بن‌مایه‌های عرفانی در رمان «چاه بابل» اثر رضا قاسمی

الموضوعات :

حسین احدی قورتولمش ¹ , بیژن ظهیری ناو ² , حسین نوین ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
2 - استاد گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. نویسنده مسئول:[e-mail]
3 - دانشیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

تاريخ الإرسال : 26 الأحد , ربيع الثاني, 1444 تاريخ التأكيد : 07 الأحد , رجب, 1444 تاريخ الإصدار : 13 الخميس , رمضان, 1446

الکلمات المفتاحية: رضا قاسمی, رمان چاه بابل, بن‌مایه‌های عرفانی, بحران هویّت, معنویّت.,

ملخص المقالة :

در این مقاله به بررسی بن‌مایه‌های عرفانی در رمان «چاه بابل» اثر رضا قاسمی پرداخته¬شده¬است. روش تحقیق کتابخانه‌ای و به شیوۀ تحلیلی و اهمیت و ضرورت انجام تحقیق، بسامد قابل¬توجه بن‌مایه‌های عرفانی در رمان است. در همین راستا، مهم‌ترین بن‌مایه‌های عرفانی به¬کاررفته در رمان از جمله ضرورت کسب آرامش در زندگی پردغدغه مدرن، غربت‌اندیشی، فرشتگان، مراقبه، خودشناسی، تقلّای عروج، عالم ذرّ، تقدّس عدد هفت، عشق و انواع آن بررسی¬شد. نتایج پژوهش نشان¬داد که قاسمی در رمان «چاه بابل» شخصیت‌هایی خلق¬کرده که به¬دلیل بحران هویت و دل‌زدگی از روزمره‌های زندگی به عرفان و معنویت روی¬آورده‌اند. این شخصیت‌ها خود را همانند مجسمه‌هایی با بال‌های بریده می‌پندارند که در دنیا اسیر ملکوت ملال شده‌اند و شوق عروج به آسمان حقیقت در نهاد آن‌ها شعله¬می‌کشد. در مجموع، رضا قاسمی با اقتباس از داستان «هاروت و ماروت» داستانی آفریده که شخصیت‌های آن همانند هاروت و ماروت در دنیا مرتکب گناهانی شده‌‌اند و عقوبت آن، هبوط در دنیایی است که لذّت آن زودگذر و رنج و غم آن جان‌گداز است و میل به عرفان و صعود از فرش به عرش در تمامی ابعاد زندگی آن‌ها مشاهده¬می‌شود.

المصادر:

منابع و مآخذ
1) بشیریه، حسین. (1384). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم: اندیشه‌های مارکسیستی. تهران: نی.
2) جعفری، محمدتقی. (1371). عرفان اسلامی. تهران: دانشگاه صنعتی اصفهان.
3) ذکاوتی قراگزلو، علیرضا. (1390). بازشناسی و نقد تصوف، تهران: سخن.
4) رستمی، محمدزمان و آل‌بویه، طاهره، (1393). سیری در اسرار فرشتگان، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
5) رضایی¬تهرانی، علی، (1393). سیر و سلوک: طرحی نو در عرفان عملی شیعی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
6) سبحانی، جعفر. (1373). منشور جاوید قرآن. چاپ سوّم. قم: مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام).
7) سجادی، سید جعفر، (1393). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
8) قاسمی، رضا. (1378). چاه بابل. سوئد: نشر باران.
9) یثربی، سیدیحیی. (1384). عرفان نظری. تهران: بوستان کتاب.
10) یونگ، کارل¬گوستاو. (1385). مشکلات روانی انسان مدرن. ترجمه محمود بهفروزی. تهران: جامی.
مقاله‌ها
1) دستجردی، مجتبی‌. (1400). «بررسی مؤلفه‌هاي مکتب اکسپرسيونيسم در رمان همنوايی شبانۀ ارکستر چوب‌ها». فصلنامۀ علمی تفسير و تحليل متون زبان و ادبيات فارسی (دهخدا). دورۀ 13. شمارۀ 49. پاییز 1400. صص 69-94.
2) زهره‌وند، سعید، (1392)، غربت‌اندیشی صوفیانه و بازتاب آن در شعر فارسی، پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 2، صص 105-140.
3) طاهری، حسین و دستمالچی، ویدا. (1399). «پیکرگردانی و گشت اسطوره‌ای در رمان چاه بابل اثر رضا قاسمی». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. س 16، ش 58. صص 185-159.



پایان‌نامه و رساله
1) احمدی، پریسا. (1401). «بررسی تطبیقی نشانه‌شناسی فرهنگی رمان‌های رضا قاسمی و بهاء طاهر با تکیه بر آرای یوری لوتمان». خلیل بیگ‌زاده. رسالۀ دکتری تخصصی زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه رازی کرمانشاه.
2) شمس‎‌نیا، محمدامین، (1381). «فرهنگ استعارات شاهنامه». محمدرضا صرفی و محمدصادق