مقایسه شاخص های جوانه زنی بذر و ارزش نانوایی هشت رقم گندم نان
الموضوعات :رقيه شاهنده 1 , قاسم توحیدلو 2 , منوچهر خدارحمی 3
1 - دانشجوي كارشناسي ارشد گروه كشاورزي، واحد كرج ، دانشگاه آزاد اسلامي ، كرج ، ايران.
2 - عضو هیات علمی
3 - موسسه اصلاح نهال و بذر- بهنژادگر گندم
الکلمات المفتاحية: گندم, کیفیت بذر, ارزش نانوایی, آزمون هدایت الکتریکی,
ملخص المقالة :
به منظور مطالعه کیفیت بذر و ارزش نانوایی هشت رقم گندم نان آزمایشی به صورت مشترک در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ازاد اسلامی واحدکرج و آزمایشگاه غلات موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در سال 1393 در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام گردید. صفات مورد اندازه گیری شامل وزن هزاردانه، درصدجوانه زنی، سرعت جوانه زنی، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و آزمون هدایت الکتریکی بود. همچنین جهت ارزیابی ارزش نانوایی ارقام گندم شاخصهای کیفی نانوایی شامل عددفالینگ، درصدپروتئین و گلوتن اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که ارقام گندم از نظر همه صفات ذکر شده در بالا در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار داشتند. در بین ارقام رقم نوراستار به دلیل پایین بودن درصدجوانه زنی، سرعت جوانه زنی ، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و بالا بودن هدایت الکتریکی از کیفیت بذری پایین تری نسبت به دیگر ارقام برخوردار بود. همچنین نتایج حاصل از ارزیابی ارزش نانوایی نشان داد که همه ارقام از نظر درصد پروتئین کیفیت نانوایی مطلوبی برخوردار بودند. با این حال نتیجه مطلوب از نظرشاخص گلوتن مرطوب، شاخص گلوتن خشک، اندیس گلوتن، درصد پروتئین مربوط به رقم بزوستایا بود. همه ارقام به دلیل پایین بودن عدد فالینگ از فعالیت آلفا آمیلازی بالا برخوردار بودند. نتایج همبستگی نشان داد که بین درصدجوانه زنی با سرعت جوانه زنی، وزن هزار دانه و وزن خشک ریشه چه همبستگی مثبت و معنی دار وجود داشت. ولی بین درصد جوانه زنی با میزان هدایت الکتریکی ، عدد فالینگ، درصد پروتئین، شاخص گلوتن مرطوب و شاخص گلوتن خشک همبستگی منفی و معنی دار وجود داشت.
Bushuk,W., and M.G.Scanol,1993. Wheat and wheat flour. s.p.1-19 In Kamel,B.S.,andC.E. staffer(ed).Advances in baking technology.chapman and Hall press.319pp.
Copeland LO,MB, McDonald. (2008). Principles of seed science and technology.Translated by: Akram Ghaderi,F.,Kamkar,B. & Soltani,A., Berlin, Germany. Publication of Jahad –e- Daneshgahi Mashhad 304pp(In Persian).
Dhaka, V. Gulia, N. Khatkar, BS. 2012. Application of mixolab to assess the bread making quality of wheat varieties. Department of Food Technology, Guru Jambheshwar University of Science and Technology, Hisar-125001, India, Volume 1.
Ghaderi,F. A., A.Soltani and H.R.Sadeghipour.2010.Changes in seed quality during seed development and maturation in medicinal pumpkin.Trakia J of Sci.30: 411-421.
Ghasemi Golezani,K.,Salehian,F.,Rahim zadeh khoey and M,Moghadam.(1996).Effect of seed vigor for seedling emergence and seed yield of wheat .Agricultural Sciences and Natural Resources.3:48-54 .)In Farsi)
Haghparast,H.,Rajabi,R.,Najafian,G.,ReshmehKarim,K.&AghaiSarbarzeh,M.(2009).Evaluation of indices related to Grain quality in advanced genotype of bread wheat in rainfed condition. Iranian journalof seed and plant improvment.part1.number2.(In Farsi)
Hosseini,F.,Seiadat,A.,Bakhshandeh,A and Chaab,A.(2012).Evaluation of effects of The oxygen Tension for germination component and seedling growth of wheat 5variety.Iranian agriculture research publication.part9.number4.631-638.(In Farsi)
ISTA.2011. Handbook of Vigour Test Methods (ed. D. A. Fiala), 2ndedition.International Seed Testing Association, Zurich, Switzerland.
Kader .M.& S .C., Jutzi.( 2004). Effect of thermal and salt treatment during imbibition on germination and seeding growth of sorghum at 42/19. Agronomy journal crop science. 190:35-38.
Massoudifar,O.A and Mohammad khani,.(2005).Study of effects plant density on quality characteristics in wheat. Volum18.number1.Iranian journal of Iran Bioloy. (In Farsi)
Moshatati,A.AND Gharineh,M.H.2012.effect of grain weight on germination and seed vigor of wheat .International Journal of Agriculture and Crop sciences>Vol.,4(8),458-460.
Movahhed,S.(2008).Bread Science.Publications of Marz Danesh.183. (In Farsi)
Noormohammadi,G.,A.Siadat&A.Kashani.(2005).CerealofAgriculture.Voulum6.Publications of shahid chamran university.446pp.(In Farsi)
Nitu,I.,Nitu,A.C.,N.Belc.(2011).St Southern Plain and Dobrogea.Valahia University of Targoviste,Romania.Agroalimentation Bioresources Institut,Bucuresti,Romania.204pp.
Payan,R.1998.Cereal Products Technology.Nopardazan publication.272 p.(In Farsi)
18.Rajabzadeh,N.1978.Cereal Technoligy.part1.center of Tehran cereal research publication.79-83.(In Farsi)
Robert, E.H.,K. Osei-Bonsu .1998. seed and seedling vigor. In: R.J.Summer field world crops: cool Season Food Legumes, Londeon,pp.897-910.
