرسش نامه‌اي محقق ساخته‌اي از بين 386 به عنوان نمونه آماري جمع‌آوري گرديد. براي تجزيه و تحليل دادهها از روش مدل يابي معادلات ساختاري به روش PLS استفاده شده است.
یافتهه ا: مولفه‌هاي اصول و روش‌هاي آموزشي، فرهنگ و جامعه، ويژگيهاي مدير، معماري و ساختمان و تجهيزات، محتواي آموزشي، ويژگيهاي معلمان، روش‌هاي مدارس ماندگار و دولت و حاکميت، اهداف مدارس ماندگار، روابط انساني و مشارکت، خانواده، ويژگيهاي دانش آموزان و مولفه سازمان و مديريت به ترتيب سيزده مولفه تاثير گذار در الگوي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار هستند.
بحث و نتیجه گیری: نتايج پژوهش نشان مي دهد که مؤلفه اصول و روش‌هاي آموزشي بيشترين تأثیر را در الگوي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار دارد؛ فرهنگ و جامعه در جايگاه دوم اهميت مي باشد؛ مؤلفه ويژگيهاي مدير سومين مؤلفه تأثیرگذار و مولفه معماري و ساختمان و تجهيزات چهارمين مؤلفه تأثر گذار بر گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار است.
Abedi Kooshki, S., & Zeinabadi, H. (2021). Successful School Management Policies, Patterns and Principles (Overview of ISSPP International Project Findings). Science and Technology Policy Letters, 11(2), 124-136 [in Persian]
Alaghehband, Ali. (2017). Introduction to Educational Management. Tehran, Publications. [in Persian]
Arioder, L. J. Q., Arioder, V. Q., Quintana, V. V., & Dagamac, N. H. (2020). Application of Constructivist Teaching Approach in Introducing New Environmental Concepts to Young Elementary Students in the Philippines: A Small Class Sized Experience from Slime Moulds Modeling. Interdisciplinary Journal of Environmental and Science Education, 16(2), e2214. https://doi.org/10.29333/ijese/7818
Balcı, A. (2008). de Eğitim Yönetiminin Bilimleşme Düzeyi . Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54 (54), 181-209. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10343/126706
Brighouse, T. and Tomlinson, J. (1991). Successful schools. London: Institute of Public Policy Research
Burris, C., & Cimarusti, D. (2021). Chartered for Profit: The Hidden World of Charter Schools Operated for Financial Gain. Network for Public Education.
Emadzadeh, Mostafa & Hashemian Massoud. (1995). the role of economic education in adolescent culture and behavior. Education, No. 101. [in Persian]
Georg, D. and Mallery P. (2003). Spss for windows step by step: asimple guide and reference. 11. 0 update (4th ed). Boston: Allyn & Bacon.
Gordon, P. Stephen. (2022). TitleDeveloping Successful Schools: A Holistic Approach. New York: Palgrave Macmillan Cham.
Gurr, D., Drysdale, L., & Goode, H. (2022). An open systems model of successful school leadership. Journal of Educational Administration.
Habibi, H., Pardakhtchi, M. H., Abolghasemi, M., & Ghahramani, M. (2014). Investigating the learning atmosphere of the school and its relationship with the effectiveness of the school. Teaching and Learning Research, 10(2), 101-118.
Hajibabayi, H. (2012). A study on the characteristics of “the school which I like” according to the document on fundamental development in education. Educational Innovations, 11(2), 51-74. [in Persian]
Hassani, M., & Sameri, M. (2010). A Study of Organizational Effectiveness of High Schools in District One of Urmia City Using Parsons’ Model. Organizational Culture Management, 8(21), 201-223. [in Persian]
Hatamian, Jamal; Zeinabadi, Hassan Reza; Abdollahi, Bijan; Abbassian, Hossein. (2017). Identifying, designing, and testing the progressive patterns of professional learner community in elementary schools: A mixed study, Journal of Research in Teacher Education, 1(3), 73-104. [in Persian]
Jarl, M., Andersson, K., & Blossing, U. (2021). Organizational characteristics of successful and failing schools: a theoretical framework for explaining variation in student achievement. School Effectiveness and School Improvement, 1-17.
Khosrowjerdi; Narjes and Mahmoudi; Masoud. (2013). School is a safe house to live and learn. Mashhad, National Conference on Architecture, Urban Planning and Sustainable Development with a focus on reading Iranian Islamic identity in architecture and urban planning. 29 November 2013, Mashad. [in Persian]
Lezotte, Lawrence W. (1991) "School Improvement Based on Effective Schools Research: The Decade Ahead", Educational Considerations: Vol. 18: No.
Mashayekhi, Z., Nadi, M. A., & karimi, F. (2020). provide a model for successful elementary school leadership based on grounded theory (GT). Journal of New Approaches in Educational Administration, 11(44), 181-210. [in persian]
Mohsenin, S., & Sfidani, M. (2014). Structural equations based on partial least squares using smart-PLS software (educational and practical). Tehran: Mehrban Nashr. [in Persian]
Neutzling, Misti; Pratt, Erica; Parker, Melissa. (2019). Perceptions of Learning to Teach in a Constructivist Environment. The Physical Educator. Vol. 76 No. 3 (2019). DOI: https://doi.org/10.18666/TPE-2019-V76-I3-8757
Nguyen, N. G., & Pham, H. T. (2020). Constructivist Learning and the Law of Sines in Advanced 10th Grade Geometry Textbooks in Vietnam. International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 19 (1).
Nooryan, Mohammad; Shahbazi, Shahroz. (2013). Reread the definitions and characteristics of top schools. Journal of Curriculum Development and Educational Planning Research, 3(1), 105-124. [in Persian]
Sadigh Akbari, S., & Noori, R. (2014). The Status of Light and Color in Environmental Psychology in Designing Child-Focused Treatment Spaces (Case Study: Mofid Pediatrics Hospital). Armanshahr Architecture & Urban Development, 7(1), 45-53. [in Persian]
Safi, Ahmad. (1997). Visage of the Teacher. Tehran: Publication of parents and teachers association. [in Persian]
Shawardi, Tehmina. (1993). The role of education in development. Teacher Growth, No. 95. [in Persian]
Sprouz, Mohammad Amin. (2018) Does the future need schools?. the growth of the school of life. 16 (1).
Zeinabadi, H., & Abdolhoseini, B. (2017). Successful school, successful principal: A comparative study of the findings of "International Successful School Principal Project" (ISSPP). Educational Innovations, 16(1), 21-42. [in persian]
|
ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X
Research Paper
The Model for the Transition of Successful Schools to Sustainable Schools
Qasem Shourmij1, Zohreh Shakibaei2, Fariman Ebrahimzadeh3
1. PhD Student, Department of Educational Sciences, Tonekabon Branch, Islamic Azad University, Tonekabon, Iran.
2. Department of Educational Management, tonekabon Branch, Islamic Azad University, tonekabon, Iran.
3. Department of Educational Management, shirvan Branch. Islamic Azad University, Shirvan, Iran.
Abstract Introduction: Education and Training is considered as one of the most important factors for the progress of every society; developed communities have proved to possess a progressive and advanced educational system. Establishing successful and qualified schools which survive with the passage of time and turn into experienced and permanent schools is the ultimate purp ose of all educational systems. Permanent schools are the product of a collection of internal and external parameters in school and quality in schools necessitates team work and coordinating all internal parameters in school system. Therefore, the purpose of the present study is to identify the components and indicators of transmitting from successful schools to permanent one and to provide a qualitative pattern. Research Methodology: The present research is practical in terms of purpose and could be considered a mixed research in method. First, the components and indicators of transmitting from successful schools permanent ones were extracted by theoretical foundation, 13 components and 132 indicators were consensed by the experts by Delphi method. The statistical population of the research includes the teachers and principals of permanent and successful schools the managers and the researches in the field of education; the data was collected by researcher-made questionnaire from 386 questions as the statistics sample. Structural equation modeling (PLS method) has been used for the analysis of the data Findings: The thirteen effective components in the transition pattern of successful schools to permanent schools are listed respectively; the educational basics and methods with the path coefficient of (0.118). the culture and society (0.111), the managerial characteristics (0.105), the architecture and building and technology with the path coefficient of 0.102), the educational contents (0.66), teachers’ characteristic (0.093), the methods of permanent schools and government (0.089), the goals of permanent schools (0.082), human relations and cooperation (0.071), the family (0.066), the students’ characteristics (0.063), and the components of organization and management (0.055). Conclusion: The results of the research show that the component of educational principles and methods has the greatest impact on the model of transition from successful schools to sustainable schools; Culture and society are second in importance; The component of the manager's characteristics is the third influential component, and the architecture, building and equipment component is the fourth component influencing the transition of successful schools to sustainable schools.
