مسئولیت مدنی ناشی از خطای قرارداد هوشمند
الموضوعات : فصلنامه مطالعات حقوقی فضای مجازی
سید مهدی رضوی
1
(گروه حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران)
اسماعیل دائمی
2
(گروه حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران)
الکلمات المفتاحية: بلاکچین, خطا, قرارداد هوشمند, مسئولیت مدنی, هوش مصنوعی,
ملخص المقالة :
قراردادهای هوشمند به عنوان نسل نوین قراردادهای الکترونیکی، به علت ویژگی¬های منحصر به فردی همچون شفافیت، خوداجرایی، غیرمتمرکز بودن و دقیق بودن مورد استقبال بسیاری از اشخاص جهت انعقاد قرارداد در فضای سایبر قرار می-گیرند اما بدیهی است این فناوری جدید، چالش¬های حقوقی ناشناخته¬ای همچون آنچه در سال 2016 برای قرارداد هوشمند The DAO به وقوع پیوست نیز به همراه خواهد داشت. فلذا در مقاله حاضر با استفاده از منابع کتابخانه¬ای و اینترنتی با روش توصیف و تحلیل تلاش می¬گردد به شناسایی و بررسی علل ایجاد مسئولیت مدنی در صورت بروز خطا در اجرای قرارداد هوشمند در فرضی که طرفین از مفاد قرارداد مطلع بوده و با یکدیگر وحدت قصد در مفاد قرارداد داشته¬اند و خطای رخ داده ناشی از اشتباه در اراده متعاقدین نبوده است، پرداخته شود. نتیجه پژوهش¬های انجام شده بیانگر این است که در فرض ذکر شده حداقل چهار مورد می¬تواند دارای مسئولیت مدنی خطاهای ناشی از اجرای قراردادهوشمند باشد که عبارت است از: بلاکچینی که قرارداد هوشمند بر روی آن اجرا شده است اما به علت خلأ امنیتی یا داشتن مشکلات برنامه نویسی سبب خطا در قرارداد هوشمند شده است؛ هوش مصنوعی¬ای که مسئول تحلیل و اجرای کدهای قراردادهای هوشمند بوده و به درستی کد را تحلیل یا اجرا نکرده است؛ اوراکل¬های متصل به قرارداد هوشمند که اطلاعات ناایمن یا اشتباه به قرارداد هوشمند ارائه می-نمایند و توسعه دهنده قرارداد هوشمند که به سبب عدم مهارت کافی یا اهمال به درستی کدهای امنیتی قرارداد را ننوشته یا سهوا کد اشتباهی در قرارداد هوشمند قرار داده است.
منابع
1. السان، مصطفی. (1400). حقوق فضای مجازی، چاپ هفدهم، تهران، شهر دانش.
2. آهنگران، محمدرسول؛ احمدی، امیر. (1398). آثار و احکام فقهی و حقوقی اشتباه و خطا در قراردادهای الکترونیکی، فصلنامه پژوهش¬های فقهی، بهار، دوره 15، شماره 1.
3. باریکلو، علیرضا. (1392). مسئولیت مدنی. چاپ چهارم، میزان.
4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1388). ترمینولوژی حقوق، چاپ بیست و دوم، تهران، گنج دانش.
5. حبیب زاده، طاهر. (1392). وضعیت حقوقی نماینده الکترونیکی در انعقاد قراردادهای الکترونیکی (مطالعه تطبیقی)، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، زمستان، دوره 2، شماره 5.
6. خوانساری، رسول؛ قلیچ، وهاب. (1399). گزارش سیاستی بررسی ابعاد فقهی و حقوقی به¬کارگیری قراردادهای هوشمند در نظام مالی ایران، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بهمن.
7. دهقانی تفتی، مجتبی؛ افضلی مهر، مرضیه؛ اسکینی، ربیعا. (1401). مطالعه تطبیقی الزامات حقوقی طراحی قراردادهای هوشمند دیجیتالی در حقوق ایران و فرانسه، پژوهشنامه حقوق تطبیقی، پاییز، دوره 6، شماره 10.
8. شریفی، سید الهام الدین؛ بیرمی، گلناز. (1397). ماهیت حقوقی نمایندگان هوشمند در عرصه قراردادهای الکترونیکی، پژوهش¬های حقوقی، بهار، دوره 17، شماره 33.
9. شیروی، عبدالحسین؛ محمدی، مرتضی. (1388). تشکیل قراردادها از طریق نمایندگی سامانه هوشمند، فصلنامه حقوقی، شماره 1.
10. کاتوزیان، ناصر. (1388) دوره مقدماتی حقوق مدنی: وقایع حقوقی، چاپ شانزدهم، تهران، انتشار.
11. ملکوتی، رسول. (1401). بررسی ارکان تحقق مسئولیت مدنی در فضای سایبر، فصلنامه مطالعات حقوقی فضای مجازی»، پاییز، دوره 1، شماره 3.
