تأثیر ساختارهای مالکیت و ویژگیهای حاکمیتی بر گزارش پایداری شرکت
الموضوعات :
حامد يادگاري فر
1
,
مسعود فولادی
2
1 - گروه حسابداري، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامي، اصفهان، ايران
2 - استادیار، گروه حسابداری، واحد شاهین شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهین شهر، اصفهان، ایران
الکلمات المفتاحية: ساختارهای مالکیت, گزارش پایداری شرکت, ویژگیهای حاکمیتی.,
ملخص المقالة :
هدف: مدیران میتوانند بهطور استراتژیک از افشاي مسئولیت اجتماعی و پایداري شرکت براي پنهان کردن رفتار فرصتطلبانه خود استفاده کنند. بر این اساس لازم است که سازوکاري نظارتی براي بهبود وضعیت افشاي مسئولیت اجتماعی وارد عمل شود. لذا هدف اين پژوهش بررسی تأثیر ساختارهای مالکیت و ویژگیهای حاکمیتی بر گزارش پایداری شرکت است. روش‌شناسی: به‌منظور دستيابي به اين هدف، پنج فرضيه تدوين شد. جهت آزمون فرضيه¬ها نمونه¬اي متشکل از 169 شرکت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سال‌هاي 1394 تا 1400 انتخاب گرديد و مدل رگرسيوني چندگانه مبتني بر دادههاي ترکيبي به کار برده شد. یافتهها: نتايج حاصل از پژوهش نشان ميدهد که بین اندازه هیئت مدیره، تعداد جلسات هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود ندارد. بین نسبت اعضای مستقل هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود ندارد. همچنین بین مالکیت دولت و گزارش پایداری شرکت رابطه معناداری وجود ندارد. بین اندازه مؤسسه حسابرسی و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود ندارد. هدف: مدیران میتوانند بهطور استراتژیک از افشاي مسئولیت اجتماعی و پایداري شرکت براي پنهان کردن رفتار فرصتطلبانه خود استفاده کنند. بر این اساس لازم است که سازوکاري نظارتی براي بهبود وضعیت افشاي مسئولیت اجتماعی وارد عمل شود. لذا هدف اين پژوهش بررسی تأثیر ساختارهای مالکیت و ویژگیهای حاکمیتی بر گزارش پایداری شرکت است. روش‌شناسی: به‌منظور دستيابي به اين هدف، پنج فرضيه تدوين شد. جهت آزمون فرضيه¬ها نمونه¬اي متشکل از 169 شرکت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سال‌هاي 1394 تا 1400 انتخاب گرديد و مدل رگرسيوني چندگانه مبتني بر دادههاي ترکيبي به کار برده شد. یافتهها: نتايج حاصل از پژوهش نشان ميدهد که بین اندازه هیئت مدیره، تعداد جلسات هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود ندارد. بین نسبت اعضای مستقل هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود ندارد. همچنین بین مالکیت دولت و گزارش پایداری شرکت رابطه معناداری وجود ندارد. بین اندازه مؤسسه حسابرسی و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود ندارد. دانش افزایی: این موضوع میتواند راهنمایی برای سرمایه¬گذاران و سایر استفادهکنندگان از اطلاعات حسابداری برای درک بهتر تأثیر نوع هیئت مدیره بر پایداری بلندمدت شرکتها باشد و در تصمیمگیری آنها راهگشا شود.
فهرست منابع
بحریثالث، جمال، بهنمون، یعقوب، مددی‌زاده، ابراهیم. (1393). ویژگیهاي هیأت مدیره و استراتژي مالیاتی جسورانه. فصلنامه حسابداري مدیریت، 7 (22)، 67-53.
بزرگی، حمیدرضا، امامی¬میبدی، مریم. (1401). تأثیر ساختار مالکیت و ویژگی¬هاي هیئت مدیره بر عملکرد پایداري در شرکت¬هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه رویکردهاي پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداري، 6 (21)، 1777-1793.
پیرایش، رضا، اشتری، اسماعیل. (1396). بررسي رابطه بين چرخش حسابرسان و ساختار مالكیت در شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابرسی، 17 (66)، 188-171.
ثابت¬کوشکی¬نیان، مجید. (1400). بررسی رابطه مکانیزم¬های حاکمیت شرکتی و عملکرد پایداری شرکتی در شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پایان¬نامه کارشناسی ارشد حسابداری، مؤسسه آموزش عالی شاندیز.
خوزین، علی، طالب¬نیا، قدرت¬الله، گرکز، منصور، بنی¬مهد، بهمن. (1398). بررسی اثر ساختار مالکیت بر توسعه سطح گزارشگری پایداری. فصلنامه حسابداري مديريت، 11 (36)، 1-13.
رضایی، فرزین، عيدان ترك زاده، خدیجه، نصیری، ناصر. (1390). بررسي تأثير ساختار مالكيت بر نسبت تقسيم سود شركت¬ها در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 4 (13)، 133-113.
رضایی، فرزین، محمدپور، مهدیه. (1396). تبیین رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت¬ها و هزینه سرمایه ضمنی آنها. فصلنامه پژوهش¬های نوین در حسابداری و حسابرسی، 1 (1)، 117-138.
رمضان¬احمدی، محمد؛ قلمبر، محمدحسین؛ درسه، سیدصابر. (1393). بررسی تأثیر اندازه مؤسسه حسابرسی و اظهارنظر حسابرس بر خطر سقوط آتی قیمت سهام. بررسی¬های حسابداری، 1 (4)، 59-37.
ستایش، محمد، مهتری، زینب. (1397). چارچوبی برای کلیات مبانی نظری گزارشگری یکپارچه در ایران. پژوهشهای حسابداری مالی، 10 (36)، 85-106.
صالحی، مهدی، عبدلی¬محمودآباد، ناصر. (1397). تأثیر تخصص حسابرس در صنعت بر ریسک¬پذیری شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابرسی، 18 (70)، 24-5.
عامری، حسين. (1398). بررسی تأثیر ویژگی های هیات مدیره بر افشای گزارش پایداری شرکت ها. فصلنامه حسابداري و منافع اجتماعي، 9(3). 185-202.
عبدی، مصطفی، کردستانی، غلامرضا، رضازاده،جواد. (1398). طراحی الگوی منسجم گزارشگری پایداری شرکت-ها. پژوهش¬های حسابداری مالی، 11 (4)، 23-44.
غزنوی¬قصونی، رضا، آهنگری، مهناز، وقفی، سیدحسام، غزنوی، مهرداد. (1397). بررسی رابطه بین مدیریت سود و میزان اجتناب از مالیات با ریسک سقوط قیمت سهام با در نظر گرفتن نقش قدرت مدیرعامل. فصلنامه پژوهش¬های حسابداری و حسابرسی عملياتي و عملكرد، 2 (1)، 134-111.
فخاری، حسین، ملکیان، اسفندیار، جفایی¬رهنی، منیر. (1396). تبیین و رتبه¬بندی مولفه¬ها وشاخص¬های گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و راهبری شرکتی به روش تحلیل سلسله مراتبی در شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری ارزشی و رفتاری، 2 (4)، 153-187.
کهزادی، سیروس. (1400). تأثیر ساختار مالکیت و ویژگی¬های هیئت مدیره بر عملکرد پایداری شرکت. پایان¬نامه کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
معزی، مهدیه. (1400). حاکمیت شرکتی و هیئت مدیره: تأثیر ترکیب هیئت مدیره بر عملکرد پایداری شرکت. پایاننامه کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس.
معصومی، سیدرسول، صالح¬نژاد، سیدحسن، ذبیحی¬زرین¬کلایی، علی. (1397). شناسایی متغیرهای مؤثر بر میزان گزارشگری پایداری شرکت¬های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابرسی، 18 (70)، 195-221.
ملکیان، اسفندیار، نیکروان¬فرد، بیتا. (1394). بررسی تأثیر مالکان نهادی و دولتی بر دستمزد حسابرسی مستقل در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. مجله¬ی پيشرفت¬های حسابداری، 7 (1: 3/68)، 166-139.
مهام، کیهان، علی¬پور، کیهان، طالبی، بهمن. (1394). رابطه مدیریت سود با عملکرد بازار شرکت¬های توزیع کننده سود سهمی. پژوهش¬های تجربی حسابداری، 5 (18)، 145-166.
نظری، سوسن. (1397). بررسی تأثیر ساختار مالکیت و نوآوری بر شاخص¬های پایداری در شرکت¬های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار ایران. پایان¬نامه کارشناسی ارشد حسابداری، مؤسسه آموزش عالی آبان هراز.
نوروش، ايرج، مومني¬يانسري، ابوالفضل، صفري¬گرايلي، مهدي. (1394). کيفيت سود و ارزش شرکت: شواهدي از شرکت¬هاي ايراني. پژوهش¬هاي حسابداري مالي، 7 (4)، 18-1.
Abdi, M., Kordestani, G., & Rezazade, J. (2019). Designing of Corporates’ Coherent Sustainability Reporting Model. Financial accounting research, 11(4), 23-44. [In Persian]
Ramezan Ahmadi, M., Ghalmbor, M. H., & Dorseh, S. S. (2014). Impact of Audit Firm Size and Auditor's Opinion on Future Stock Price Crashes. Journal of Iranian Accounting Review, 1(4), 37-59. [In Persian]
Al Farooque, O., & Ahulu, H. (2017). Determinants of social and economic reportings: evidence from Australia, the UK and South African multinational enterprises. International Journal of Accounting & Information Management, 25(2), 177-200.
Alshbili, I., Elamer, A. A., & Beddewela, E. (2020). Ownership types, corporate governance and corporate social responsibility disclosures: Empirical evidence from a developing country. Accounting Research Journal, 33(1), 148-166.
Ameri, H. (2019). Investigating the Impact of the Board of Directors on Disclosure of Corporate Sustainability Report. Journal of Accounting and Social Interests, 9(3), 185-202. [In Persian]
Amran, A., Lee, S. P., & Devi, S. S. (2014). The influence of governance structure and strategic corporate social responsibility toward sustainability reporting quality. Business Strategy and the environment, 23(4), 217-235.
Appiagyei, K., Djajadikerta, H. G., & Mat Roni, S. (2023). The impact of corporate governance on integrated reporting (IR) quality and sustainability performance: evidence from listed companies in South Africa. Meditari Accountancy Research, 31(4), 1068-1092.
Aras, G., & Crowther, D. (2008). Governance and sustainability: An investigation into the relationship between corporate governance and corporate sustainability. Management Decision, 46(3), 433-448.
Haider, M. B., & Nishitani, K. (2022). Ownership structure, corporate governance, and assurance in sustainability reporting: evidence from Japan. International Journal of Disclosure and Governance, 19(4), 374-388.
Bahri sales, J., Behanmon, Y., & Madadizadeh, E. (2015). Board of Directors’ Characteristics and Tax Aggressiveness. Management Accounting, 7(22), 53-67. [In Persian]
Bandara, T. P., Shasanka, H. U., Edirisinghe, E. L., Dissanayake, D. G., & Rathnasiri, K. A. (2018). Impact of Corporate Governance on Level of Sustainability Reporting of Sri Lankan Listed Companies. Corpoarte Ownersh. Control, 5(2), 1-25.
Barako, D.G. (2007). Determinants of voluntary disclosure in Kenyan Companies annual reports. African Journal of Business Management, 1(5), 113-128.
Bourlakis, M., Maglaras, G., Aktas, E. & Gallear, D. (2014). Firm size and sustainable performance in food supply chains: Insights from Greek SMEs. International Journal Production Economics, 152, 112-130.
Bozorgi, M., & Emami maebodi, M. (2022). The effect of ownership structure and characteristics of the board of directors on sustainable performance in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Quarterly journal of new research approaches in management and accounting, 6(21), 1793-1777. [In Persian]
Brooks, C., & Oikonomou, I. (2018). The effects of environmental, social and governance disclosures and performance on firm value: A review of the literature in accounting and finance. The British Accounting Review, 50(1), 1-15.
Choi, B.B., Lee, D., & Psaros, J. (2013). An Analysis of Australian Company Carbon Emission Disclosures. Pacific Accounting Review, 25(1), 58–79.
Dissanayake, D., Tilt, C. and Xydias-Lobo, M. (2016). Sustainability reporting by publicly listed companies in Sri Lanka. Journal of Cleaner Production, 129, 169-182.
El-Halaby, S., & Hussainey, K. (2015). The determinants of social accountability disclosure: Evidence from Islamic banks around the world. International Journal of Business, 20(3), 202.
Fakhari, H., Malekian, E., & Jafaei Rahni, M. (2018). Explaining and Ranking of the components and indicators of environmental, social and corporate governance reporting by Analytic Hierarchy Process in the companies listed in Stock Exchange. Bi-Quarterly Journal of Value and Behavioral Accounting, 2(4), 153-187. [In Persian]
Ghaznavi, R., Vaghfi, S. H., & Ghaznavi, M. (2018). Investigate The Relationship Between the Tax Avoidance and Earnings Management and Stock Price Crash Risk by Emphasizing Role of Powerful CEOs The Tax Avoidance and Earnings Management. Journal of New Researches in Accounting and Auditing, 2(01), 111-134. [In Persian]
Ahmed Haji, A. (2013). Corporate social responsibility disclosures over time: evidence from Malaysia. Managerial auditing journal, 28(7), 647-676.
Hammami, A., & Hendijani Zadeh, M. (2020). Audit quality, media coverage, environmental, social, and governance disclosure and firm investment efficiency: Evidence from Canada. International Journal of Accounting & Information Management, 28(1), 45-72.
Jizi, M. I., Salama, A., Dixon, R., & Stratling, R. (2014). Corporate governance and corporate social responsibility disclosure: Evidence from the US banking sector. Journal of business ethics, 125, 601-615.
Jones, J., (1991). Earnings Management during Import Relief Investigations. Journal of Accounting Research, 29(2), 193-229.
Karamanou, I., & Vafeas, N. (2005). The association between corporate boards, audit committees, and management earnings forecasts: An empirical analysis. Journal of Accounting research, 43(3), 453-486.
Khan, A., Muttakin, M. B., & Siddiqui, J. (2013). Corporate governance and corporate social responsibility disclosures: Evidence from an emerging economy. Journal of business ethics, 114, 207-223.
Khozein, A., Talebnia, G., Garkaz, M., & Banimahd, B. (2018). Effect of Ownership Structure on the Development of the Sustainabe Reporting. Management Accounting, 11(36), 1-13. [In Persian]
Kohzadi, Sirus. (2021). The effect of ownership structure and characteristics of the board of directors on the company's sustainability performance. Master's thesis in accounting, Islamic Azad University, Maroodasht branch. [In Persian]
Kumar, K., Kumari, R., Nandy, M., Sarim, M., & Kumar, R. (2022). Do ownership structures and governance attributes matter for corporate sustainability reporting? An examination in the Indian context. Management of Environmental Quality: An International Journal, 33(5), 1077-1096.
Lim, R. (2011). Are corporate governance attributes associated with accounting conservatism?. Accounting & Finance, 51(4), 1007-1030.
Liu, X., & Zhang, C. (2017). Corporate governance, social responsibility information disclosure, and enterprise value in China. Journal of Cleaner Production, 142, 1075-1084.
Maham, K., Alipour, S., & Talebi, B. (2015). Earnings Management and the Market Performance of Stock Dividend Distributing Firms. Empirical Research in Accounting, 5(4), 145-166. [In Persian]
Mahmood, M., & Orazalin, N. (2017). Green governance and sustainability reporting in Kazakhstan's oil, gas, and mining sector: Evidence from a former USSR emerging economy. Journal of cleaner Production, 164, 389-397.
Malekian, E., & NikravanFard, B. (2015). The impact of institutional and governmental ownership on audit fees (Firms Listed in Tehran Stock Exchange). Journal Of Accounting Advances, 7(1), 127-162. [In Persian]
Masoumi, S., Salehnejad, H., & Zabihi, A. (2018). Identification of variables affecting the amount of sustainability reporting of companies admitted to the Tehran Stock Exchange. Journal of Audit Science, 18(70), 195-221. [In Persian]
Moaezee, M. (2021). Corporate Governance and Board of Directors: The Impact of Board Composition on Corporate Sustainability Performance. Master's thesis in accounting, Islamic Azad University, Bandar Abbas branch. [In Persian]
Naciti, V. (2019). Corporate governance and board of directors: the effect of a board composition on firm sustainability performance. Journal of Cleaner Production, 237, 1-18.
Nazari, S. (2018). Investigating the impact of ownership structure and innovation on sustainability indicators in companies admitted to Iran Stock Exchange. Master's thesis in accounting, Aban Haraz Institute of Higher Education. [In Persian]
Nguyen, L. T., Doan, A. N., & Frömmel, M. (2021). Boards of directors and corporate sustainability performance: Evidence from the emerging East Asian markets. International Journal of Disclosure and Governance, 18, 95-105.
Noravesh, I., Momeni Yanesari, A., & Safari Gerayli, M. (2016). Earnings quality and firm value: evidence from Iranian firms. Financial Accounting Research, 7(4), 1-18. [In Persian]
Orazalin, N., & Mahmood, M. (2018). Economic, environmental, and social performance indicators of sustainability reporting: Evidence from the Russian oil and gas industry. Energy policy, 121, 70-79.
Pirayesh, R., Mansouri, A., & Ghorghi, H. S. (2013). Association Between Auditors ‘Rotation and Firm Ownership Structure in Listed Companies on Tehran Stock Exchange. World Applied Sciences Journal, 23(3), 326-332. [In Persian]
Rezaei, F., Eidantorkzadeh, K., & Nasiri, N. (2011). Impact of Ownership Structure on Dividend Policy in Tehran Stock Exchange. Journal of Securities Exchange, 4(13), 113-133. [In Persian]
Rezaei, F., & Mohammadpur., M. (2017). Explaining the relationship between social responsibility of companies and their implicit capital cost. Quarterly Journal of New Researches in Accounting and Auditing, 1(1), 117-138. [In Persian]
Sabet Kushkinian, M. (2021). Investigating the relationship between corporate governance mechanisms and corporate sustainability performance in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Master's thesis in accounting, Shandiz Institute of Higher Education. [In Persian]
Said, R., Hj Zainuddin, Y., & Haron, H. (2009). The relationship between corporate social responsibility disclosure and corporate governance characteristics in Malaysian public listed companies. Social responsibility journal, 5(2), 212-226.
Salehi, M., & Abdoli, N. (2018). The effect of the auditor's expertise in the industry on the risk-taking of companies admitted to the Tehran Stock Exchange. Journal of Audit Science, 18(70), 5-24. [In Persian]
Setayesh, M.H., & Mehtari, Z. (2018). A Framework for General Theoretical Foundations of Integrated Reporting in Iran. Financial accounting research, 10(36), 85-106. [In Persian]
M. Shamil, M., M. Shaikh, J., Ho, P. L., & Krishnan, A. (2014). The influence of board characteristics on sustainability reporting: Empirical evidence from Sri Lankan firms. Asian Review of Accounting, 22(2), 78-97.
Journal of Accounting & Financial Transparency Volume 1, Issue 1, Autumn 2023 pp. 41-64.
|
Received: 00/00/0000 Accepted: 00/00/0000
The effect of ownership structures and governance characteristics on the company's sustainability report
Hamed Yadegari far1, Masood Fooladi2
Received: November 1, 2023 Accepted: December 21, 2023
Abstract
Purpose: Managers can strategically use the disclosure of corporate social responsibility and sustainability to hide their opportunistic behavior. Based on this, it is necessary to implement a monitoring mechanism to improve the social responsibility disclosure situation. Therefore, the purpose of this research is to investigate the impact of ownership structures and governance characteristics on the company's sustainability report.
Methodology: In order to test the hypotheses, a sample consist of 169 companies listed on the Tehran Stock Exchange during the years 2015 to 2021 was selected and a panel data multiple regression model was used.
Findings: Findings of this study show that there is no positive relationship between the board size, the number of board meetings and the company's sustainability report. There is no positive and significant relationship between the ratio of independent members of the board of directors and the company's sustainability report. Also, there is no significant relationship between government ownership and the company's sustainability report. There is no positive relationship between the size of audit firm and the company's sustainability report.
Originality: Findings of this study may help investors and other users of accounting information to better understand the effect of board of directors on the long-term sustainability of companies and is important in their decision-making.
Keywords: Corporate sustainability report, governance characteristics, ownership structures.
JEL Classification: M41
[1] . Master's student, Department of Accounting, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran. (Corresponding Author). (hamed.yadegarifar@gmail.com)
[2] . Assistant Professor, Department of Accounting, Shahin Shahr Branch, Islamic Azad University, Shahin Shahr, Isfahan, Iran. (foladim57@gmail.com)
Cite this paper: Yadegari far, H., & Fooladi, M. (2023). The effect of ownership structures and governance characteristics on the company's sustainability report. Journal of Accounting & Financial Transparency, 1(1), 41-64. [In Persian]
حسابداری و شفافیت مالی
سال اول، پاییز 1402، شماره 1، صفحه 64-41
تأثیر ساختارهای مالکیت و ویژگیهای حاکمیتی بر گزارش پایداری شرکت
حامد یادگاری فر1، مسعود فولادی2
تاریخ دریافت: 10/08/1402 تاریخ پذیرش: 30/09/1402
تاریخ پذیرش: 00/00/0000
چکیده
هدف: مدیران میتوانند بهطور استراتژیک از افشاي مسئولیت اجتماعی و پایداري شرکت براي پنهان کردن رفتار فرصتطلبانه خود استفاده کنند. بر این اساس لازم است که سازوکاري نظارتی براي بهبود وضعیت افشاي مسئولیت اجتماعی وارد عمل شود. لذا هدف اين پژوهش بررسی تأثیر ساختارهای مالکیت و ویژگیهای حاکمیتی بر گزارش پایداری شرکت است.
روش‌شناسی: به‌منظور دستيابي به اين هدف، پنج فرضيه تدوين شد. جهت آزمون فرضيهها نمونهاي متشکل از 169 شرکت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي سال‌هاي 1394 تا 1400 انتخاب گرديد و مدل رگرسيوني چندگانه مبتني بر دادههاي ترکيبي به کار برده شد.
یافتهها: نتايج حاصل از پژوهش نشان ميدهد که بین اندازه هیئت مدیره، تعداد جلسات هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود ندارد. بین نسبت اعضای مستقل هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود ندارد. همچنین بین مالکیت دولت و گزارش پایداری شرکت رابطه معناداری وجود ندارد. بین اندازه مؤسسه حسابرسی و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود ندارد.
دانش افزایی: این موضوع میتواند راهنمایی برای سرمایهگذاران و سایر استفادهکنندگان از اطلاعات حسابداری برای درک بهتر تأثیر نوع هیئت مدیره بر پایداری بلندمدت شرکتها باشد و در تصمیمگیری آنها راهگشا شود.
کلیدواژه‌ها: ساختارهای مالکیت، گزارش پایداری شرکت، ویژگیهای حاکمیتی.