|
Citation: Shourmij Qasem, Shakibaei Zohreh, Ebrahimzadeh Fariman.(2024). The Model for the Transition of Successful Schools to Sustainable Schools.Journal of New Approaches in Educational Adminstration; 15(3):65-78
|
Corresponding author: Zohreh Shakibaei Address: Department of Educational Management, Tonekabon Branch, Islamic Azad University, Tonekabon, Iran. Tell: 02155791101 Email: shakibaei.z@gmail.com
|
Received: 2022/12/07 Accepted:2023/02/07 PP:65-78
Use your device to scan and read the article online
DOI:
Keywords: Sustainable Schools Successful Schools Transition to Sustainable Schools
|
Extended Abstract:
Introduction:
Introduction and purpose: Education and Training is considered as one of the most important factors for the progress of every society; developed communities have proved to possess a progressive and advanced educational system. Establishing successful and qualified schools which survive with the passage of time and turn into experienced and permanent schools is the ultimate purpose of all educational systems. Permanent schools are the product of a collection of internal and external parameters in school and quality in schools necessitates team work and coordinating all internal parameters in school system. The bulk of research on permanent and successful schools in our country is theoretical and deals with the importance and benefits of professional principles in educational management. The insufficient research on successful schools in Iran, the significance of principles to transit from successful schools to permanent ones, for the stability and development of these schools, moving toward permanent schools for economical development, and the need for formulating effective strategies to reinforce the efficacy of schools necessitate presenting a pattern for transiting from successful schools to permanent ones. Therefore,
Goal:
The goal of present study is aims to present a pattern for transiting from successful schools to permanent ones; the main question is “what pattern is proper to transit from successful schools to permanent ones”?
Method:
The present research is practical in terms of purpose and could be considered a mixed research in method. First, the components and indicators of transmitting from successful schools to permanent ones were extracted by theoretical foundation, 13 components and 132 indicators were consensed by the experts by Delphi method. The experts’ panel includes 22 experts in education management, educational sciences, educational planning, the philosophy of education and higher education management who were selected by snow-ball sampling method. In the next step, using identified components and indicators in the qualitative section and summing up the expert’s view, a researcher made questionnaire was designed to deal with hypothesized (qualitative) model test by collecting the real data from statistical population; survey research method was used in this stage. In the quantitative phase, the statistical population includes the principals and teachers in permanent and successful schools, and also the managers and researchers in the field of education. To calculate the statistical sample, Cochran infinite statistical population was used which was estimated 385 people based on the formula. To analyze the data, structural equation model by PLS method was used to estimate the path coefficient. To Estimate T, Bootstrapping test was used by the third version of Smart-PLS software.
Findings:
The thirteen effective components in the transition pattern of successful schools to permanent schools are listed respectively; the educational basics and methods with the Path coefficient of 0.118. the culture and society with the path coefficient of 0.111, the managerial characteristics with the path coefficient of 0.105, the architecture and building and technology with the path coefficient of 0.102, the educational contents with the path coefficient of 0.66, teachers’ characteristic with the path coefficient of 0.093, the methods of permanent schools and government with the path coefficient of 0.089, the goals of permanent schools with the path coefficient of 0.082, human relations and cooperation with the path coefficient of 0.071, the family with the path coefficient of 0.066, the students’ characteristics with the path coefficient of 0.063, and the components of organization and management with the path coefficient of 0.055. All observable variables (indicators) have external factor load (external weights) more than 0.5 on hidden variables of research (components) and their effect is acceptable in the research model. Also the results of the estimated data show that the relationship between the 13 components and dependent variable (permanent schools) confirms by 99percent certainty the link between the components of the model considering the amount of t which is over 2.56. The identified components explicate 99 percent of the changes in this model; the Q2 indicator of the all model for predicting the changes of the model for transiting from successful schools to permanent ones equals 0.906. It means that all the components of the presented model all together predict 90.6 percent of the changes in permanent schools and the rest of the changes are related to the factors which are not identified in this model. The GOF indicator of this model was approximately estimated 0.951 which accounts for the strong utility of the model.
Results:
This research has been done for the first time to identify the transitory components and indicators from successful to permanent schools for an educational organization and it could be considered a scientific and well-founded model for successful schools that can facilitate the transition of successful schools to permanent ones through presented general guidelines. Also presenting a transition pattern from successful schools to permanent ones would help successful schools to identify their week points and attempt to remove deficiencies, reinforce the strong points, to map and design the path considering the conditions, to apply their own facilities and effective factors, and to attract the maximum cooperation of the beneficiaries by creating a horizon. The managers have undeniable role, and they should do their best to rail and manage these schools considering the principles of education administration and scientific methods.
|
|
شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723
مقاله پژوهشی
الگوي گذار مدارس موفق به سوي مدارس ماندگار
قاسم شورميج1، زهره شکيبايي2* ، فريمان ابراهيم زاده3
1. دانشجوي دکتري گروه علوم تربيتي، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامي، تنکابن، ايران.
2. دانشيار گروه علوم تربيتي، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامي، تنکابن، ايران.
3. استاديار گروه علوم تربيتي، واحد شيروان، دانشگاه آزاد اسلامي، شيروان، ايران.
تاریخ دریافت: 16/09/1401 تاریخ پذیرش: 18/11/1401 شماره صفحات: 78-65
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
DOI:
واژههای کلیدی: مدارس موفق مدارس ماندگار گذار به مدارس ماندگار
|
چکیده مقدمه و هدف: يکي از مهمترين عوامل پيشرفت هر جامعه، آموزش و پرورش آن جامعه است و تجربه نشان داده است که جامعه‌اي پيشرفته است که سيستم آموزشي پيشرفته و مترقي داشته باشد. هدف تمامي نظام‌هاي آموزشي، برپا کردن مدارس موفق و با کيفيت است که در گذر زمان باقي بمانند و تبديل به مدارسي با تجربه و ماندگار شوند. مدارس ماندگار محصول مجموعه‌اي از عوامل داخلي و خارجي در مدارس هستند و کيفيت مدارس مستلزم تلاش و کار جمعي و هماهنگي کليه پارامترهاي داخلي نظام مدرسه است. از اين هدف پژوهش حاضر شناسايي مؤلفه و شاخص‌هاي گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار و ارائه الگويي کيفي مي‌باشد. روش شناسی پژوهش: پژوهش حاضر از بُعد هدف، كاربردي و از لحاظ روش، يك پژوهش ترکيبي (آميخته) مي‌باشد. در اين پژوهش ابتدا با استفاده مباني نظري، شاخص و مولفه‌هاي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار استخراج گرديد و به روش دلفي 13 مولفه و 132 شاخص مورد اجماع خبرگان قرار گرفت. جامعه آماري اين پژوهش مديران و آموزگاران مدارس ماندگار و مدارس موفق، مديران و پژوهشگران حوزه آموزش و پرورش هستند که داده‌هاي مورد نياز با پرسش نامه‌اي محقق ساخته‌اي از بين 386 به عنوان نمونه آماري جمع‌آوري گرديد. براي تجزيه و تحليل دادهها از روش مدل يابي معادلات ساختاري به روش PLS استفاده شده است. یافتهها: مولفه‌هاي اصول و روش‌هاي آموزشي، فرهنگ و جامعه، ويژگيهاي مدير، معماري و ساختمان و تجهيزات، محتواي آموزشي، ويژگيهاي معلمان، روش‌هاي مدارس ماندگار و دولت و حاکميت، اهداف مدارس ماندگار، روابط انساني و مشارکت، خانواده، ويژگيهاي دانش آموزان و مولفه سازمان و مديريت به ترتيب سيزده مولفه تاثير گذار در الگوي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار هستند. بحث و نتیجهگیری: نتايج پژوهش نشان مي دهد که مؤلفه اصول و روش‌هاي آموزشي بيشترين تأثیر را در الگوي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار دارد؛ فرهنگ و جامعه در جايگاه دوم اهميت مي باشد؛ مؤلفه ويژگيهاي مدير سومين مؤلفه تأثیرگذار و مولفه معماري و ساختمان و تجهيزات چهارمين مؤلفه تأثر گذار بر گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار است.
|
استناد: شورميج قاسم ، شکيبايي زهره ، ابراهيم زاده فريمان (1403). الگوي گذار مدارس موفق به سوي مدارس ماندگار. دوماهنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 15 (3): 78-65
مقدمه
نظام آموزشي و مدارس، کليد فتح آينده هستند (Safi, 1997) و از دیرباز انتظار از آموزش و پرورش اين بوده که انسان‌هاي فردا را تربيت کند و نسل امروز را براي زندگي در جامعه‌ي فردا آماده سازد. نقش شگفت انگیز آموزش و پرورش در زندگی انسان و شکوفایی استعدادها و ارزش های والای انسانی بر هیچکس پوشیده نیست. آموزش و پرورش نه تنها می تواند در رشداخلاقی، رفتاری و حتی جسمانی افراد مؤثر باشد، بلکه وسیله ای در جهت رفع نیازهای حقیقی و مصالح اجتماعی به شمار می آید یعنی نقش آموزش و پرورش نه تنها در عینیت بخشیدن به زندگی مادی و معنوی فرد متوقف و محدود نمی شود بلکه تمام شؤون اجتماعی او را در بر می گیردو عامل رشد و تحول اساسی جامعه می گردد. «آگوست کنت»1 پیشرفت و ترقی بشر را به آموزش و پرورش صحیح بستگی وابسته مي داند و معتقد است تعلیم و تربیتی صحیح است که حس تفاهم را بین افراد پرورش می دهد. «وارد2» جامعه شناسی آمریکایی معتقد است تعلیم و تربیت در پیشرفت اجتماع اثر فراوان دارد زیرا اگر انسان صحیح پرورش یابد، قادر به حل مشکلات موجود خود خواهد بود و مشکلاتی را که در راه پیشرفت و ترقی اقتصادی و اجتماعی است، از بین خواهد برد. «پیاژه» روانشناس برجسته روانشناسي رشد نيز عقیده دارد هدف اساسی آموزش و پرورش بار آوردن افرادی است که بتوانند دست به کارهای خلاق و تازه برنند (Shawardi, 1993).
