مروری تبیینی بر قواعد کاربردی و مؤثر مدیریت از منظر قرآن کریم در راستای اثربخشی نظام اداری

الموضوعات :

محمد معرفت ¹

1 - استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 26 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1446 تاريخ التأكيد : 01 الإثنين , جمادى الثانية, 1446 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: قواعد کاربردی, نظام اداری, قرآن کریم, شاخصه ایجابی, شاخصه سلبی.,

ملخص المقالة :

امروزه، تبیین قواعد کاربردی و مؤثر مدیریت یکی از مسائل اساسی در نظام اداری به شمار می‌رود. هدف پژوهش، مروری تبیینی و نظام‌مند بر قواعد کاربردی و مؤثر مدیریت از منظر قرآن کریم در راستای اثربخشی نظام اداری است. در این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و به کمک اسناد نوشتاری و تحقیق کاربردی، قواعد مدیریت از منظر قرآن کریم مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. برای انجام پژوهش پس از انتخاب واژه‌های کلیدی توسط خبرگان و کاوش منابع گوناگون، 813 مقاله شناسایی شد که پس از غربالگری و با توجه به هدف مطالعه، 26 مقاله جهت بررسی نهایی انتخاب شد. بر اساس این پژوهش، قرآن شاخصه‌هایی در دو بُعد ایجابی و سلبی برای مدیر لایق و توانمند مشخص می‌کند. با توجه به یافته‌های تحقیق، 13 مقاله بر تبیین شاخصه‌های ایجابی تأکید داشتند. 10 مقاله بر تبیین شاخصه‌های ایجابی و سلبی، و 3 مقاله بر تبیین شاخصه‌های سلبی تمرکز داشتند. مقاله حاضر ضمن تبیین این شاخصه‌ها، با الهام از آیات قرآن کریم به نقش آن‌ها بر اثربخشی نظام اداری پرداخته است و به عنوان یک رویکرد مهم می‌تواند به ارتقای اثربخشی نظام اداری و بهبود عملکرد مدیریت سازمانی کمک کند.

المصادر:

1. قرآن کریم
2. آقاجمال خوانساری، محمد (1366) شرح غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق: حسینی ارموی محدث، جلال‌الدین، تهران، دانشگاه تهران.
3. ارجمند، نورالدین (1401) «نوشتاری بر اصول مدیریت پروژه و ساخت»، رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، شماره 86، پاییز، ص572-593.
4. الوانی، مهدی (1388) مدیریت عمومی، تهران، نشر نی.
5. باقیان، مرتضی (1398) «نظام اداری کشور؛ چالش‌ها و راهکارهای تحول»، نامه اتاق بازرگانی، سال هشتاد و نهم، شماره 122، فروردین، ص61-63.
6. برنجی، محمدرضا (1371) «اصول مدیریت برگرفته از نامه حضرت علی(ع) به مالک بن حارث اشتر نخعی»، فرآیند مدیریت و توسعه، شماره 18، پاییز، ص60-77.
7. پلنگی، مرتضی؛ یاقوتی، محمد؛ سعادت‌فر، مهدی (1402) «اهمیت نظارت و کنترل در مدیریت اداری سازمان‌ها»، همایش پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی در ایران، مجموعه مقالات سیزدهمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی در ایران، ص3720-3730.
8. پورافکاری، نصرت‌الله (1386) فرهنگ جامع روان‌شناسی ـ روان‌پزشکی، تهران، فرهنگ معاصر.
9. پورجعفری صدرآباد، مهدی؛ زارع‌زاده مهریزی، محمدحسین؛ افتخاری، اصغر (1397) «اصول مدیریتی آیت‌الله مهدوی کنی(ره) در کمیته‌های انقلاب اسلامی»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره 4، ص113-138.
10. تمیمی آمدی، ابوالفتح (1410) غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق: رجائی، سیدمهدی، قم، دار الکتاب الإسلامی.
11. جلالى، حسین (1380) «درآمدى بر بحث بینش، گرایش، کنش و آثار متقابل آن‌ها»، فصلنامه معرفت، سال دهم، شماره 50، بهمن، ص 45-55.
12. حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409) وسائل الشیعة، قم‏، مؤسسة آل‌البيت(ع)‏‏.
13. حرانی، الحسن بن علی بن الحسین بن شعبه (1404) تحف‌العقول عن آل‌الرسول(ص)، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
14. الحويزی، عبد علی بن جمعة (1415) تفسير نور الثقلين‏، تحقیق: رسولی محلاتی، سيدهاشم‏، قم، اسماعيليان‏.‏
15. دهخدا، علی‌اکبر (1385) لغتنامه دهـخدا، تهران، دانشگاه تهران.
16. راوندی كاشانی، فضل الله بن علی (1418) النوادر، قم، دار الكتاب‏.
17. رضائیان، علی (1387) مبانی سازمان و مدیریت، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
18. رضایی چندانی، محبوبه؛ جهانبانی وشاره، فریبا (1401) «اصول مدیریت از منظر اسلام»، همایش ملی تحقیقات میان رشته‌ای در مدیریت و علوم انسانی، مجموعه مقالات چهارمین همایش ملی تحقیقات میان رشته‌ای در مدیریت و علوم انسانی، ص488-496.
19. زهراپور، سیدجواد (1401) «اصول کلی مدیریت اسلامی نیروها»، مشرق موعود، شماره 65، زمستان، ص83-97.
20. سيوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بكر (1404) الدر المنثور فى التفسير بالمأثور، قم‏، كتابخانه آيت‌الله‌العظمى مرعشى نجفى(ره)‏.
21. شرفی، نرجس؛ حاجی‌حسن دنیادیده، هادی (1400) «بررسی تطبیقی مدیریت سنتی و اسلامی؛ با تأکید بر نامة امیرالمؤمنین(ع) به مالک اشتر»، اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، شماره 22، بهار و تابستان، ص7-24.
22. شریف‌الرضی، محمد بن حسین (1414) نهج‌البلاغه، تحقیق: صالح، صبحی،‏ قم، هجرت.
23. شیدفر، مریم؛ محمدزاده، علی‌رضا (1385) «بررسی تطبیقی اصول مدیریت کیفیت»، مدیریت فردا، شماره 13 و 14، بهار و تابستان، ص55-60.
24. صدوق، محمد بن علی بن بابويه (1376) الأمالي، تهران، كتابچى‏.
25. صدوق، محمد بن علی بن بابويه (1413) من لا یحضره الفقیه‏، تحقیق: غفارى، على‌اكبر، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه‏.
26. طاهرلو، هانیه؛ پاشایی فخری، کامران؛ عادل‌زاده، پروانه (1399) «اصول مدیریت زمان و آسیب‌شناسی آن در دیوان بهار»، مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره 53، بهار، ص259-285.
