عقل و کارکردهای آن از دیدگاه خواجه نصیر الدین طوسی

الموضوعات : Epistemological researches

کبری سادات عبدالهی ¹ , عزیزالله افشار کرمانی ²

1 - گروه فلسفه ،,واحد تهران مرکزی ،دانشگاه ازاد اسلامی ،تهران ،ایران
2 - دانشیار کروه فلسفه و کلام اسلامی واحد تهران مرکزی دانشگاه ازاد اسلامی تهران ایران

تاريخ الإرسال : 02 الإثنين , ربيع الأول, 1447 تاريخ التأكيد : 13 الأحد , ربيع الثاني, 1447 تاريخ الإصدار : 01 السبت , جمادى الثانية, 1447

الکلمات المفتاحية: خواجه نصیرالدین طوسی, عقل نظری, عقل عملی, ماهیت عقل, کارکرد عقل ,

ملخص المقالة :

دراین مقاله به کارکردهای عقل و رابطه آن ها با یکدیگر می پردازیم و با روش توصیفی – تحلیلی درصدد پاسخ به این سوال اصلی هستیم که خواجه چه تعریفی از عقل ارائه می دهد و چه ساحت های کارکردی برای آن قائل است. خواجه  سه کارکرد برای عقل قائل است. اول شأن کشفی که کار آن شناخت پدیده های جهان واقع و اوصاف و روابط آن و پیامدهای منطقی و فلسفی ادراک ماهیات است. خواجه درک اکتشافی انسان را در دو مرتبه می داند ، مرتبه اول درک ماهیات جهان خارج است و مرتبه دوم شأن تحلیلی عقل که پس از حصول ماهیات پدید می آید و موجب کشف کلی ترین نظم های حاکم بر ذهن و عالم هستی می شود.

 شأن دوم عقل ، که کارکرد آن تعیین حسن و قبح افعال و طبقه بندی آن هاست. و کارکرد سوم شأن تدبیری عقل است که همان انجام افعال برای رسیدن به هدف خاصی است که مجری آن همان شوق و اراده است و تحقق فضایل و آرمان ها و پیدایش ابزارهای زندگی نتیجه کارکرد آن است. وی معتقد است بین کارکردهای عقل نوعی پیوستگی وجود دارد ولی عقل نظری بر عقل عملی برتری دارد. زیرا عقل نظری هم به عالم ماوراء نظر دارد و هم فراهم کننده معلومات لازم برای عقل عملی است. بنابراین عقل سه جنبه اکتشاف عالم وجود ، ارزیابی رفتار و ابزارها و عمل برای تغییر خود و جهان را واجد است.

 

المصادر:

ابن سینا، حسن بن عبدالله . (1381) . تعلیقات، عبدالرحمن بدوی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
انوار ،سید عبدالله. (1375ش) . تعلیقه بر اساس الاقتباس ، جلد اول ، تهران، ،نشر مرکز .
حلی،حسن بن یوسف المطهر. (1407) . کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد،تصحیح و تعلیق حسن حسن زاده املی ، قم ،جامعه مدرسین .
دینانی، غلامحسین . ( 1386) . نصیر الدین فیلسوف گفتگو ،تهران، انتشارات هرمس.
طوسی، خواجه نصیر الدین . (1374) . آغاز و انجام ، مقدمه و شرح حسن حسن زاده آملی ، تهران ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
....................................( 1405 الف) . تلخیص المحصل بنقد المحصل، چاپ دوم، بیروت،
..................................(1405 ب) . رسائل خواجه نصیرالدین طوسی، چاپ دوم، لبنان، ناشر دارالاضواء.
.................................(1373) . اخلاق ناصری، تصحیح مجتبی مینوی و عبدالرضا حیدری، تهران، انتشارات خوارزمی.
........................( 1413) . رساله قواعد العقائد، محقق علی حسن خازم، ، لبنان بیروت، ناشر دار الغربه
..........................(1355) . اساس الاقتباس، تصحیح مدرس رضوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
..................................(1398) . شرح الاشارات و التنبیهات، ‏ج1، چاپ اول، قم، نشر البلاغة.
..................................(1378ش) . شرح الاشارات و التنبیهات ، ج2 ، چاپ دوم ، تهران ، دفتر نشر کتاب.
فنایی اشکوری ، محمد .(1375) . علم حضوری، چاپ اول، قم ، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام(ره) ، انتشارات شفق .
لاهیجی ، عبدالرزاق . (1394) . شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام ، ج 4 ، تقدیم و اشراف ، جعفر سبحانی ، قم ، موسسه امام صادق .