«آدام اسمیت» به نگاه از منظر اقتصادي به مقوله آموزش معتقد است که آموزش افراد در واقع نوعی سرمایه گذاری در آنهاست و انسان ها با آموزش به سرمایه مبدل می شوند و جامعه می تواند از توان تولید آنها به صورت بهتری بهره مند گردد. تئودر شولتز نيز نیز بر اهمیت و ضرورت توجه به سرمایه انسانی در تحلیل های اقتصادی تأکید فراوان دارد. و معتقد است، توانایی های اکتسابی انسان ها مهم ترین منبع رشد بهره وری و توسعه اقتصادی سال های اخیر به حساب می آید و آموزش و پرورش به عنوان مهم ترین سرمایه گذاری در انسان دارای موثرترین نقش در رشد توسعه جوامع می باشد. (Emadzadeh & Hashemian, 1995) بنابراين ضرورت دارد برنامه‌ريزان و سياست‌گذاران آموزشي، معلمان و مسئولان آموزش و پرورش، الزامات و مقتضيات زندگي فردا را بشناسند تا بتوانند دانش و بينش لازم را در کودکان و جوانان براي فعاليت در جامعه فردا پرورش دهند. و سازمان‌هاي آموزشي هر جامعه، همانند سازمان‌هاي ديگر سعي در تحقق اهداف سازمان‌هاي خود را در اولويت قرار مي‌دهند (Hassani & Sameri, 2010) مدرسه اثربخش و کارآمد «مدرسه‌اي است که در آن محيط يادگيري مطلوبي براي توسعه شناختي، عاطفي، رواني- حرکتي، اجتماعي و زيبايي‌شناختي دانش‌آموزان فراهم شده است» (Balci, 2008). مدارس مؤثر نيز بايد ويژگيهاي خاصي داشته باشند. در مطالعات موجود اين ويژگي‌ها به شيوه‌هاي مختلف طبقه‌بندي شده است (Brighouse and Tomlinson, 1991). امروزه ضرورت و نقش آموزش و پرورش را فقط در توسعه مهارت‌ها، قابليت‌هاي شناختي، آموزش و آماده کردن دانش‌آموزان براي ورود به مدارج تحصيلي بالاتر خلاصه نمي‌کنند، بلکه آن را عامل و اساس هرگونه تحول آغازين در عرصه رشد و توسعه اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي مي‌دانند (Nguyen, 2020) و از اين رو است که تحليلگران معتقدند، محيط آموزش و طرح‌های آنها ممكن است بر جسم و روحيه فرد گاهي تأثیر مثبت و گاهي منفي داشته باشند که براي تقويت جنبه‌هاي مثبت و از بين بردن جنبه‌هاي منفي بايد مدارس به‌خوبی سازماندهي شود (Sharkey & Gash, 2020).
در جوامع امروزي جريان پرورش کودکان از خانواده‌ها آغاز مي‌شود، ولي سازماني خاصي به نام مدرسه، مسئوليت ايفاي اين وظيفه را به‌طور رسمي به عهده دارد؛ يعني رشد و پرورش دانش‌آموز در ابعاد جسماني، شناختي، عاطفي و اجتماعي وظيفه اصلي مدرسه است. (Alaghehband, 2017, 64). بي‌شک يکي از مهمترين عوامل پيشرفت هر جامعه، آموزش و پرورش آن جامعه است و تجربه نشان داده است که جامعه‌اي پيشرفته است که سيستم آموزشي پيشرفته و مترقي داشته باشد و برعکس، قومي منحط و يا دچار رکود است که داراي نظام آموزشي عقب‌مانده و راکد باشد و اين نکته قابل تعميمي است که در مورد ابعاد مختلف و در همه زمينه‌هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و حتي مذهبي و اخلاقي و در رابطه با کليه جوامع انساني صادق است. هرساله بخش زيادي از بودجه کشور صرف آموزش در مدارسي مي‌شود که از اثربخشي کمي برخوردار بوده و نه‌تنها تأثیر چنداني در پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان ندارند بلکه با افت تحصيلي زيادي مواجه هستيم، با این وجود در کنار همين مدارس با مدارسي هم روبرو مي‌شويم که با همان امکانات و شرايط، افرادي باسواد و کارايي بالا تحويل جامعه مي‌دهند و از اين جهت با استقبال عموم مردم براي ورود به این‌گونه مراکز روبرو مي‌شوند (Shahbazi, Nooryan, 2013).
علاقه وافر نسبت به شناخت ابعاد و ويژگيهاي يک مدرسه موفق و اثربخش، ريشه‌اي کهن و آينده‌اي دور مدت دارد، چراکه به‌طور مداوم يافته‌هاي تاز‌ه‌اي نمايان مي‌شود. بر همين اساس است که از اثربخشي مدرسه با عبارت «يک سفر بي‌پايان» ياد شده است (Lezotte, 1991). مطالعات نشان مي‌دهد که مفهوم اثربخشي مدرسه در حال گسترش است و با توجه به اين واقعيت که پيشرفت دانش‌آموزان تحت تأثیر محيط قرار دارد و مدرسه به‌عنوان اصلي‌ترين محيط تعليم و تربيت اين دانش‌آموزان، بررسي ويژگي‌ها و دلايل موفق بودن اين مدارس مي‌تواند چشم اندازه روشني را براي الگو گيري ساير مدارس به سمت بهبود کيفيت تعليم و تربيت و تبديل شده به مدارس اثربخش و موفق، ايجاد نمايد. پژوهش در باب ويژگيهاي مدارس موفق و اثربخش شروعي غيرمنتظره داشته است. کولمن و همکاران3 (1966) و جنکز و همکاران4 (1972) در دو پژوهش مجزا به اين نتيجه دست يافتند که «زمينه خانوادگي» و «پايگاه اقتصــادي- اجتماعي» دانش آموزان منجر به ايجاد يک مدرسه اثربخش مي‌شود و مدعي بودند که فرايندهاي مدرسه (آنچه در درون مدرسه اتفاق مي‌افتد( نقشي در اثربخشي آن ندارد که يافته‌هاي آنها به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت و انتقادات مطرح شده منجر به شکل‌گيري روند جديدي از پژوهش‌ها با عنوان «پژوهش‌هاي اثربخشي مدرسه» شد (Reynolds and Crimmers, 1990; Tedley and Reynolds, 2000). در نظر گرفتن اين واقعيت نيز مهم است که مدرسه سازماني است که در محيط پيچيده اجتماعي و در حال تغيير عمل مي‌نمايد که در حل و فصل کارهاي خود، داراي منابع بسيار محدود و شامل گروه‌هاي مختلف علاقه‌مند، مانند سازمان‌هاي مديريت آموزشي، مديريت مدارس، معلمان، دانش‌آموزان، والدين، ماليات‌دهندگان، جامعه مي‌باشد. تمام گروه علاقه‌مند فوق ممکن است انتظارات متفاوتي از فعاليت‌هاي انجام شده توسط مدرسه داشته باشند؛ بنابراين، معيارهاي ارزيابي اثربخشي مدرسه ممکن است متفاوت باشد (Cheng, 1993) بنابراين هنگام صورت‌بندي تعريف يک مدرسه اثربخش، تأکيد بر توافق بين گروه‌هاي علاقه‌مند در ارتباط با ارزش‌هاي که مدرسه درصدد اجراي آن است، مهم است. همچنين در گذشته کانون تمرکز اصلاحات، بر تغييرات و نوآوري سراسري به‌ويژه در نظام برنامه‌ريزي درسي و تربيت معلم بود؛ ولي اکنون به مدرسه معطوف شده است. (Alaghehband, 2017) هر مدرسه در شرايط خاصي و در ظرفيت توسعه خاصي که دارد، فعاليت مي‌کند، لذا، معيارهاي اصلاح کيفيت بايد مدرسه مدار باشد نه هنجارمدار.
