ماهیت و دلایل قاعده‌ی تنجیز در فقه مدنی با محوریت مبانی مرحوم صاحب عروه

الموضوعات : فقه و مبانی حقوق اسلامی

کاظم غلام حضرت حجت ¹ , محمود قیوم زاده ² , امیر ملامحمدعلی ³

1 - دانشگاه آزاد واحد خمین
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد ساوه
3 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق، دانشکده شهید محلاتی، قم، ایران.

تاريخ الإرسال : 14 الأحد , ربيع الثاني, 1445 تاريخ التأكيد : 21 السبت , محرم, 1446 تاريخ الإصدار : 18 السبت , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: فقه, قراردادها, تنجیز در قرارداد, تعلیق در قرارداد, فقه مدنی.,

ملخص المقالة :

در حوزه مباحث اجتماعی و حقوقی فقه اسلامی، بحث قراردادها از اهمیت و حساسیت ویژه‌ای به لحاظ گستردگی، تأثیرگذاری و کارکرد برخوردار است. شرایط عمومی انعقاد قراردادها و عقود و ایقاعات بیانگر این جایگاه می‌باشد. یکی از مباحث مهم در این زمینه لزوم منجز بودن عقد و ایقاعات و یا امکان تعلیق در انشاء و منشأ در عقود و ایقاعات و قراردادها است. مشهور این است که در فقه مدنی و حوزه قراردادها تعلیق جایگاهی ندارد و باید به‌ صورت منجز در انشاء و منشأ، قرارداد را منعقد ساخت. مرحوم شیخ اعظم انصاری به‌صورت مستدل و مستوفی در این بحث ورود پیدا کرد و پس‌ازآن عموم دانشیان فقه آن را دنبال نمودند. در این میان مرحوم سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، صاحب عروه این بحث را تعقیب و نتایج چندی در فقه قراردادها از آن به دست آورد. در نوشتار حاضر به شیوه‌ی توصیفی، تحلیلی و تبیین محتوایی با ابزار داده‌های مطالعاتی و کتابخانه‌ای به این بحث پرداخته و به ابهامات و سؤالاتی در این زمینه پاسخ داده شده است.

المصادر:

منابع
آخوند خراسانی، محمد کاظم (1406). حاشیه کتاب المکاسب، سیدمهدی شمس الدین. تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
ابوالبوغیش، قاسم (۱۳۹۶). بررسی قاعده تنجیز. سومین کنفرانس بین المللی علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
اردبیلی، احمد (1403). مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، تصحیح مجتبی عراقی، علی‌پناه اشتهاردی و حسین یزدی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ایروانی، علی (1431). حاشیه کتاب المکاسب. قم: ذوی القربی.
تهانوی، محمدعلی (1996). کشاف اصطلاحات الفنون. بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
حسینی حائری، سید کاظم (1428). فقه العقود. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
حسینی عاملی، سیدجواد (1419). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، تصحیح محمدباقر خالصی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حسینی مراغی، سیدمیر عبدالفتاح (1417). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
زرقاء، مصطفی (1425). المدخل الفقهی العام. دمشق: دارالقلم.
سبزواری، محمدباقر (1423). کفایه الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
شهید اول، محمد (بی‌تا). القواعد و الفوائد، سیدعبدالهادی حکیم. قم: کتاب فروشی مفید.
شهید ثانی، زین‌الدین (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه معارف اسلامی.
شهیدی، مهدی (1380). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: مجد.
صادقی تهرانی، محمد (1392). تبصرة اللفقهاء بین الکتاب و السنه علی تبصره المتعلمین. قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
صیمری، مفلح (1420). غایه المرام فی شرح شرایع الإسلام، جعفر کوثرانی عاملی. بیروت: دارالهادی.
طباطبایی حکیم، سید محسن (1430). مستمسک العروه الوثقی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1419). العروه الوثقی فیما تعم به البلوی، (محشی)، احمد محسنی سبزواری. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1429). حاشیه کتاب المکاسب، عباس محمد آل ضیاع قطیی. قم: علمیه نور.
طوسی، محمد (1407). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
عراقی، علی (1414). شرح تبصره المتعلمین، محمد حسون. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عراقی، علی (1421). حاشیه المکاسب، به کوشش ابوالفضل نجم‌آبادی. قم: انتشارات غفور.
علامه حلی، حسن (1414). تذکره الفقهاء. قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).
علامه حلی، حسن (1420). تحریر الأحکام الشرعیه علی مذهب الإمامیه، ابراهیم بهادری. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
فاضل مقداد، مقداد (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرایع، سید عبداللطیف حسینی کوه کمری. قم: کتابخانه مرعشی نجفی.
فیاض، محمد اسحاق (1422). محاضرات فی اصول الفقه، تقریرات درس آیت الله سید ابوالقاسم خویی. قم: موسسه احیاء آثار الامام خویی.
کلینی، محمد (1407). الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
گلباغی ماسوله، سید علی جبار و همکاران (۱۳۹۸). واکاوی تاریخی قاعده تنجیز با رویکرد به آرای محقق یزدی در نقد دیدگاه مشهور. فصلنامه فقه و حقوق دانشگاه فردوسی مشهد، (۱۱۶)، صص ۱۳۵_۱۵۷ .
محقق کرکی، علی (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
مکی، بی بی صدیقه و مظهر قراملکی (۱۳۹۴). بررسی اشتراط تنجیز در عقود و ایقاعات. مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، 48(2)، دانشگاه تهران، صص ۳۱۹_۳۳۵ .
موسوی خمینی، سید روح الله (1367). البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1377). مصباح الفقاهه. به کوشش محمد علی توحیدی. قم: انتشارات داوری.موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1409). مبانی العروه الوثقی. سیدمحمد تقی موسوی خویی. قم: مدرسه دارالعلم.
موسوی خمینی، سید مصطفی (1418). البیع. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
نایینی، محمد حسین (1413). المکاسب و البیع، تصحیح محمد تقی آملی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نایینی، محمد حسین (1413). منیه‌الطالب فی شرح المکاسب، موسی نجفی خوانساری. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نراقی، احمد (1422). رسائل و مسائل. قم: کنگره نراقیین.
واسطی، زبیدی (1413). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر.