بازخوانی نقش زنان به سانِ شکارچی در جوامع جست‌و‌جوگر خوراک با کمک پژوهش‌های قوم‌نگاری و یافته‌های باستان‌شناسی
الموضوعات :
1 - دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی پیش از تاریخ، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: شکار, زنان, تقسیم کار, شکارگر-گردآورنده, پارینه‌سنگی, باستان‌شناسی,
ملخص المقالة :
این ایده که انسان‌های اولیه کار خود را بر اساس جنسیت تقسیم می‌کردند، چنان تأثیرگذار است که برخی بر این باورند اصل و نسب و دودمان انسان را می‌توان با تقسیم منحصربه‌فرد بین «مردان شکارچی» و «زنان گردآورنده» تعریف کرد. اگرچه انسان‌شناسان فمینیست پارادایم «مرد شکارچی» را به طور جدی زیر سوال برده‌اند، ولی «مردان و شکار» همچنان یک مفهوم توضیحی آشنا برای طرد زنان از جنبه‌های خاصی از دگرگشت است. مطالعات باستان‌شناسی که به‌شدت بر نقش‌های جنسیتی کلیشه‌ای متکی بودند زنان را در گذشته به عنوان خانگی و مخالف دنیای «غیرخانگی» مردان طبقه‌بندی کرده‌اند. بی‌شک ساختارهای توضیحی مانند «مرد شکارچی» در توضیح ماهیت واقعی شیوه‌ی زندگی نیاکان ما شکست می‌خورند زیرا زنان را درنظر نمی‌گیرند. به‌واقع برخی از زنان پیش از تاریخ مادر بودند، ولی شکارچیان، جنگجویان، ابزارسازان، رهبران و مادربزرگ‌های توانمندی نیز بودند. هدف از چنین مطالعاتی تغییر کلیشه‌های جنسیتی از کار و فعالیت گذشتگان و مقابله با پارادایم زن-گردآورنده/مرد-شکارچی به سانِ تنها توضیح فعالیت‌های زنان و مردان در گذشته است. روش پژوهش در این نوشتار اسنادی است. نخست به مطالعه‌ی کار در دوره‌ی پارینه‌سنگی پرداخته و سپس درباره‌ی تقسیم کار بحث می‌کنیم. در ادامه شکار زنان را بررسی کرده و سپس برخی از نمونه‌های آن را با تکیه بر مطالعات قوم‌نگاری ذکر می‌کنیم. بر پایه‌ی پژوهش‌های قوم‌نگاری و همچنین یافته‌ها در محوطه‌های باستان‌شناسی به نظر می‌رسد که برخی از زنان جست‌و‌جوگر خوراک در حال حاضر و در گذشته‌ی نزدیک به شکار می‌پرداختند و با توجه به همه‌ی شواهد تقریباً به طور قطع در گذشته‌ی عمیق نیز شکار می‌کردند.
Anderson, A., Chilczuk, S., Nelson, K., Ruther, R., & Wall-Scheffler, C. (2023). The Myth of Man the Hunter: Women’s contribution to the hunt across ethnographic contexts. PLoS one, 18(6), e0287101.
Ballard, S. (2007). Warriors and weavers: constructing British Iron Age identities in museums. In Archaeology and Women (pp. 167-182). Routledge.
Berbesque, J. C., & Marlowe, F. W. (2009). Sex differences in food preferences of Hadza hunter-gatherers. Evolutionary Psychology, 7(4), 147470490900700409.
Biesele, M., & Barclay, S. (2001). Ju/'hoan women's tracking knowledge and its contribution to their husbands' hunting success. African study monographs. Supplementary issue., 26, 67-84.
Binford, L. R. (2001). Constructing frames of reference: an analytical method for archaeological theory building using ethnographic and environmental data sets. University of California Press.
Bird, R. B., & Codding, B. F. (2015). The sexual division of labor. Emerging trends in the social and behavioral sciences: An interdisciplinary, searchable, and linkable resource, 1-16.
Bliege Bird, R., & Bird, D. W. (2008). Why women hunt: risk and contemporary foraging in a Western Desert aboriginal community. Current Anthropology, 49(4), 655-693.