شبکه تحقيق و توسعه جهاني در حوزه آموزش «آينده آموزش» در پژوهش با عنوان «آيا به وجود مدارس نيازي هست؟» بانگاهي ۱۰-۲۰ يا ۵۰ ساله به موضوع آموزش در سال 2018 در بين 164 نفر از پژوهشگران و آينده پژوهشان حوزه آموزش، مدارس و دانشگاهها اجرا نموده است که ۷۱ درصد معتقدند بودند آينده نيازمند مدارس است و ۲۹ درصد بر اين باور بودند که آينده، نيازي به مدارس ندارد (Sprouz, 2018).
مدرسه مكاني امن و غني شده از برنامه‌هاي آموزشي و پرورشي براي همه دانش‌آموزان است و نقش آن علاوه بر ارتقاي دانش و مهارت دانش‌آموزان، ايجاد آمادگي در آنان متناسب با انتظارات حال و آينده جامعه است. در افق چشم‌انداز 20 ساله كشور، مدرسه تبديل به مكاني خواهد شد كه دانش‌آموزان از حضور فعال در آن لذت مي‌برند و از ترك نمودن آن اكراه دارند (Hajibabayi, 2012). هدف تمامي نظام‌هاي آموزشي، برپا کردن مدارس موفق و با کيفيت است که در گذر زمان باقي بمانند و تبديل به مدارسي با تجربه و ماندگار شوند (Mashayekhi, Nadi & karimi, 2020). کيفيت مدارس مستلزم تلاش و کار جمعي و هماهنگي کليه پارامترهاي داخلي نظام مدرسه است (Sadigh Akbari & Noori, 2014). در صورتي که مدارس ماندگار محصول مجموعه‌اي از پارامترهاي داخلي و خارجي در مدارس هستند. مدارس ماندگار به‌عنوان پايدارترين شکل مدرسه در نظام آموزش و پرورش همواره در معرض پرسش‌هايي در قبال کيفيت خود بوده‌اند. مدارس موفق بيشتر به جنبه کمي (داشتن دانش‌آموزان با نمره عالي، قبولي در مدارس با کيفيت‌تر در مقاطع بالاتر، قبولي در کنکور و...) توجه داشته‌اند، در صورتي که مدارس ماندگار برآيندي از کميت و کيفيت است. (Mashayekhi, Nadi & karimi, 2020). مدارس ماندگار در دنيا به اين بخش توجه نمودند که دانش‌آموزاني با ذهن کاربردي براي جامعه فردا آموزش دهند. در صورتي که در کشورهاي جهان سوم تمام مدارس تنها به نتايج نظري و تئوري توجه داشته‌اند (Burris & Cimarusti. 2021). نحوه گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار و عوامل مؤثر بر آن مسئله‌اي بسيار مهم است که همواره دغدغه متخصصان تعليم و تربيت بوده است. عواملي همچون خانواده، محيط زندگي، مدرسه و خدمات مدرسه، معلمان، مديران، برنامه آموزشي دانش‌آموز، قوانين و مقررات مدرسه، جو مدرسه، فرهنگ مدرسه، انتظارات جامعه از مدرسه نيروي انساني متخصص و متعهد، مديريت آموزشي قوي، ويژگيهاي فراگيران، فرايندهاي يادگيري و ياددهي (Habibi et al, 2014)، همچنين کيفيت معماري در محيط‌هاي يادگيري (Khosrowjerdi & Mahmoudi, 2013). محققان به پيچيدگي ارتباط بين شکل و خواص فيزيکي مدارس و آموزش و يادگيري پي برده‌اند. در واقع فضاي ظاهري خوب و کافي، تجهيزات لازم در مدارسي که با پيشينه و صبغه بسيار موفق کار کرده‌اند فراهم مي‌شود (Arioder et al, 2020)؛ اما اين‌ها تنها نياز مدارس امروز نيست، مدارس از نقش بي‌بديلي در جريان جامعه‌پذيري و جهت‌گيري افراد نسبت به‌نظام سياسي و همچنين تحولات سياسي برخوردار مي‌باشند و به‌مثابه نخستين محيطي که فرد، خود را در اجتماع مي‌يابد، نقش مؤثري در جهت‌گيري‌هاي سياسي و اجتماعي دانش‌آموزان ايفا مي‌کنند که در نهايت منجر به تأمين جنبه ديگر (کيفي) آموزش مي‌شود (Neutzling et al, 2019). در گذشته مدارس ماندگار تعريف ديگري را داشتند و تنها به بخش ساختماني و قدمت تاريخي آن اهميت داده مي‌شد کما اينکه مدارس اسلامي ماندگار در ايران، دامنه گسترده‌اي را شامل مي‌شد که عموماً با رويکرد کلي ترويج مفاهيم و معارف اسلامي به تربيت دانش‌آموزان مي‌پرداختند (Mashayekhi, Nadi & karimi, 2020). مديران اين مدارس به دنبال ايجاد يک فضاي آموزشي با علقه‌هاي اسلامي بودند و تنها دانش‌آموزان را با مکتب اسلام با تجهيزات آن زمان (مکتب‌خانه‌اي) اداره مي‌کردند ولي امروزه تعريف موفقيت و ماندگاري براي مدارس بسيار تغيير کرده است و آن اينکه امروزه تنها دستيابي به بخش جسمي و توانايي علمي که تعريفي براي موفقيت مدارسي همچون مدرسه احسان، فرهنگيان، قلم چي و...که قصد فراهم آوردن محيط کاملاً علمي را داشتند و سعي در تربيت دانش و دانسته‌هاي دانش‌آموزان را دارند، کافي نيست و دغدغه امروز هر جامعه داشتن نسلي با دانش‌هاي نظري، عملي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي، اقتصادي و مهارت‌هاي فردي و گروهي است که اين تنها در سايه تقويت مدارس با تجربه‌هاي موفق در زمينه‌هاي نظري و عملي قابل دستيابي است.
شوراي عالي آموزش و پرورش با الحاق مواردي به آيين‌نامه گسترش مشارکت‌هاي مردمي در مدارس مصوب هفتصد و ششمين جلسه شوراي عالي در تاريخ ۱۳۸۳ براي استفاده در آن دسته از مدارسي که از قدمت تاريخي و سوابق درخشان علمي، آموزشي و فرهنگي در سطوح ملي يا استاني برخوردار هستند و در اين مصوبه مدارس ماندگار ناميده مي‌شوند موافقت کرد (Hatamian et al, 2017). اين مدارس به پيشنهاد سازمان آموزش و پرورش استان و تائيد شوراي آموزش و پرورش استان و تصويب کميسيون معين شوراي عالي آموزش و پرورش انتخاب مي‌شوند. اين مدرسه داراي هيئت امنا است. مدير اين‌گونه مدارس علاوه بر داشتن شرايط احراز مديريت مدارس بايد حداقل مدرک تحصيلي کارشناسي ارشد و سابقه مديريت موفق در سايت منطقه بوده و مدير به پيشنهاد هيئت امنا و تائيد رئيس سازمان آموزش و پرورش استان منصوب مي‌شود (Hatamian et al, 2017).
عابدي کوشکي و زين‌آبادي به بررسي يافته‌هاي مطالعات تجربي در زمينه مديريت مدارس موفق، پيشينه بين‌المللي مدارس موفق و يافته‌هاي طرح ISSPP5 پرداخته اند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد که مديريت مدرسه دومين عامل تأثيرگذار در يادگيري دانش آموزان است و تقريباً همه مديران مدارس موفق از همان شيوه‌هاي رهبري پايه استفاده مي‌کنند) بيشترين شواهد را به خود اختصاص داده‌اند و ما نياز داريم ويژگيهاي مديران مدارس موفق و روش آنها براي رسيدن به موفقيت‌ها و پيشرفت‌هاي تحصيلي دانش آموزان را در کشورمان بازتعريف کنيم. مطالعات مروري مقالات مربوط به طرحISSPP، که به ويژگيهاي مديران مدارس موفق اشاره دارد، در قالب هفت اصل تنظيم و تدوين شده است:
1) مديريت مدرسه دومين عامل تأثيرگذار در يادگيري دانش‌آموزان استپپ؛ 2) تقريباً همه مديران مدارس موفق از شيوه‌هاي رهبري پايه استفاده مي‌کنند؛ 3) شيوه‌هاي اجراي قواعد به دست هريک از مديران، مسئوليت‌پذيري آنها را نشان مي‌دهد؛ 4) رهبران مدرسه، با تأثيرگذاري در انگيزه، تعهد و شرايط کاري معلمان، غيرمستقيم و مؤثرتر، آموزش و يادگيري را بهبود مي‌بخشند؛ 5) توزيع گسترده رهبري مدرسه تأثير بيشتري در مدارس و دانش آموزان دارد؛ 6) الگوي رهبري توزيع شده معمولاً از الگوهاي رهبري متمرکز مؤثرتر است؛ 7) بخش کوچکي از ويژگيهاي شخصي مديران قسمت بزرگي از ميزان اثربخشي آنها را نشان مي‌دهد (Abedi Kooshk, & Zeinabadi, 2021).
