تحلیل همپوشانی نگره اخلاقی و انسان شناسی مولوی
الموضوعات :
آیت شوکتی
1
,
محمد مهدی حاتمی
2
1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.
2 - دانش آموخته گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
الکلمات المفتاحية: مولانا, رویکرد نقّادانه, انسان شناسی, اخلاق.,
ملخص المقالة :
اخلاق و دین، ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و بین آنها سه رابطه تقابل، اندراج و تعامل مطرح است. رابطه دین و اخلاق از دیدگاه مولوی، َرابطه اندراج است. مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی در صدد است تا همسویی نظام اخلاقی مولوی را با یکی از چهار نگرش انسان¬شناختی خوش¬بینانه، بدبینانه، ترکیبی و خنثی نشان دهد. لذا با این سوال روبروست که نظام اخلاقی وی با کدام دیدگاه انسان¬شناسی منطبق است. نظام اخلاقی وی مبتنی بر دین و تبعیّت از انبیا الهی است. شواهد موجود در مثنوی و تاکید مکرر بر تبعیّت از انبیا و اولیا و قطب و شیخ، گواه بر مدعاست. وی نیاز به مرشد و پیر را در رسیدن به کمال، اصل دانسته و بر این باور است که انسان بدون پیروی از آن¬ها، امکان نیل به کمال ندارد. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که دیدگاه مولوی به انسان مستقل از وحی و دین، نگاه بدبینانه است. دیدگاه¬های خوش¬بینانه او موقع توصیف از انبیا و اولیا نمود می¬یابد و دیدگاههای ترکیبی وی، زمانی است که امید به بیدار شدن بعد روحانی وجود انسان دارد. این نگاه بدبینانه باعث راهنمایی دلسوزانه وی نسبت به انسان شده است.
1- قرآن کریم (1389). ترجمه حسین انصاریان، چاپ دوم، قم: آیین دانش.
2- پاپکین، ریچارد و آوروم استرول (1389). کلیات فلسفه، ترجمه و اضافات سید جلال¬الدین مجتبوی، چاپ بیست و هفتم، تهران: حکمت.
3- توفیقی، حسین (1386). آشنایی با ادیان بزرگ، چاپ دهم، تهران: سمت.
4- خرمشاهی، بهاء¬الدین و سیامک مختاری (1383). قرآن و مثنوی (فرهنگ تاثیر آیات قرآن بر مثنوی)، تهران: قطره.
5- دیویس، تونی(1378). اومانیسم، ترجمة عبّاس مخبر، تهران: مرکز.
6- رضوان¬طلب، محمد¬رضا (1389). نظام اخلاقی از منظر قرآن کریم، سال یکم، شمارۀ 2، تابستان، صفحه 9-34.
7- زرین¬کوب، عبدالحسین (1364). سرّ نی، تهران: علمی.
8- سیاسی، علی¬اکبر (1374). نظریه¬های شخصیت یا مکاتب روان¬شناسی، تهران: دانشگاه تهران.
9- شکر کن، حسین و همکاران (1372). مکتب¬های روان¬شناختی و نقد آن، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: سمت.
10- شلینگ، لوئیس (1374). نظریه¬های مشاوره، ترجمه¬ خدیجه آرین، تهران: اطلاعات.
11- غزالی طوسی، ابو احمد امام محمد (1382). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ دهم، تهران: علمی و فرهنگی.
12- فخر رازی، محمد بن عمر(بی تا). تفسیر کبیر، جلد چهارم، قاهره.
13- فرانکنا، ویلیام کی (1376). فلسفه اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، قم: طه.
14- قانعی خوزانی، مهناز (1388). اخلاق به روایت مولانا، هستی و چیستی، تهران: نگاه معاصر.
15- گولپینارلی، عبدالباقی (1384). نثر و شرح مثنوی شریف، جلد اول و دوم، ترجمه¬ توفیق ه. سبحانی، چاپ چهارم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
16- مولانا، جلال¬الدین (1339). دیوان کبیر، جلد هشتم، بدیع¬الزمان، تصحیح فروزانفر، تهران: دانشگاه تهران
17- _____، _____ (1373). مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، تهران: سلسله¬ مهر.
18- ملکیان، مصطفی (1390). طرحی برای تدوین نظام اخلاقی مولانا، همایش آینه صبوح، آکادمی مطالعات ایرانی لندن ( LAIs).
19-Harman, G, (1965), ‘The Inference to the Best Explanation’, The Philosophical Review 74.
20-Hempel, C. G, (1945), ‘Studies in the Logic of Confirmation’, Mind 54.