طبقه‌بندی موضوعی: M41
[1] 1. دانشجوي كارشناسي ارشد، گروه حسابداري، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامي، اصفهان، ايران (نویسنده مسئول). (hamed.yadegarifar@gmail.com)
[2] 2. استادیار، گروه حسابداری، واحد شاهین شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهین شهر، اصفهان، ایران. (foladim57@gmail.com)
استناد: یادگاری فر، حامد، و فولادی، مسعود. (1402). تاثیر ساختارهای مالکیت و ویژگیهای حاکمیتی بر گزارش پایداری شرکت. حسابداری و شفافیت مالی، 1(1). 64-41.
مقدمه
حاکمیت شرکتی به تصمیمات استراتژیک شرکت مربوط میشود و چگونگی ساختار حاکمیت شرکتی و ساختار مالکیت در شکل‌گیری نگرش سازمان در ورود به فعالیتهای مسئولیت اجتماعی اثرگذار است. شرکتهایی که اطلاعات پایداری خود را منتشر میکنند در طول سالهای گذشته در سراسر جهان افزایش چشمگیری داشته است. رابطه حاکمیت شرکتی و ساختار مالکیت و گزارشگری پایداری حوزه مهمی برای مطالعه است و این حوزه سبب افزایش حسن شهرت، سودآوری، بهبود شفافیت و افزایش اعتماد سرمایهگذاران میشود. حاکمیت شرکتی و ساختار مالکیت و گزارشگری پایداری بر اهمیت دستیابی به اهداف بلندمدت اجتماعی، محیطی و ارزش‌های تجاری تاکید میکنند که این موضوع خود به ارتقاء تداوم کسب وکار و مشروعیت آن در جامعه کمک میکند. مفهوم مسئولیت اجتماعی، زیست محیطی و حاکمیتی و افشاء، موضوعاتی در هم تنیده و مرتبط هستند که سبب اطمینان از حاکمیت بهتر میشوند (کومار و همکاران1، 2022). این پژوهش در محیط بازار سرمایه ایران که دولت در ساختار مالکیت شرکتها حضور فعال دارد انجام‌شده و تلاش میکند با معرفی نقش ساختارهای مالکیت و ویژگیهای حاکمیتی بر گزارش پایداری شرکت، حوزه تحقیقاتی ساختار مالکیت و حاکمیت شرکتی را بسط دهد.
گزارشگری پایداری بهطور فزاینده به عنوان عاملی مهم برای بهبود پایداری شرکت شناخته میشود. امروزه اهمیت مفهوم پایداری با توجه به ابعاد مختلف آن به اندازهای است که سازمانها و نهادهای زیادی در سطح جهان به این موضوع توجه دارند (معصومی و همکاران، 1397). پایداری، سودآوری بلندمدت یک واحد تجاری را تحت تأثیر قرار میدهد و باید به‌عنوان داراییهای راهبردی واحد تجاری قلمداد شود. پایداری، نقش مهمی را در حفظ روحیات و امید به آینده در ذینفعان ایفا میکند (اراس و گروثر2 ، 2008). امروزه اهميت مفهوم پایداری با توجه به ابعاد مختلف آن به اندازهای است که سازمانها و نهادهای زیادی در سطح جهان به این موضوع توجه دارند؛ برای نمونه، فدراسيون بينالمللی حسابداران نيز در نشستهای اعضای خود به این موضوع توجه ویژهای داشته و حتی چارچوب نظری نيز برای مفهوم پایداری تعریف کرده است؛ بنابراین به نظر میرسد طراحی گزارشگری پایداری شرکتها دارای اهميت باشد. ضرورت انجام این پژوهش آن است که در حال حاضر در ایران هيچ‌گونه مقررات اجباری یا دستورالعملی برای افشای شاخصهای گزارشگری پایداری وجود ندارد و سطح افشای این شاخصها در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بسيار پایين است. همچنين در حال حاضر، شاخصهای مرتبط با فعاليتهای پایداری به‌دليل ناتوانی نظام گزارشگری مالی سنتی بهطور مناسب افشا نمیشود. این ناتوانی به‌گونهای است که در حال حاضر تقاضای زیادی برای تغيير در هدف گزارشگری مالی سنتی به سمت گزارشگری پایداری مبتنی بر اطلاعات اجتماعی و زیست محيطی به وجود آمده است (فخاری و همکاران، 1396). این موضوع سبب شده است افزون بر طرح شيوههای گزارشگری جدید، نياز به پژوهشهای گستردهای در این حوزه نيز احساس شود.
نتایج پژوهش حاضر از آنجا که میتواند موجب بسط مبانی نظری پژوهشهای گذشته در حوزة مطالعات پایداری در کشورهای در حال توسعه نظیر ایران شود و همچنین نشان میدهد که تا چه اندازه هر یک از ویژگیهای هیئت مدیره و ساختار مالکیت، میتواند بر افشای جنبه غیرمالی پایداری (شامل ابعاد زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیتی) اثرگذار باشد و این موضوع میتواند موجب درک بهتر سرمایهگذاران و سایر استفادهکنندگان از اطلاعات حسابداری از تأثیر نوع هیئت مدیره با پایداری بلندمدت شرکتها شده و در تصمیمگیری آنها راهگشا باشد، دارای اهمیت است. علی‌رغم اهمیت این نوع گزارشگری در سایر کشورها، در ایران این نوع گزارشگری تاکنون جنبه داوطلبانه داشته است. از‌این‌رو با توجه به ضرورت این نوع گزارشگری لازم است که موضوع گزارشگری پایداری و عوامل مؤثر بر آن در بازار نوظهور ایران مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به ماهیت دولتی اکثر شرکتها و ساختار هیئت مدیره متفاوت در شرکتهای ایرانی نسبت به سایر شرکتهای کشورهای دیگر، مطالعه در مورد تأثیر ویژگیهای حاکمیتی و ساختار مالکیت بر گزارشگری پایداری میتواند از زمینههای تحقیقاتی مناسب و ضروری باشد.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
با گسترش روزافزون نيازهای اطلاعاتی دربارۀ عمليات واحدهای تجاری، ارائۀ صورتهای مالی به روش سنتی، پاسخگوی همۀ نيازهای استفادهکنندگان نيست. گزارشگری مالی سنتی نه تنها اطلاعات کاملی را برای پاسخگویی فعاليتهای تجاری در اختيار نمیگذارد، حتی از ارائۀ کافی و مناسب عملکرد اقتصادی و ارزش تجاری یک شرکت نيز ناتوان است (ستایش و مهتری، 1397). به عبارت دیگر، با گسترش فعاليتهای تجاری در جهان، استفاده از سيستمهای حسابداری سنتی امروزی، امکان اندازهگيری و سنجش آثار خارجی عمليات سازمان را با دشواری مواجه کرده است. سيستمهای حسابداری سنتی، عملکرد واحد تجاری را از جنبههای خاص ارزیابی میکند؛ به طوری که نمیتواند در برگيرندۀ آثار محيطی و اجتماعی سازمانها باشد. یک راه حل مهم برای تأمين این نيازها، گزارشگری پایداری است (عبدی و همکاران، 1398). گزارش پایداری، گزارشی سازمانی است که اطلاعاتی دربارۀ عملکرد اقتصادی، زیست محيطی، اجتماعی و حاکميت شرکتی را در اختيار میگذارد. عملکرد پایداري، امروزه مسئلهاي اساسی براي بسیاري از شرکتها و صنایع مهم محسوب میشود و هرچند این عامل با ماهیت متغیر و پویاي محیطهاي رقابتی امروزي در تناقض به نظر میرسد؛ اما سازمانها با وجود تغییرات مستمر، چالش رقابت دائمی و تلاطم همیشگی پیش روي آنها، راهی جز قرار گرفتن در مسیر توسعه ندارند. رسیدن به این سطح از توسعه به واسطه دستیابی به عملکرد پایداري در شرکت امکانپذیر است (بورلاکیس و همکاران3، 2014). مدیران میتوانند به طور استراتژیک از افشاي مسئولیت اجتماعی و پایداري شرکت براي پنهان کردن رفتار فرصتطلبانه خود استفاده کنند (چوی و همکاران4، 2013). بر این اساس لازم است که سازوکاري نظارتی براي بهبود وضعیت افشاي مسئولیت اجتماعی وارد عمل شود (کارمانو و وافیز5، 2005). نظام راهبري شرکت با مکانیزمهاي برون سازمانی و درون سازمانی میتواند به اعمال مدیریت مؤثر، کاهش مشکلات عدم تقارن اطلاعاتی و افزایش اعتماد سهامداران منجر گردد (لیم6، 2011).
هیئت مدیره یکی از حیاتیترین جنبههای مکانیزم حاکمیت شرکتی برای اطمینان از رفتار تجاری مسئولانه است. محققان مختلفی که تأثیر اندازه هیئت مدیره بر افشای پایداری را بررسی کردهاند، رابطه مثبتی بین این دو پیدا کردهاند (سعید و همکاران7، 2009؛ شمیل و همکاران8، 2014). بر اساس دیدگاه تئوری مشروعیت، تعداد زیادی از اعضای هیئت مدیره تخصص بیشتری را به وجود میآورد و گزارش پایداری بهتری را برای رسیدگی به مسائل پاسخگویی و مشروعیت تضمین میکند (محمود و اورازالین9، 2017). بنابراین انتظار میرود که اندازه هیئت مدیره بر افشای پایداری شرکتها تأثیر مثبت داشته باشد.
ادبیات قبلی در مورد حاکمیت شرکتی نشان میدهد که نسبت بالاتری از مدیران مستقل در هیئت مدیره مکانیزم حاکمیت شرکتی و اثربخشی هیئت مدیره را بهبود میبخشد. بر اساس دیدگاه نظریه نمایندگی، مدیران مستقل در نظارت بر رفتار اجتماعی مدیران و کاهش مشکلات نمایندگی کمک میکنند (باراکو و همکاران10، 2006؛ شمیل و همکاران، 2014؛ الفاروغ و آهولو11، 2017). ماهیت غیرمالی موقعیت مدیر مستقل آنها را تشویق میکند تا از نیازهای اجتماعی ذینفعان بیرونی حمایت کنند. هیئت‌های با مدیران مستقل‌تر بر مسائل گزارشگری پایداری تمرکز میکنند تا تصویر شرکت را بهبود بخشند و همچنین بر مدیران برای گزارش اطلاعات پایداری بهتر تأثیر میگذارند (بروکس و اویکونومو12، 2108؛ لیو و ژانگ13، 2017). بنابراین انتظار میرود که نسبت اعضای مستقل هیئت مدیره بر افشای پایداری شرکتها تأثیر مثبت داشته باشد.
طرفداران دیدگاه تئوری نمایندگی پیشنهاد میکنند که دفعات بیشتر جلسات هیئت مدیره با نظارت بهتر همراه است و بنابراین ممکن است به طور مثبت بر افشای کیفیت پایداری شرکتها تأثیر بگذارد (شمیل و همکاران، 2014). فراوانی جلسات هیئت مدیره شاخص مهمی از فعالیت هیئت مدیره و میزان نظارت مدیریتی است. تصور میشود که جلسات مکرر هیئت مدیره باعث افزایش مشارکت هیئت مدیره در فعالیتهای تجاری میشود و مدیران را تشویق میکند تا به‌جای صرفاً سهامداران، منافع همه سهامداران را در نظر بگیرند (لیو و ژانگ، 2017). به طور گسترده پذیرفته شده است که جلسات مکرر هیئت مدیره باعث افزایش هماهنگی، ارتباطات و کاهش هزینه نمایندگی می شود (جیزی و همکاران14، 2014). فراوانی تعداد جلسات هیئت مدیره به دلیل تأثیر بالقوه آن بر میزان گزارش‌دهی پایداری در مطالعات قبلی توسط جیزی و همکاران (2014) و الشبیلی و همکاران15 (2019) گزارش شده است. بنابراین انتظار میرود که تعداد جلسات هیئت مدیره بر افشای پایداری شرکتها تأثیر مثبت داشته باشد.
ساختار مالكیت در ادبيات حاکمیت شركتي داراي یک جايگاه هستهاي و مشخص است. تعيين نوع ساختار مالكیت و تركیب سهامداران شركت یک ابزار كنترل و اعمال حاکمیت در شركتهاست (پیرایش و اشتری، 1396). مطالعات تجربی قبلی بر اساس رابطه بین نوع مالکیت و میزان افشای پایداری نشان داد که شرکتهای دولتی به احتمال زیاد اطلاعات پایداری بالاتری را افشا میکنند زیرا در معرض بررسی انتقادی عمومی قرار دارند (الشبیلی و همکاران، 2019). بر اساس دیدگاه تئوری مشروعیت، شرکتهای دولتی بیشتر نگران تصویر عمومی و مشروعیت سازمانی هستند. بنابراین، آنها تمایل بیشتری به گزارش اطلاعات پایداری دارند (سعید و همکاران، 2009؛ خان و همکاران16، 2013؛ دیسانایاک و همکاران17، 2016). بنابراین انتظار میرود که مالکیت دولتی بر افشای پایداری شرکتها تأثیر مثبت داشته باشد.
حسابرسي به عنوان يک سازوکار اجتماعي، براي کمک به نظارت و کنترل رفتار مديران و به عنوان ابزار نظارتي دولتها است (صالحي و عبدليمحمودآباد، 1397). ادبیات قبلی حاکی از آن است که حسابرسی خارجی نقش مهمی در ارائه افشای شفاف و باکیفیت شرکت ایفا میکند. مؤسسات حسابرسی بزرگ، بیشتر از شرکتهای کوچکتر در معرض خطرات دعوی قضایی قرار دارند، بنابراین، مشتریان را تشویق میکنند تا افشای جامعی را ارائه دهند و از همه هنجارهای گزارشگری پیروی کنند. از منظر تئوری نمایندگی، حسابرسی خارجیِ حساب‌ها، توسط شرکتهای حسابرسی بزرگ یک مکانیزم حاکمیتی مؤثر برای بررسی عملکرد مدیران و بهبود اعتبار شیوههای گزارش‌دهی شرکتی است (الفاروغ و آهولو، 2017؛ حمامی و هندیجانیزاده18 ، 2020). الحلابی و حسینی19 (2015) و اورازالین و محمود20 (2018) به این نتیجه رسیدند که شرکتهای حسابرسی شده توسط شرکتهای حسابرسی بزرگ بین‌المللی، اطلاعات پایداری بالاتری را افشا میکنند. بنابراین انتظار میرود که اندازه مؤسسه حسابرسی بر افشای پایداری شرکتها تأثیر مثبت داشته باشد.
لذا با توجه به مطالب فوق، هدف اصلی پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که ساختارهای مالکیت و ویژگیهای حاکمیتی بر گزارش پایداری شرکت چه تاثیری دارد؟
پژوهشهای خارجی
آپیاگی و همکاران21 (2023) پژوهشی با عنوان تأثیر حاکمیت شرکتی بر عملکرد گزارش‌دهی یکپارچه و عملکرد پایدار انجام دادند. این مطالعه آزمایشی را با استفاده از نمونه ای از 139 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار آفریقای جنوبی از سال 2011 تا 2016 مدل‌سازی معادلات ساختاری حداقل مربعات جزئی انجام داد. نتایج حاکی از آن است که اثربخشی هیئت مدیره و کیفیت حسابرسی خارجی از عوامل مهم تعیین کننده کیفیت گزارش‌دهی یکپارچه میباشند. همچنین عملکرد پایداری شرکت تأثیر قوی بر کیفیت گزارش‌دهی یکپارچه دارد.
کومار و همکاران (2022) پژوهشی با عنوان تأثیر ساختارهای مالکیت و ویژگیهای حاکمیتی برای گزارش پایداری شرکت طی سالهای 2015 الی 2019 با استفاده از 53 شرکت فهرست شده در بورس ملی هند و تحلیل رگرسیون حداقل مربعات معمولی مورد بررسی قرار دادند. نتایج مطالعه نشان داد که مالکیت دولت و دفعات جلسات هیئت مدیره دو عامل مهم هستند که به طور قابل توجهی بر میزان افشای اطلاعات پایداری شرکتها تأثیر میگذارند. با این حال، اندازه هیئت مدیره و اندازه مؤسسه حسابرسی بر روی شیوههای گزارشگری پایداری تأثیر قابل توجهی نداشت. به طور غیرمنتظره، تعداد بیشتر مدیران مستقل، افشای پایداری شرکتها در هند را بهبود نمیبخشد.
بدرالحیدر و نیشیتانی22 (2022) در پژوهشی با عنوان ساختار مالکیت، حاکمیت شرکتی، و اطمینان در گزارش‌دهی پایداری، با استفاده از فرضیههای تئوری ذینفعان، تأثیر ساختار مالکیت (ترکیب مؤسسه مالی، شرکت تجاری و سرمایهگذاران خارجی) و ویژگیهای حاکمیت شرکتی (اندازه هیئت مدیره و استقلال) را بر روی شیوههای اطمینان در گزارش‌دهی پایداری شرکتهای فهرست شده در بورس اوراق بهادار توکیو را به روش رگرسیون لاجیت مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که گروه‌های مختلف سهامداران و مدیران هیئت‌مدیره مستقل میتوانند مدیریت را تشویق کنند تا گزارشهای پایداری معتبر را با اطمینان منتشر کنند، که نشان میدهد مالکیت نهادی، استقلال هیئت‌مدیره و تضمین پایداری نقش‌های مکمل در تضمین مسئولیت‌پذیری مدیریتی در قبال ذینفعان خارجی دارند.
نگوین و همکاران23 (2021) در پژوهشی تحت عنوان هیئت مدیره و عملکرد پایداری شرکت، تأثیر ساختار هیئت مدیره بر ابعاد اقتصادي، زیست محیطی و اجتماعی عملکرد پایداري شرکتی را بر اساس تجزیه وتحلیل دادههاي بازارهاي نوظهور آسیاي شرقی بین سال‌هاي 2011 الی 2016 از دیدگاه تئوريهاي نمایندگی و ذينفعان بررسی کردند. این پژوهش با استفاده از تعداد مشاهدات 1596 سال-شرکت و با استفاده از روش رگرسیون چندگانه انجام شد. یافتهها حاکی از این است که رابطه معناداري بین سه ویژگی هیئت مدیره (اندازه هیئت مدیره، نسبت مدیران مستقل و دوگانگی مدیرعامل) و بعد اقتصادي عملکرد پایداري وجود ندارد. اندازه هیئت مدیره و نسبت مدیران مستقل بر ابعاد زیست محیطی و اجتماعی پایداري تأثیر مثبتی دارد. با این‌وجود، هیچ رابطه معناداري بین دوگانگی مدیرعامل و ابعاد عملکرد پایداري وجود ندارد.
ناسیتی24 (2019) در پژوهشی با عنوان حاکمیت شرکتی و هیئت مدیره: تأثیر ترکیب هیئت مدیره بر عملکرد پایداري شرکت، به بررسی اثر ترکیب هیئت مدیره بر عملکرد پایداري شرکتی در 362 شرکت از 46 کشور مختلف پرداخت. این پژوهش در بازه زمانی 2013 الی 2016 و با استفاده از روش رگرسیون حداقل مربعات معمولی انجام شد. نتایج نشان داد در شرکتهایی که تنوع بیشتري در هیئت مدیره دارند و بین نقش رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل دوگانگی وجود دارد، عملکرد پایداري شرکتی بالاتر است. همچنین یافتهها نشان داد بین استقلال اعضاي هیئت مدیره و عملکرد پایداري شرکتی رابطه منفی و معنادار وجود دارد.
باندارا و همکاران25 (2018) در پژوهشی به بررسی تأثیر ساختار حاکمیت شرکتی بر گزارشگری پایداری پرداختند. این مطالعه بر اساس تجزیه و تحلیل گزارشهای سالانه 52 شرکت از مارس سال 2017 تا پایان سال 2017 به روش رگرسیون خطی صورت گرفت. نتایج نشان داد ارتباط معناداری بین تناسب مدیران مستقل، دوگانگی نقش مدیرعامل و در دسترس بودن کمیته مسئولیت اجتماعی با افشای گزارش پایداری داوطلبانه وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که گزارش‌دهی پایداری نیز به طور مثبت تحت تأثیر اندازه و رشد شرکت است و شرکتهای جوان احتمالاً گزارش پایداری بیشتری را افشا میکنند.
شمیل و همکاران (2014) پژوهش با عنوان تأثیر ویژگیهای هیئت مدیره بر گزارش‌دهی پایداری انجام دادند. نمونهای متشکل از 148 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار سریلانکا با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی طبقهای و دادهها از گزارشهای سالانه 2012 جمعآوری شد. فرضیههای پیشنهادی با استفاده از رگرسیون لجستیک باینری سلسله مراتبی مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اندازه هیئت مدیره و رهبری دوگانه به طور مثبت با گزارش پایداری و هیئت مدیره با مدیران زن ارتباط منفی با گزارش پایداری دارند. همچنین نتایج نشان داد که گزارش پایداری احتمالاً تحت تأثیر اندازه شرکت و رشد شرکت است. علاوه بر این، نتایج نشان داد که شرکتهای جوان احتمالا گزارش‌دهی پایداری را اتخاذ میکنند.
پژوهشهای داخلی
بزرگی و امامیمیبدی (1401) پژوهشی را با عنوان تأثیر ساختار مالکیت و ویژگیهاي هیئت مدیره بر عملکرد پایداري در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1395 تا ۱۳۹۹ با استفاده از اطلاعات 103 شرکت به روش رگرسیون لجستیک مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد بین مالکیت خانوادگی و عملکرد پایداري شرکت رابطه مثبت و معناداري وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که بین استقلال هیئت مدیره و عملکرد پایداري شرکت رابطه مثبت و معناداري وجود دارد. سایر نتایج نشان داد که بین تمرکز مالکیت، مالکیت نهادي، اندازه هیئت مدیره و دوگانگی مدیرعامل با عملکرد پایداري شرکت، رابطه معناداري وجود ندارد.
معزی (1401) در پژوهشی به بررسی حاکمیت شرکتی و هیئت مدیره: تأثیر ترکیب هیئت مدیره بر عملکرد پایداری شرکت با استفاده از نمونهای متشکل از 192 شرکت از بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 92 تا 98 و تحلیل رگرسیون چند متغیره با استفاده از روش داده ترکیبی پرداخت. نتایج نشان داد که استقلال هیئت مدیره با عملکرد پایداری شرکت رابطه معناداری دارد، اما تنوع هیئت مدیره با عملکرد پایداری شرکت رابطه معناداری ندارد. نتایج همچنین حاکی از آن است که دوگانگی نقش مدیرعامل با عملکرد پایداری شرکت رابطه معناداری دارد.
کهزادی (1400) پژوهشی تحت عنوان تأثیر ساختار مالکیت و ویژگیهای هیئت مدیره بر عملکرد پایداری شرکت طی سالهای 1394 الی 1398 انجام داد. نتایج حاکی از آن است که مالکیت خانوادگی، اندازه هیئت مدیره، استقلال هیئت مدیره و دوگانگی مسئولیت مدیرعامل تأثیر مثبت بر پایداری عملکرد شرکت دارند و مالکیت نهادی تأثیر منفی بر آن دارد. اما عضویت زنان در هیئت مدیره بر پایداری عملکرد شرکت تأثیر معنادار ندارد.
ثابتکوشکینیان (1400) در پژوهشی به بررسی رابطه مکانیزمهای حاکمیت شرکتی و عملکرد پایداری شرکتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخت. بدین منظور دادههای مالی 63 شرکت بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1391 الی 1398 به روش رگرسیون چند متغیره مورد آزمون قرار گرفت. نتایج نشان داد بین مالکیت نهادی، کیفیت حسابرسی، استقلال هیئت مدیره، استقلال کمیته حسابرسی، تخصص کمیته حسابرسی و عملکرد پایداری شرکتی رابطه معناداری وجود دارد.
عامری (1398) در پژوهشی به بررسی تأثیر ویژگیهای هیئت مدیره بر افشای گزارش پایداری شرکتها طی بازه زمانی 1390 الی 1396 با استفاده از نمونهای متشکل از 95 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخت. یافتهها نشان داد که متغیرهاي اندازه هیئت مدیره، استقلال هیئت مدیره و درصد مالکیت هیئت مدیره بر سطح افشاي گزارش پایداري شرکتها تأثیر معناداري دارند. اما متغیر دانش مالي هیئت مدیره بر سطح افشاي گزارش پایداري تأثیر معناداري ندارد.
خوزین و همکاران (1397) پژوهشی با عنوان بررسی اثر ساختار مالکیت بر توسعه سطح گزارشگری پایداری طی سالهای 1385 الی 1393 انجام دادند و تعداد 153 شرکت به عنوان نمونه آماری به روش رگرسیون چندگانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که درصد سهام بزرگترین سهامدار و درصد سهام دولتی اثری بر سطح گزارشگری پایداری شرکت ندارد. از سوی دیگر با افزایش درصد سهام شناور آزاد، از سطح گزارشگری پایداری در شرکت؛ کاسته میشود. پایداری شرکتهای ایرانی همانند شرکتهای سایر کشورهای آسیایی در سطح پایینی بوده و نیاز به بهبود بسیاری در افشاء موارد مربوط به حاکمیت شرکتی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است که البته این موارد اجزاء اصلی پایداری هستند.
نظری (1397) پژوهشی با عنوان بررسی تأثیر ساختار مالکیت و نوآوری بر شاخصهای پایداری در شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار ایران انجام داد. برای این منظور 100 شرکت به عنوان نمونه طی سالهای 1391 تا 1395 به روش رگرسیون چندگانه مورد بررسی قرار گرفت. یافتهها حاکی از تأثیر معنادار بین مالکیت نهادی، مالکیت شرکتی و نوآوری با شاخصهای پایداری میباشد.
روش شناسی پژوهش
برای جمع آوری مبانی نظری و اطلاعات مربوط به ادبیات موضوعی پژوهش، از روش کتابخانهای و مقالات منتشر شده در سایتهای معتبر و مراجعه به پایاننامههای ارائه شده در سامانه ایرانداک، استفاده شده است. دادهها و اطلاعات مورد نیاز پژوهش با مراجعه به اقلام صورتهای مالی حسابرسی شده و یادداشتهای توضیحی همراه و همچنین از گزارش فعالیتهای هیئت مدیره به مجمع عمومی صاحبان سهام استخراج شده است. ابزار گردآوری دادهها شامل شبکه جامع اطلاع رسانی کدال و نرمافزار رهآورد نوین میباشد. پژوهش حاضر در زمره پژوهشهای کاربردی قرار دارد. روش مطالعه حاضر به دلیل اینکه به بررسی و ارزیابی ویژگیها و صفات و رابطه بین چند متغیر در شرایط واقعی میپردازد از لحاظ ماهیت در زمره پژوهشهای توصیفی و از نظر روش نیز در دسته پژوهشهای همبستگی محسوب میگردد.
جامعه آماری پژوهش شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی دوره زمانی 1394 الی 1400 میباشد.
در پژوهش حاضر برای تعیین نمونه آماری شرکتها با استفاده از روش غربالگری انتخاب میشوند. بدین صورت که آن دسته از شرکتهایی که دارای شرایط زیر نباشند، از جامعه آماری حذف میشوند. شرایط به شرح ذیل است:
1- تا قبل از سال 1394 در بورس پذیرفته شده و تا پایان سال 1400 در بورس حضور داشته باشند.
2- سال مالی آنها به پایان اسفند ختم شود و در طی دوره مورد بررسی پژوهش سال مالی خود را تغییر نداده باشند.
3- از دسته شرکتهای سرمایهگذاری و هلدینگ و بیمه و بانکها نباشند.
4- دادههای مورد نیاز پژوهش را در اختیار داشته باشند.
باتوجه به شرايط و محدوديت هاي اعمال شده و با استفاده از روش غربالگری، از بين شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در مجموع تعداد 169 شرکت به عنوان نمونه انتخاب گرديد.
به منظور توصیف و تلخیص دادههای جمعآوری شده از آمار توصیفی و استنباطی بهره گرفته شده است. در بخش آمار استنباطی به منظور تحلیل دادهها ابتدا آزمون‌های ناهمسانی واریانس، آزمون اف لیمر، آزمون هاسمن، همخطی و خودهمبستگی صورت گرفته و برای سپس برای تأیید و یا رد فرضیههای پژوهش از آماره تی و برای بررسی اعتبار مدل، از آماره اف فیشر استفاده شده است. تمامی دادههای پژوهش در نرم افزار اکسل ساماندهی شده و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات نرمافزار ایویوز26 10 به کار گرفته شده است.
فرضیه های پژوهش
1- بین اندازه هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
2- بین نسبت اعضای مستقل هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
3- بین تعداد جلسات هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
4- بین مالکیت دولت و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
5- بین اندازه مؤسسه حسابرسی و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
متغیرهای پژوهش
متغیر وابسته پژوهش حاضر گزارش پایداری شرکت است. به استناد پژوهشهای کومار و همکاران (2022) و رضایی و محمدپور (1396) برای اندازه گیری متغیر پایداری شرکت با استفاده از الگوی مسئولیت اجتماعی کارول27 (1997) ابتدا شاخصهایی برای ابعاد انسان دوستانه، اقتصادی، قانونی، اخلاقی انتخاب گردید. در جدول 1، متغیرهای مورد استفاده و نحوه اندازهگیری آنها بیان شده است. سپس از روش تحلیل پوششی دادهها که امکان مقایسه چند شرکت از لحاظ چندین معیار را فراهم میکند، برای سنجش ضریب ایفای مسئولیت اجتماعی شرکتها به عنوان متغیر وابسته استفاده شد. تحلیل پوششی دادهها، ابزاری است که کارایی نسبی شرکتهایی را در موضوعی معین اندازهگیری میکند که دارای ورودیها و خروجیهای مشابهی میباشند. الگوهای اصلی این روش به دو الگوی چارنز- کوپر-رودز و الگوی بنکر- چارنز-کوپر تقسیم میشوند. هر کدام از این الگوها را میتوان به دو رویه ورودی محور و خروجی محور مورد بررسی قرار داد. در الگوی اول فرض بر بازده ثابت نسبت به مقیاس و در الگوی دوم فرض بر بازده متغیر نسبت به مقیاس است. منظور از بازده ثابت نسبت به مقیاس این است که ستادهها به نسبتی تغییر کنند که نهادهها تغییر میکنند. برای مثال، اگر نهادهها دو برابر شوند ستادهها هم دو برابر شوند. اما منظور از بازده متغیر نسبت به مقیاس این است که ستادهها متناسب با نهادهها تغییر نکنند.
بعد | متغیر | شاخص | نحوه محاسبه | ||||
انسان دوستانه |
ورودی | نرخ تعدیل کارکنان | نسبت تغییرات کارکنان سال جاری به کارکنان سال قبل (موسوی و همکاران، 1396). | ||||
دریافت گواهینامه ایزو 14001 | در صورتی که شرکت موفق به دریافت گواهینامه ایزو 14001 شده باشد برای متغیر مجازی مربوط به ایزو، عدد یک و در غیر این صورت عدد صفر منظور میشود (موسوی و همکاران، 1396). | ||||||
اخلاقی |
ورودی | اقلام تعهدی اختیاری | به استناد پژوهش مهام و همکاران (1394)، برای به دست آوردن اقلام تعهدی اختیاری از مدل تعدیل شده جونز28 (1991)، استفاده میشود.
TACi,t : جمع كل اقلام تعهدي شرکت i در سال t که برابر با سود خالص عملیاتی منهای جریان نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی است. TAi,t-1: كل داراييهای شرکت i در سال t-1 ΔREVi,t : تغيير در درآمدهای عملیاتی شرکت i در سال t ΔRECi,t : تغییر در خالص حسابهای دریافتنی شرکت i در سال t PPEi,t : ناخالص اموال، ماشین آلات و تجهیزات شرکت i در سال t | ||||
قانونی
|
ورودی
| نرخ مؤثر مالیاتی | نسبت مالیات ابرازی به سود و زیان قبل از کسر مالیات (غزنویقصونی و همکاران، 1397). | ||||
اندازه حسابرس | اگر حسابرسی شرکت توسط سازمان حسابرسی و شرکت های حسابرسی رتبه الف مورد تائید بورس، حسابرسی شده باشد عدد یک و در غیر اینصورت عدد صفر میپذیرد (رمضاناحمدی و همکاران، 1393). | ||||||
اقتصادی |
خروجی | جریانهای نقدی آزاد | به استناد پژوهش رضایی و محمدپور (1396)، از محاسبه جریانهای نقدی آزاد استفاده شده است.
FCCi,t : جریان نقدی آزاد شرکت i در سال t INCi,t-1: سود عملیاتی شرکت i در سال t-1 TAXi,t : مالیات بر درآمد پرداختنی شرکت i در سال t INTEPi,t : هزینه بهره پرداختنی شرکت i در سال t CSDIVi,t : سود پرداختنی به سهامداران عادی شرکت i در سال t TAi,t-1: جمع کل داراییهای ابتدای دوره | ||||
کیوتوبین | به استناد پژوهش نوروش و همکاران (1394) مجموع ارزش بازار سهام شرکت و ارزش بدهیها تقسیم بر داراییها | ||||||
چرخه نقدینگی
| به استناد پژوهش رضایی و محمدپور (1396)، از رابطه زیر برای محاسبه چرخه نقدینگی استفاده شده است. CCCi = INV + AR - AP INV: میانگین موجودی کالا تقسیم بر بهای تمام شده کالای فروش رفته ضربدر 365 BVD: میانگین حسابهای دریافتنی تقسیم بر فروش خالص ضربدر 365 BVA: میانگین حسابهای پرداختنی تقسیم بر بهای تمام شده کالای فروش رفته ضربدر 365 | ||||||
جدول 2. آمار توصیفی متغیرهای پژوهش | |||||||
نام متغير | نماد متغير | ميانگين | ميانه | ماکزيمم | مينيمم | انحراف معيار | چولگي |
گزارش پایداری شرکت | SRI | 472/0 | 393/0 | 1 | 037/0 | 297/0 | 616/0 |
اندازه هیئت مدیره | BS | 016/5 | 5 | 7 | 5 | 183/0 | 738/10 |
استقلال هیئت مدیره | BI | 655/0 | 6/0 | 1 | 0 | 181/0 | 136/0- |
تعداد جلسات هیئت مدیره | FBM | 581/16 | 13 | 59 | 4 | 164/7 | 126/2 |
مالکیت دولتی | GO | 889/47 | 23/56 | 45/95 | 0 | 819/32 | 397/0- |
اندازه مؤسسه حسابرسی | AD | 743/0 | 1 | 1 | 0 | 436/0 | 117/1- |
عمر شرکت | AGE | 939/2 | 995/2 | 007/4 | 693/0 | 494/0 | 101/1- |
اهرم مالی | LEV | 537/0 | 533/0 | 824/1 | 031/0 | 212/0 | 360/0 |
بازده دارایی | ROA | 152/0 | 124/0 | 764/0 | 581/0- | 163/0 | 430/0 |
تجزیه و تحلیل استنباطی دادهها
برای تجزیه و تحلیل دادههای هر یک از مدلهای بیان شده نیاز است قبل از پردازش آنها و آزمون فرضیهها، فروض کلاسیک مدل آزمون شود.
آزمون اف لیمر و هاسمن
همانطور که در جدول 3 مشاهده میشود سطح معناداری آزمون اف لیمر در مدلهای پژوهش کمتر از 5 درصد است، از اینرو نوع دادهها تابلویی است و با توجه به اینکه سطح معناداری نتایج آزمون هاسمن در مدلهای پژوهش کمتر از 5 درصد است؛ لذا باید از اثرات ثابت برای برآورد مدلهای پژوهش استفاده کرد.
آزمون اف لیمر | نتیجه | آزمون هاسمن | نتیجه | ||
آماره آزمون | سطح معناداری | آماره آزمون | سطح معناداری | ||
073/5 | 0000/0 | تابلویی | 362/61 | 0000/0 | اثرات ثابت |
آزمون همخطی
همخطي به معناي وجود رابطه شديد بين متغيرهاي مستقل و کنترلي موجود در مدل است. براي بررسي همخطي بين متغيرها از آزمون عامل تورم واريانس37 استفاده ميشود. در واقع يک شاخص معرفي مي‌گردد که بيان مي‌دارد چه مقدار از تغييرات مربوط به ضرايب برآورد شده بابت همخطي افزايش يافته است. چون ميزان عامل تورم واريانس براي متغيرهاي پژوهش کمتر از عدد 5 بوده است، بنابراين مطابق با جدول 4 همخطي وجود ندارد.
جدول 4. آزمون همخطی | |
نماد متغير | عامل تورم واريانس |
BS | 027/1 |
BI | 076/1 |
FBM | 083/1 |
GO | 181/1 |
AD | 058/1 |
AGE | 052/1 |
LEV | 852/1 |
ROA | 730/1 |
آزمون ناهمسانی واریانس
در اين پژوهش به منظور بررسي ناهمساني واريانس از آزمون بروش پاگان گادفری استفاده شده است. فرضيه صفر اين آزمون نشان میدهد که واریانس مقادیر خطا همسان است و فرضيه مخالف آن بيانگر ناهمساني واريانس مقادیر خطا است. جدول 5 نتيجه استفاده از بروش پاگان گادفری را نشان ميدهد. نتايج مندرج در جدول 5 نشان ميدهد که سطح معناداري محاسبه شده براي مدل‌هاي پژوهش کمتر از 5 درصد و بیانگر وجود ناهمسانی واریانس در جملات اخلال میباشد که برای رفع این مشکل از روش تخمين مدل به صورت رگرسيون حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده شده است.
فرض کلاسیک | آماره آزمون | سطح معناداری | نتیجه آزمون | روش تخمین مدل |
همسانی واریانس | 153/6 | 000/0 | وجود ناهمسانی واریانس | حداقل مربعات تعمیم یافته GLS |
نتایج آزمون مدلهای پژوهش
پس از انجام آزمون‌های آماری لازم، به منظور تعیین به‌کارگیری دادهها و اطمینان از صحت الگوی برازش شده، نتایج نهایی حاصل از تخمین مدلهای پژوهش در ادامه ارائه میگردد.
نتایج حاصل از آزمون مدل پژوهش
در تحليل نتايج ابتدا به بررسي معناداري مدل و ميزان بيان‌کنندگي متغير وابسته توسط متغيرهاي مستقل و کنترلي پرداخته شده و در ادامه قبل از ارائه نتايج اصلي، به بيان مدل پژوهش پرداخته ميشود.
همانطور که در جدول 6، مشاهده میشود مقدار سطح معناداری اف فيشر در مدل برابر با 000/0 است. چون اين مقدار کمتر از سطح خطاي 5 درصد است، بنابراين فرض صفر در سطح اطمينان 99 درصد رد ميشود، يعني مدل معناداری وجود دارد؛ به عبارتي مدل مورد بررسي داراي اعتبار است. ضريب تعيين تعديل شده در مدل نيز 79/0 است، اين ضريب بيانگر اين است که متغيرهاي مستقل و کنترلي در اين مدل توانايي توجيه بيش از 79 درصد از تغييرات سطوح متغير وابسته را دارا مي‌باشند. در مدل پژوهش، مقدار سطح معناداري آماره دوربين واتسون برابر با 97/1 است که حاکي از عدم خودهمبستگي بين باقي‌مانده‌هاي مدل است.
جدول 6. نتايج آزمون مدل پژوهش | |||||
SRIit = β0 + β1 BSit + β2 BIit + β3 FBMit + β4 GOit + β5 ADit + β6 AGEit + β7 LEVit + β8 ROAit + εit | |||||
متغیرها | نماد | ضرایب | خطای استاندارد | آماره t | سطح معناداری |
اندازه هیئت مدیره | BS | 055/0- | 015/0 | 539/3- | 000/0 |
استقلال هیئت مدیره | BI | 008/0- | 033/0 | 265/0- | 798/0 |
تعداد جلسات هیئت مدیره | FBM | 003/0- | 001/0 | 007/2- | 045/0 |
مالکیت دولتی | GO | 000/0 | 001/0 | 487/0 | 626/0 |
اندازه مؤسسه حسابرسی | AD | 204/0- | 013/0 | 323/15- | 000/0 |
عمر شرکت | AGE | 306/0- | 055/0 | 476/5- | 000/0 |
اهرم مالی | LEV | 176/0 | 041/0 | 211/4 | 000/0 |
بازده دارایی | ROA | 057/0- | 049/0 | 141/1- | 254/0 |
عرض از مبدا | C | 758/1 | 195/0 | 998/8 | 000/0 |
آماره F | 264/27 | ضریب تعیین تعدیل شده | 790/0 | ||
سطح معناداری F | 000/0 | آزمون دوربين واتسون | 970/1 | ||
هدف فرضيه اول پژوهش پاسخ به اين سوال است که آيا بین اندازه هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؟ همانطور که در جدول 6 مشاهده ميشود، مقدار سطح معناداری محاسبه شده براي متغير اندازه هیئت مدیره برابر با 000/0 ميباشد که نشان ميدهد تاثير اين متغير در سطح اطمينان 95 درصد به صورت معنادار ميباشد، همچنين ضريب برآورد شده متغير ذکر شده برابر با 055/0- است که نشان ميدهد رابطه مورد بررسي به صورت منفی و معکوس میباشد. بنابراین با توجه به ضریب برآورد شده متغير اندازه هیئت مدیره، نميتوان گفت بین اندازه هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود دارد. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده، فرضیه اول رد میگردد.
هدف فرضيه دوم پژوهش پاسخ به اين سوال است که آيا بین نسبت اعضای مستقل هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؟ همانطور‌‌‌که در جدول 6 مشاهده ميشود، مقدار سطح معناداری محاسبه شده براي متغير نسبت اعضای مستقل هیئت مدیره برابر با 798/0 ميباشد که نشان ميدهد تأثير اين متغير در سطح اطمينان 95 درصد به صورت معنادار نميباشد، همچنين ضريب برآورد شده متغير ذکر شده برابر با 008/0- است که نشان ميدهد رابطه مورد بررسي به صورت منفی و معکوس میباشد. بنابراین با توجه به سطح معناداری و ضریب برآورد شده متغير نسبت اعضای مستقل هیئت مدیره، نميتوان گفت بین نسبت اعضای مستقل هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده، فرضیه دوم رد میگردد.
هدف فرضيه سوم پژوهش پاسخ به اين سوال است که آيا بین تعداد جلسات هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؟ همانطور که در جدول 6 مشاهده ميشود، مقدار سطح معناداری محاسبه شده براي متغير بین تعداد جلسات هیئت مدیره برابر با 045/0 ميباشد که نشان ميدهد تاثير اين متغير در سطح اطمينان 95 درصد به صورت معنادار ميباشد، همچنين ضريب برآورد شده متغير ذکر شده برابر با 003/0- است که نشان ميدهد رابطه مورد بررسي به صورت منفی و معکوس میباشد. بنابراین با توجه به ضریب برآورد شده متغير تعداد جلسات هیئت مدیره، نميتوان گفت بین تعداد جلسات هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود دارد. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده، فرضیه سوم رد میگردد.
هدف فرضيه چهارم پژوهش پاسخ به اين سوال است که آيا بین مالکیت دولت و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؟ همانطور که در جدول 6 مشاهده ميشود، مقدار سطح معناداری محاسبه شده براي متغير مالکیت دولت برابر با 626/0 ميباشد که نشان ميدهد تاثير اين متغير در سطح اطمينان 95 درصد به صورت معنادار نميباشد، همچنين ضريب برآورد شده متغير ذکر شده برابر با 000/0 است که نشان ميدهد رابطه مورد بررسي به صورت مثبت و مستقیم میباشد. بنابراین با توجه به سطح معناداری متغير مالکیت دولت، نميتوان گفت بین مالکیت دولت و گزارش پایداری شرکت رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده، فرضیه چهارم رد میگردد.
هدف فرضيه پنجم پژوهش پاسخ به اين سوال است که آيا بین اندازه مؤسسه حسابرسی و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؟ همانطور که در جدول 6 مشاهده ميشود، مقدار سطح معناداری محاسبه شده براي متغير اندازه مؤسسه حسابرسی برابر با 000/0 ميباشد که نشان ميدهد تاثير اين متغير در سطح اطمينان 95 درصد به صورت معنادار ميباشد، همچنين ضريب برآورد شده متغير ذکر شده برابر با 204/0- است که نشان ميدهد رابطه مورد بررسي به صورت منفی و معکوس میباشد. بنابراین با توجه به ضریب برآورده شده متغير اندازه مؤسسه حسابرسی، نميتوان گفت بین اندازه مؤسسه حسابرسی و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود دارد. بنابراین با توجه به نتایج به دست آمده، فرضیه پنجم رد میگردد.
بحث و نتیجه‌گیری
اين پژوهش با هدف تعیین تأثیر ساختارهای مالکیت و ویژگیهای حاکمیتی بر گزارش پایداری شرکت انجام شده است. نتايج به‌دست‌آمده حاصل از آزمون پژوهشها نشان داد که فرضیههای پژوهش در سطح اطمینان 95 درصد رد گردیدند.
فرضيه اول پژوهش، رابطه بین اندازه هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت را مورد بررسي قرار داد. بر مبناي نتايج به دست آمده، فرضيه اول پژوهش رد شده و نميتوان گفت بین اندازه هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود دارد. نتایج نشان داد رابطه بین اندازه هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت به صورت منفی میباشد، بدین‌معنا که با افزایش تعداد اعضای هیئت مدیره، گزارشگری پایداری شرکت کاهش مییابد. اندازه هیئت مدیره بزرگ منجر به هماهنگی ناکارآمد و افزایش هزینه نمایندگی میشود. به طور مشابه، اندازه بزرگ هیئت مدیره مشکلات ارتباطی، تاخیر در تصمیمگیری را افزایش میدهد و منجر به کنترل ضعیف‌تر بر مدیریت میشود. نتايج اين فرضيه از پژوهش حاضر مطابق با پژوهش بزرگی و امامیمیبدی (1401) ملکیان و همکاران (1398) و مغایر با پژوهش کومار و همکاران (2022)، شمیل و همکاران (2014)، کهزادی (1400) و عامری (1398) ميباشد.