Roshancheshm,M.,S.Shahrokhi.,Mh.Ghasemi.,G.Aminzadeh.,D.Hassanpanah.2013. Evaluation of Bakery Quality Indices of Irrigated Wheat Varieties in Moghan Region,Iran.ECISI journals.3(2),234-240
Soltani.,E.,S.Galeshi., B.Kamkar and F.Akramghaderi.2008.Modeling seed aging effects on response of germination to temperature in wheat. Seed Sci and BiotechnoL.2(1):32-36.
|
|
مقایسه شاخص های جوانه زنی بذر و ارزش نانوایی
هشت رقم گندم نان
رقیه شاهنده1، قاسم توحیدلو2 و منوچهر خدارحمی3
چکیده
به منظور مطالعه کیفیت بذر و ارزش نانوایی هشت رقم گندم نان آزمایشی به صورت مشترک در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ازاد اسلامی واحدکرج و آزمایشگاه غلات موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در سال 1393 در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام گردید. صفات مورد اندازه گیری شامل وزن هزاردانه، درصدجوانه زنی، سرعت جوانه زنی، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و آزمون هدایت الکتریکی بود. همچنین جهت ارزیابی ارزش نانوایی ارقام گندم شاخصهای کیفی نانوایی شامل عددفالینگ، درصدپروتئین و گلوتن اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که ارقام گندم از نظر همه صفات ذکر شده در بالا در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار داشتند. در بین ارقام رقم نوراستار به دلیل پایین بودن درصدجوانه زنی، سرعت جوانه زنی ، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و بالا بودن هدایت الکتریکی از کیفیت بذری پایین تری نسبت به دیگر ارقام برخوردار بود. همچنین نتایج حاصل از ارزیابی ارزش نانوایی نشان داد که همه ارقام از نظر درصد پروتئین کیفیت نانوایی مطلوبی برخوردار بودند. با این حال نتیجه مطلوب از نظرشاخص گلوتن مرطوب، شاخص گلوتن خشک، اندیس گلوتن، درصد پروتئین مربوط به رقم بزوستایا بود. همه ارقام به دلیل پایین بودن عدد فالینگ از فعالیت آلفا آمیلازی بالا برخوردار بودند. نتایج همبستگی نشان داد که بین درصدجوانه زنی با سرعت جوانه زنی، وزن هزار دانه و وزن خشک ریشه چه همبستگی مثبت و معنی دار وجود داشت. ولی بین درصد جوانه زنی با میزان هدایت الکتریکی ، عدد فالینگ، درصد پروتئین، شاخص گلوتن مرطوب و شاخص گلوتن خشک همبستگی منفی و معنی دار وجود داشت.
کلمات کلیدی: گندم، کیفیت بذر، ارزش نانوایی، آزمون هدایت الکتریکی
[1] تاريخ دريافت :30/07/93 تاريخ پذيرش :30/11/93
- دانشجوي كارشناسي ارشد گروه كشاورزي، واحد كرج ، دانشگاه آزاد اسلامي ، كرج ، ايران.
[2] - استاديار و عضو هيات علمي گروه كشاورزي، واحد كرج، دانشگاه آزاد اسلامي، كرج، ايران. (نويسنده مسئول : ghtohid@gmail.com )
[3] - استاديار،موسسة تحقيقات اصلاح و تهية نهال و بدر كرج، ايران. khodarahmi_m@yahoo.com
مقدمه وبررسی منابع
گندم با نام علمی Triticum aestivum یکی از مهمترین محصولات درجهان است. این گیاه از تیره گندمیان یا Pooaceae ، زیر تیره Podiaceae ، جنس Triticum می باشد . گندم گیاهی یکساله ، روزبلند و دارای گل آذین سنبله است و بیش از 3000 گونه دارد (Noormohammadi,2005).
این گیاه از جمله سه محصول غله ای مهم می باشد. گندم 20 درصد از نیازهای انرژی و تامین کننده 93-78 درصد از جیره غذایی بشرمی باشد . در ایران نیز گندم محصولی استراتژیک است. بذرگندم یکی از نهاده های موثر در برآورد هزینه های تولید گیاه گندم است. به همین دلیل تولید و کشت بذر مرغوب با در نظرگرفتن تراکم مطلوب اقتصادی در دستیابی به محصول مناسب در واحد سطح اهمیت فراوانی دارد (Kader,2004). کیفیت بذر از سه جزءسلامت ، قابلیت زنده بودن و قوه نامیه تشکیل شده است. به همین علت استفاده از بذرهای قوی به دو صورت عمده میتواند باعث افزایش عملکردگیاهان زراعی شود: اول درصد گیاهچه سبز شده از بذرهای قوی بیشتراز بذرهای تنش دیده و فرسوده است، دوم سرعت رشد چنین گیاهان بیشتر از گیاهان حاصل از بذرهای ضعیف می باشد(Ghasemi Golezani et al,1996). محققین مذکور نشان دادند که نتایج بدست آمده از آزمون جوانه زنی استاندارد و آزمون پیری تسریع شده، سرعت جوانه زنی و درصدجوانه زنی بذرهمبستگی مثبت و بالایی با درصد تراکم و عملکرد دانه در مزرعه دارد.
