ارزیابی چالشهای زیست محیطی در ایران در سال 2024 بر مبنای شاخص عملکرد زیست محیطی (EPI)
الموضوعات : Sustainable land management and sustainable urban landscape designمحمد مسافری 1 , زیبا بهشتی 2 , ندا گیلانی 3 , سپیده نعمتی منصور 4
1 - مرکز تحقیقات سلامت و محیط زیست، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران
2 - دانش آموخته دکترای تخصصی ارزیابی و آمایش سرزمین-محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه آمار و اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران
4 - کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران
الکلمات المفتاحية: ارزیابی چالش های زیست محیطی, شاخص عملکرد زیست محیطی, بهداشت محیط, ایران,
ملخص المقالة :
شاخص عملکرد زیست محیطی (EPI) ابزاری برای ارزیابی عملکرد کشورهای مختلف در زمینه محیط زیست است که شامل معیارها و دادههایی برای بررسی وضعیت محیط زیست و تأثیرات انسانی بر آن است. تحقیق حاضر به بررسی وضعیت EPI در ایران بر اساس آخرین نتایج سال ۲۰۲۴ پرداخته و نظرات خبرگان حوزه سلامت محیط زیست را در خصوص چالشهای زیست محیطی کشور بررسی و ارائه میدهد. بر اساس نتایج، رتبه کلی ایران در بین ۱۸۰ کشور معادل ۱۱۳ و در منطقه خاورمیانه رتبه ۱۰ را دارد. در حوزه سلامت محیط زیست، آلودگی هوا، آلودگی محیط زیست به پسماند، آلودگی محیط زیست به آفتکشها، کمبود آب در کشور، برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی، و نهایتاً عدم توجه به پایداری محیط زیست مواردی هستند که ذهن خبرگان را به شدت نگران نموده و به عنوان اولویت درجه یک مسائل زیست محیطی کشور مطرح هستند. همچنین از دیدگاه متخصصین، آلودگی هوا، آلودگی ناشی از پسماند، آفتکشها، کمبود آب و برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی بهعنوان مهمترین چالشها مطرح هستند. بیشترین نگرانیها مربوط به حیطه هوا و اقلیم است. تقویت سیاستهای زیست محیطی، شامل ایجاد قوانین مؤثر و توسعه برنامههای ملی، میتواند به بهبود شرایط محیط زیستی و EPI در کشور کمک کند.
[1] Oral, E., 2024, The environmental rule of law and the protection of human rights defenders: Law, society, technology, and markets, International Environmental Agreements: Politics, Law and Economics, 24, 393.
[2] Costopoulou, D., Leondiadis, L., Rose, M, 2024, Climate change influence on the trends of BFRs in the environment and food, Chemosphere, 367, 143578.
[3] Njuguna, L., Uri, I., Beauchamp, E., 2024, National monitoring, evaluation, and learning systems for climate change adaptation: A comparative analysis of nine countries, International Institute for Sustainable Development.
[4] Pinar, M., 2022, Sensitivity of environmental performance index based on stochastic dominance, Journal of Environmental Management, 310, 114767.
[5] Karahan, M., Yıldırım, Z., Yıldırım, T., 2025, Comparative analysis of Turkey’s environmental performance with Eastern European countries according to international EPI 2022 data, Green Technologies and Sustainability, 3,100116.
[6] Li, Q., Wang, X., Chen, Z., Arif, M., 2024, Assessing the conjunction of environmental sustainability and tourism development along Chinese waterways, Ecological Indicators, 166, 112281.
[7] Bhadarka, M.,Vaghela, D.T., Kamleshbhai, B.P., Sikotariya, H., Kharadi, N., Bamaniya, M., Makwana, K., Verma, P., 2024, Water pollution: Impacts on environment, In: Sustainable aquaculture: A step towards a green future in fish farming, Satish Serial Publishing House, pp. 163-182.