فرضيه دوم پژوهش، رابطه بین نسبت مدیران مستقل و گزارش پایداری شرکت را مورد بررسي قرار داد. بر مبناي نتايج بدست آمده، فرضيه دوم پژوهش رد شده و نميتوان گفت بین نسبت مدیران مستقل و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتايج نشان داد در شركتهاي ايراني مديران غيرموظف هيئت مديره نسبت به ساير اعضاي هيئت مدیره، انگيزه قوي براي نظارت بر كار مديران اجرايي و فرايند گزارشگري ندارند. با توجه به اینکه مدیران غیرموظف هیچگونه وابستگی مالی و اجرایی به شرکت نداشته، میتواند انگیزه آنها را برای تشویق مدیران برای افشای بهتر پایداری شرکتی کاهش دهد. ميتوان این رابطه را اینگونه توجیه کرد که وجود یک رابطه منفي بین مدیران مستقل و میزان افشا بهواسطه آن است که مدیران مستقل، جایگزین مقرون بهصرفه براي افشاي اطلاعات هستند. نتايج اين فرضيه از پژوهش حاضر مغایر با پژوهشهای کومار و همکاران(2022)، بدرالحیدر و نیشیتانی (2022)، ناسیتی (2019)، باندارا و همکاران (2018)، بزرگی و امامیمیبدی (1401) معزی (1400)، ثابتکوشکینیان (1400) و مطابق با پژوهشهای امران و همکاران38 (2014)، شمیل و همکاران (2014) و محمود و اورازالین (2017) و معصومی و همکاران (1397) ميباشد.
فرضيه سوم پژوهش، رابطه بین تعداد جلسات هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت را مورد بررسي قرار داد. بر مبناي نتايج بدست آمده، فرضيه سوم پژوهش رد شده و نتایج نشان داد که بین تعداد جلسات هیئت مدیره و گزارش پایداری شرکت رابطه منفی وجود دارد. بدین معنا که با برگزاری تعداد جلسات بیشتر در هیئت مدیره، گزارشگری پایداری کاهش مییابد. جلسات متعدد به برقراری ارتباط بهتر میان مدیران و اعضای هیئت مدیره کمک میکند. اما برگزاری جلسات بیش از حد هیئت مدیره، علاوه بر هزینه‌هایی که دارد (از قبیل زمان مدیریت، هزینه مسافرت و حق‌الزحمه حضور در جلسات هیئت مدیره)، باعث انحراف مدیران شرکت از مسئولیت‌های عملیاتی و روزمره خود میگردد. از اینرو هیئت مدیره می‌بایست تعادلی میان هزینه-منفعت تعداد جلسات برقرار کند. نتايج اين فرضيه از پژوهش حاضر مغایر با پژوهشهای کومار و همکاران (2022) و مطابق با پژوهشهای حاجی39 (2013) ملکیان و همکاران (1398) ميباشد.
فرضيه چهارم پژوهش، رابطه بین مالکیت دولتی و گزارش پایداری شرکت را مورد بررسي قرار داد. بر مبناي نتايج بدست آمده، فرضيه چهارم پژوهش رد شده و نمیتوان گفت بین مالکیت دولتی و گزارش پایداری شرکت رابطه معناداری وجود دارد. سرمایهگذاران در بورس به دو دستة سهامداران حقیقی و سهامداران حقوقی تقسیم میشوند. بخشی از سهامداران حقوقی را واحدهای دولتی و شبه دولتی مانند بانكها، بیمة تأمین اجتماعی، صندوقهای بازنشستگی تشکیل میدهند. این سهامداران به دلیل سهم اندک از شرکت و نداشتن منفعت در جریانهای نقدی شرکت بهطور مستقیم هیچ انگیزه شخصی برای نظارت بر مدیران ندارند. نتايج اين فرضيه از پژوهش حاضر مغایر با پژوهشهای کومار و همکاران (2022) و مطابق با پژوهشهای فواده و همکاران (2022)، حاجی (2013) و خوزین و همکاران (1397) ميباشد.
فرضيه پنجم پژوهش، رابطه بین اندازه مؤسسه حسابرسی و گزارش پایداری شرکت را مورد بررسي قرار داد. بر مبناي نتايج بدست آمده، فرضيه پنجم پژوهش رد شده و نمیتوان گفت بین اندازه مؤسسه حسابرسی و گزارش پایداری شرکت رابطه مثبت وجود دارد. از دلایل رد فرضیه حاضر، عدم وجود چهار مؤسسه بزرگ حسابرسی میباشد که در ایران فعالیت نمیکنند و دلیل دیگر میتواند حضور پررنگ سازمان حسابرسی در بیشتر شرکتها و حسابرسی صورتهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادر تهران توسط سازمان حسابرسی باشد که منجر به عدم بررسی مؤثر همه مؤسسات حسابرسی با اندازههای کوچک و بزرگ میشود. نتايج اين فرضيه از پژوهش حاضر مغایر با پژوهشهای کومار و همکاران (2022)، محمود و اورازالین (2017) الحلابی و حسینی (2015) ميباشد.
با توجه به نتايج حاصل از فرضيه‌های پژوهش به سهامداران پیشنهاد میشود برای جلوگیری از فعالیتهایی که کارایی و اثربخشی کمتری دارند و نظارت بهتر بر مدیران برای افزایش گزارشگری پایداری شرکت، ترکیب هیئت مدیره را با اعضای کمتری برگزینند. به سیاستگذاران و قانونگذاران پیشنهاد میشود، تمهیداتی بیندیشند که مشوقهایی برای مدیران غیرموظف در جهت تشویق مدیران برای گزارشگری پایداری شرکت درنظر گیرند و انگیزه مدیران مستقل را تقویت نمایند. به رئیس هیئت مدیره پیشنهاد میشود برای جلوگیری از انحراف مدیران شرکت از مسئولیت‌های عملیاتی و روزمره خود، تعداد جلسات را کاهش داده و کیفیت برگزاری جلسات را افزایش دهند. به سیاستگذاران دولتی توصیه میشود برای جلوگیری از انگیزههای سودجویانه و یا عدم تمایل سهامداران دولتی نسبت به نظارت مؤثر بر گزارشگری پایداری شرکت، میزان تملک سهامداران دولتی را به میزان یکسانی تعیین کنند که سهامداران دولتی در هر شرایطی انگیزههای یکسان داشته باشند. لازم است به مؤسسات حسابرسي عضو جامعه حسابداران رسمي بيشتر بها داده شود و زمينه براي رقابت اين مؤسسات با سازمان حسابرسي فراهم شود.
مهمترین محدودیتی که در اجرای پژوهش وجود داشته و در تعبیر و تفسیر نتایج پژوهش و قابلیت تعمیم آن بایستی مورد ملاحظه قرار گیرد، عدم دسترسی به دادههای کیفی پایداری شرکتی میباشد که در صورت استفاده از دادههای کیفی این متغیر، ممکن است نتایج متفاوتی نسبت به نتایج حاضر حاصل گردد. با توجه به اينکه پژوهش حاضر در بازه زمانی 1394 الی 1400 انجام شده است، در تعمیم نتایج به دیگر بازههای زمانی احتیاط لازم به عمل آید.
فهرست منابع
بحریثالث، جمال، بهنمون، یعقوب، مددی‌زاده، ابراهیم. (1393). ویژگیهاي هیأت مدیره و استراتژي مالیاتی جسورانه. فصلنامه حسابداري مدیریت، 7(22)، 67-53.
بزرگی، حمیدرضا، امامیمیبدی، مریم. (1401). تأثیر ساختار مالکیت و ویژگیهاي هیئت مدیره بر عملکرد پایداري در شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه رویکردهاي پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداري، 6(21)، 1777-1793.
پیرایش، رضا، اشتری، اسماعیل. (1396). بررسي رابطه بين چرخش حسابرسان و ساختار مالكیت در شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابرسی، 17(66)، 188-171.
ثابتکوشکینیان، مجید. (1400). بررسی رابطه مکانیزمهای حاکمیت شرکتی و عملکرد پایداری شرکتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پایاننامه کارشناسی ارشد حسابداری، مؤسسه آموزش عالی شاندیز.
خوزین، علی، طالبنیا، قدرتالله، گرکز، منصور، بنیمهد، بهمن. (1398). بررسی اثر ساختار مالکیت بر توسعه سطح گزارشگری پایداری. فصلنامه حسابداري مديريت، 11(36)، 1-13.
رضایی، فرزین، عيدان ترك زاده، خدیجه، نصیری، ناصر. (1390). بررسي تأثير ساختار مالكيت بر نسبت تقسيم سود شركتها در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 4(13)، 133-113.
رضایی، فرزین، محمدپور، مهدیه. (1396). تبیین رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکتها و هزینه سرمایه ضمنی آنها. فصلنامه پژوهشهای نوین در حسابداری و حسابرسی، 1(1)، 117-138.
رمضاناحمدی، محمد؛ قلمبر، محمدحسین؛ درسه، سیدصابر. (1393). بررسی تأثیر اندازه مؤسسه حسابرسی و اظهارنظر حسابرس بر خطر سقوط آتی قیمت سهام. بررسیهای حسابداری، 1(4)، 59-37.
ستایش، محمد، مهتری، زینب. (1397). چارچوبی برای کلیات مبانی نظری گزارشگری یکپارچه در ایران. پژوهشهای حسابداری مالی، 10(36)، 85-106.
صالحی، مهدی، عبدلیمحمودآباد، ناصر. (1397). تأثیر تخصص حسابرس در صنعت بر ریسکپذیری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابرسی، 18(70)، 24-5.
عامری، حسين. (1398). بررسی تأثیر ویژگی های هیات مدیره بر افشای گزارش پایداری شرکت ها. فصلنامه حسابداري و منافع اجتماعي، 9(3). 185-202.
عبدی، مصطفی، کردستانی، غلامرضا، رضازاده،جواد. (1398). طراحی الگوی منسجم گزارشگری پایداری شرکتها. پژوهشهای حسابداری مالی، 11(4)، 23-44.
غزنویقصونی، رضا، آهنگری، مهناز، وقفی، سیدحسام، غزنوی، مهرداد. (1397). بررسی رابطه بین مدیریت سود و میزان اجتناب از مالیات با ریسک سقوط قیمت سهام با در نظر گرفتن نقش قدرت مدیرعامل. فصلنامه پژوهشهای حسابداری و حسابرسی عملياتي و عملكرد، 2(1)، 134-111.
فخاری، حسین، ملکیان، اسفندیار، جفاییرهنی، منیر. (1396). تبیین و رتبهبندی مولفهها وشاخصهای گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و راهبری شرکتی به روش تحلیل سلسله مراتبی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری ارزشی و رفتاری، 2(4)، 153-187.
کهزادی، سیروس. (1400). تأثیر ساختار مالکیت و ویژگیهای هیئت مدیره بر عملکرد پایداری شرکت. پایاننامه کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
معزی، مهدیه. (1400). حاکمیت شرکتی و هیئت مدیره: تأثیر ترکیب هیئت مدیره بر عملکرد پایداری شرکت. پایاننامه کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس.
معصومی، سیدرسول، صالحنژاد، سیدحسن، ذبیحیزرینکلایی، علی. (1397). شناسایی متغیرهای مؤثر بر میزان گزارشگری پایداری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابرسی، 18(70)، 195-221.
ملکیان، اسفندیار، نیکروانفرد، بیتا. (1394). بررسی تأثیر مالکان نهادی و دولتی بر دستمزد حسابرسی مستقل در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. مجلهی پيشرفتهای حسابداری، 7(1: 3/68)، 166-139.
مهام، کیهان، علیپور، کیهان، طالبی، بهمن. (1394). رابطه مدیریت سود با عملکرد بازار شرکتهای توزیع کننده سود سهمی. پژوهشهای تجربی حسابداری، 5(18)، 145-166.
نظری، سوسن. (1397). بررسی تأثیر ساختار مالکیت و نوآوری بر شاخصهای پایداری در شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد حسابداری، مؤسسه آموزش عالی آبان هراز.