رابرت و همکاران (Robert et al.,1998) تفاوتهای گوناگونی برای قدرت نامیه بذر و صفات جوانه زنی در گیاه گندم گزارش کردند. با توجه به اینکه بخش عمده مصرف گندم به صورت نان می باشد لذا کیفیت مطلوب آن از نظر طعم و مزه و طول مدت نگهداری و کاهش ضایعات اهمیت بسزایی دارد. در حال حاضر ضایعات نان به لحاظ نداشتن کیفیت مطلوب بسیار است(Bushuk,1993). چرا که بهینه کردن کیفیت نانوایی گندم یکی از طریق افزایش بهره وری تولید گندم است. اهمیت کلی این محصول استراتژیک ایجاب می کند تا در تمام جوانب تولید آن کاوشهای دقیق صورت گرفته و روشهای ارزیابی اصلاح شده و ارتقا یابند تا ارقام گندمی که در برنامه های به نژادی اصلاح و معرفی می شوند از هرجهت مناسب و مورد پسند مصرف کننده باشند. نیتو و همکاران (Nitu etal,2011) مطالعاتی روی ارقام گندم کشت شده در مناطق دوبریگی کشور رومانی انجام دادند. هدف اصلی این تحقیق شناسایی ارقام بر اساس پتانسیل کیفیت ارقام بود. نتایج نشان داد که ارقام برداشت شده در این مناطق در سالهای مختلف و بین ارقام مختلف از نظر کیفیت نانوایی تفاوت معنی داری داشتند. روشن چشم وهمکاران (Roshancheshm et al, 2013) 25 رقم گندم نان را از نظر عملکرد وصفات کیفیت نانوایی مورد بررسی قرار دادند.. نتایج نشان داد که ارقام گندم تنوع قابل ملاحظه ای از نظر صفات کیفیت نانوایی دارند.
اهداف مورد نظر در این تحقیق عبارت بودند از :
· بررسی صفات مرتبط با کیفیت بذر در هشت رقم گندم نان .
· مقایسه کیفیت نانوایی ارقام و انتخاب بهترین رقم از نظر کیفیت نانوایی با توجه به میزان پروتئین ، عدد زلنی، سختی دانه، گلوتن مرطوب و خشک، اندیس گلوتن، عدد فالینگ و وزن هزاردانه مطالعه ارتباط بین شاخصهای صفات جوانه زنی و کیفیت نانوایی ارقام مذکور.
مواد وروشها
این پژوهش در سال 1393 به صورت مشترک در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج و همچنین آزمایشگاه شیمی غلات موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال وبذر کرج در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. ارقام مورد استفاده شامل هشت رقم گندم نان با کیفیت نانوایی مختلف از گندمهای ایرانی وخارجی از موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال وبذر کرج تهیه گردید. ارقام عبارت بودند از : پارسی، نوید ، نیک نژاد، پیشتاز، بزوستایا، سیروان، نوراستار و MV17 که از ارقام متداول در زراعت گندم در ایران هستند. جهت ارزیابی کیفیت جوانه زنی از آزمون جوانه زنی استاندارد و پیری تسریع شده استفاده شد. همچنین آزمون هدایت الکتریکی و ارزیابی ارزش نانوایی ارقام مورد مطالعه قرار گرفت. ارزش نانوایی از جمله میزان پروتئين كل، گلوتن (شامل گلوتن خشك و مرطوب،انديس گلوتن)، آلفاآميلاز و صفات فيزيولوژيكي شامل: اندازه گيري سرعت جوانه زني، درصدجوانه زني، وزن هزار دانه، طول ريشه چه، طول ساقه چه، وزن خشك ريشه چه و ساقه چه و اندازه گيري هدايت الكتريكي مورد مطالعه قرار گرفتند.
جهت اندازه گیری وزن هزاردانه ابتدا هزاردانه توسط دستگاه هزار دانه شمار NUMIGRAL شمارش شده و سپس با ترازوي ديجيتال با دقت صدم گرم وزن گردید (Payan,1998).
آزمون جوانه زنی به روش كاشت دربين كاغذجوانه زني و به روش ايستا انجام شد(ISTA,2011)
به منظورتعيين درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زني درهرآزمون به طور روزانه ظرفهاي كشت شده مورد بازديد قرارگرفته و تعداد بذرهاي جوانه زده يادداشت شد. پس ازپايان اجرای هرآزمون تعداد بذرسخت، تازه، گياهچه هاي غيرعادي و عادي شمارش شد. همچنین ازبين گياهچه هاي عادي تعداد 10 گياهچه به طورتصادفي انتخاب شد و وزن خشک ساقه چه وريشه چه با ترازوي دقيق اندازه گيري شد.
برای اندازه گیری هدایت الکتریکی از 50 عدد بذر با روش ایستا بذرها را در بشرهای حاوی 125 میلی لیترآب مقطر ریخته و دردمای 25 درجه سانتیگرادبه مدت 24 ساعت قرارداده شدند. سپس با ECمتر، EC محلول اندازه گیری شد. طبق گزارش ایستا توده بذري كه داراي هدايت الكتريكي كمتري باشد،داراي قدرت بذری بالا مي باشد.( ISTA,2011)
برای اندازه گیری فعاليت آلفا آميلازي آردهای حاصله از ارقام مذکور با استفاده از دستگاه فالينگ نامبر و براساس پروتکل AACC به شمارهB 81-65 انجام شد. ( Payan,1998)
مراحل انجام آن عبارتنداز:
مخزن آب دستگاه از آب مقطر پر شد. دستگاه قبل از شروع آزمون روشن گرديد تا آب آن گرم شود به نحوي كه بخار از جاي لوله خارج شود. همزمان با روشن كردن دستگاه شير آب قسمت سرد كننده روي آن را هم باز شد. زمان سنج دستگاه را وصل نموده و ارقام آن را صفر گرديد. آرد مورد آزمون را الك كرده(با الك 8/0 ميليمتر)7 گرم آن در لوله آزمون مخصوص دستگاه ريخته شد.
