نشانه‌شناسی پساساختارگرا از شاخص‌های هویتی نما در معماری مسکونی پهلوی دوم

الموضوعات :

مریم امجدی ¹ , مهرداد متین ² , وحید شالی امینی ³

1 -
2 - دانشکده معماری و شهرسازی
3 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز

تاريخ الإرسال : 25 الأربعاء , جمادى الأولى, 1446 تاريخ التأكيد : 18 السبت , رجب, 1446 تاريخ الإصدار : 27 الإثنين , رجب, 1446

الکلمات المفتاحية: نشانه‌شناسی, پساساختارگرایی, شاخص هویتی, نمای مسکونی, پهلوی دوم,

ملخص المقالة :

بررسی هویت و معنای نماسازی خانه‌های مسکونی در تهران به‌ویژه در دوره پهلوی دوم باهدف روشن شدن چالش‌های موجود در نماسازی و هویت معماری ایران از بدو آغاز مدرنیزاسیون بناهای مسکونی در ایران، مسئله اصلی این پژوهش است. هدف شناسایی و تحلیل نشانه‌های هویتی در نمای ساختمان‌ها است که می‌تواند به درک بهتر از تحولات معماری معاصر ایران کمک کند. عدم ظهور سیر تحول هویتی متناسب با تحول معنا برای مخاطب شهرنشین ایرانی، ضرورت انجام این پژوهش را آشکار می‌کند. به‌گونه‌ای که باوجود سال‌ها تغییرات معماری، هنوز هم شاهد ناهماهنگی در نماسازی‌ها هستیم که نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. عدم تطابق میان هویت فرهنگی و نشانه‌های معماری در نمای ساختمان‌های مسکونی ایران مسئله‌ای است که باید از ریشه‌های آن در بدو ورود مدرنیته به معماری مسکونی در ایران موردبررسی قرار گیرد. این امر به‌خصوص در دنیای معاصر که هویت و معنای فضاهای زندگی اهمیت بیشتری یافته‌اند، حائز اهمیت است. شناسایی و تحلیل نشانه‌های هویتی در پژوهش از طریق ارائه مدل نشانه‌شناسی پساساختارگرایانه در قالب¬های مادی، کالبدی، اجتماعی و تاریخی در عملکرد معنایی¬ انجام‌شده است. نوآوری پژوهش علاوه بر توجه به مبادی تحولات منجر به بی‌هویتی نمای مسکونی در ایران، استفاده از تحلیل نرم‌افزاری (Max QDA) در انجام پژوهش کیفی با روش تحلیلی-توصیفی با تکیه‌بر نشانهشناسی به همراه پیمایش و راهبرد تاریخی است که برای حدود 70 نمونه نما از منطقه شش تهران انجام‌شده است. بر اساس نتایج، چهار ترکیب‌ نما در نمونه‌ها استخراج‌شده که با استفاده از نشانه‌شناسی پساساختارگرا و خوانش مخاطبین، ترکیب‌های معنادار و فاقد معنای شناسایی‌شده‌اند. ترکیب‌های معنادار دارای ساختارمندی حاصل از تعامل و برهم نشینی سه سویه کارکرد، زیبایی‌شناسی و فرهنگ بوده‌اند. بر این اساس دو وجه هویت‌ساز و هویت زدا در ترکیب‌ها استخراج شد که نشان از بدعتی است که مدرنیسم در ایجاد دوگانه ساخت معنا در نماهای شهری در ایران ایجاد کرده است. با استفاده از الگوها و مدل‌های ارائه‌شده می‌توان به طراحی نماهایی پرداخت که هم ازنظر زیبایی‌شناختی و هم ازنظر هویتی با نیازهای جامعه همخوانی داشته باشند.