بررسی سبکی نظم و نثر زنوزیی خویی در دیوان شعر و بحر چهارم بحرالعلوم

الموضوعات : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

معصومه رحمانی فر ¹ , نجیبه هنرور ² , مجتبی صفر علیزاده ³

1 - آموزش و پرورش
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، ایران
3 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحدخوی،گروه زبان و ادبیات فارسی،خوی،ایران

تاريخ الإرسال : 01 الأحد , ذو القعدة, 1444 تاريخ التأكيد : 06 السبت , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 20 الإثنين , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: زنوزی, فانی, سبک, صنایع بدیع لفظی و معنوی, بحر چهارم بحر العلوم,

ملخص المقالة :

میرزا محمّد حسـن زنوزی خویی، عالم، شـاعر و متکلم برجسـته از سادات و فضلای زنوز و خوی می¬باشد؛ ظهور قاجار و حاکمیت دنبلی‌ها در آذربایجان، دوره¬ای پر رونق برای تاریخ نگاری و تذکره¬نویسی و خلق آثاری کشکول¬وار چون بحرالعلوم بوده که زنوزی هم این اثر را به زبان فارسی و عربی با درون مایة دینی، اخلاقی و عرفانی نگاشته است. دیوان شعرش، با تخلّص فانی، به زبان‌های فارسی و ترکی و عربی میباشد، که حاوی: علوم اسلامی، مباحث فلسـفی، عرفانـی، منطـق و حکمـت است. او طرحی نو در قالب مسمط و چارپاره با رنگ عرفانی در وزن دوری آورده که در بحر رجز ملایم است، که این زیبایی در آثار سایر شعرا نادر بوده و باید آن را چهارپارة نوع اول گفت. او از اشعار شعرای بزرگی چون خاقانی، عطار، سنایی، مولوی، حافظ، و فخرالدین عراقی، اوحدی مراغی تاثیر گرفته است. شعرش را با صنایع لفظی و معنوی، به شیوایی هرچه تمام بیان کرده و در بخش لفظی بسامد جناس، و در بخش معنوی بسامد تشبیهات عقلی به حسی بالاتر است و از لحاظ فکری، با بیان مفاهیم عرفانی، حکمی، اجتماعی و اخلاقی، کلام خود را پر محتوا کرده که بسامد مضامین عرفانی بسیار بالاست .هدف این مقاله بررسی سـبک نگارش دو اثر زنوزیی با عناوین بحر چهارم بحر العلوم و دیوان فانی خویی (موسوم به گنج الله) است.

المصادر:

1. انصاری خواجه عبدالله، (1375)، مناجات نامه، تهران: انتشارات فخر رازی.
2. آقاسی، مهدی، (1350)، تاریخ خوی: انتشارات دانشگاه تبریز.
3. بهار، محمدتقی، (1349)، سبک‌شناسی، ج1و2و3 ، تهران: امیرکبیر.
4. تربیت، محمد علی، (1373)، دانشمندان آذربایجان، تهران: فخر آذر.
5. تهرانی، آقا بزرگ، (1405) ق، الذریعة، بیروت: دار الأضواء.
6. رفیعی، علی، (۱۳۷۰)، ریاض الجنّه، روضۀ چهارم، ج ۱، قم: مکتب، آیه الله مرعشی.
7. ریاحی، محمّد امین، (1372)، تاریخ خوی، تهران: توس.
8. زنوزی خویی، حسن زاده، (1390)، دیوان فانی خویی، تصحیح شهریار حسن زاده، تهران: میراث مکتوب.
9. زنوزی خویی، میرزا حسن عبدالرسول، (۱۲۰۸ه.ق)، نسخه بحر العلوم ج ۲، قم :کتابخانۀ آیت الله مرعشی.
10. ستوده، غلامرضا، (۱۳۸۰)، مرجع شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی، تهران: نشر سمت.
11. شمیسا، سیروس، ( 1378)، سبکشناسی نثر، تهران: میترا.
12. -----، -------، (1373)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
13. قاجار، فتحعلی شاه، (1380)، دیوان اشعار، تصحیح حسن گل محمّدی، تهران: اطلس.
14. قربانی‌زرین، باقر، (1380)، تذکره‌نویسی فارسی، دانشنامه جهان اسلام، جلد ششم، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران: بنیاد دایره‌المعارف اسلامی.
15. محجوب، محمدجعفر، (بی¬تا)، تاریخ مقدمه: سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: فردوس
16. نصرالله منشی، ابوالمعالی، (1380)، کلیله و دمنه، تصحیح مینوی، تهران: امیر کبیر.