بازتاب رفتارهای زیست محیطی در آثار مُنتخب نویسندگان زن دهۀ 90
الموضوعات :
یعقوب نوجوان
1
,
مریم محمدزاده
2
,
رامین صادقی نژاد
3
1 - دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.
الکلمات المفتاحية: رُمان, رفتار زیست محیطی, محیط زیست, نگرش زیست محیطی, نویسندگان زن دهۀ نود.,
ملخص المقالة :
تأثیر رفتارهای زیست محیطی بر محیطِ زیست، به ویژه رفتارهای مسئولانه و تؤام با آگاهی و نگرش زیست محیطی مثبت، ارتباط مستقیم و غیر قابل انکاری دارد. مشکلات زیست محیطی که ناشی از دخالت و بهره برداری بی اندازه و ناصحیح آدمی از منابع و ذخایر طبیعی است، با آموزش درست و فرهنگ سازی صحیح، قابل تغییر است. یکی از راه های آموزش غیرمستقیم و فرهنگ سازی برای تغییر نگرش نسبت به محیطِ زیست، آگاهی ، تأکید بر رفتار درستِ زیست محیطی و تقبیحِ رفتارهای نادرست در ادبیّات، به ویژه ادبیّات داستانی و رُمان است که می تواند تأثیر بیشتری نسبت به بخشنامه ها و دستورالعمل های دولتی و اداری داشته باشد. برای تحقیق این موضوع که مشکلات زیست محیطی و رفتار و نگرش زیست محیطی در عرصۀ رُمان، چه بازتابی دارد؛ آثار مُنتخب نویسندگان زن دهۀ نود، به روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. این انتخاب از آن روی است که زنان به خاطر خاصیّت زنانگی و خصوصیّت مادرانه نسبت به مردان -که دیدگاه سلطۀ جویانه ای به جهان هستی و طبیعت دارند- نگرش مُثبت تری به این مقوله دارند. یافته های این پژوهش، نشان می دهد در کنار بازتاب مشکلات و مسائل زیست محیطی در این آثار، در مواردی هم، راهکارهای ارزنده و سازنده ای برای رفع و حلّ این مشکلات، ارائه شده است.
1. آل بوغبیش، عبدالله؛ گُل¬¬بابایی، فاطمه (¬1397)، نقد زیست¬بوم¬گرایانة داستانی کوتاه از غلام¬حسین ساعدی، ادبیات پارسی معاصر، سال هشتم، شمارۀ 8، صفحه 97- 79.
2. احدیت، شهره (1397)، زمان زوال، چاپ سوم، تهران: نیماژ.
3. احمدیان، داریوش؛ حقیقتیان، منصور (1395)، تحلیل جامعه شناختی نقش عوامل فرهنگی بر رفتارهای زیست¬محیطی شهری (مورد مطالعه: شهروندان کرمانشاه)، مطالعات جامعه شناختی شهری، سال ششم، شماره 18، صفحه 76-51.
4. ارسطویی، شیوا (1394)، نی‌نا، تهران: چشمه.
5. برک¬پور، ناصر؛ جهان¬سیر، فاطمه (1395)، شهروند محیط زیستی و تحلیل رفتار شهروندی در شهر قزوین، مجلّۀ هویّت شهر، سال دهم، شماره 28، صفحه 53-66.
6. بشیریان، فرهاد؛ شایان¬سرشت، اکبر(1396)، نقد بوم¬گرایانة دفتر شعر از زبان برگ، سرودۀ محمّدرضا شفیعی کدکنی، شعر پژوهی، پیاپی 33، ص 18-1.
7. بهروزکیا، کمال (1383)، جهانِ داستان و محیط زیست، کتاب ماه کودک و نوجوان، شمارۀ 85، صفحه 60- 53.
8. پارساپور، زهرا (1391)، نقد بوم¬گرا، رویکردی نو در نقد ادبی، نقد ادبی، شماره ¬19، صفحه 26- 7.
9. _____، ___ (1392)، نقد بوم¬گرا، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10. ترّقی، گُلی (1397)، اتّفاق، تهران: مُروارید.
11. تقی¬زاده، نگار (1390)، سنگ سیاه روی سنگ سفید، تهران: آموت.
12. حُسینیان، مریم (1395)، ما داریم اینجا می¬میریم، تهران: مرکز.
13. حمیدی، رکسانا (1396)، حوالی خیابان سی تیر، تهران: افراز منش.
14. حبیبی نسامی، مرتضی (1393)، بررسی بوم¬گرایانۀ باشبیرو، ادبیات پارسی معاصر، سال چهارم، شمارۀ 4، صفحه 115- 95.
15. حیدری، محبوبه؛ حیدری، شیوا (1399)، نقد بوم¬گرایانۀ قصه¬های عامیانه، شفای دل، سال سوم، شمارۀ ششم، صفحه 160- 135.
16. خراسانی، محبوبه؛ داوودی مقدم، فریده (1398)، طبیعت در قصه¬های عامیانة ایرانی از دیدگاه نقد بوم¬گرا، فنون ادبی، سال یازدهم، پیاپی 27¬،ص¬-84- 69.
17. خسروی، نسترن؛ کوپال، عطاالله (1393)، جای خالی سلوچ و فلسفة بوم¬شناختی،¬ دهخدا، شماره ¬21، صفحه 113- 85.
18. ذکاوت، مسیح (1390)، درآمدی بر نقدبوم، مجموعه مقالات نخستین همایش ملّی نظریه و نقد ادبی در ایران، به کوشش محمود فتوحی، تهران: خانة کتاب، صفحه 695 – 675.
19. ذوالفقارخانی، مسلم (1395)، بررسی زیست¬بوم در شعر فروغ فرخزاد بر اساس نظریۀ بوم فمنیسم، فصلنامۀ مطالعات نظریه و انواع ادبی، سال اوّل، شماره 2، صفحه 142- 115.
20. راکعی، فاطمه؛ نعیمی حشکوائی، فاطمه (1395)، استعاره و نقد بوم¬گرا، زبان¬شناخت، سال هفتم، شمارۀ اوّل، صفحه 103- ¬89 .
21. روانشاد، آرام (1393)، ساعت ویرانی، تهران: مروارید.
22. زرتشت (1378)، اوستا (گاثاها، یسنا، یشت¬ها، ویسپرد و خرده اوستا)، تحقیق هاشم رضی، تهران: بهجت.
23. سالار، سارا (1392)، هست یا نیست، تهران: چشمه.
24. سالاری، قاسم؛ سیّد¬ یزدی، زهرا و یوسفی¬نیا، شکریه (1393)، «بررسی نقد بوم¬گرایانۀ داستان¬های علی اشرف درویشیان»، فصل¬نامۀ مطالعات داستانی، سال سوم، شماره 2، صفحه 135- 111.
25. سلیمانی، بلقیس (1399)، آن مادران، این دختران، چاپ چهارم، تهران: ققنوس.
26. شعیری، حمیدرضا؛ سیّد ابراهیمی، فاطمه (1398)، نشانه بوم¬زیست ادبی: نظریه و روش، ¬نقد ادبی، سال 12، شماره 46، صفحه¬89- 69.
27. شکیبایی، رؤیا (1392)، خواستم بگویم خون را ببین، تهران: زاوُش.
28. شهابیان، شهلا (1393)، بوی برف، تهران: ایلیا.
29. صالحی، صادق و امام قُلی، لقمان (1391)، بررسی تجربۀ آگاهی و رفتارهای زیست¬محیطی (مورد مطالعه: مناطق روستایی و شهری سنندج)، فصل¬نامۀ مسائل اجتماعی ایران، سال سوم، شماره 1، صفحه 147-121.
30. صالحی،صادق؛ پازوکی¬نژاد، زهرا (1393)، «تحلیل عوامل اجتماعی مؤثّر بر نگرش و عمل¬کرد زیست¬محیطی دانشجویان»، جامعه شناسی کاربردی، سال بیست و پنجم، شماره پیاپی 55، شماره 3، صفحه 88- 71.
31. عباسی، سیما؛ پورابراهیم شیرین¬ (1398)¬، نقش زیست¬بوم¬ در مفهوم¬سازی شهادت در اشعار سلمان هراتی: پیوندگاه دیدگاه¬شناختی و نقد بوم¬گرا، جستارهای زبانی، پیاپی 52، صفحه¬257- 237.
32. عقیلی، سیّد محمود؛ خوش¬فر، غلامرضا؛ صالحی، صادق (1388)، سرمایه¬ اجتماعی و رفتارهای زیست¬محیطی در شمال ایران (مورد مطالعه: استان¬های گیلان، مازندران و گلستان)، مجلّۀ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، جلد شانزدهم، ویژه¬نامه الف، صفحه 250-236.
33. فاضلی، محمّد؛ جعفر صالحی، سحر (1392)، شکافِ نگرش، دانش و رفتار زیست¬محیطی گردشگران، مطالعات مدیریّت گردشگری، سال 8، شماره 22، صفحه 167-131.
34. فرهادپور، لیلی (1393)، خط چهار مترو، تهران: ثالث.
35. قاسمی، لیلا (1392)، هیچ وقت، تهران: زاوُش.
36. کلهر، فریبا (1390)، شروع یک زن، تهران: نگاه.
37. مرادی، روزبه و زندی، بهمن؛ سادات غیاثیان، مریم (1397)، روایت¬های بوم¬گرایانه از جهان¬بینی¬های زنانه با تأکید بر آثار داستانی منیرو روانی¬پور و زویا پیرزاد، پژوهش¬نامۀ زنان، ویژه¬نامه، صفحه 129- 101.
38. مرتضوی، مائده (1396)، سه سکانس از پاییز، تهران: البرز.
39. مرعشی، نسیم (1400)، پاییز فصل آخر سال است، چاپ پنجاه و دوم، تهران: چشمه.
40. مودودی، محمّد ناصر(1390)، بوم نقد، جنبشی میان رشته¬ای بین دو حوزۀ محیط زیست و ادبیّات، کتاب ماه، دورۀ دوم، سال پنجم، شمارۀ 9، صفحه 18-12.
41. مهدی¬زاده، جواد، 1386، رستاخیز زیست بوم¬گرایی، مجلّۀ جُستارهای شهرسازی، سال 6، شمارۀ پیاپی 26، صفحه 7-6.
42. نیازی، نوذر (1394)، خوانش بوم¬گرایانه از داستان کوتاه درخت گلابی نوشتۀ گلی ترقی، ادبیات پارسی معاصر، سال پنجم، شماره 3، صفحه 127- 113.
43. وفی، فریبا (1399)، بعدا از پایان، چاپ یازدهم، تهران: نگاه.
44. هاشمی، نسترن (1394)، یخ در جهنّم، تهران: هیلا.
45. Arcury, A. T. and Christianson, E.H. (1990). '' Environmental World Wiew in Respons to Glotfelty, Cheryll and Fromm, Harold (1995). The ecocriticism Reader, Landmarks in Literary Ecology, Athend and London: The University of Georgia Press.