[8] Amanambu, A.C., Obarein, O.A., Mossa, J., Li, L., Ayeni, S.S., Balogun, O., Oyebamiji, A., Ochege, F.U., 2020, Groundwater system and climate change: Present status and future considerations, Journal of Hydrology, 589, 125163.
[9] Awewomom, J., Dzeble, F., Takyi, Y.D., Ashie, W.B., Ettey, E.N.Y.O., Afua, P.E., Sackey, L.N.A., Opoku, F., Akoto, O., 2024, Addressing global environmental pollution using environmental control techniques: A focus on environmental policy and preventive environmental management, Discover Environment, 2, 8.
[10] EPI, 2024, Environmental Performance Index, (Available online: https://epi.yale.edu).
[11] Anderson, L.B., Holm, R.H., Black, C., Biddle, D.J., Chiu, W.A., Bhatnagar, A., Smith, T., 2025, An environmental vulnerability index framework supporting targeted public health interventions at the census tracts level, Journal of Exposure Science & Environmental Epidemiology, DOI: 10.1038/s41370-025-00763-5.
[12] Sabermahani, M., Zeinaladeh, R., Jalaee Sfandabadi, S.A., Zayanderoody, M., 2023, Investigating the shocks of real sectors of the economy on the welfare index in the Iranian economy, Social Welfare Quarterly, 22(87), 105. (in Persian)
[13] Mirzaei, A., Azarm, H., 2024, Investigating the factors affecting natural disinvestment: A panel data regression approach, Journal of Agricultural Economics & Development, 37, 379.
[14] Ahmed, R.R., Akbar, W., Aijaz, M., Channar, Z.A., Ahmed, F., Parmar, V., 2023, The role of green innovation on environmental and organizational performance: Moderation of human resource practices and management commitment, Heliyon, 9(1), e12679.
[15] Libório, M.P., Ekel, P.I., Laudares, S., da Silva Martins, C.A.P., 2024, A goal-based weighting for composite indicators constructed through Ordered Weighted Averaging (OWA) operator, MethodsX, 12, 102575.
[16] Mosafari, M., 2022, Analysis of the current situation and foresight of skilled human resources, infrastructure, and required knowledge in the field of environmental health with an exploratory approach, Research Project Report, National Center for Strategic Research in Medical Education. (in Persian)
[17] Lasisi, T.T., Alola, A.A., Muoneke ,O.B., Eluwole, K.K., 2022, The moderating role of environmental-related innovation and technologies in growth-energy utilization nexus in highest-performing eco-innovation economies, Technological Forecasting and Social Change, 183, 121953.
[18] Zhao, R., Fang , C., Liu, H., Liu, X., 2021, Evaluating urban ecosystem resilience using the DPSIR framework and the ENA model: A case study of 35 cities in China, Sustainable Cities and Society, 72, 102997.
[19] Riffenburgh, R.H., Gillen, D.L., 2020, Statistics in medicine, 4th Edition, Academic Press.
[20] Saeedinejad, F., Rezaee, A., Shirani Bidabadi, F., Keramatzadeh, A., Rezaei, H., 2024, Evaluation of Iran's vision document 2025 development plans from an environmental perspective, Journal of Environmental Studies, 50, 349. (in Persian)
[21] Mortezazadeh, F., Amiri-Hoseini, S., Gholami-Borujeni, F., 2023, Comparison of EPI in the field of climate changes idexses in Iran and other countries in 2020 and the relationship between GDP and EPI, Environmental Health Engineering and Management Journal, 10, 23.
[22] U.S. Energy Information Administration, 2024, Counry Analysis Brief: Iran, (Available online: https://www.eia.gov).
[23] International Energy Agency, 2024, Energy system of Iran, (Available online: https://www.iea.org/countries/iran).
[24] Mosaferi, M.,Ghayurdoost, F., Gilani, N., Nemati Mansour, S., 2023, Considerations for revising the educational content of environmental health: A survey of professors in the field, Journal of Health Research in Community, 9(4), 1. (in Persian)
