پیشنهادی بر دسته بندی انواع سمبل

الموضوعات :

شکیب داودی ¹ , جهانگیر صفری ² , مسعود فروزنده ³

1 - دانشگاه شهرکرد
2 - استاد دانشگاه شهرکرد و رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی
3 - دانشگاه شهرکرد

تاريخ الإرسال : 03 الجمعة , ربيع الأول, 1446 تاريخ التأكيد : 28 السبت , جمادى الأولى, 1446 تاريخ الإصدار : 13 الإثنين , رجب, 1446

الکلمات المفتاحية: بلاغت, فنون ادبی, سمبل, سمبل‌گرایی, انواع سمبل,

ملخص المقالة :

با نظر به ایجاد مکتب سمبولیسم توسط شاعران فرانسوی، و همچنین رواج سمبل و نمادگرایی در شعر معاصر فارسی، تحت عنوان حریان سمبولیسم اجتماعی و اغلب در قالب شعر نو، یکی از مهم‌ترین و پرکاربرد ترین صنایع ادبی شعر معاصر را باید سمبل دانست. تاکنون تقسیمات گوناگونی از سمبل‌ها صورت گرفته است که تقریبا همگی تنها براساس معیار و کاربرد، به دسته‌بندی سمبل‌ها به عمومی و خصوصی، و یا مبتذل و ابداعی، اکتفا کرده‌اند. در این پژوهش سعی شده که با استفاده از روش کتابخانه‌ای_تحلیلی و توصیفی، ابتدا چهر معیار: پیشینه، کاربرد، منشا و مبنا را برای انواع مختلف سمبل درنظر گرفته، و سمبل‌ها را بر اساس هرکدام از این معیارها به تفکیک دسته‌بندی نماییم. اگرچه معیار پیشینه و کاربرد شاید به دلیل تنگاتنگی ارتباط‌شان، قابل تفکیک نبوده، و در روش اول تقسیم‌بندی، ابتدا همزمان براساس هردو معیار فوق، سمبل‌هارا به ۶ دسته تقسیم‌ نمودیم‌. در این روش سمبل‌های دگرگون که نه جزو ابداعات شاعرانند و نه سمبل ذاتی و مبتذل محسوب می‌شوند، از یافته‌های جدید نگارنده‌ی این پژوهش بوده است. در روش دوم سمبل‌ها براساس منشا و خاستگاه‌شان تقسیم بندی شدند، و درروش سوم، سمبل‌هارا بر اساس مبنای نمادین مورد بررسی و دسته‌بندی قرار دادیم. در این بخش نیز برخلاف پژوهش‌های سابق که سمبل را صرفا شبیه به استعاره، و مبنی بر تشبیه فرض کرده‌اند، دسته‌بندی ۴ گانه‌ای از سمبل‌ها به عنوان: سمبل تشییهی، سمبل تلمیحی، سمبل کنایی، و سمبل مجازی، ارائه گردید.

المصادر:

منابع
الف: کتاب‌ها:
1_ آیت‌اللهی، زهره/ ساروخانی، سعیده/ حضوری، مژگان، 1397، نمادها سخن می‌گویند، تهران: عترت نو
2_ الیاده، میرچا، 1392، نمادپردازی، امر قدسی و هنرها، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: نیلوفر
3_ پورنامداریان، تقی، ۱۳۶۷، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی فرهنگی
4_ چدویک، چارلز، ۱۳۷۵، سمبولیسم؛ ترجمه مهدی سحابی، تهران: مرکز
5_ حافظ شیرازی، خواجه شمس‎‌الدین محمد، 1383، دیوان حافظ، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی‌علیشاه
6_ خاقانی شروانی، افضل‌الدین بدیل، 1367، دیوان خاقانی، به اهتمام دکتر سید ضیا‌الدین سجادی، تهران: زوار
7_ زمردی، حمیرا، 1387، نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران: زوار
8_ شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، ۱۳۸۰، ادوار شعر فارسی؛ از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن
9_ ــــــــــــــ ، ـــــــــ ، ۱۳۹۰، با چراغ و آینه، تهران: سخن
10_ شمیسا، سیروس، ۱۳۸۱، بیان، تهران: فردوس
11_ شهریار، محمدحسین بهجت تبریزی، 1385، دیوان اشعار، دوجلد، تهران: نگاه
12_ شوالیه، ژان/ گربران، آلن، 1384، فرهنگ نمادها، چاپ2، ج 1-5، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون
13_ فتوحی رودمعجنی، محمود، 1385، بلاغت تصویر، تهران: سخن
14_ فروم، اریک، 1378، زبان از یاد رفته، ترجمه دکتر ابراهیم امانت، ج6، تهران: فیروز
15_ محمدی‌آسیابادی، علی، 1387، هرمنوتیک و نمادپردازی در غزلیات شمس، تهران: سخن
16_ منزوی، حسین، ۱۳۹۹، مجموعه اشعار، تهران: نگاه
17_ میرصادقی، میمنت، ۱۳۷6، واژه‌نامه هنر ‌شاعری، تهران: کتاب مهناز
18_ میرصادقی، جمال/ میرصادقی، میمنت، 1377، واژه‌نامه هنر داستان‌نویسی، تهران: کتاب مهناز
19_ یونگ، کارل گوستاو، ۱۳۷8، انسان و سمبل هایش؛ ترجمه محمود سلطانیه، تهران: جامی
ب: مقالات:
1- الهامی، شراره/ محمدی، مظفر، ۱۳۹۰، بررسی و شرح نمادهای طبیعی در اشعار نیما یوشیج، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ازاد اسلامی واحد سنندج
2- اصغری‌بایقوت، یوسف، 1395، تحلیل انواع نماد در شعر نو، یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان
3- الیاده، میرچا، 1371، نقد ادبی: ساختار رمز، ترجمه جلال ستاری، مجله کلک، شماره 29
4- پورنامداریان، تقی/ خسروی شکیب، محمد، ۱۳۸۷، دگردیسی نماد ها در شعر معاصر، دو فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره ۱۱
5- پورنامداریان، تقی/رادفر، ابوالقاسم/شاکری، جلیل، ۱۳۹۱، بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر، نشریه ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، شماره ۱
6- داودی، شکیب، 1401، سمبلیسم اجتماعی در اشعار حسین منزوی، هفتمین کنفرانس بین‌المللی مطالعات زبان و ادبیات ملل، تهران
7- صرفی ، محمدرضا، ۱۳۸۲، درآمدی بر نمادپردازی در ادبیات، نشریه فرهنگ، شماره ۴۶ ۴۷
8- صفری، جهانگیر/ ظاهری عبدوند، ابراهیم، ۱۳۹۴، بررسی نماد در دیوان ناصر خسرو، دو فصلنامه علوم ادبی، سال ۴، شماره ۷
9- قانونی، حمیدرضا/ غلامحسینی، پروین، ۱۳۹۴، بررسی ابر نماد های اشعار شاعران مقاومت(پایداری) (با تکیه بر اشعار سید محمدرضا کردستانی میرزاده عشقی)، مجموعه مقاله های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی
10- محسنی، مرتضی/ محمدیان، حسن، 1394، نمادهای ابداعی در شعر فروغ فرخزاد، هشتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی
11- میربلوچ، فرخنده/ براهویی تاجی، شهناز، ۱۳۹۸، سمبولیسم و نماد در تصوف از سنایی تا مولوی، مجله علمی علوم اسلامی انسانی (سال پنجم)، شماره ۱۹
12- میرهاشمی، طاهره/ یعقوبی، علیرضا، 1395، تحلیل و بررسی نماد کوزه در رباعیات خیام، یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان