بررسی تطبیقی خسارت ناشی از عدم ایفای تعهد در حقوق ایران، مصر و فقه اسلامی
الموضوعات :تقی شهاوند 1 , رحیم سیاح 2 , روح‌الله مرادی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. / دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران / عضو هیات علمی دانشگاه صنعت نفت، دانشکده
3 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد دبی، دانشگاه آزاد اسلامی، دبی، امارات متحده عربی(moradivakilatlaw@gmail.com).
الکلمات المفتاحية: اصول تفسیرقرارداد, بیع المللی, لاضرر, قصد مشترک طرفین, شروط قرارداد. ,
ملخص المقالة :
با توجه به این که شفافیت مفاد عقود و قراردادها یک اصل انکارناپذیر است و الفاظ و عبارات به کار رفته باید صریح و روشن باشد تا نیازی به تفسیر وتوضیح نباشد. درمواقعی خواسته و ناخواسته مفاد قرارداد مبهم و رازآلود و متعارض با هم بوده که نیازمند تفسیر است که باید رفع ابهام و تعارض از مفاد قرارداد و با استفاده از منابع و رعایت اصول که غالبآ در مرحله اجرای قرارداد، است، صورت می‌گیرد تا به سهولت بتوان قرارداد را به اجرا گذاشت و با تفسير اصولی به یکی از طرفین قرارداد ضرری وارد نشود و طرف دیگر بلاجهت دارا نگردد. تفسير قرارداد، نقطه شروع ساير مباحث مربوط به قراردادها مثل اثبات، توصيف يا عنوان گذاري بر روي نام عقد، تکميل نقايص و رفع ابهام از قرارداد از طریق عرف و قانون تکميلي و تعديل قرارداد است. آن چه درمحدوده تفسير قرارداد قرارمي‌گيرد، امري است که به مفاد قرارداد استناد داده می‌شود، خواه بتوان آن را به قصد طرفين يا عوامل پبرامون قرارداد منتسب دانست. از آن جا که عقد با توافق طرفين شکل می‌گیرد، زماني بحث تفسير قرارداد به عنوان عامل تعيين حدود و دامنه اعمال يک قرارداد مطرح می‌شود، بايستي همواره قصد مشترک طرفين به عنوان معیار تفسير مدنظر قرار گیرد. البته هر قراردادي مبتني بر سيستم حقوقي معيني است و توافق طرفين در داخل آن نظام حقوقي و تا جايي که مقررات آن نظام مجاز شمرده شده باشد، معتبر است. لذا هم محتواي قرارداد و هم تفسيرصورت گرفته از آن، باهدف احراز تعهدات طرفين درمقام اجرا با محدودیت‌هایی روبرو خواهد بود. علی رغم این که درخصوص تفسير قرارداد برخلاف کنوانسیون قوانین صریحی در حقوق ايران یافت نمی‌شود لیکن با استفاده از منابعی فقهی و حقوقی مانند رویه متعارف طرفین و رفتار متعاقب و سکوت آنان و از اصول حقوقي مانند حسن نیت، تفسيربه ضرر تنظیم کننده و تفسیر در پرتو کل قرارداد، رفع ابهام از مفاد قرارداد کرد.
فهرست منابع
کتب
1. اخلاقی، بهروز و، امام، فرهاد (1379)، اصول قراردادهاي تجاري بین المللی، موسسه مطالعات و پژوهش‌هاي حقوقی شهر دانش، تهران، چاپ اول.
2. امامی، سیدحسن (1381)، حقوق مدنی، کتابفروشی اسلامیه، تهران، چاپ بیست و دوم، ج1.
3. امامی، سیدحسن (1379)، حقوق مدنی ، کتابفروشی اسلامیه، تهران، چاپ نهم، ج6.
4. امامي، حسن (۱۳۳۴)، حقوق مدني، تهران، نشراسلاميه.
5. اميري قائم مقامي، دکتر عبدالمجید (١٣٥٦):حقوق تعهدات تهران:انتشارات دانشگاه تهران.
6. بهرامی حمید (1370)، سوءاستفاده ازحق، انتشارات اطلاعات، تهران، چاپ دوم.
7. بهرامي، بهرام (١٣٨٨)، بايسته هاي تفسيرقوانين و قراردادها. تهران : انتشارات نگاه بينه.
8. جعفري لنگرودي، محمدجعفر (1388)، وسیط در ترمینولوژي حقوق، گنج دانش، تهران، چاپ دوم.
9. ---------------------- ،(1386):الفارق،گنج دانش، تهران، چاپ اول، ج2.
10. --------------- (1387):تاثیراراده درحقوق مدنی،گنج دانش،تهران،چاپ دوم.
11. حبيبي، محمود (١٣٨٩)، تفسير قراردادهاي تجاري بين المللي، تهران، انتشارات میزان، چاپ اول.
12. سنهوري،عبدالرزاق احمد (۱۳۸۲): الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، ترجمه محمد حسین دانش کیا و سید مهدي دادمرزي، انتشارات دانشگاه قم، ج1.
13. شعاریان، ابراهیم، ترابی، ابراهیم (1379)، اصول حقوق قراردادهاي اروپا و حقوق ایران، انتشارات فروزش، تبریز، چاپ اول.
14. شمس، عبداله (1383)، آیین دادرسی مدنی،انتشارات دراك، تهران،ج3.
15. -شهيدي، مهدی (١٣٧٩)، حقوق مدني، اصول قراردادها و تعهدات، تهران، نشرحقوقدان.
16. شهیدي مهدي (1383)، تشکیل قراردادها و تعهدات، مجد، تهران، چاپ دوم.
17. صاحبي،مهدی (١٣٧٦)، تفسير قراردادها درحقوق خصوصي،تهران،انتشارات ققنوس چاپ اول
18. صفايي، سیدحسین، و همکاران (١٣٩٠)، حقوق بيع بين المللي، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
19. صفایی، سیدحسین، عادل مرتضی، کاظمی محمد، میرزا نژاد اکبر (1387)، حقوق بیع بین‌المللی با مطالعه تطبیقی، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم.
20. -------------- (1382)، قواعد عمومی قراردادها، نشرمیزان، تهران، چاپ اول.
21. طباطبایی، سید محمد حسین (1374)، المیزان، موسسه نشراسلامی، قم، چاپ پنجم، ج 1.
22. ضيايي بيگدلي، محمدرضا (١٣٨٣)، حقوق بين الملل عمومي، تهران، انتشارات گنج دانش.
23. قشقايي، حسین (١٣٧٨)، شيوه تفسير قراردادهاي خصوصي در حقوق ايران و نظام هاي حقوقي معاصر، قم، مرکز مطالعات و تحقيقات اسلامي پژوهشکده فقه و حقوق، مرکز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، چاپ اول
24. کاتوزيان، ناصر (١٣٦٨): قواعد عمومي قراردادها، جلد سوم، تهران، انتشارات بهشهر.
25. -------------- (١٣٧۶)، قواعد عمومي قراردادها، اجراي عقد و عهد شکني، مسئوليت قراردادي، تهران، نشر شرکت سهامي انتشار با همکاري شرکت بهمن برنا.
26. -------------- (1387)، قواعد عمومی قراردادها،شرکت سهامی انتشار،تهران،چاپ پنجم،ج3.
27. -------------- ،(1385)، قواعد عمومی قراردادها، شرکت سهامی انتشار، تهران، چاپ هفتم، ج1.
28. کاویانی کوروش (1383)، حقوق اسناد تجاري، نشر میزان، تهران، چاپ اول.
29. گروهی از نویسندگان (1374)، تفسیري بر حقوق بیع بین‌المللی کالا، ترجمه دکتر مهراب داراب پور، گنج دانش، تهران، چاپ اول، ج1.
30. گیلانی، میرزا ابوالقاسم (میرزاي قمی)، ( 1413)، جامع الشتات فی اجوبۀ السوالات، موسسه کیهان، تهران، ج4.
31. مجتهد شبستري، محمد (1384)، هرمنوتیک، کتاب، سنت، طرح نو، تهران، چاپ ششم.
32. مراغی عبدالفتاح بن‌علی (میر فتاح)، (1417)، عناوین، انتشارات جامعه مدرسین، قم، ج2.
33. الموسوي البجنوردي، حسن، قواعد الفقهيه، جلدسوم، قم، نشر الهادي.
34. موسي زاده، دکتررضا (١٣٨٣)، حقوق معاهدات بين المللي. تهران، انتشارات ميزان.
35. نجفي، شیح محمد حسن (۱۴۱۲)، جواهرالکلام في شرح شرايع الاسلام، جلد٢٢، بيروت،
مقالات
36. امامی،اسداله (۱۳۶۴)، نقش اراده در قرار دادها ، فصل نامه حق، ش 4.
37. ايرانپور، فرهاد (١٣٨١)، نگاهي اجمالي به اصل حاکميت اراده درحيطه انتخاب قانون حاکم بر تعهدات ناشي از قرارداهاي تجاري، مجله دانشکده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران.
