مولفه¬های ادراکی مؤثر بر افزایش حضور¬پذیری بانوان در فضاهای جمعی (مطالعه موردی: پیاده¬راه اعلم¬الهدی رشت)
الموضوعات : دو فصلنامه فضای زیست
سیدکسری میرپادیاب
1
,
فاطمه سمیع پور
2
,
کمال رهبری منش
3
1 - پژوهشگر نخبه گروه معماری و طراحی محیط، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران
2 - گروه معماری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
3 - هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین
الکلمات المفتاحية: حضورپذیری, فضای جمعی, زنان, شاخص های کالبدی-فضایی, ویژگی های روانی-اجتماعی,
ملخص المقالة :
در عصر حاضر، با تغییر سبک زندگی و فرهنگ جوامع، حضور زنان در فضاهای جمعی افزایش یافته اما همچنان دلایل و عوامل مختلفی، مشارکت اجتماعی آنان را در فضاهای جمعی محدود میسازد؛ مجموعه ویژگیهای فضا، یکی از این دلایل است.
هدف پژوهش: پژوهش حاضر، تلاش دارد به شاخصهایی دست یابد که ضمن تناظر با ویژگیهای روانی-اجتماعی زنان، حضورپذیری فضا برای آنان را ارتقاء دهد و رهنمودهایی جهت طراحی فضاهای عمومی و جمعی حضورپذیر برای زنان ارائه کند.
روش شناسی تحقیق: با مجموعهای از مطالعات اسنادی، شاخصهای عمومی حضورپذیری فضاها شناخته شده؛ سپس، از طریق مطالعاتی در حوزه نیازها و ویژگیهای روانی-اجتماعی زنان، شاخصههای فضایی متناظر با این ویژگیها شناسایی شدهاست. در مرحله نهایی، با مطالعه در یک نمونه موردی از طریق یک پیمایش میدانی غیرمداخلهگر مبتنی بر پرسشنامه بسته از زنان، شاخصهای پیش گفته رواییآزمایی شده و اولویتگذاری شدهاند. جامعه آماری تحقیق، شامل زنان حاضر در فضای مورد مطالعه است که با توجه به جمعیت حاضر در فضای مورد نظر، تعداد 120 نمونه از طریق نمونهگیری تصادفی ساده مورد مطالعه قرار گرفتهاند. تحلیل دادهها نیز با استفاده از آزمون همبستگی و در محیط نرم افزار spss انجام شدهاست.
یافته ها و بحث: عوامل کالبدی، عوامل شناختی، عوامل احساسی که شامل زیر مجموعه های پیش رو می شود: امنیت و آسایش، تأمین خلوت و قلمرو، تنوع فعالیتها، خوانایی و رؤیتپذیری، پاکیزگی و بهداشت، ایجاد فضای نشستن، مکث و تجمع، انطباق با نیازها، اشتغال فعال (راه رفتن، صحبت کردن و نظایر آن)، دید و منظر طبیعی، بو، صدا و سایر محرکهای حواس
نتایج: با توجه به یافته های پژوهش، مشاهده شده که برخی شاخصهای فضا که در تناسب و سازگار با ویژگیهای روانی- اجتماعی زنان هستند، بالاترین همبستگی را با حضورپذیری فضا برای زنان دارا میباشند. بنابراین میتوان گفت که در صورت وجود این تناسب میشود به افزایش حضور بانوان در فضاهای جمعی کمک کرد.
الیاس زاده مقدم، نصرالدین و ضابطیان، الهام. (1389). بررسی شاخص های برنامه ریزی شهری مؤثر در ارتقای امنیت زنان در فضاهای عمومی با رویکرد مشارکتی (نمونه موردی: بخش مرکزی تهران). نشریه هنرها زیبا، 2 (44)، 56-43
امیرفخریان، مصطفی، عرب، محمدرضا و جمبرجوقی، محمد. (1403). بررسی قابلیت حضورپذیری و عوامل مؤثر بر تعاملات اجتماعی در فضاهای شهری (نمونۀ موردی: بوستان ملت شهر مشهد). جغرافیا و آمایش شهری منطقه ای، 14 (50)، 88-55.
باتمانی، ارسلان و سجادزاده، حسن. (1395). ارتقاء حضورپذیری زنان در فضای ورزشی با رویکرد توسعه امنیت اجتماعی، کنگره بین المللی عمران، معماری و شهرسازی معاصر جهان، 16 و 17 اسفند 1395، امارات، دبی.