Bodenhorn, B. (1990). " I'm Not the Great Hunter, My Wife Is": Iñupiat and anthropological models of gender. Études/Inuit/Studies, 55-74.
Brightman, R. (1996). The sexual division of foraging labor: Biology, taboo, and gender politics. Comparative studies in society and history, 38(4), 687-729.
Dahlberg, F. (Ed.). (1981). Woman the gatherer. Yale University Press.
Dobkin de Rios, M. (1976). Female Odors and the Origin of the Sexual Division of Labor in Homo sapiens. Human Ecology, 4, 261-262.
Doucette, D. L. (2001). Decoding the gender bias: inferences of atlatls in female mortuary contexts. Gender and the Archaeology of Death, 119-135.
Estioko-Griffin, A. A. (1985). Women as hunters: The case of an eastern Cagayan Agta group. The Agta of northeastern Luzon: recent studies, 18-32.
Gifford–Gonzalez, D. (1993). You can hide, but you can't run: representations of women's work in illustrations of Palaeolithic life. Visual Anthropology Review, 9(1), 22-41.
Goodman, M. J., Griffin, P. B., Estioko-Griffin, A. A., & Grove, J. S. (1985). The compatibility of hunting and mothering among the Agta hunter-gatherers of the Philippines. Sex roles, 12, 1199-1209.
Guliaev, V. I. (2003). Amazons in the Scythia: new finds at the Middle Don, Southern Russia. World Archaeology, 35(1), 112-125.
Haas, R., Watson, J., Buonasera, T., Southon, J., Chen, J.C., Noe, S., Smith, K., Viviano Llave, C., Eerkens, J. and Parker, G., (2020). Female hunters of the early Americas. Science advances, 6(45), eabd0310.
Haraway, D. J. (1989). Primate visions: Gender, race, and nature in the world of modern science. Routledge.
Hayden, B. (1981). Subsistence and ecological adaptations of modern hunter/gatherers. In Omnivorous primates. Gathering and hunting in human evolution (pp. 344-421). Columbia University Press.
Hedenstierna‐Jonson, C., Kjellström, A., Zachrisson, T., Krzewińska, M., Sobrado, V., Price, N., Günther, T., Jakobsson, M., Götherström, A. and Storå, J., (2017). A female Viking warrior confirmed by genomics. American journal of physical anthropology, 164(4), 853-860.
Hewlett, B. S., Fouts, H. N., Boyette, A. H., & Hewlett, B. L. (2011). Social learning among Congo Basin hunter–gatherers. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 366(1567), 1168-1178.
Hurtado, A. M., Hawkes, K., Hill, K., & Kaplan, H. (1985). Female subsistence strategies among Ache hunter-gatherers of eastern Paraguay. Human Ecology, 13, 1-28.
Jarvenpa, R., & Brumbach, H. J. (2006). Revisiting the sexual division of labor: Thoughts on ethnoarchaeology and gender. Archeological Papers of the American Anthropological Association, 16(1), 97-107.
Khorasani, D. G., & Lee, S. H. (2020). Women in human evolution redux. Evaluating evidence in biological anthropology: The strange and the familiar, 83, 11.
Kuhn, S., & Sarther, K. (2000). Food, lies, and paleoanthropology: Social theory and the evolution of sharing in humans. Social theory in archaeology, 79-96.
Lacy, S., & Ocobock, C. (2024). Woman the hunter: The archaeological evidence. American Anthropologist, 126(1), 19-31.
Lee, R. B. (1979). The! Kung San: Men, women and work in a foraging society. Cambridge University Press.
Lee, R. B., & DeVore, I. editors (1968). Man the Hunter. Chicago: AldinePublishing Co.
Lew-Levy, S., Crittenden, A. N., Boyette, A. H., Mabulla, I. A., Hewlett, B. S., & Lamb, M. E. (2019). Inter-and intra-cultural variation in learning-through-participation among Hadza and BaYaka forager children and adolescents from Tanzania and the Republic of Congo. Journal of Psychology in Africa, 29(4), 309-318.
Lye, T. P. (1997). Knowledge, forest, and hunter-gatherer movement: The Batek of Pahang, Malaysia. University of Hawai'i at Manoa.