38. بجنوردي، سید محمد (۱۳۶۸)، نقش حسن نیت در عقود و قراردادهـا در فقـه و حقـوق، مجلـه حقوق و علوم سیاسی، ش2 .
39. شريعت‌باقری، محمدجواد (۱۳۹۱)، حاکميت اراده بر قراردادهای بین‌المللی خصوصی، مجله دیدگاه‌های حقوق قضایی، ش۵۷، صص۹۷-۱۴۰.
40. شهيدي، مهدی،(١٣٧٦-١٣٧٧)، قواعدايراني تعيين قانون حاکم بر قراردادهاي بين‌المللي خصوصي، مجله تحقيقات حقوقي.٢١ و ٢٢:٢٣-٤٢.
41. صالحی راد، محمد (۱۳۷۸)، حسن نیت در اجراي قراردادهـا وآثـار آن، مجلـه حقـوقی دادگسـتري، ش26.
42. علوي، محمدتقی، بابازاده، بابک (١٣٨۹)، تفسير قرارداد درنظام حقوقي کامن لا، فصلنامه علمي تخصصي علا، ٢٩ش، صص١٥٠-١٧٦.
43. قاسم زاده، سید مرتضی (۱۳۷۵)، نقش سکوت در بیان اراده، فصـلنامه دیـدگاه هاي حقـوقی، ش 4.
44. کاتوزيان، ناصر (١٣٨٠)، اداره قرارداد، مجله دانشکده حقوق وعلوم سياسي دانشگاه تهران،۱۱۱-۱۳۶.
45. کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۴)، تفسیر قراردادها، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش۷۰، صص۲۷۷ – ۳۰۸.
46. موسوي بجنوردي، سیدمحمد (١٣٨٦)، نقش حسن نيت درعقود و قراردادها در فقه و حقوق، فصلنامه علمي پژوهشي حقوق و علوم سياسي. ش٢ :صص۱۹-٢٠.
47. موسوي، سید فضل الله، و همکاران (۱۳۹۱)، مطالعه تطبيقي اصول تفسير قرارداد، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، ش ۱، صص ۱۸۳-۲۱۳.
48. نيکبخت، حمیدرضا (١٣٨٤)، تعارض قوانين در قراردادها، قانون حاکم بر تعهدات قراردادي و اصل حاکميت اراده، مجله حقوقي بين المللي٣۲، صص ٢٩-٣٢.
49. یزدانی، هومن (۱۳۷۹)، اصول و ضوابط تفسیر قرارداد در کنوانسیون راجع به بیع بین‌المللی کـالا و مقایسه آن با حقوق ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
منابع انگلیسی
کتب
50. Honnold John O.(1999), UNIFORM LAW FOR INTERNATIONAL SALES.
51. Honnold John O. (1991).Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations Convention, 2nd edition, Kluwer Law and Taxations Publishers.
52. J.Beatson, Ason s law of Contract, oxford university press, 27th Edition.
53. Lewison Kim, (1997).The Interpretation of Contracts, QC. Sweet & Maxwell, Second Edtion.
54. Mitchell Catherine, (2007). Interpretation of Contract, Routledge Cavendish.
55. Willmott Lindy, (2001).Christensen Sharon, Butler Des, Contract Law, Oxford University Press.
56. Defining the indefinable: Good Faith and the Unite ds Journal.
57. Willmott Lind،.Sharon,Christensen. Butler.Des A(1996).Contract Law.
مقالات
58. Ch. Pamboukis,"THE CONCEPT AND FUNCTION OF USAGES IN THE UNITED NATIONSCONVENTION ON THE INTERNATIONAL SALE OF GOODS", JOURNAL OF LAW ANDCOMMERCE, Vol. 25:107, 2005-06.
59. Honnold John O., "Article 8 Interpretation of Statements or Other Conduct of a Party", Available at: http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/ho8.html.
60. Horton David,(2099) "Flipping the Script: Contra Proferentem and Standard Form Contracts", UNIVERSITY OF COLORADO LAW REVIEW, Vol. 80.
61. Introduction to the Principles of European Contract Law, Prepared by The Commission on European Contract Law, available at:http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/text/peclcomments.html.
62. Lando Ole, Introduction to the Principles of European Contract Law (PECL), available at:http://www.ufsia.ac.be/~estorme/PECL.html, 2005.
63. Magnus Honorable Ulrich, "Remarks on Good Faith", Pace International Law Review, Vol. 10:89, 1998.