نوروش، ايرج، مومنييانسري، ابوالفضل، صفريگرايلي، مهدي. (1394). کيفيت سود و ارزش شرکت: شواهدي از شرکتهاي ايراني. پژوهشهاي حسابداري مالي، 7(4)، 18-1.
Abdi, M., Kordestani, G., & Rezazade, J. (2019). Designing of Corporates’ Coherent Sustainability Reporting Model. Financial accounting research, 11(4), 23-44. [In Persian]
Ramezan Ahmadi, M., Ghalmbor, M. H., & Dorseh, S. S. (2014). Impact of Audit Firm Size and Auditor's Opinion on Future Stock Price Crashes. Journal of Iranian Accounting Review, 1(4), 37-59. [In Persian]
Al Farooque, O., & Ahulu, H. (2017). Determinants of social and economic reportings: evidence from Australia, the UK and South African multinational enterprises. International Journal of Accounting & Information Management, 25(2), 177-200.
Alshbili, I., Elamer, A. A., & Beddewela, E. (2020). Ownership types, corporate governance and corporate social responsibility disclosures: Empirical evidence from a developing country. Accounting Research Journal, 33(1), 148-166.
Ameri, H. (2019). Investigating the Impact of the Board of Directors on Disclosure of Corporate Sustainability Report. Journal of Accounting and Social Interests, 9(3), 185-202. [In Persian]
Amran, A., Lee, S. P., & Devi, S. S. (2014). The influence of governance structure and strategic corporate social responsibility toward sustainability reporting quality. Business Strategy and the environment, 23(4), 217-235.
Appiagyei, K., Djajadikerta, H. G., & Mat Roni, S. (2023). The impact of corporate governance on integrated reporting (IR) quality and sustainability performance: evidence from listed companies in South Africa. Meditari Accountancy Research, 31(4), 1068-1092.
Aras, G., & Crowther, D. (2008). Governance and sustainability: An investigation into the relationship between corporate governance and corporate sustainability. Management Decision, 46(3), 433-448.
Haider, M. B., & Nishitani, K. (2022). Ownership structure, corporate governance, and assurance in sustainability reporting: evidence from Japan. International Journal of Disclosure and Governance, 19(4), 374-388.
Bahri sales, J., Behanmon, Y., & Madadizadeh, E. (2015). Board of Directors’ Characteristics and Tax Aggressiveness. Management Accounting, 7(22), 53-67. [In Persian]
Bandara, T. P., Shasanka, H. U., Edirisinghe, E. L., Dissanayake, D. G., & Rathnasiri, K. A. (2018). Impact of Corporate Governance on Level of Sustainability Reporting of Sri Lankan Listed Companies. Corpoarte Ownersh. Control, 5(2), 1-25.
Barako, D.G. (2007). Determinants of voluntary disclosure in Kenyan Companies annual reports. African Journal of Business Management, 1(5), 113-128.
Bourlakis, M., Maglaras, G., Aktas, E. & Gallear, D. (2014). Firm size and sustainable performance in food supply chains: Insights from Greek SMEs. International Journal Production Economics, 152, 112-130.
Bozorgi, M., & Emami maebodi, M. (2022). The effect of ownership structure and characteristics of the board of directors on sustainable performance in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Quarterly journal of new research approaches in management and accounting, 6(21), 1793-1777. [In Persian]
Brooks, C., & Oikonomou, I. (2018). The effects of environmental, social and governance disclosures and performance on firm value: A review of the literature in accounting and finance. The British Accounting Review, 50(1), 1-15.
Choi, B.B., Lee, D., & Psaros, J. (2013). An Analysis of Australian Company Carbon Emission Disclosures. Pacific Accounting Review, 25(1), 58–79.
Dissanayake, D., Tilt, C. and Xydias-Lobo, M. (2016). Sustainability reporting by publicly listed companies in Sri Lanka. Journal of Cleaner Production, 129, 169-182.
El-Halaby, S., & Hussainey, K. (2015). The determinants of social accountability disclosure: Evidence from Islamic banks around the world. International Journal of Business, 20(3), 202.
Fakhari, H., Malekian, E., & Jafaei Rahni, M. (2018). Explaining and Ranking of the components and indicators of environmental, social and corporate governance reporting by Analytic Hierarchy Process in the companies listed in Stock Exchange. Bi-Quarterly Journal of Value and Behavioral Accounting, 2(4), 153-187. [In Persian]
Ghaznavi, R., Vaghfi, S. H., & Ghaznavi, M. (2018). Investigate The Relationship Between the Tax Avoidance and Earnings Management and Stock Price Crash Risk by Emphasizing Role of Powerful CEOs The Tax Avoidance and Earnings Management. Journal of New Researches in Accounting and Auditing, 2(01), 111-134. [In Persian]
Ahmed Haji, A. (2013). Corporate social responsibility disclosures over time: evidence from Malaysia. Managerial auditing journal, 28(7), 647-676.
Hammami, A., & Hendijani Zadeh, M. (2020). Audit quality, media coverage, environmental, social, and governance disclosure and firm investment efficiency: Evidence from Canada. International Journal of Accounting & Information Management, 28(1), 45-72.
Jizi, M. I., Salama, A., Dixon, R., & Stratling, R. (2014). Corporate governance and corporate social responsibility disclosure: Evidence from the US banking sector. Journal of business ethics, 125, 601-615.
Jones, J., (1991). Earnings Management during Import Relief Investigations. Journal of Accounting Research, 29(2), 193-229.
Karamanou, I., & Vafeas, N. (2005). The association between corporate boards, audit committees, and management earnings forecasts: An empirical analysis. Journal of Accounting research, 43(3), 453-486.
Khan, A., Muttakin, M. B., & Siddiqui, J. (2013). Corporate governance and corporate social responsibility disclosures: Evidence from an emerging economy. Journal of business ethics, 114, 207-223.
Khozein, A., Talebnia, G., Garkaz, M., & Banimahd, B. (2018). Effect of Ownership Structure on the Development of the Sustainabe Reporting. Management Accounting, 11(36), 1-13. [In Persian]
Kohzadi, Sirus. (2021). The effect of ownership structure and characteristics of the board of directors on the company's sustainability performance. Master's thesis in accounting, Islamic Azad University, Maroodasht branch. [In Persian]
Kumar, K., Kumari, R., Nandy, M., Sarim, M., & Kumar, R. (2022). Do ownership structures and governance attributes matter for corporate sustainability reporting? An examination in the Indian context. Management of Environmental Quality: An International Journal, 33(5), 1077-1096.
Lim, R. (2011). Are corporate governance attributes associated with accounting conservatism?. Accounting & Finance, 51(4), 1007-1030.
Liu, X., & Zhang, C. (2017). Corporate governance, social responsibility information disclosure, and enterprise value in China. Journal of Cleaner Production, 142, 1075-1084.
Maham, K., Alipour, S., & Talebi, B. (2015). Earnings Management and the Market Performance of Stock Dividend Distributing Firms. Empirical Research in Accounting, 5(4), 145-166. [In Persian]
Mahmood, M., & Orazalin, N. (2017). Green governance and sustainability reporting in Kazakhstan's oil, gas, and mining sector: Evidence from a former USSR emerging economy. Journal of cleaner Production, 164, 389-397.
Malekian, E., & NikravanFard, B. (2015). The impact of institutional and governmental ownership on audit fees (Firms Listed in Tehran Stock Exchange). Journal Of Accounting Advances, 7(1), 127-162. [In Persian]
Masoumi, S., Salehnejad, H., & Zabihi, A. (2018). Identification of variables affecting the amount of sustainability reporting of companies admitted to the Tehran Stock Exchange. Journal of Audit Science, 18(70), 195-221. [In Persian]
Moaezee, M. (2021). Corporate Governance and Board of Directors: The Impact of Board Composition on Corporate Sustainability Performance. Master's thesis in accounting, Islamic Azad University, Bandar Abbas branch. [In Persian]
Naciti, V. (2019). Corporate governance and board of directors: the effect of a board composition on firm sustainability performance. Journal of Cleaner Production, 237, 1-18.
Nazari, S. (2018). Investigating the impact of ownership structure and innovation on sustainability indicators in companies admitted to Iran Stock Exchange. Master's thesis in accounting, Aban Haraz Institute of Higher Education. [In Persian]
Nguyen, L. T., Doan, A. N., & Frömmel, M. (2021). Boards of directors and corporate sustainability performance: Evidence from the emerging East Asian markets. International Journal of Disclosure and Governance, 18, 95-105.
Noravesh, I., Momeni Yanesari, A., & Safari Gerayli, M. (2016). Earnings quality and firm value: evidence from Iranian firms. Financial Accounting Research, 7(4), 1-18. [In Persian]
Orazalin, N., & Mahmood, M. (2018). Economic, environmental, and social performance indicators of sustainability reporting: Evidence from the Russian oil and gas industry. Energy policy, 121, 70-79.
Pirayesh, R., Mansouri, A., & Ghorghi, H. S. (2013). Association Between Auditors ‘Rotation and Firm Ownership Structure in Listed Companies on Tehran Stock Exchange. World Applied Sciences Journal, 23(3), 326-332. [In Persian]
Rezaei, F., Eidantorkzadeh, K., & Nasiri, N. (2011). Impact of Ownership Structure on Dividend Policy in Tehran Stock Exchange. Journal of Securities Exchange, 4(13), 113-133. [In Persian]
Rezaei, F., & Mohammadpur., M. (2017). Explaining the relationship between social responsibility of companies and their implicit capital cost. Quarterly Journal of New Researches in Accounting and Auditing, 1(1), 117-138. [In Persian]
Sabet Kushkinian, M. (2021). Investigating the relationship between corporate governance mechanisms and corporate sustainability performance in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Master's thesis in accounting, Shandiz Institute of Higher Education. [In Persian]
Said, R., Hj Zainuddin, Y., & Haron, H. (2009). The relationship between corporate social responsibility disclosure and corporate governance characteristics in Malaysian public listed companies. Social responsibility journal, 5(2), 212-226.
Salehi, M., & Abdoli, N. (2018). The effect of the auditor's expertise in the industry on the risk-taking of companies admitted to the Tehran Stock Exchange. Journal of Audit Science, 18(70), 5-24. [In Persian]
Setayesh, M.H., & Mehtari, Z. (2018). A Framework for General Theoretical Foundations of Integrated Reporting in Iran. Financial accounting research, 10(36), 85-106. [In Persian]
M. Shamil, M., M. Shaikh, J., Ho, P. L., & Krishnan, A. (2014). The influence of board characteristics on sustainability reporting: Empirical evidence from Sri Lankan firms. Asian Review of Accounting, 22(2), 78-97.
[1] . Kumar et al.
[2] . Aras & Crowther
[3] . Bourlakis et al.
[4] . Choi et al.
[5] . Karamanou & Vafeas
[6] . Lim
[7] . Said et al.
[8] . Shamil et al.
[9] . Mahmood & Orazalin
[10] . Barako et al.
[11] . Al Farooque & Ahulu
[12] . Brooks & Oikonomou
[13] . Liu & Zang
[14] . Jizi et al.
[15] . Alshbili et al.
[16] . Khan et al.
[17] . Dissanayake et al.
[18] . Hammami & Hendijani Zadeh
[19] . El-Halaby & Hussainey
[20] . Orazalin & Mahmood
[21] . Appiagyei et al.
[22] . Badrul Haider & Nishitani
[23] . Nguyen et al.
[24] . Naciti
[25] . Bandara et al.
[26] . EViews
[27] . Carroll
[28] . Jones
[29] . Board Size
[30] . Board Independence
[31] . Frequency of Board Meeting
[32] . Government Ownership
[33] . Audit Size
[34] . Age
[35] . Level of Leverage
[36] . Return on Assets
[37] . Variance Inflation Factor (VIF)
[38] . Amran et al.
[39] . Haji