زين‌آبادي و عبدالحسيني در پژوهشي ديگر تحت عنوان «مدرسه موفق، مدير موفق مطالعه تطبيقي يافته‌هاي پروژه بين‌المللي مدير مدرسه موفق (ISSPP)» به بررسي ويژگيهاي مدارس موفق (ماندگار) هفت‌کشور استراليا، دانمارک، انگلستان، نروژ، سوئد، آمريکا و چين را به روش مروري مقايسه و تحليل پرداخته‌اند و نتايج اين پژوهش نشان مي دهد که مديران مدارس اولين به عنوان اولين عامل موفقيت تأثير چشم‌گيري بر پيامدهاي مدرسه دارند. عوامل شخصيتي و رفتار مديران نقش مهمي در چگونگي نفوذ در محيط خارجي (سياستمداران، مسئولين شهري، شهروندان و ...) و اعضاي داخلي (معلمان، کارکنان، دانش آموزان و اوليا) و جلب اعتماد آنان، نوع دخالت و هدايت مدرسه براي پيشبرد اهداف دارد و به نوعي پيش‌نياز ويژگيهاي حرفه اي تلقي مي‌گردد (Zeinabadi & Abdolhoseini, 2017).
گوردن6 (2022) در کتاب خود با عنوان «توسعه مدارس موفق: يک رويکرد کل نگر» نياز به يک رويکرد کل نگر براي بهبود مدرسه در مورد رشد کل کودک و روابط بين دانش‌آموز، خانواده و توسعه جامعه شناسايي و مورد تأکيد قرار مي دهد. اين کتاب استدلال مي‌کند که آموزش PK-12 بايد تمرکز خود را به کيفيت‌هاي جامع مدرسه موفق معطوف کند، ويژگي‌هايي که منعکس‌کننده يک رويکرد اخلاقي و نه فني به آموزش است و در عين حال عملکرد تحصيلي دانش‌آموزان را نيز بهبود مي‌بخشد (Gordon & Stephen, 2022).
گورر7 و همکاران در مقاله اي با عنوان «مدل سيستم هاي باز رهبري موفق مدرسه» از طريق توصيف و در نظر گرفتن 12 مدل توسعه يافته به عنوان بخشي از پروژه بين المللي مديريت مدرسه موفق (ISSPP)، مدل جديدي از رهبري مدارس موفق ارائه کرده‌اند. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد که رويکرد سيستم‌هاي باز اتخاذ شده، مدارس را به‌عنوان يک چرخه پيوسته از ورودي-تحول-خروجي با حلقه‌هاي بازخورد که هر مرحله از چرخه را مطلع مي‌کند، نشان مي‌دهد (Gurr, Drysdale & Goode, 2022).
جارل، اندرسن و بروسينگ8 در پژوهش تحت عنوان «ويژگيهاي سازماني مدارس موفق و شکست خورده: چارچوبي نظري براي توضيح تنوع در پيشرفت دانش‌آموزان» بررسي ويژگيهاي مدارس ماندگار و مقايسه آن با مدارس ناموفق و شکست خورده نشان داد چرا برخي از مدارس سطح موفقيت بالايي را کسب مي‌کنند، در حالي که برخي ديگر اين اين‌گونه نيستند؟ اين پژوهش با ادغام ادبيات مربوط به اثربخشي آموزشي و نهادگرايي جامعه‌شناختي مدارس ماندگار، تحقيقي در مورد چهار مدرسه موفق و چهار شکست خورده در سوئد در مورد تأثير سازمان داخلي مدارس بر پيشرفت دانش‌آموزان ارائه مي‌دهد. نتايج نشان مي‌دهد که دو مدرسه داراي خصوصيات سازماني متمايز هستند که با گذشت زمان ثبات قابل توجهي نشان مي‌دهند. با پيوند دادن ويژگيهاي سازماني و نتايج دانش‌آموزان، ما استدلال مي‌کنيم که: الف) واقعيت اجتماعي متفاوت معلمان و مديران در بين دو مدرسه، انواع مختلف عملکردها و عقايد را در بين معلمان و مديران پرورش مي‌دهد، ب) باعث ايجاد محيط‌هاي مختلف يادگيري براي دانش‌آموزان مي‌شود که متعاقباً منجر به تغيير در مسير يادگيري آنها مي‌شود (Jarl, Andersson & Blossing, 2021).
بيشتر تحقيقات ناظر بر بحث مدارس ماندگار و مدارس موفق که در کشورمان انجام شده، تحقيقات نظري است و بيشتر به اهميت و فوايد اصول حرفه‌اي در مديريت آموزشي پرداخته است و نتايج نشانگر آن است که اصول حرفه‌اي در مديريت آموزشي سبب مي‌شود که اين اصول خود به خود به افراد داخل مدرسه يا سازمان آموزشي انتقال يابد و آنها نيز وي را الگوي خويش سازند و در رشد و تعالي خود و در محيط کار و شغل تلاش نمايند و همين منجر به ارتقاي مدرسه و در سطح بالاتر سازمان آموزشي و از آن بالاتر جامعه مي‌شود. در اين پژوهش‌ها بيشتر به ويژگيهاي مدارس موفق و ماندگار پرداخته شده است و در خصوص اينکه يک مدرسه موفق چگونه و در چه فرايندي می‌تواند به يک مدرسه ماندگار ارتقا پيدا کند، بحثي نشده و راهکار و روشي ارائه نشده است. با توجه به اينکه اين پژوهش مي‌خواهد ويژگيهاي مديريت مدارس ماندگار را بررسي کند و در نهايت به الگوي براي مديريت مدارس ماندگار در ايران دست يابد، به دلايل ذيل انجام اين پژوهش ضرورت پيدا مي‌کند:
-محدود بودن تحقيقات در زمينه مدارس موفق در ايران.
-اهميت داشتن اصولي براي گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار براي پايداري آنها در طول زمان.
-توسعه درك مدارس موفق و گذار به مدارس ماندگار به‌منظور توسعه اقتصادي و ضرورت تدوين راهبردهاي اثربخش در راستاي تقويت اثربخشی مدارس.
به اين ترتيب با توجه به آنچه بيان گرديد ضرورت بررسي ويژگيهاي مديريت مدارس موفق براي گذار به مدارس ماندگار در آموزش و پرورش ايران بيش از پيش آشکار مي‌گردد. بر اين اساس و با در نظر گرفتن حساسيت موضوع در پژوهش حاضر سعي شده الگويي براي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار مورد ارائه شود و سؤال اصلي اين پژوهش عبارت است از «چه الگويي براي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار مناسب است؟»
روش‌شناسی پژوهش
تحقيق حاضر از بُعد هدف، تحقيقي توسعه‌اي- كاربردي و از لحاظ روش، يك تحقيق ترکيبي9 (آميخته) مي‌باشد. با توجه اينکه در زمينه عوامل موثر بر گذار مدارس موفق به مدارس ماندگارپژوهش مدوني در ايران انجام نشده بود و عوامل تاثير گذار بر اين فرايند شناسائي نگرديد بود؛ لذا براي ارائه مدل ضروي بود که با استفاده از نظرات خبرگان و متخصصان اين حوزه ابتدا عوامل موثر بر گذار مدارس موفق به سوي مداري ماندگار شناسائي مي گرديد که بدين منظور مرحله کيفي پژوهش اجرا گرديد. در مرحله کيفي با استفاده از روش دلفي مؤلفه و شاخص‌هاي گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار شناسایی گرديد. در همين راستا با استفاده از مباني نظري و ادبيات پژوهش، شاخص‌هاي مرتبط با گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار استخراج، دسته‌بندي، پالايش و به‌صورت اوليه تدوين گرديد که به‌صورت پرسشنامه اوليه بسته پاسخ و باز پاسخ به‌صورت هم‌زمان براي ارزيابي نظر خبرگان در اختيار اعضاي پنل خبرگان قرار گرفت. پنل خبرگان (جامعه آماري بخش کيفي) عبارت بودند از متخصصاني از حوزه‌هاي حوزه مديريت آموزشي، علوم تربيتي، برنامه‌ريزي آموزشي، فلسفه تعليم و تربيت و مديريت آموزش عالي که در زمينه مدارس موفق و يا مدارس ماندگار داراي تاليفاتي بودند يا پژوهش هاي مرتبط انجام داده بودند، همچنين از مديران مدارس موفق و ماندگار با بيش از 20 سال سابقه و تجربه انتخاب گرديدند. بعد از انتخاب هسته اوليه پنل در مرحله بعدي با توصيه و پيشنهاد خبرگان منتخب متخصصان ديگري به پنل اضافه شدند که در مجموع اعضاي پنل با 30 نفر متخصص با تخصص مورد نظر تشکيل شد؛ که در نهايت از اين تعداد نظرات 22 نفر جمع‌آوري و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. اجراي دلفي در سه مرحله انجام گرفت که در راند اول پس از جمع‌آوري و ورود اطلاعات و تجزيه و تحليل با استفاده از تکنيک آمار توصيفي ميانه، ميانگين، مد و انحراف معيار جمع‌بندي گرديد. بعد از تجزيه و تحليل داده‌هاي به‌دست آماده به‌وسيله روش‌هاي آمار توصيفي براي محاسبه ضريب توافق خبرگان در اين مرحله از آزمون رتبه‌هاي دبليو كندال10 استفاده گرديد. با توجه به شاخص آماره کندال راند اول که زير 5/0 بود و نشان از اجماع پايين خبرگان در اين خصوص شاخص‌هاي مورد سؤال بود، لذا اجراي راند دوم دلفي ضرورت پيدا کرد و اين مراحلِ بايد تا حصول توافق قابل قبول ادامه پيدا کند. در راند دوم، پاسخ‌هاي مرحله اول مبنايي براي ايجاد سؤال‌ها در پرسشنامه مرحله دوم قرار گرفت تا خبرگان نظرات خور را در دور دوم اصلاح و تعديل کنند مي‌شود. نتايج آزمون رتبه‌هاي دبليو كندال براي راند دوم دلفي با توجه به آنكه مقدار 709/0 ضريب توافق که به 1 بيشتر ميل مي‌کند به‌صورت کلي اجماع ميان نظرات خبرگان را در خصوص همه مفاهيم حاصل گرديد و از ورود به دور سوم خودداري مي‌گردد. دور سوم دلفي براي دستيابي به يک هدف كلي انجام گرفت.
