مقایسه و تحلیل عرفانی تجلی حُسن و عشق از منظر عین‌القضاه و روزبهان بقلی شیرازی
الموضوعات :سپیده خوش سلیقه اصل 1 , حیدر قلیزاده 2
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی(گرایش عرفانی)، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
الکلمات المفتاحية: حُسن, عشق, تجلی, مکتب جمال, عین‌القضاه, روزبهان بقلی شیرازی.,
ملخص المقالة :
عشق کلید معنایی بسیار مهم در متون عارفانه است که ماهیت آن مبتنی بر شهود و مکاشفات درونی و سرشار از اندیشه‌های غنی و احساسات و عواطف شورانگیز عرفانی است. عشق در نگاه عین‌القضاه همدانی و روزبهان بقلی شیرازی جایگاه ممتاز و مشخصه‌های مشترکی دارد. این دو عارف از جمله پیروان مکتب جمال¬اند و بر رابطۀ حُسن و عشق و مؤلفه‌های دیگر مربوط به آن تأکید بسیار دارند، در این مقاله که به روش کتابخانه‌ای نگاشته¬شده، شباهت¬ها و تفاوت‌های دیدگاه این دو عارف حول محور حُسن و عشق بررسی و تحلیل می‌شود. نتایج پژوهش نشان¬می‌دهد که عشق به زیبایی عنصر مهم اندیشۀ این دو عارف بود¬ه¬است و هر دو عشق را معلول زیبایی می‌دانند. ایشان معتقدند هر جمال و زیبایی منتهی به خداوند می‌شود و تمام موجودات با شوق به این زیبایی، به سوی او در حرکتند و نهایتاً به مقام وحدت عاشق و معشوق متصل¬می‌شوند. از منظر این دو عارف، کلیۀ موجودات عالم به عشق غریزی، عاشق خیر مطلق هستند و خیر مطلق که همان ذات حضرت حق است، بر عشاق خود به مراتب مختلف تجلی¬می‌کند. همچنین الفاظ شاهدبازی و نظربازی در آثار این دو عارف نمود مشهود و ملموسی دارد که این امر برگرفته از شیوۀ جمال‌پرستی و تعلق این دو عارف بر مکتب جمال است.
منابع و مآخذ
قرآن کریم.
-افراسیاب‌پور، علی¬اکبر،(1380). زیبایی‌پرستی در عرفان اسلامی. تهران: طهوری.
-افلاطون، (1347). چهار رساله. ترجمۀ محمود صناعی، تهران: کتاب‌های جیبی.
-اولوداغ، سلیمان. (1384). ابن عربی محمد بن علی، ترجمۀ داوود وفایی، تهران: مرکز.
-بقلی شیرازی، روزبهان. (1383). عبهرالعاشقین، چاپ هنری کربن و محمد معین، تهران: انجمن ایران و فرانسه.
-____________(1389). مشرب‌الارواح، ترجمۀ قاسم میرآخوری، تهران: آزادمهر.
-___________(1388). عرایس‌البیان فی حقایق القرآن، ترجمۀ علی بابایی، تهران: مولا.
-___________(1351). رسالۀ قدس و غلطات السالکین، به کوشش جواد نوربخش، تهران: خانقاه نعمت‌اللهی.
-___________(1387). مکاشفات صوفیان (شطحیات). ترجمۀ منطق‌الاسرار بیان‌الانوار، ترجمه و شرح قاسم میرآخوری، تهران: شفیعی.
-پازوکی، شهرام. (1384). حکمت هنر و زیبایی در اسلام، تهران: فرهنگستان هنر.
-تولستوی، لئون. (1364). هنر چیست؟ ترجمۀ کاوه دهگان، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
-جعفری تبریزی، محمدتقی. (1378). زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، تهران: مؤسسه نشر و تدوین.
-________________(1372). جایگاه زیبایی در فلسفۀ زندگی، نامه فرهنگی شریف، شمارۀ اول.
-حقیقت، عبدالرفیع. (1370). تاریخ ایران و عارفان ایرانی، تهران: کومش.
-حکمت، نصرالله .(1384). حکمت و هنر در عرفان ابن عربی، عشق و زیبایی و حیرت، تهران: فرهنگستان هنر.
-دانش‌پژوه، محمد تقي. (1347). روزبهان‌نامه. سلسله انتشارات انجمن آثار ملي. تهران: انجمن آثار ملي.
- زرین‌کوب، عبدالحسین. (1379). ارزش میراث صوفیه، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
-ستاری، جلال .(1374). عشق صویانه، تهران: مرکز.
-سهروردی، شهاب‌الدین .(1366). مونس‌العشاق، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: مولی.
-صورتگر، لطفعلی. (1345). تجلیات عرفان در ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
-عطار نیشابوری، فرید‌الدین. (1368). الهی‌نامه، مقدمه و تصحیح هلموت ریتر، تهران: توس.
-عین‌القضاه همدانی، ابوالمعانی عبدالله بن محمد. (بی‌تا) لوایح.تصحیح رحیم فرمنش، تهران: منوچهری.
-______________(1377). نامه‌ها. به اهتمام علیقلی منزوی، عفیف عسیران، تهران: اساطیر.
-__________________(1386). تمهیدات. تصحیح عفیف عسیران، تهران: منوچهری.
-_________________(1379). زبده‌الحقایق. تصحیح عفیف عسیران، ترجمۀ مهدی تدین، تهران: نشر دانشگاهی.
-غزالی، احمد. (1359). سوانح. به تصحیح نصرالله پورجوادی، تهران: فرهنگ ایران زمین.
-غنی، قاسم. (1369). بحث در آثار و افکار و احوال حافظ، تهران: زوار.
-فلوطین. (1366). دورۀ آثار فلوطین. ترجمۀ حسن لطفی، تهران: خوارزمی.
-مایل هروی، نجیب.(1374). خاصیت آیینگی، تهران: نی.
-مطهری، مرتضی. (1369). اهتزاز روح، در زمینۀ زیبایی‌شناسی و هنر. گردآورنده علی تاجدینی، تهران: حوزۀ هنری.
-مير، محمدتقي. (1354). شرح حال آثار و اشعار شيخ روزبهان بقلي شيرازي. تهران: پهلوي.
- یثربی، یحیی. (1382). فلسفۀ عرفان. چاپ پنجم، قم: بوستان کتاب.
-یوسف‌پور، محمدکاظم. (1380). نقد صوفی (برری انتقادی تاریخ تصوف با تکیه بر اقوال صوفیان تا قرن هفتم هجری)، تهران: روزنه.