27. طاهرلو، هانیه؛ عادل‌زاده، پروانه؛ پاشایی فخری، کامران (1397) «اصول مدیریت زمان و آسیب‌شناسی آن در دیوان اعتصامی»، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، شماره 38، زمستان، ص59-82.
28. طاهری، حبیب‌الله (1384) «نظارت (اصلی از اصول مدیریت) از دیدگاه قرآن و سنت»، مدیریت فرهنگ سازمانی، شماره 10، پاییز، ص87-102.
29. طباطبايی، سیدمحمدحسين (1422) الميزان فی تفسیر القرآن‏، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه.
30. طبرسی، علی بن حسن (1385) مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف، المکتبة الحیدریة.
31. علائی، سوسن (1395) «مطالعه تطبیقی اصول مدیریت اسلامی و مدیریت با بررسی سیره امام علی(ع)»، پژوهش‌نامه علوی، سال هفتم، شماره 2، پاییز و زمستان، ص73-102.
32. فقهی فرهمند، ناصر (1389) «بررسی عوامل مؤثر اصول مدیریت سازمانی در ارتقاء عملکرد مدیران و کارکنان به تفکیک زن و مرد در سازمان‌های خدماتی»، روش‌شناسی علوم انسانی ، شماره 10، زمستان، ص93-110.
33. فیومی، احمد بن محمد (1414) المصباح المنیر، قم، دار الرضی.
34. قادرزاده، داوود (1399) «بررسی تطبیقی فرایند برنامه‌ریزی سازمانی در قرآن و ادب فارسی»، مدیریت تبلیغات و فروش، شماره 2، تابستان، ص905-916.
35. قرائتی، محسن (1388) تفسير نور، تهران، مركز فرهنگی درس‌هايی از قرآن‏.
36. کریمی، میلاد؛ خنیفر، حسین؛ خمویی، فرشید؛ گرجی، عاطفه (1398) «بررسی تطبیقی اصول مدیریت از دیدگاه اسلام و ژاپن»، پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی، شماره 2، تابستان، ص119-136.
37. کلینی، محمد بن یعقوب (1363) الکافی، تحقیق: غفاری، علی‌اکبر، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
38. لطیفی، میثم؛ منصوری، بهارک؛ عبدالحسین‌زاده، محمد (1395) «شناسايي و تبيين اصول مديريت در سيره امام حسين(ع) و دلالت‌هاي آن براي دانش مديريت»، مدیریت اسلامی، شماره 96، پاییز، ص13-41.
39. مجیدی، علی (1398) «بررسی تطبیقی اصول مدیریت در قرآن و ادب فارسی»، جهان نوین، شماره 7، پاییز، ص1-17.
40. مشکینی، علی (1381) ترجمه قرآن کریم، قم، الهادى‏.
41. مطهری، عبدالهادی؛ نجاتبخش اصفهانی، علی (1392) «آموزه‌های پارادایم پیچیدگی در دانش مدیریت»، روش‌شناسی علوم انسانی، شماره 76، پاییز، ص171-182.
42. معارف، مجید؛ خلیلی، رقیه (1392) «اصول مدیریت زمان و آسیب‌شناسی آن از منظر امام علی(ع)»، بصیرت و تربیت اسلامی، شماره 26، پاییز، ص1-30.
43. معصومی جدید، زینب؛ نیک‌بخش، رضا؛ باقریان، محسن (1402) «درک پیامدهای پاسخگویی مدیران در سازمان‌های ورزشی با استفاده از نظریه داده بنیاد»، مطالعات مدیریت ورزشی، شماره 80، مهر و آبان، ص78-103.
44. معین، محمد (1363) فرهنگ فارسی معین، تهران، امیرکبیر.
45. معینی، منصوره؛ کلاه‌دوزان، اکبر؛ فردوسی، مسعود؛ اسدی، ثریا (1394) «اصول مدیریت بر اساس الگوی اسلامی ایرانی با تکیه بر نظریات خواجه نظام‌الملک طوسی»، مدیریت اسلامی، شماره 90، بهار، ص87-104.
46. مقدسی، علیرضا؛ قاسم‌زاده شهری، سیدشهرام (1401) «اصول و ویژگی‌های مدیریت و فرماندهی در سيره پيامبر اسلام(ص)»، همایش ملی تحقیقات میان رشته‌ای در مدیریت و علوم انسانی، مجموعه مقالات چهارمین همایش ملی تحقیقات میان رشته‌ای در مدیریت و علوم انسانی، ص10-18.
47. مکارم شیرازی، ناصر (1380) ترجمه قرآن کریم، تهران، دفتر مطالعات تاريخ و معارف اسلامي.
48. نبوی، محمدحسن (1379) «نقد و بررسی کتاب اصول مدیریت اسلامی و الگوهای آن»، نامه علوم انسانی، شماره 2، تابستان، ص165-172.
49. نجفى، محمدحسن (1404) جواهر الكلام في شرح شرایع الإسلام‌، بیروت، دار إحياء التراث العربي.‌
50. نیرپور، احسان (1399) «اصول و مبانی نظری حاکم بر مدیریت»، پژوهش‌های مدیریت در جهان اسلام، دوره دوم، شماره 5، زمستان، ص9-20.
51. ورام بن أبي‌فراس (1410) مجموعة ورّام‏، قم، مكتبة الفقيه‏.