تحلیل زیباشناختی تأثیر قالب چهارپاره بر شعر معاصر با بررسی اشعار مهدی اخوان ثالث، فروغ فرخزاد و نصرت رحمانی
الموضوعات :محمود مرادی 1 , علی سرور یعقوبی 2 , فاطمه قهرمانی 3
1 - گروه ادبیات علوم انسانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی و احد اراک، اراک، ایران
2 - استاد یار گروه ادبیات علوم انسانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی و احد اراک، اراک، ایران
3 - استاد یار گروه ادبیات علوم انسانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی و احد اراک، اراک، ایران
الکلمات المفتاحية: چهارپاره, زیبایی شناختی, شعر معاصر, تصویر, اخوان ثالث, فرخزاد, رحمانی,
ملخص المقالة :
چهارپاره یکی از قالب های نیمه سنتی شعر معاصر است که اغلب شاعران جریان شعرنو قبل از گرایش به شعر نو، از آن استفاده کرده اند. این قالب در سطح ادبی در مسیر تحول میان شعر کلاسیک و شعر معاصر، یک دستاویز اصلی برای ساده تر شدن صورخیال و تغییر عناصر آن شد. چنانکه بررسی تحولات زیبا یی شناختی شعر معاصر نشان می دهد قاعده های بلاغی که در شعر نو شاخصه سبکی یافت قبل از آن در این قالب، توسط خود نیما و پیراونش طبع آزمایی شد. در این مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی، دگرگونی های تصویرسازی شعر معاصر از قالب چهارپاره تا شعر نیمایی در اشعار سه شاعر : مهدی اخوان ثالث، فروغ فرخزاد و نصرت رحمانی بررسی شده است. هر سه شاعر قبل از شعر نو در قالب چهارپاره شعر سرودند. نتایج بررسی چهارپاره¬های آنها گویای این است که مؤلفه های: سادگی تصاویر، جایگزینی عناصر نو به جای عناصر کهن در تصویرسازی، ذهنیت گرایی در تصویر، توجه به محور عمودی و گستردگی تصویر در کل شعر، تصویرگری سمبلیک که جزو شاخصه های سبکی زیبایی شناختی شعر نو می باشد در چهارپاره های آنها پرورده شده و در قالب شعر نو شاخصه سبکی یافته است.
اخوان¬ثالث، مهدی (1357) زمستان، تهران: زمستان.
امیری پریان، پریسا(1390) چهارپاره و چهارپاره سرایان، تهران: روزگار
بهار،محمد تقی(1387) دیوان اشعار، تهران: نگاه.# پورنامداریان، تقی، خسروی شکیب،محمد(1387)«دگردیسی نمادها در شعر معاصر»، فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادبیّات فارسی، ش11:صص 147 ـ 162
پورنامداریان،تقی(1364) رمز و داستان های رمزی در ادبیّات فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.
ترابی، ضياءالدين (1383) چهارپاره و چهارپاره سرایان، تهران: دفتر شعر و داستان.
توللی، فریدون(1329) رها، تهران: بی¬نام
حسین پورچافی،علی(1387) جریانهای شعری معاصر فارسی، تهران: امیرکبیر
حمیدی شیرازی، مهدی(1366) دیوان حمیدی، تهران: پاژنگ
حمیدیان، سعید(1381)داستان دگردیسی(روند دگرگونیهای شعر نیما)، تهران: نیلوفر.
دهخدا، علی اکبر(1377) لغتنامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران
رحمانی، نصرت(1385) مجموعه¬اشعار، تهران: نگاه.
ـــــــــــــ (1386) کولی وحشی(گزینه اشعار) تهران: نگاه.
زرقاني، مهدي(1391) چشم¬انداز شعر معاصر ايران:جریان¬شناسی شعر ایران در قرن بیستم، تهران: ثالث.
زرین¬کوب، حمید(1358) چشم¬انداز شعر نو فارسی،تهران: توس
شفیعی¬کدکنی، محمدرضا ( 1383) ادوار شعر فارسی تا سقوط سلطنت، تهران: سخن
ـــــــــ(1390) با چراغ و آینه(در جستجوی ریشه¬های تحول شعر معاصر ایران)، تهران: ثالث.
ــــــــــــ(1366) صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگاه
شمیسا، سیروس(1386) انواع ادبی، تهران: میترا.
صدری¬نیا، باقر(1394) «پیدایش و تحول چهارپاره¬سرایی در ایران»، مجله فنون ادبی، ش1(پیاپی 12): صص23 ـ 32
طاهر احمد، آمر(1389) «پیدایش چهارپاره و جایگاه آن در تجدد شعر فارسی»، ادبیّات تطبیقی، پیاپی2: صص7 ـ 32
عالی عباس آباد، يوسف (1390) جريان¬شناسی شعر معاصر، تهران: سخن.
فتوحی، محمود(1385) بلاغت تصویر، تهران: سخن.
فرخزاد، فروغ(1384) مجموعه اشعار، تهران: مجید.
کریمی حکاک، احمد(1384) طلیعه¬ تجدد در شعر فارسی، ترجمه مسعود جعفری، تهران: مرواید.
کوشش، رحیم، نوری، زهرا(1395) بسامد واژۀ «باد» در زیبایی‌شناسی شعر فروغ فرخزاد در ارتباط با مضامین غنایی، زیبایی‌شناسی ادبی، ش7: صص 57ـ 78
یوشیج، نیما (1389) مجموعه¬ کامل اشعار،گردآوری،نسخه¬بردای و تدوین: سیروس طاهباز،تهران: نگاه.