براتی، ناصر و سلیمان نژاد، محمدعلی. (1390). ادراک محرک ها در محیط کنترل شده و تأثیر جنسیت بر آن؛ نمونه مورد مطالعه: دانشجویان دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه بین المللی امام خمینی. فصلنامه علمی-پژوهشی باغ نظر، (17)، 30-19.
بی نیاز، فاطمه و حنایی، تکتم. (1397). شباهت های ادراک شتاختی بزرگسالان بر مبنای جنسیت. معماری و شهرسازی آرمانشهر، 11(25)، 292-279.
پهلوان، سمیه، سلطان زاده، حسین و حبیب، فرح. (1401). تبيين مولفه هاي کيفيت کالبد بصري بر حضورپذيري افراد در محيط هاي اجتماع پذير مورد پژوهي: سراهاي بازار تاريخي اصفهان. فصلنامه مطالعات مديريت شهري، 14 (51)، 15-1.
تاجدار، وحید و اکبری، مصطفی. (1387). زنان و حکمروایی خوب شهر. جستارهای شهرسازی، 24 (25)، 39-24.
خرمی، ریحانه، فلامکی، محمد منصور، و نوروز برازجانی، ویدا. (1399). تبیین آفرینش تعادل جنسیتی در فضا (نمونه موردی: مراکز خرید شهر تهران). اندیشه معماری، 4 (8)، 236-221.
دانشگر مقدم، گلرخ، بحرینی، سید حسین، و عینی فر، علیرضا. (1390). تحــلیل اجتـماع پذیری محـیـط کالبـدی متأثر از ادراک طبیعت در محیط انسان ساخت؛ مطالعۀ موردی: نمونه های مسکونی شهر همدان. نشریه هنرهای زیبا (معماری و شهرسازی)، 3 (45)، 58-47.
ذوقی، مهرنوش. (1388). طراحی فضاهای معماری و شهری با تکیه بر نیازهای زنان. همایش ملی زن و معماری، 24 و 25 آذر، تهران.
رضازاده، راضیه و محمدی، مریم. (1388). بررسی عوامل محدودکننده حضور زنان در فضاهای شهری. هنرهای زیبا (معماری و شهرسازی)، (38)، 114-105
رضازاده، راضیه و محمدی، مریم. (1391). بررسی حضورپذیری زنان در فضاهای شهری. نشریه علمی پژوهشی هویت شهر، 6 (12)، 26-15.
روشن دل، تکتم، سلطانی فرد، هادی، عباس زاده، شهاب، و سلمانی مقدم، محمد. (1395). واکاوی ابعاد کیفیت محیطی تأثیرگذار بر حضورپذیری فضاهای تجاری(نمونه موردی: خیابان تجاری راهنمایی مشهد). مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، 8 (28)، 92-71.
سمیع پور, پورعلی, & کاظم زاده. (2023). شناسایی مفهوم و مؤلفه های قلمروهای شبه خصوصی در ارتباط با رفتار قلمروی زنان در فضاهای عمومی. زن در فرهنگ و هنر, 15(2), 259-281.
سید صدر، ابوالقاسم. (1380). معماری،رنگ و انسان (ویرایش اول). تهران: انتشارات طرح.
صالحی نیا، مجید. (1389). ساحل زنان؛ طراحی منظر سواحل بر اساس روانشناسی زنان. مجله(ماهنامه) منظر، 2 (9)، 59-58.
قرائی، فریبا. (1391). شناسایی عوامل کیفیت محیط با تکیه بر ویژگی های کالبدی و زیبایی شناختی و تأثیر آن بر حضور زنان در فضاهای عمومی شهر (صص. 68-11)، مقاله های اولین همایش علمی و پژوهشی زنان و زندگی شهری، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، تهران، ایران.
کاظمی، مهروش، حبیب، فرح، و اسلامی، سید غلامرضا. (1393). رویـکردی تحلیلی به نیازهای روانی و رفتاری زنان و تأثیر آن در بهبود کیفیت فـضا (نمونه مورد مطالعه: فضای عمومی پارک). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 16 (1)، 579-569
لطیفی، امین و سجادزاده، حسن. (1393). ارزیابی تأثیر مؤلفه های کیفیت محیطی بر الگوهای رفتاری در پارک های شهری(مطالعه موردی: پارک مردم همدان). فصلنامه مطالعات شهری، 3 (11)، 18-3.