McBREARTY, S., & Moniz, M. (1991). Prostitutes or providers? Hunting, tool use, and sex roles in earliest Homo. In Archaeology of gender: Proceedings of the Twenty-second Annual Conference of the Archaeological Association of University of Calgary (pp. 71-83).
Moser, S. (1998). Ancestral images: the iconography of human origins. Cornell University Press.
Murdock, G. P. (1937). Comparative data on the division of labor by sex. Social forces, 15(4), 551-553.
Murdock, G. P. (1949). Social structure.
Murdock, G. P., & Provost, C. (1973). Factors in the division of labor by sex: A cross-cultural analysis. Ethnology, 12(2), 203-225.
New, J., Krasnow, M. M., Truxaw, D., & Gaulin, S. J. (2007). Spatial adaptations for plant foraging: Women excel and calories count. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 274(1626), 2679-2684.
Noss, A. J., & Hewlett, B. S. (2001). The contexts of female hunting in Central Africa. American Anthropologist, 103(4), 1024-1040.
O'Connell, J. F., Hawkes, K., Lupo, K. D., & Jones, N. B. (2002). Male strategies and Plio-Pleistocene archaeology. Journal of Human Evolution, 43(6), 831-872.
Owen, L. R. (2005). Distorting the past: Gender and the division of labor in the European Upper Paleolithic. (No Title).
Politis, G. (2007). Nukak: ethnoarchaeology of an Amazonian people. Routledge.
Politis, G., Costa Angrizani, R., Hernando Gonzalo, A., González-Ruibal, A., & Beserra Coelho, E. (2013). Quarenta e oito saidas: Etno-arqueologia das saidas diarias de forrageio dos Awa.
Romanoff, S. (1983). Women as hunters among the Matses of the Peruvian Amazon. Human Ecology, 11, 339-343.
Rose, L., & Marshall, F. (1996). Meat eating, hominid sociality, and home bases revisited. Current Anthropology, 37(2), 307-338.
Schiebinger, L. (1999). Has Feminism Changed Science?. Figurationen, (0), 50-64.
Sergel, K. (1948). I just like to kill things. Outdoor Life, 109, 29.
Smalley, A. L. (2005). ‘I just like to kill things’: Women, men and the gender of sport hunting in the United States, 1940–1973. Gender & History, 17(1), 183-209.
Solometo, J., & Moss, J. (2013). Picturing the past: Gender in National Geographic reconstructions of prehistoric life. American Antiquity, 78(1), 123-146.
Sørensen, M. L. S. (1999). Archaeology, gender and the museum. In Making early histories in museums (pp. 136-150). Leicester University Press.
Stange, M. Z. (1997). Woman the hunter. Beacon Press.
Steward, J. H. (1938). Basin-plateau aboriginal sociopolitical groups (Vol. 120). US Government Printing Office.
Tiger, L. (1969). Men in groups. Routledge.
Waguespack, N. M. (2005). The organization of male and female labor in foraging societies: Implications for early Paleoindian archaeology. American Anthropologist, 107(4), 666-676.
Watanabe, H. (1968). Subsistence and ecology of northern food gatherers with special reference to the Ainu. In Man the hunter (pp. 69-77). Routledge.
Wiber, M. G. (1997). Erect men/undulating women: The visual imagery of gender,“race” and progress in reconstructive illustrations of human evolution. Wilfrid Laurier Univ. Press.
Wilmsen, E.N., Denbow, J.R., Bicchieri, M.G., Binford, L.R., Gordon, R., Guenther, M., Lee, R.B., Ross, R., Solway, J.S., Tanaka, J. and Vansina, J., (1990). Paradigmatic history of San-speaking peoples and current attempts at revision [and comments and replies]. Current anthropology, 31(5), 489-524.
Wrangham, R. W., Jones, J. H., Laden, G., Pilbeam, D., & Conklin-Brittain, N. (1999). The raw and the stolen: cooking and the ecology of human origins. Current anthropology, 40(5), 567-594.
Zihlman, A. L. (1998). Woman the gatherer: the role of women in early hominid evolution. Reader in Gender Archaeology, 91-105.