25 ميلي ليتر آب مقطر 20 درجه سانتي گراد به آرد اضافه كرده و بلافاصله آن را بسته بشدت تكان داده شد تا به خوبي با آب مقطر مخلوط شود. بهم زن مخصوص در لوله آزمون قرار داده شد و در جاي مخصوص فيكس گرديده و بلافاصله كليد زمان سنج را روشن گرديد. وقتي زمان سنج عدد 5 را نشان داد كليد بهم زن روشن گرديد تا 55 ثانيه كار كند. پس از طي اين زمان كليد بهم زن قطع گرديد در اين حالت بهم زن در بالا و روي سطح نشاسته ژلاتينه در لوله قرار گرفت. اما بتدريج اگر آنزيم آلفا آميلاز در محيط باشد بر روي نشاسته اثر كرده و آنرا نرم مي كند، در نتيجه از مقاومت آن در مقابل پره هاي بهم زن پايين مي آيد تا به ته لوله مي رسد كه در اين حالت آژير دستگاه روشن شده و ختم عمل نشان داده شد. بديهي است هر قدر آنزيم آلفا آميلاز بيشتر باشد اين عمل در زمان كوتاهتر وهر قدر مقدار آن كمترباشداين عمل در زمان طولاني تري انجام مي گيرد .
اندازه گیری گلوتن بوسيله دستگاه گلوتن شوي اندازه گيري شد (Payan,1998)
درصدپروتئین کل توسط دستگاه NIR اندازه گیری گردید. دستگاه NIR قبل از استفاده با روش متداول کجلدال کالیبره گردید با استفاده از دستگاه NIR درصدپروتئین کل، سختي دانه و حجم رسوب زلنی اندازه گيري شد. دستگاه NIR روش مدرن و سريع جهت اندازه گيري شاخصه هاي كيفي آرد و گندم مي باشد كه قادر است تركيبات پيچيده شيميايي در مقادير بسيار كم نمونه را بدون نياز به مواد شيميايي ، ترازو و ساير تجهيزات آزمايشگاهي اندازه گيري نمايد. بر اساس اطلاعات موجود دستگاه NIR در دامنه طول موجهاي 1000 تا 2500 نانومتر قادر به اندازه گيري بسياري از مواد است(Payan,1998).
روش تجزيه وتحليل اطلاعات ومحاسبات آماري
براي محاسبه آناليز داده هاي بدست آمده ازنرم افزارSAS و جهت مقايسه ميانگين ازآزمون چنددامنه اي دانكن استفاده شد. براي رسم نمودارها و جداول ازبرنامه اكسل 2010 استفاده شد.
نتایج وبحث
درصد جوانه زنی
باتوجه به نتایج بدست آمده از جدول تجزیه واریانس(جدول 1) درصد جوانه زنی بین ارقام مختلف گندم در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار داشت. ارقام پیشتاز، نیک نژاد ،پارسی ،MV17 ، بزوستایا، سیروان ونوید بالاترین درصد جوانه زنی را داشته در گروه برتر آماری (a) قرار داشتند. رقم نوراستار با داشتن پایین ترین درصد جوانه زنی در گروه آماری (b) قرار گرفت(جدول 2). این نتیجه می تواند به دلیل تفاوت ژنتیکی یا مدت انبار بذر باشد. عملکرد مطلوب گیاه در مزرعه تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند ویژگیهای ژنتیکی، قوه نامیه وکیفیت انبارداری قرار دارد. مهمترین آنها میزان قابلیت جوانه زنی و قوه نامیه می باشد به این معنی که هر چه درصد جوانه زنی بالاتر باشد درصد سبز وبه طبع آن عملکرد بالاتری را خواهد داشت(Moshatati and Gharineh,2012)
سرعت جوانه زنی
نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها (جدول 1) نشان داد که سرعت جوانه زنی در بین هشت رقم گندم نان در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار داشت. ارقام پارسی، بزوستایا وMV17 دارای بالاترین سرعت جوانه زنی در بین سایر ارقام بوده و در گروه برتر آماری (a) قرار گرفتند(جدول2). ارقام نوراستار و سیروان با داشتن پایین ترین سرعت جوانه زنی در گروه آماری (d) قرار گرفتند. اين اختلاف میتواند ناشي ازتفاوت ژنتيكي دربين ارقام باشد. سرعت جوانه زني در بذرهاي با قدرت بالاتر بيشتر از بذرهاي با قدرت پايين است (Hoseini,2012). بذوري با قدرت بذري بالا مي توانندكاركرد بهتري در درصد و سرعت جوانه زني تحت تأثير تنشهاي محيطي از خود نشان داده و در نتيجه درصد سبز و عملكرد بالاتري را داشته باشند(Ghasemi golezani etal.,2006).
وزن هزاردانه
وزن هزاردانه بين ارقام مختلف گندم درسطح احتمال یک درصداختلاف معني داری داشت (جدول1). باتوجه به نتايج بدست آمده بالاترين وزن هزاردانه را رقم پارسي باميانگين 69/51 گرم دارا بوده و در گروه برترآماري(a) قرارگرفت. پايين ترين وزن هزار دانه را رقم نوراستا ربا ميانگين 69/29 گرم داشته و درگروه آماري (g) قرارگرفت(جدول2). اگر وزن هزار دانه رقمي كمتر از 32گرم باشدكيفيت مطلوبي نخواهدداشت(Payan,1998). وزن هزاردانه يكي ازمقياسهاي مهم دركيفيت بذراست. وزن هزار دانه به اندازه جنين و ذخاير بذر وابسته است. جهت جوانه زني و ظهورگياهچه وزن هزاردانه بالا، درصدجوانه زني، ظهور گياهچه و عملكرد را افزايش خواهد داد (NoorMohammadi et al.,2005).
