تأملاتی در پدیده منع تدوین حدیث
الموضوعات :
1 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: منع تدوین حدیث, عمربن عبدالعزیز, خلیفه دوم, تاریخ حدیث.,
ملخص المقالة :
مسئله منع تدوین حدیث در بازه زمانی صد ساله، یکی از مسائل مهم مطرح در تاریخ حدیث است که غالبا ذیل تاریخ حدیث اهل سنت، از آن بحث به میان می¬آید. بازه زمانی این دوره از دوره خلافت خلیفه اول و دوم، آغاز و در نهایت به خلافت عمربن¬عبدالعزیز، ختم شده است. توجیه¬های متفاوت این مسئله در میان اهل سنت از سویی و تحلیل¬های محققان شیعه از سویی دیگر- صرف نظر از نتیجه¬ای که طرفین به دنبال آنند- از این جهت که بر اساس استدلالی منطقی استوار نیافته¬اند؛ قابل نقدی جدی است. اصلاح نگاه به منع تدوین، از نتایج این پژوهش است. پرهیز از نادیده گرفتن ماهیت سیاسی این پدیده به عنوان یک ماهیت غالب و عدم تعمیم آن به همه موضوعات ممکن، از مهمترین این اصلاح¬هاست. رابطه نقل و کتابت حدیث، مفهوم کتاب در ساختار حدیثی، و تمایز کتاب رسمی از غیر رسمی، به عنوان مهمترین پیش‌فرض‌ها در موضوع مقاله، مورد بحث واقع می‌شود و در ادامه، شیوه استدلال در موضوع منع کتابت، در دو قالب استدلال بر اساس مقام بیان و فرامقام بیان گزارش‌ها بررسی می‌شود. در مجموع این مقاله، ما را در بازسازی و اصلاح مفهوم پدیده تاریخی «منع تدوین حدیث»، یاری می¬رساند.
ابن حجر، عسقلاني، فتح الباري في شرح صحيح البخاري، دار المعرفة : بيروت، 1379
ابن حنبل، المسند، بيت الافکار الدوليه، 2005.
ابوريه، محمود، اضواء علي‌السنه‌المحمديه، بيروت: موسسه الاعلمي للمطبوعات، بي‌تا.
بخاری، محمدبن اسمعیل، صحیح البخاری، دارالفکر، 1401.
الاعظمي، مصطفي، دراسات في‌الحديث النبوي و تاريخ تدوينه، المکتب‌الاسلامي، 1400.
ترمذي، محمد‌بن‌عيسي، السنن، بيروت: دارالکتب العلميه، بي‌تا.
حسيني جلالي، تدوين السنه الشريفه، قم: دفتر تبليغات، 1413ق.
حيدر، اسد، الامام الصادق و المذاهب الاربعه،بيروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1980.
خطيب بغدادي، تقييد العلم، داراحياء السنه النبويه، 1974.
دارمي، عبدالله‌بن‌عبدالرحمن، السنن، نشر استانبول، 1401ق.
سيوطي، عبدالرحمان، تدريب الراوي، بيروت: دارالکتاب العربي،1405ق.
صدوق، محمد‌بن‌علي، معاني الاخبار، بيروت:دارالعرفه،1399ق.
قاسمي، جمال الدين، قواعد التحديث، بيروت:دارالکتب العلميه،1399ق.
کليني، محمد‌بن‌يعقوب، الاصول من الکافي، دارالکتب الاسلامية، 1363.
کوراني، علي، تدوين القرآن، دارالقرآن الکريم، 1418.
متقي هندي، علي‌بن‌حسام، کنز العمال، بي‌جا، بي‌تا.
مجلسي، محمدباقر، بحار الانوار، بيروت: موسسة الوفا، 1403ق.
نيشابوري،محمد‌بن‌عبدالله الحاکم،المستدرک‌علي الصحيحين، درالکتب العلميه،1411.