للحج، رفیعه و موسوی، میرسعید. (1397). نگرش روانشناختی به نقش جنسیت در قابلیت های ادراک فضای معماری. معماری و شهرسازی آرمانشهر، 11 (23)، 94-85.
لنگ، جان. (1388). آفرینش نظریه معماری؛ نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه علیرضا عینی فر. تهران: دانشگاه تهران
مدیری، آتوسا. (1385). جرم، خشونت و احساس امنیت در فضاهای عمومی شهر. فصلنامه پژوهش رفاه اجتماعی، 6 (22)، 28-11.
مردمی، کریم و قمری، حسام. (1390). الزامات معماری تأثیر گذار در اجتماع پذیری فضای ایستگاه های مترو. فصلنامه مدیریت شهری، 9 (27)، 40-31.
مطلبی، قاسم. (1380). روان شناسی محیطی؛ دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. نشریه هنرهای زیبا، 10، 67-52.
میرپادیاب, سید کسری, ادهم کسمایی, معین, تبادار, & خوش زاد مرکیه. (1403). تجربه ای بدنمند از تفاوت جنسیتی رفتار و ادراکات حسی دانش آموزان دبستانی از فضای خانه و رفتار خانواده با تاکید بر مدیریت آموزشی (مطالعه موردی دانش آموزن 7-9 سال دختر و پسر مدارس رشت). نوآوری های مدیریت آموزشی.
ویسی، فائزه و و هاشم پور، پریسا. (1402). تطبیق ویژگی های فضای عمومی با عوامل تاثیرگذار برحضورپذیری بانوان در فضای فرهنگی- تفریحی زنانه؛ نمونه موردی: بوستان ولایت،آکادمی حرکت دختر. ماهنامه پژوهش در هنر و علوم انسانی، 8 (9) پیاپی 60، 42-31.
Bagheri, N. (2013). Modernizing the public space: gender, identities multiple maternities, and space politics in Tehran. Unpublished doctoral dissertation, Missouri University Kansas
. Beebeejaun, Y. (2017). Gender, urban space and the right to everyday life. Journal of Urban Affairs, 39(3), 323-334
. Bounds, M. (2004). Urban Social Theory (City, Self and Society). New York: Oxford University Press.
Fenster, T. (2005). The right to the gendered city: Different formations of belonging in everyday life. Journal of Gender Studies, 14(3), 217-231.
Gehl, J. (2011). Life between Building ,(6th edition).Washington, D.C. : Island Press.
Mirpadyab, S. K.,(2022), "Anthropology of Architectural Design Thinking Education in Relation to Objectivity (Experience) and Subjectivity (Imagination) with Emphasis on Gender-Based Perceptions of Students towards the Built Environment", doctoral dissertation, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban planning, Qazvin Branch, Islamic Azad university, Qazvin, Iran (qiau)
Mirpadyab, S. K., Etesam, I., & Soheili, J. (2023). Anthropology of architectural education: anthropological action from the perspective of gender difference of perception among architecture students of Van University of Turkey. Geography (Regional Planning), 13(52), 591-623
. Mirpadyab, S. K., Kanani, S., Rezaeinezhad, S., & Khalili, A. (2020). The Study of the Characteristics of Flexibility in the Design of Educational Spaces. American Journal of Art and Design, 5(3), 71-77.
Mirpadyab, S. K., Itsam, I., & Soheyli, J. A. (2024). The role of gender in the perception model of architecture students based on the nature of the position of women in contemporary Iranian architecture. Islamic Art Studies, 21(53).
Mirpadyab, S. K., Ardali, A. K., Bostan, S., & Zamani, N. (2017). The Smart Residential Complex Effect on Personality Formation of Children. Journal of History Culture and Art Research, 6(3), 1233-1252.
Mirpadyab, S. K. Kargar, S. (2024). Anthropology of Education: How is Talent Identification During Education?. Power System Technology, 48(2), 1686-1713 Russ, T. (2006). Safe city strategy, Site planning and Design Handbook. Graw-Hill Companies, New York.zzz
Whyte, W. H. (1980). The Social life of Small Urban Spaces. Washington D.C. : The Conservatio