وزن خشك ريشه چه
باتوجه به نتايج تجزيه واريانس داده ها (جدول 1) وزن خشك ريشه چه بين ارقام مختلف گندم درسطح احتمال یک درصد معني داربود. نتايج مقايسه ميانگين( جدول 2) نشان داد که وزن خشك ريشه چه بين ارقام مختلف گندم نان بين 90 میلی گرم براي رقم سيروان و 46 میلی گرم براي رقم نوراستار بود. ارقام با سرعت زوال كمتر، از وزن خشك ريشه چه بالاتري برخوردارند. اين امر مي تواند مربوط به پتاسيل ژنتيكي رقم و مواد ذخيره اي بذر باشد(Copland and McDonald,2008).
وزن خشك ساقه چه
نتايج تجزيه واريانس داده ها نشان داد(جدول 1) که وزن خشك ساقه چه بين ارقام مختلف گندم در سطح احتمال یک درصد معني دار بود. بالاترين وزن خشك ساقه چه را ارقام بزوستايا و نيك نژاد داشته و درگروه برترآماري(a) قرارگرفتند. پايين ترين وزن خشك ساقه چه را رقمMV17 دارا بود و همراه با ارقام نوراستار، سيروان و پيشتازدرگروه آماري (c) قرارگرفت. ارقام با وزن خشك ساقه چه بيشتر، داراي مواد اندوخته اي بيشتري مي باشند، در نتيجه گياهان قويتري توليد مي كنند كه مي توانند استقرار بهتري داشته باشند (2008 , Copland and McDonald) .
ميزان هدايت الكتريكي
ميزان هدايت الكتريكي بين ارقام مختلف گندم باتوجه به نتایج تجزیه واریانس دادها درجدول ( 1)، در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. نتايج مقايسه ميانگين داده ها بيانگر اين موضوع بود كه رقم نوراستار بالاترين ميزان هدايت الكتريكي را داشت و درگروه آماري(a) قرار گرفت. رقم پارسي پايين ترين ميزان هدايت الكتريكي را داشت و در گروه آماري(g) قرارگرفت. محموله بذري كه داراي هدايت الكتريكي كمتري باشد، داراي قدرت بذر بالا مي باشد (Ghaderifar and Soltani,2010). لذا رقم نوراستار با داشتن بالاترين ميزان هدايت الكتريكي داراي قدرت بذر پايين تر بوده و توان سبز شدن كمتري درطيفي از شرايط محيطي مي باشد. اين رقم در طي آبنوشي داراي نشت مواد بيشتري از سلولها به محيط رشد بوده و داراي ميزان بالايي مواد الكتروليتي ترشح شده از بذر بودند. علت اين امرهم به نظر مي رسد اين باشد كه رقم نوراستار در بين اين 8 رقم بالاترين درصد پروتئين را دارد ( Soltani et al.,2008).
عدد فالينگ
با توجه به نتایج تجزیه واریانس (جدول 1) ارقام مختلف گندم از نظر ميزان فعاليت آلفا آميلاز در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی داری داشتند. نتايج مقايسه ميانگين(جدول 2) نشان داد كه بالاترين عدد فالينگ براي رقم نوراستار و پايين ترين عدد فالينگ براي ارقام نيكنژاد، پيشتاز، پارسي وMV17 بود. عدد فالينگ كمتر از 150، 200 تا 250 ثانیه و بيش از 300 ثانيه به ترتیب فعاليت آميلازي بالا، متوسط و پايين را نشان مي دهند. در اثر فعاليت زياد آلفا آميلازي آرد، قندهاي زيادي تشكيل شده كه منجربه تيره ترشدن رنگ و سطح غير يكنواخت نان شده و در نتیجه نان تردي و پوكي خود را از دست مي دهد (Rajab Zadeh,2004). در مقابل، در اثر فعاليت پايين، به علت توليد مقدار كم قندهاي قابل تخمير، رنگ نان حاصل قهوه اي كم رنگ، سطح آن چروكيده و حجم نان كم مي گردد(Rajab zadeh,2004). به طور کلی همه ارقام از ميزان فعاليت آلفا آميلازي پاييني برخوردار بودند چون عدد فالينگ همه ارقام بالاتر از 300 ثانيه بود. ميزان فعاليت آلفا آميلاز را مي توان به طور مستقيم بوسيله آزمون فالينگ نامبر اندازه گيري كرد(Payan,1998). تحقيقات آنها نشان داد كه فعاليت آلفا آميلاز بركيفيت نانوايي موثر بوده و اگرآردي فعالیت آنزيمي مناسبي داشته باشد ازكيفيت نانوايي خوبي برخوردارخواهد بود. اگر فعاليت آلفا آميلاز پايين باشد نشاسته تجزيه نشده و نان حالت سفت و سخت پيدامي كند. فعاليت آنزيمهاي گندم بسته به شرايط محيطي، براي مثال شرايط رشد، برداشت ياذخيره سازي متغير مي باشد. فعاليت بيش از حد آنزيمها موجب عدم مطلوبيت گندم جهت مصارف نانوايي شده و نيز فعاليت كم آنزيمها منجر به توليد فرآورده هايي با كيفيت پايين مي شود.
ميزان پروتئين
مطابق نتایج تجزیه واریانس بين ارقام مختلف گندم ازنظرميزان پروتئين درسطح احتمال یک درصد تفاوت معني داري وجود داشت(جدول1). مشاهدات حاصل از مقایسه میانگین (جدول 2)این آزمون منتهی به این نتیجه شد که بيشترين ميزان پروتئين را رقم نوراستار داشته و درگروه برترآماري a قرارگرفت. پايين ترين ميزان پروتئين رارقم Mv17 داشته و درگروه آماريe قرارگرفت. آرد مناسب براي نانوايي از گندمهاي سخت تشكيل شده و داراي مقدار پروتئين بالا درحدود 14-11 درصد مي باشد Ktenioudaki et al ,2010)). مقدارپروتئين يك ويژگي مهم در تخمين توانايي جذب آب، استحكام خمير، مقاومت و کشسانی خمير مي باشد. مقدار بالاي پروتئين و كيفيت خوب پروتئين براي نگهداري گازها و ورآمدن خمير در طول مرحله تخمير يا مرحله سريع پخت نان ضروري مي باشد (Dhaka et al., 2012). با این حال و با توجه به نتايج بدست آمده از نظر درصد پروتئين همه ارقام داراي كيفيت نانوايي خوبي بودند. يكي از عوامل مهم درتعيين پروتئين دانه ژنوتيپ گندم است (Roshancheshm et al.,2013) .
