عدالت و انصاف با واسطه ی ادراکات و اعتباریات: مقایسه ی تطبیقی نظریات طباطبایی و آراء فقهی
الموضوعات :فاطمه عباسی 1 , محمود عبایی کوپائی 2 , محمدکاظم رضازاذه جودی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه الهیات و فلسفه اسلامی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: عدالت, ادراکات اعتباری, اعتبارگرایی, علامه طباطبایی, جان رالز,
ملخص المقالة :
یکی از بنیانهای فکری و عملیاتی در بیشینهی مکاتب دینی و غیردینی، مسئله و مفهوم عدالت است. این مفهوم، حتی در مکاتبی که خاستگاه انسانگرایانه و غیرتوحیدی نیز دارند، از مسلمات انگاشته شده است. از جمله مباحثی که در طرحریزی عدالت نقش دارد، ادراکات اعتباری و اعتباریات است. این دو مفهوم، به واسطه خاستگاههای مختلف، میتوانند مقوله عدالت را در دو ساحت مختلف، تعریف و تحدید کنند. بهگونهای که در نظامهای توحیدی، عدالت بر بسترهای پیشینی مانند عدل تکوینی و عدل تشریعی استوار است اما در نظامهای عرفی، این رابطه صرفاً بر اساس قراردادهای اجتماعی پایهریزی شده است. بدین منظور، بررسی تطبیقی و همسنجی دیدگاههای متخالف، سودمند است. در این راستا، پژوهش حاضر، دیدگاه طباطبایی بهعنوان یکی از نظریهپردازان شاخص در حوزه عدالت با نگرش توحیدی و جان رالز بهعنوان متفکر برجستهی عدالت عرفی در باب ادراکات اعتباری و اعتباریات را بررسی کرده و تأثیر این اعتبارگرایی‌ها بر نظریۀ عدالت را نیز نشان داده است.
منابع و مآخذ تالیس، رابرت، 1397، فلسفة رالز، مترجم : خشایار دیهیمی، فرهنگ نشر نو.
جونز، و.ت، 1383، خداوندان اندیشه سیاسی، جلد دوم، مترجم : علی رامین، امیرکبیر.
خسروپناه، عبدالحسين، 1385، فلسفه‌هاي مضاف، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
رالز، جان، 1383، عدالت به مثابه انصاف، مترجم : عرفان ثابتی، تهران، ققنوس.
طباطبايي، علامه، محمد حسين، 1382، اسلام و انسان معاصر، جامعه مدرسین.
طباطبايي، علامه، محمد حسين، بی‌تا. اصـول فلسفه و روش رئاليسم، ج٢، مقدمه و پاورقي به قلم استاد شهيد مرتضي مطهـري، قـم، صدرا.
طباطبايي، علامه، محمد حسين، 1381، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه صادق لاريجاني، قم، بوستان کتاب.
طباطبايي، علامه، محمد حسين، 1355، بررسي‌‌هاي اسلامي، به کوشش سـيد هـادي خسرو شاهي، قم، هجرت.
طباطبايي، علامه، محمد حسين، 1353، تفسير الميزان، مترجم : همداني، مکارم و ديگران، تهران، مـحمدي.
طباطبايي، علامه، محمد حسين، 1362، رسائل سبعه، قم، بنیاد علمی و فکری استاد علامه محمدحسین طباطبایی.
طباطبايي، علامه، محمد حسين، 1391، روابط اجتماعی در اسلام، تهران، پيام اسلام.
طباطبايي، علامه، محمد حسين، 1379، نهایه الحکمه، قم، بوستان کتاب.
عميد زنجاني، عباسعلي، 1385، مباني انديشه سياسي اسلام، چاپ سوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
لوین، مایکل، 1385، قرارداد اجتماعی، (فرهنگ اندیشه¬های سیاسی: قرارداد اجتماعی)، مترجم: خشایار دیهیمی، نشر نی.
مصباح یزدی، محمدتقي، 1383، آموزش فلسفه، ج 1، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مصباح یزدی، محمدتقي، 1387، نقد و بررسي مكاتب اخلاقی، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مطهری، مرتضی، 1376، عدل الهی، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی، 1363، نقدی بر مارکسیسم، تهران، صدرا.
مک ناوتن، دیوید، 1380، بصیرت اخلاقی، مترجم : محمود فتحعلی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). Castiglione, D. (2015). Introduction the Logic of Social Cooperation for Mutual Advantage – the Democratic Contract. Political Studies Review. 13 (2): 161–175.
Falaky, F. (2014). Social Contract, Masochist Contract: Aesthetics of Freedom and Submission in Rousseau. Albany: State University of New York Press.
Green, L. (2018). Legal Positivism, in Zalta, Edward N. (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Metaphysics Research Lab, Stanford University.
Marmor, A. and Sarch, A. (2015). The Nature of Law, in Zalta, Edward N. (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Metaphysics Research Lab, Stanford University.
ONeil, O. (2002). “The Cambridge Companion to Rawls”, Ed, Harvard University Press.
Rawls, J. (1971). “A Theory of justice”, Cambridge University Press.
Rawls, J. (2001). Collected papers, Edited by Samuel Freeman, Harvard university press.
Sommers, R. (2021). Experimental jurisprudence. Science. 373 (3): 394–399.