در مرحله کمي از با استفاده از يافته‌هاي پژوهش در بخش کيفي و جمع بندي نظرات خبرگان پرسش‌نامه‌اي محقق ساخته طراحي گرديد تا با جمع‌آوری داده‌هاي واقعي از جامعه آماري به آزمون مدل فرضي (کيفي) پژوهش پرداخته شود در اين مرحله از روش پژوهش پيمايشي استفاده شده است. جامعه آماري بخش کمي عبارتند از مديران و آموزگاران مدارس ماندگار و مدارس موفق، مديران و پژوهشگران حوزه آموزش و پرورش. براي محاسبه نمونه آماري از فرمول جامعه آماري نامحدود کوکران استفاده گرديد که بر اساس فرمول زير 385 نفر به دست مي‌آيد.
به‌منظور بررسي روايي محتوايي11(CVR) پرسشنامه در اختيار 8 نفر از متخصصان اين حيطه قرار گرفت و نظر خود را در ارتباط با پرسشنامه بيان کردند که از اين منظر شاخص CVR بالا 60/0 داشتند. براي سنجش روايي سازه با استفاده از روش تحليل عاملي تأييدي12 (CFA)، استفاده شد و با توجه به اينکه تمامي‌گويه‌ها بارهاي عاملي استاندارد شده بالاتر از 7/0 داشتند لذا هیچ‌کدام از گويه‌ها حذف نگرديد.
براي سنجش ميزان پايائي پرسشنامه نيز از آزمون آلفاي کرونباخ استفاده گرديد که ميزان آلفای محاسبه شده براي تمامي مؤلفه‌های سيزده‌گانه پژوهش را در الگوي گذار مدارس موفق به‌سوی مدارس ماندگار در هيچ يک از ابعاد کمتر از 8/0 نبود و اين نشان دهند پايائي بالاي پرسشنامه است که بر اساس قاعده جرج و مالري (George and Mallery 2003, 231) بالاتر از سطح قابل قبول است و آلفاي محاسبه شده براي کل گويه‌هاي پرسشنامه 989/0 است که در سطح عالي محسوب مي‌شود. براي تجزيه و تحليل دادهها از مدل يابي معادلات ساختاري به روش PLS براي برآورد ضرايب مسير (Beta) و براي به دست آوردن آماره T از آزمون بوت استراب با استفاده از نسخه سوم نرم‌افزار Smart-PLS استفاده شده است.
یافتهها
یافته‌های پژوهش در مرحله کيفي نشان می‌دهد که بعد از اجراي سه راند دلفي، 132 شاخص و 13 مؤلفه براي الگوي گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار شناسایی و با ضريب توافق کندال 709/0 مورد اجماع خبرگان قرار گرفته است. جدول شماره 1 مؤلفه‌ها، تعداد گويه‌هاي و ضريب وزني بخش کيفي مؤلفه‌هاي مدل را نشان می‌دهد. همان‌طور که ملاحظه می‌شود، مؤلفه سازمان و مديريت ازنظر خبرگان بيشترين اهميت را در يک مدل گذر از مدارس موفق به مدارس ماندگار دارد ويژگيهاي معلمان مدارس ماندگار، ويژگيهاي مدير در رده‌هاي بعدي قرار دارند. فرهنگ و جامعه و خانواده در رده‌هاي آخر اولويت‌هاي سيزده‌گانه قرار دارند.
جدول 1- مؤلفه، شاخص‌ها و ضريب وزني و نتايج آماري مؤلفه مدل گذر از مدارس موفق به مدارس ماندگار
رديف | مؤلفه | تعداد شاخص‌ها | نتايج آمار توصيفي تجزيه و تحليل | ضريب وزني | |||
نما | ميانگين | ميانه | انحراف معيار | ||||
1 | سازمان و مديريت | 9 | 5 | 4/4545 | 5 | 0/9625 | 4/5505 |
2 | اهداف | 9 | 5 | 4/7273 | 5 | 0/7025 | 4/4747 |
3 | روش‌ها | 11 | 5 | 4/4545 | 5 | 0/671 | 4/2727 |
4 | ويژگيهاي مدير | 16 | 5 | 4/2727 | 5 | 0/9847 | 4/4915 |
5 | ويژگي معلمان | 8 | 5 | 4/5000 | 5 | 0/6726 | 4/2614 |
6 | ويژگيهاي دانش‌آموز | 12 | 4 | 0000/4 | 4 | 0/9759 | 4/5227 |
7 | خانواده | 6 | 4 | 3/7727 | 4 | 0/8691 | 4/0909 |
8 | فرهنگ و جامعه | 9 | 5 | 4/0455 | 4 | 0/9501 | 4/1616 |
9 | معماري و ساختمان و تجهيزات | 11 | 4 | 3/7273 | 4 | 1/0771 | 4/2562 |
10 | روابط انساني و مشارکت | 9 | 5 | 4/2727 | 4 | 0/827 | 4/2677 |
11 | محتواي آموزشي | 11 | 5 | 4/4091 | 5 | 0/7964 | 4/3719 |
12 | اصول و روش‌هاي آموزشي | 7 | 5 | 4/1364 | 4 | 0/9902 | 4/3961 |
13 | دولت و حاکميت | 14 | 5 | 3/7727 | 4 | 1/066 | 4/4318 |
در بخش کمي پژوهش و براي پاسخ سئوال اصلي از الگوي معادلات ساختاري استفاده گرديده است. مدل‌سازي معادلات ساختاري با دو نسل روش‌هاي تجزيه و تحليل دادهها معرفي شده است. نسل اول، روش مدل‌سازي معادلات ساختاري کوواريانس محور هستند که هدف اصلي اين روش‌ها تاييد مدل بوده و بيشتر مناسب مدل‌هاي تائيدي و تحليل مسير مي‌باشد ولي نسل دوم معادلات ساختاري به روش پي ال اس (PLS) که يک روش به روز تر مي باشد براي روبرو شدن با مدل هاي اندازه‌گيري سازنده است و مناسب تحقيقات اکتشافي و توسعه تئوري و نظريه مي باشد؛ از اين در پژوهش حاضر با توجه با اکتشافي بودن الگوي پژوهش از روش PLS با استفاده از نرم‌افزار Smart-PLS استفاده شده است. براي پاسخ به اين سئوال ابتدا با استفاده از مدل فرضي پژوهش مسير ارتباطي شاخص‌ها به و مؤلفه‌ها با متغير وابسته مدارس ماندگار ترسيم گرديد تا بدين وسيله ميزان تأثیر هر يک از عوامل تأثیرگذار اين مدل تعيين شود. بعد از اجراي مرحله اوليه مدل به تعيين بارهاي عاملي عوامل بيروني پژوهش بر عوامل مکنون پرداخته شد نتايج محاسبات نشان می‌دهد که تمامي متغيرهاي مشاهده پذير پژوهش (شاخص‌ها) داراي بار عاملي بيروني (وزن‌هاي بيروني) بيش 5/0 بر روي متغيرهاي پنهان پژوهش (مؤلفه‌ها) بوده و تأثیر آنها در مدل پژوهش قابل قبول است. همچنين نتايج محاسبات داده‌هاي نشان مي‌دهد رابطه بين مؤلفه‌های سیزده‌گانه و متغير وابسته پژوهش (مدارس ماندگار) با توجه به مقدار آماره t که بالاي 56/2 مي‌باشد، با اطمینان 99 درصد در سطح معنی‌داری 000/0 رابطه بين اجزاي مدل را تائيد مي‌شود. از سوي ديگر ضريب مسير مدل در همه روابط بالاتر از صفر است که نشان دهند رابطه خطي مثبت و معنی‌دار هر يک از مؤلفه‌ها با مقوله مدارس ماندگار است. جدول شماره 2 ضرايب مسير و مقدار آماره t و سطح معنی‌داری بين هر يک از مؤلفه‌ها و متغير مدارس ماندگار را نشان مي‌دهد. بيشترين ضريب مسير مربوط به رابطه اصول و روش‌هاي آموزشي به ميزان 118/0 و کمترين ميزان رابطه سازمان و مديريت به ميزان (055/0) است.