گلوتن
نتايج تجزيه واريانس جدول(1) نشان داد كه ارقام گندم از نظر گلوتن مرطوب و گلوتن خشك و انديس گلوتن درسطح احتمال یک درصداختلاف معني داری داشتند. جدول مقایسه میانگین داده ها(جدول 2) نشان داد که بالاترين ميزان گلوتن مرطوب را رقم بزوستايا داشت و درگروه برترآماري (a) قرار گرفت. پايين ترين گلوتن مرطوب را رقمMV17 دارا بوده و درگروه آماري(g) قرارگرفت. چناچه مقدارگلوتن مرطوب بيش از 27 درصد باشد از لحاظ ارزيابي زياد، اگر بين 27-20 درصد باشد متوسط و اگر از 20 درصدكمتر باشدكم ارزيابي مي شود. در اين حالت آرد، آب كمتري جذب كرده، خميرسيال و وارفته و نان كم حجم مي گردد(Movahed,2011). همچنین با توجه به نتايج بدست آمده بالاترين گلوتن خشك را رقم بزوستايا دارا بود و درگروه برترآماري (a) قرارگرفت. پايين ترين ميزان گلوتن خشك به ارقام MV17 و پيشتاز تعلق داشت در گروه آماري(f) قرارگرفت. بالاترين انديس گلوتن را رقم نوراستار با ميانگين 83 دارا بوده و درگروه برترآماري (a) قرارگرفت. پايين ترين ميزان انديس گلوتن مربوط به رقم پارسي بوده که درگروه آماري(e) قرارگرفت. انديس گلوتن بالا در رقم نوراستار نشان دهنده سفت بودن گلوتن بوده در هنگام كشش پاره مي شود و مناسب نانوايي نيست ولي انديس گلوتن ارقام نيك نژاد، پيشتاز، سيروان، MV17 و بزوستايا انديس گلوتن نرمال و طبيعي داشتندكه از نظر نانوايي مطلوب و مناسب مي باشد . ارقام پارسي و نويد گلوتن نرم داشتند كه از نظرنانوايي مناسب و مطلوب نمي باشد، زیرا انديس گلوتن كمتر از 50 باعث ايجاد گلوتن نرم مي شود. يكي از مهمترين پروتئينهاي گندم گلوتن است كه دركيفيت ارزش نانوايي نقش اساسي دارد. ميزان مناسب گلوتن حداقل بايد 28 باشد تا نان حاصل داراي كيفيت قابل قبول باشد .نتایج مشابهی که توسط سایر محققین گزارش شده است نشان داد که ارقام مختلف از نظر شاخص گلوتن تفاوت معني داري داشتند (Roshancheshm et al.,2013).
جدول 1: جدول تجزيه واريانس (میانگین مربعات) داده ها
Table1. Analysis of variance of qualitative traits of wheat varieties tested.
منابع درجه درصد سرعت وزن خشك وزن خشك هدايت عدد میزان گلوتن گلوتن اندیس وزن تغييرات آزادي جوانه زني جوانه زني ريشه چه ساقه چه الكتريكي فالینگ پروتئین مرطوب خشک گلوتن هزار دانه S.O.v d.f Percent Rate Root Dry Shoot Dry Electrical Falling Protein Wet Dry Index 1000 grain Weight Gluten Gluten Gluten Comten Number Conductivity Weight Weight Germination Germination
|
رقم 7 ** 299.59 373.09** ** 0.0008 ** 0.0003 ** 223.65 ** 2635.57 ** 1.29 ** 50.66 5.28** 1164.57** 135.52**
خطا 16 15.17 2.89 0.00004 0.00004 0.097 635.62 0.008 0.46 0.12 34.45 0.68 |
ضریب تغييرات 4.15 4.53 9.30 8.80 3.99 6.17 0.77 2.84 4.44 10.54 0.60 (cv) |
ns،*،** به ترتیب غیر معنی دار و معنی دار در سطح احتمال 5% و 1%
ns,*,**. Significantly in the 5% ,1% and non significantly respectively
جدول2: جدول مقايسات ميانگين صفات اندازه گیری شده
Table2-Mean comparison of irrigation Levels effect on experimental
رقم ميزان هدايت الکتریکی درصد جوانه زنی سرعت جوانه زنی وزن خشک ریشه چه وزن خشک ساقه چه Variety ( ميكروزيمنس برسانتيمتر برگرم) (درصد) (روز) (گرم) (گرم) Conductivity Electrical Percent germination Rate germination Root dry weight shoot dry weight
(ϻs/cm/gr) ( % ) day)) (gr) (gr)
|
V1(رقم نويد) b 32.06a 95 a 37.60 bc 0.076 0.073b V2(رقم نيكنژاد 25.40d a 98 34.77 c 0.056de 0.086a )V3رقم پيشتاز) 27.59c 99a b 40.66 cd 0.066 0.063cb V4(رقم سيروان) f 15.42 97 a 22.20 d a 0.09 cb 0.07 V5(رقم نوراستار) a 37.91 69b d 20.77 0.049e cb 0.07 V6(رقم بزوستايا) c 0.09a 0.089ab 48.33a 97a 27.57 V7(رقم پارسي) 0.073b 0.05e 48.38a 97a 11.63g V8(رقم MV17) 0.06c 0.05e 66a 97 a 20.26e |
میانگین های دارای حروف مشابه در هر ستون از نظر آزمون چند دامنه ای Duncanدر سطح احتمال 5% اختلاف معنی داری ندارند.