12. ناصر، مهدی. (1397). قراردادهای هوشمند (مطالعه تطبیقی حقوق ایران و آمریکا)، چاپ اول، تهران، مجد.
13. نجات زادگان، سعید؛ سلطانی، محمد. (1401). ارزیابی شرایط عمومی صحت قراردادهای هوشمند از منظر حقوق ایران و آمریکا، فصلنامه تحقیقات حقوقی ویژه نامه حقوق و فناوری، بهمن، دوره 25.
14. هوشمند فیروزآبادی، حسین. (1398). ارزیابی مبانی فقهی مسئولیت مدنی، فصلنامه آموزه¬های فقه مدنی، بهار، دوره 11، شماره 19.
15. توایی، شبنم. (4 شهریور 1402). آسیب‌پذیری‌های قراردادهای هوشمند؛ علت، عواقب و راهکارها.
16. Giancaspro, Mark. (2022). I,Contranct: Evaluating the Mistake Doctrine’s Application Where Autonomous Smart Contracts Make Bad Decisions. Campbell Law Review, Vol 45, No 2.
17. Giuffrida, Iria. (2019). Liability for AI Decision-Making: Some Legal and Ethical Considerations. William & Mary Law School Scholarship Respository, Vol 88.
18. Harsimar, Dhanoa. (2021). Making Mistakes with Machines. Santa Clara High Technology Law Journal, Vol 37, No 1.
19. Kirill, Khotulev. (2018). Civil Liability for Damaging of Goods Following the Application of the Smart Contracts in the Context of International Sale and Carriage of Goods Industry: The UK and German Perspective. Master's Thesis, Tilburg University.
20. Kingston, John. (2016). Artificial Intelligence and Legal Liability. International Conference on Innovative Techniques and Applications of Artificial Intelligence.
21. Kolber, Adam. (2018). Not-So-Smart Blockchain Contracts and Artificial Responsibility. Stanford Technology Law Review, Vol 21.
22. O’Shields, Reggie. (2017). Smart Contracts: Legal Agreements for the Blockchain. North Carolina Banking Institute. Vol 21, No 1.
23. Roumpos, Dimitrios. (2020). Liability of the Smart Contract Developer. Master's Thesis, Tilburg University.
24. Soyer, Baris, & Tettenborn, Andrew. (2022). Artificial Intelligence and Civil Liability – Do We Need a New Regime?. International Journal of Law and Information Technology, Vol 30, No 4.
25. Zou, Weiqin, & Lo, David, & Xia, Xin. (2021). Smart Contract Development: Challenges and Opportunities. IEEE Transactions on Software Engineering, Vol 47, No 10.
26. Behnke, Rob. (4 July 2023). Explained: the Poly Network Hack. https://www.halborn.com/blog/post/explained-the-poly-network-hack-july-2023
27. Cobb, Michael. (25 May 2023).9 Smart Contract Vulnerabilities and How to Mitigate Them. https://www.techtarget.com/searchsecurity/tip/Smart-contract-vulnerabilities-and-how-to-mitigate-them.
28. Frankenfield, Jake. (29 August 2023). Cryptocurrency Wallet: What It Is, How It Works, Types, Security. https://www.investopedia.com/terms/b/bitcoin-wallet.asp#:~:text=A%20cryptocurrency%20wallet%20is%20a,needed%20to%20sign%20cryptocurrency%20transactions.
29. Hayes, Adam. (Updated 31 October 2021). Peer-to-Peer (P2P) Service: Definition, Facts, and Examples. https://www.investopedia.com/terms/p/peertopeer-p2p-service.asp#:~:text=A%20peer%2Dto%2Dpeer%20(P2P)%20service%20is%20a,other%20via%20the%20P2P%20service.
30. Keary, Tim. (Updated 5 December 2023). Decentralized Artificial Intelligence (DAI). https://www.techopedia.com/definition/decentralized-ai-dai.
31. Lindrea, Brayden. (15 March 2023). ChatGPT v4 Aces the Bar, SATs and Can Identify Exploits in ETH Contracts. https://cointelegraph.com/news/chatgpt-v4-aces-the-bar-sats-and-can-identify-exploits-in-eth-contracts#:~:text=Mar%2015%2C%202023-,ChatGPT%20v4%20aces%20the%20bar%2C%20SATs%20and%20can%20identify%20exploits,up%20in%20the%20bottom%2010%25.
32. Yatchenko, Darya. (16 December 2022). 7 Most Common Smart Contract Vulnerabilities. https://pixelplex.io/blog/smart-contract-vulnerabilities.
33. Young, Martin. (Updated 4 Aug 2022). Over 44 Million Contracts Deployed to Ethereum Since Genesis: Research. https://cryptopotato.com/over-44-million-contracts-deployed-to-ethereum-since-genesis-research.