جدول 2- ضرايب t و سطح معنی‌داری مسيرهاي روابط مدل
مسيرهاي روابط مدل | ضرايب مسير اصلي13 | آماره t14 | معنی‌داری15 |
سازمان و مديريت ç مدارس ماندگار | 0.055 | 15.717 | 0.000 |
اهداف مدارس ماندگار ç مدارس ماندگار | 0.082 | 15.808 | 0.000 |
روش‌هاي مدارس ماندگار ç مدارس ماندگار | 0.089 | 18.255 | 0.000 |
ويژگيهاي مدير ç مدارس ماندگار | 0.105 | 19.862 | 0.000 |
ويژگيهاي دانش آموزان ç مدارس ماندگار | 0.063 | 15.510 | 0.000 |
ويژگيهاي معلمان ç مدارس ماندگار | 0.093 | 18.219 | 0.000 |
خانواده ç مدارس ماندگار | 0.066 | 15.525 | 0.000 |
فرهنگ و جامعه ç مدارس ماندگار | 0.111 | 19.250 | 0.000 |
معماري و ساختمان و تجهيزات ç مدارس ماندگار | 0.102 | 22.236 | 0.000 |
روابط انساني و مشارکت ç مدارس ماندگار | 0.071 | 12.988 | 0.000 |
محتواي آموزشيç مدارس ماندگار | 0.099 | 20.092 | 0.000 |
دولت و حاکميت ç مدارس ماندگار | 0.089 | 16.843 | 0.000 |
اصول و روش‌هاي آموزشي ç مدارس ماندگار | 0.118 | 21.970 | 0.000 |
r2 (واريانس تبيين شده) نشان دهنده‌ي ميزان واريانس تبيين شده گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار به‌وسیله متغيرهاي مستقل هستند که درواقع نشان مي‌دهند که چند درصد از تغييرات متغیر وابسته توسط متغيرهاي مستقل تبيين مي‌شود. مؤلفه‌های گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار مورد آزمون در اين پژوهش در مجموع 99 درصد از تغييرات اين مدل را تبيين مي‌کند.
براي پیش‌بینی تغييرات مدارس ماندگار با استفاده از الگوي پژوهش از طريق روش الگويابي معادلات ساختاري بررسي از روش حداقل مجذورات جزئي براي برآورد الگو استفاده شد. شاخص Q2 کل مدل براي پیش‌بینی تغييرات مدل گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار برابر با 906/0 مي‌باشد به اين معني که تمامي مؤلفه‌هایی مدل گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار که در اين پژوهش شناسایی‌شده‌اند روي هم رفته با توجه به پاسخ جامعه آماري به نقش اين مؤلفه‌ها در الگويي مدل گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار 6/90 درصد از تغييرات آن را پيش‌بيني کنند و مابقي تغييرات آن مربوط عواملي غير از عوامل شناسایی شده در اين مدل مي‌باشد.
شکل 1- مدل آماري گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار
شکل 2- ماتريس مقدار Q2 مؤلفه مدل گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار
مدل نهایی تحقیق:
بعد از مشخص شدن ميزان تأثیر هر يک مؤلفه‌های در گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار، الگوي پژوهش به شرح شکل زير تدوين شد.
شکل 3- الگوي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار
نيکويي برازش مدل
براي نکويي برازش کل مدل از شاخصي به نام نيکويي برازش (GOF) که توسط و همکاران (2005) پيشنهاد شده استفاده گرديد. اين شاخص به‌صورت ميانگين R2 و متوسط مقادير اشتراکي به‌صورت دستي محاسبه مي‌شود. از آنجا که اين مقدار به دو شاخص مذکور وابسته است. حدود اين دو شاخص بين صفر و يک بوده و تزلس و همکاران (2009) سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 را به ترتيب به‌عنوان مقادير ضعيف، متوسط و قوي براي GOF معرفي نموده‌اند (Mohsenin & Sfidani, 2014, P155).
طبق فرمول محاسبه GOF داريم:
بحث و نتیجهگیری
تهيه الگوي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار به اين مدارس کمک خواهد که يک ارزيابي دقيق و بهتري از وضعيت خود داشته باشند و بتوانند نقشه وضعيت فعلي سازمان را از اين منظر ترسيم کنند. با ارزيابي وضعيت موجود، مديران مدارس و برنامه‌ريزان آموزش و پرورش مي‌توانند کمبودها خود را در اين زمينه و مباحث مرتبط با آن را شناسايي کنند. از اين رو در اين پژوهش سعي شده با طراحي يک مدل و الگويي براي گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار ترسيم گردد.
در اين پژوهش با بررسي تجارب جهاني و ادبيات موجود با ارائه تعدادي شاخص و مؤلفه از صاحب‌نظران خواسته شد تا ضمن بررسي مؤلفه‌هاي ارائه شده به بيان نظرات اصلاحي خود در زمينۀ اين مؤلفه‌ها و ارائه شاخص و مؤلفه‌هاي جديد براي گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار اقدام نمايند که در نهايت سيزده مؤلفه و 132 شاخص به‌عنوان شاخص‌ها و مؤلفه‌هاي گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار مورد اجماع خبرگان قرار گرفت که با استفاده از آن، پرسش‌نامه‌اي طراحي و از جامعه آماري مديران و پژوهشگران حوزه آموزش و پرورش اطلاعات مورد نياز جمع‌آوري و تجزيه و تحليل گرديد.
اولين نتيجه اين پژوهش شناسايي شاخص‌ها و مؤلفه‌هايي است که به مدارس موفق براي گذار به مدارس ماندگار کمک مي‌کند؛ با توجه به اينکه اکثر پژوهش‌هاي انجام شده در اين زمينه ناظر بر بحث اثربخشی مدارس موفق بود اين بخش از نتايج پژوهش براي اولين بار به شناسايي مؤلفه‌هاي شاخص‌ها و مؤلفه‌هاي گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار براي يک سازمان آموزشي و مدارس موفق محسوب مي‌شود که با توجه ساختار حاکم بر اين مدارس اين شاخص‌ها دسته‌بندي گرديد که برنامه‌ريزي و اجراي آن در ساختار سازماني حاکم بر مدارس موفق به تغييرات کمتري نياز باشد و يک الگو علمي و مستند براي گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار است که با استفاده از خطوط کلي ارائه شده، گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار را تسهيل گردد.
دومين و مهمترين نتيجه اين پژوهش که حاصل مطالعات نظري، جمع‌بندي نظرات خبرگان مديريت آموزشي، علوم تربيتي، برنامه‌ريزي آموزشي، فلسفه تعليم و تربيت تجزيه و تحليل نظرات جامعه آماري و دريافت نظرات متخصصان حوزه‌هاي مرتبط با پژوهش است، ارائه يک الگو براي گذار از مدارس موفق به مدارس ماندگار مي‌باشد. با توجه به يافته‌هاي پژوهش مؤلفه اصول و روش‌هاي آموزشي بيشترين تأثیر در روند گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار دارد که دليل آن از نظر محقق موضوع عينيت اين مباحث است چرا که جامعه آماري عموماً از متخصصان حوزه آموزش محسوب مي‌شوند که آموزش و پرورش دانش آموزان را دارند و خوب مي‌دانند که راهکار علمي آن توجه به اصول مديريت آموزشي است. فرهنگ و جامعه جايگاه دوم اهميت را دارد و دليل آن جايگاه مدارس ماندگار است که از همان‌طور که اسم اين مدارس نشان دهنده عمق ريشه‌هاي آن در فرهنگ جامعه است و قطعاً ماندگار بدون توجه به ريشه‌هاي فرهنگي يک جامعه اتفاقي غیرممکن است. مؤلفه ويژگيهاي مدير سومين مؤلفه تأثیرگذار چرا که سکان مدارس در دستان مديران آن مجموعه است و مدير با ايجاد هماهنگي در بين عوامل موفقيت و ايجاد اعتدال در بين ذينفعان مدارس ماندگار و جذب مشارکت‌ها، باعث موفقيت آن مي‌شود. معماري و ساختمان و تجهيزات چهارمين مؤلفه تأثر گذار بر گذار مدارس موفق به مدارس ماندگار است و ساختمان مدارس ماندگار از دیرباز به‌عنوان شناسنامه و معرف آنها مطرح بود و هر کدام از اين مدارس به دليل سبک معماري خود شناسایی و شناخته مي‌شدند.