Means followed by similar letters in each column are not significantly different in 5% level.
ادامه جدول (2)
رقم عددفالينگ ميزان پروتئين گلوتن مرطوب گلوتن خشك انديس گلوتن وزن هزاردانه Variety ( ثانیه) (درصد) (درصد) (درصد) (درصد) (گرم) Falling number Protein content Wet gluten dry gluten Index gluten 1000 grain weight (s) ( % ) (%) (%) (%) gr) )
|
V1(رقم نويد) 43.32d 48.66 d 8 d 24d 11.43e 408.33c V2(رقم نيكنژاد) 39.80e 59.33cbd 9b 27b 12.33b 326d V3(رقم پيشتاز) 14.47b 64cb 6f 19.33f 11.83d 345.33d V4(رقم سيروان) 46.26c 65.66 b 8.33cd 25.33c 12.10c 514.33b V5(رقم نوراستار) 29.96g 83a 8.66 c 25.66c 13.33a 563.67a V6(رقم بزوستايا) 46.32c 54.33cd 10a 30a 34.33ab 451.67c V7(رقم پارسي) 51.69a 14e 7e 21.33e 32.33cd 341d V8(رقم MV17) 38.34f 56.33cbd 6f 17.66g 30.33e 313.67d
|
میانگین های دارای حروف مشابه در هر ستون از نظر آزمون چند دامنه ای Duncanدر سطح احتمال 5% اختلاف معنی داری ندارند.
Means followed by similar letters in each column are not significantly different in 5% level.
ضريب همبستگي بين صفات
درصد جوانه زني
همانطور كه در جدول( 4) مشاهده مي شود درصد جوانه زني با سرعت جوانه زني و وزن هزار دانه هبستگي مثبت ومعني داري در سطح احتمال یک درصد داشت. درصد جوانه زني با وزن خشك ريشه هبستگي مثبت در سطح احتمال پنج درصد داشت. وزن هزاردانه بالا موجب مي شود تا درصد جوانه زني و سبز كردن افزايش يافته و در نتيجه بر عملكرد نيز موثر باشد(Noormohammadi et al.,2005) . درصد جوانه زني با ميزان هدايت الكتريكي، عدد فالينگ، درصد پروتئين ، ،گلوتن مرطوب، گلوتن خشك، انديس گلوتن همبستگي منفي و معني داري در سطح احتمال یک درصد داشت. هر چه ميزان نیتروژن كل دانه افزايش يابد ميزان نشاسته دانه گندم كاهش مي يابد (Noormohammadi,2005) مي توان نتيجه گرفت احتمالا ارقامي كه ميزان پروتئين بالایی را دارند مقدار نشاسته در آنها كم بوده و فعاليت آلفا آميلاز در آنها پايين و درصد جوانه زني در آنها كم مي باشد.
ميزان هدايت الكتريكي
ميزان هدايت الكتريكي همبستگي مثبت ومعني داري با انديس گلوتن در سطح احتمال یک درصد و با درصد پروتئين درسطح پنج درصد داشت . همچنين بين اين صفت با صفات وزن هزار دانه و درصد جوانه زني همبستگي منفي در سطح احتمال یک درصد مشاهده شد.
عدد فالينگ
عدد فالينگ همبستگي مثبت و معني داری در سطح احتمال یک درصد با درصد پروتئين، ،گلوتن مرطوب، گلوتن خشك و انديس گلوتن داشت. اين نتيجه با تحقيقات مسعودي فر و محمّدخاني (Masoudi far and Mohammadkhani,2005) مطابقت داشت. همبستگي منفي و معني دار در سطح احتمال یک درصد بين صفت مذکور با درصد جوانه زني و سرعت جوانه زني وجود داشت.
درصد پروتئين
درصد پروتئين همبستگي مثبت و معني داري با گلوتن مرطوب، گلوتن خشك درسطح احتمال یک درصد داشت. این یافته با تحقيقات حق پرست و همكاران(Haghparast et al.,2009) مطابقت داشت. همبستگی این صفت با انديس گلوتن و هدايت الكتريكي در سطح احتمال پنج درصد مشاهده شد. بين اين صفت با درصد جوانه زني وسرعت جوانه زني همبستگي منفي در سطح احتمال یک درصد وجودداشت . در حالیکه با وزن خشك ريشه چه و ساقه چه همبستگي ملاحظه نگرديد.
نتیجه گیری کلی
با توجه به نتایج حاصل از آزمون از بین ارقام ، رقم پشتاز با داشتن 99 درصد جوانه زنی دارای بالاترین میزان قوه نامیه بود. لذا به نظر می رسد این رقم در در شرایط مزرعه از عملکرد و راندمان بالایی برخوردار خواهد بود. از طرفی نتایج آزمون هدایت الکتریکی نشان داد که رقم پارسی با داشتن پایین ترین هدایت الکتریکی دارای قدرت بذری بالا می باشد. لذا این رقم توان سبز شدن بیشتری در طیفی از شرایط محیطی را دارا است. قدرت بذر از مهمترین فاکتورهای افزایش راندمان است استفاده از بذور گندم با قدرت بالا تحت آزمون های قدرت بذر برای رسیدن به پوشش یکنواخت و سریع کانوپی ضروری است. نتایج آزمون کیفیت نانوایی حاکی از این بود که همه ارقام به خاطر داشتن مقدارپروتئین بالای 10 درصد برای نانوایی مناسب بودند ولی به علت داشتن عدد فالینگ بالای از فعالیت آلفا آمیلازی پایینی برخوردار بودند.در بین ارقام رقم بزوستایا از گلوتن مرطوب بالایی برخوردار بود. نتایج حاصل از جدول ضریب همبستگی می توان این گونه بیان کرد که همبستگی منفی بین شاخص های صفات جوانه زنی و کیفیت نانوایی ارقام وجود دارد و این گونه بیان کرد که عملکرد با کیفیت نانوایی رابطه معکوس دارد.