انتظار مي‌رود، مدارس موفق با استفاده از نتايج اين پژوهش بتوانند موفق به شناسایی نقاط ضعف خود شده و در جهت رفع آنها برآيند، نقاط قوت خود را شناخته و آنها را تقويت کنند، نقشه و مسير حرکت خود را ترسيم نموده و با توجه به شرايط، امکانات و ويژگيهاي خود عوامل تأثیرگذار را در اين روند بکار بگيرند با ايجاد يک افق ديد در بين ذينفعان، مشارکت حداکثري آنها را جذب کنند. در اين زمينه مديران نقش انکارناپذیری دارند که با توجه اصول مديريت آموزشي و روش‌هاي علمي در اداره و ریل‌گذاری اين مدارس بايد تلاش کنند.
پیشنهادهای كاربردي پژوهش
· مديران اين مدارس با يک برنامه مدون به بررسي روندهاي جاري با توجه به اصول مديريت آموزشي پرداخته و با اصلاح رويه‌هاي معيوب با کمک گرفتن از متخصصان حوزه مديريت آموزشي به تدوين برنامه‌هاي کوتاه مدت و ميان مدت اقدام نمايند؛
· سازمان‌هاي تصميم گير ذی‌ربط مانند آموزش و پرورش به برگزاري کوتاه مدت علوم و مهارت‌هاي مديريتي براي مديران مدارس موفق اقدام نمايند؛
· برنامه ريزان و مديران و معلمان مدارس موفق با عوامل مدارس ماندگار ارتباط گرفته و در خصوص مسائل مهم اجتماعي و فرهنگي جامعه از آنها تجربه کسب کنند؛
· مدارس موفق در ساخت و يا بازسازي ساختمان مدارس خود به مؤلفه معماري اهميت بيشتري بدهند و با توجه به فرهنگ ايراني و اسلامي به يا استفاده از معماران صاحب سبک ساختمان‌هاي با معماري ايراني و اسلامي بنا نمايند؛
· مدارس موفق با تخصيص بودجه به روزآمدسازی تجهيزات آموزشي و کمک آموزشي، تجهيزات آزمايشگاهي و کارگاهي و تجهيزات رفاهي مدارس اقدام نمايند تا در يک بازه زماني از نظر تجهيزات ارتقا داشته باشند؛
· مدارس موفق با بهره‌گيري تجربيات مدارس ماندگار به بازبيني محتواي آموزشي رسمي و غیررسمی (در قالب فوق برنامه) اقدام نمايند.
· مدارس موفق براي انتخاب معلمان خود ضوابط خاصي را تدوين نموده و در چارچوب آن معلمان را جذب نمايند.
ملاحظات اخلاقی
حامی مالی
هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تأمین شد.
مشارکت نویسندگان
طراحی و ایده پردازی: قاسم شورميج، زهره شکيبايي، فريمان ابراهیم‌زاده؛ روش‌شناسی و تحلیل دادهها: قاسم شورميج، زهره شکيبايي، فريمان ابراهیم‌زاده
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
References
Abedi Kooshki, S., & Zeinabadi, H. (2021). Successful School Management Policies, Patterns and Principles (Overview of ISSPP International Project Findings). Science and Technology Policy Letters, 11(2), 124-136 [in Persian]
Alaghehband, Ali. (2017). Introduction to Educational Management. Tehran, Publications. [in Persian]
Arioder, L. J. Q., Arioder, V. Q., Quintana, V. V., & Dagamac, N. H. (2020). Application of Constructivist Teaching Approach in Introducing New Environmental Concepts to Young Elementary Students in the Philippines: A Small Class Sized Experience from Slime Moulds Modeling. Interdisciplinary Journal of Environmental and Science Education, 16(2), e2214. https://doi.org/10.29333/ijese/7818
Balcı, A. (2008). de Eğitim Yönetiminin Bilimleşme Düzeyi . Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54 (54), 181-209. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/kuey/issue/10343/126706
Brighouse, T. and Tomlinson, J. (1991). Successful schools. London: Institute of Public Policy Research
Burris, C., & Cimarusti, D. (2021). Chartered for Profit: The Hidden World of Charter Schools Operated for Financial Gain. Network for Public Education.
Emadzadeh, Mostafa & Hashemian Massoud. (1995). the role of economic education in adolescent culture and behavior. Education, No. 101. [in Persian]
Georg, D. and Mallery P. (2003). Spss for windows step by step: asimple guide and reference. 11. 0 update (4th ed). Boston: Allyn & Bacon.
Gordon, P. Stephen. (2022). TitleDeveloping Successful Schools: A Holistic Approach. New York: Palgrave Macmillan Cham.
Gurr, D., Drysdale, L., & Goode, H. (2022). An open systems model of successful school leadership. Journal of Educational Administration.
Habibi, H., Pardakhtchi, M. H., Abolghasemi, M., & Ghahramani, M. (2014). Investigating the learning atmosphere of the school and its relationship with the effectiveness of the school. Teaching and Learning Research, 10(2), 101-118.
Hajibabayi, H. (2012). A study on the characteristics of “the school which I like” according to the document on fundamental development in education. Educational Innovations, 11(2), 51-74. [in Persian]
Hassani, M., & Sameri, M. (2010). A Study of Organizational Effectiveness of High Schools in District One of Urmia City Using Parsons’ Model. Organizational Culture Management, 8(21), 201-223. [in Persian]
Hatamian, Jamal; Zeinabadi, Hassan Reza; Abdollahi, Bijan; Abbassian, Hossein. (2017). Identifying, designing, and testing the progressive patterns of professional learner community in elementary schools: A mixed study, Journal of Research in Teacher Education, 1(3), 73-104. [in Persian]
Jarl, M., Andersson, K., & Blossing, U. (2021). Organizational characteristics of successful and failing schools: a theoretical framework for explaining variation in student achievement. School Effectiveness and School Improvement, 1-17.
Khosrowjerdi; Narjes and Mahmoudi; Masoud. (2013). School is a safe house to live and learn. Mashhad, National Conference on Architecture, Urban Planning and Sustainable Development with a focus on reading Iranian Islamic identity in architecture and urban planning. 29 November 2013, Mashad. [in Persian]
Lezotte, Lawrence W. (1991) "School Improvement Based on Effective Schools Research: The Decade Ahead", Educational Considerations: Vol. 18: No.
Mashayekhi, Z., Nadi, M. A., & karimi, F. (2020). provide a model for successful elementary school leadership based on grounded theory (GT). Journal of New Approaches in Educational Administration, 11(44), 181-210. [in persian]
Mohsenin, S., & Sfidani, M. (2014). Structural equations based on partial least squares using smart-PLS software (educational and practical). Tehran: Mehrban Nashr. [in Persian]
Neutzling, Misti; Pratt, Erica; Parker, Melissa. (2019). Perceptions of Learning to Teach in a Constructivist Environment. The Physical Educator. Vol. 76 No. 3 (2019). DOI: https://doi.org/10.18666/TPE-2019-V76-I3-8757
Nguyen, N. G., & Pham, H. T. (2020). Constructivist Learning and the Law of Sines in Advanced 10th Grade Geometry Textbooks in Vietnam. International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 19 (1).
Nooryan, Mohammad; Shahbazi, Shahroz. (2013). Reread the definitions and characteristics of top schools. Journal of Curriculum Development and Educational Planning Research, 3(1), 105-124. [in Persian]
Sadigh Akbari, S., & Noori, R. (2014). The Status of Light and Color in Environmental Psychology in Designing Child-Focused Treatment Spaces (Case Study: Mofid Pediatrics Hospital). Armanshahr Architecture & Urban Development, 7(1), 45-53. [in Persian]
Safi, Ahmad. (1997). Visage of the Teacher. Tehran: Publication of parents and teachers association. [in Persian]
Shawardi, Tehmina. (1993). The role of education in development. Teacher Growth, No. 95. [in Persian]
Sprouz, Mohammad Amin. (2018) Does the future need schools?. the growth of the school of life. 16 (1).
Zeinabadi, H., & Abdolhoseini, B. (2017). Successful school, successful principal: A comparative study of the findings of "International Successful School Principal Project" (ISSPP). Educational Innovations, 16(1), 21-42. [in persian]
[1] 1 Auguste Comte
[2] 2 Lester Frank Ward
[3] 1 kolman et al
[4] 2 jenkez et al
[5] «پروژه بين‌المللي مدير مدرسه موفق ISSPP» يکي از مهمترين پروژه هاي بين‌المللي در زمينه ويژگيهاي يک مدرسه و مدير موفق بود که مورد توجه بسياري از پژوهشگران و همچنين پژوهش‌هاي بين‌المللي قرار گرفت.
[6] 2 Stephen P. Gordon
[7] 3 Gurr, D., Drysdale, L., & Goode, H.
[8] 1 Jarl, Andersson & Blossing
[9] 2 Mixed Methods Research
[10] 1 Kendall’s coefficient of concordance
[11] 2 Content Validity Ratio
[12] 3 Confirmatory Factor Analysis
[13] 1 Original Sample(O)
[14] 2 T Statistics (|O/Stdev|)
[15] 3 P Values