جدول (3)ضریب همبستگی بین صفات
Table3-Correlation of mean traits
صفت درصد سرعت وزن خشک وزن خشک هدایت الکتریکی وزن عدد درصد پروتئین گلوتن گلوتن اندیس گلوتن Traits جوانه زنی(1) جوانه زنی(2) ریشه چه(3) ساقه چه (4) الکتریکی(5) هزاردانه(6) فالینگ(7) پروتئین(8) مرطوب(9) خشک(10) (11) |
Index dry Wet content Falling 1000 grain Electrical shoot dry Root dry Rate percent
Gluten Gluten Gluten protein number Weight Conductivity weight weight germination germination
1 1 2 0.52 ** 1 3 0.41* -0.50ns 1 4 0.14ns 0.11ns 0.28ns 1 5 0.59** -0.33ns 0.08ns - 0.09ns 1 6 0.73** **0.51 0.42* 0.12ns 0.66*- 1 7 0.62**- 0.71**- 0.29ns- 0.09ns- 0.37ns 0.37ns - 1 8 0.71** - 0.55**- 0.18ns – 0.34ns 0.41* 0.43*- 0.65** 1 9 0.20ns - 0.30ns- 0.40* 0.74** 0.32ns -0.10ns 0.51** 0.62** 1 0.25ns 10- 0.30ns- 0.38ns 0.71** 0.37ns 0.13ns- 0.51** 0.63** 0.98** 1 - 0.44* 11 0.64**- 0.13ns 0.11ns- 0.62** 0.70**- 0.52** 0.40 * 0.21ns 0.24ns 1 |
منابع مورد استفاده References
ü Bushuk,W., and M.G.Scanol,1993. Wheat and wheat flour. s.p.1-19 In Kamel,B.S.,andC.E. staffer(ed).Advances in baking technology.chapman and Hall press.319pp.
ü Copeland LO,MB, McDonald. (2008). Principles of seed science and technology.Translated by: Akram Ghaderi,F.,Kamkar,B. & Soltani,A., Berlin, Germany. Publication of Jahad –e- Daneshgahi Mashhad 304pp(In Persian).
ü Dhaka, V. Gulia, N. Khatkar, BS. 2012. Application of mixolab to assess the bread making quality of wheat varieties. Department of Food Technology, Guru Jambheshwar University of Science and Technology, Hisar-125001, India, Volume 1.
ü Ghaderi,F. A., A.Soltani and H.R.Sadeghipour.2010.Changes in seed quality during seed development and maturation in medicinal pumpkin.Trakia J of Sci.30: 411-421.
ü Ghasemi Golezani,K.,Salehian,F.,Rahim zadeh khoey and M,Moghadam.(1996).Effect of seed vigor for seedling emergence and seed yield of wheat .Agricultural Sciences and Natural Resources.3:48-54 .)In Farsi)
ü Haghparast,H.,Rajabi,R.,Najafian,G.,ReshmehKarim,K.&AghaiSarbarzeh,M.(2009).Evaluation of indices related to Grain quality in advanced genotype of bread wheat in rainfed condition. Iranian journalof seed and plant improvment.part1.number2.(In Farsi)
ü Hosseini,F.,Seiadat,A.,Bakhshandeh,A and Chaab,A.(2012).Evaluation of effects of The oxygen Tension for germination component and seedling growth of wheat 5variety.Iranian agriculture research publication.part9.number4.631-638.(In Farsi)
ü ISTA.2011. Handbook of Vigour Test Methods (ed. D. A. Fiala), 2ndedition.International Seed Testing Association, Zurich, Switzerland.
ü Kader .M.& S .C., Jutzi.( 2004). Effect of thermal and salt treatment during imbibition on germination and seeding growth of sorghum at 42/19. Agronomy journal crop science. 190:35-38.
ü Massoudifar,O.A and Mohammad khani,.(2005).Study of effects plant density on quality characteristics in wheat. Volum18.number1.Iranian journal of Iran Bioloy. (In Farsi)
ü Moshatati,A.AND Gharineh,M.H.2012.effect of grain weight on germination and seed vigor of wheat .International Journal of Agriculture and Crop sciences>Vol.,4(8),458-460.
ü Movahhed,S.(2008).Bread Science.Publications of Marz Danesh.183. (In Farsi)
ü Noormohammadi,G.,A.Siadat&A.Kashani.(2005).CerealofAgriculture.Voulum6.Publications of shahid chamran university.446pp.(In Farsi)
ü Nitu,I.,Nitu,A.C.,N.Belc.(2011).St Southern Plain and Dobrogea.Valahia University of Targoviste,Romania.Agroalimentation Bioresources Institut,Bucuresti,Romania.204pp.
ü Payan,R.1998.Cereal Products Technology.Nopardazan publication.272 p.(In Farsi)
18.Rajabzadeh,N.1978.Cereal Technoligy.part1.center of Tehran cereal research publication.79-83.(In Farsi)
ü Robert, E.H.,K. Osei-Bonsu .1998. seed and seedling vigor. In: R.J.Summer field world crops: cool Season Food Legumes, Londeon,pp.897-910.
ü Roshancheshm,M.,S.Shahrokhi.,Mh.Ghasemi.,G.Aminzadeh.,D.Hassanpanah.2013. Evaluation of Bakery Quality Indices of Irrigated Wheat Varieties in Moghan Region,Iran.ECISI journals.3(2),234-240
ü Soltani.,E.,S.Galeshi., B.Kamkar and F.Akramghaderi.2008.Modeling seed aging effects on response of germination to temperature in wheat. Seed Sci and BiotechnoL.2(1):32-36.
