صادرات فرش ایران به آمریکا در دوره قاجاریه؛ زمینه‌ها و چالش‌ها
الموضوعات : تاریخ و تمدن اسلامی
فرشته جهانی
1
(استاد مدعو دانشگاه ایلام، دانش‌آموخته تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: تاریخ اقتصادی دوره قاجار, روابط تجاری ایران و آمریکا, تجارت فرش,
ملخص المقالة :
ادغام اقتصاد ایرانِ قاجاری در اقتصاد جهانی باعث شد تا تجارت خارجی به ویژه صادرات صنایع دستی همچون فرش رشد چشمگیری پیدا کند. در چنین شرایطی آمریکا به عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای هدف، فرش صادراتی ایران در نظر گرفته شد، اما این صادرات با فراز و نشیب‌های همراه بود. مقاله حاضر با تکیه بر مطبوعات و اسناد منتشر نشده درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که چه عواملی حضور فرش ایرانی در بازار ایالات متحده را تسریع بخشید و چالش‌های پیش‌روی صادرات فرش چه بود؟ یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که به دنبال بازتاب برگزاری نمایشگاه‌های تجاری و بازرگانی در مطبوعات دوره قاجاریه و تلاش‌های دیپلمات‌های ایرانی در واشنگتن، زمینه‌هایی در آمریکا و عواملی در ایران روند صادرات فرش ایرانی را سرعت بخشیدند. هر چند در برخی از مواقع به دلایلی چند وقفه کوتاهی در صادرات فرش به آمریکا به وجود آمد، اما این موانع با تلاش‌های دیپلمات‌ها برداشته شد.
ارفع الدوله، پرنس، خاطرات پرنس‌ارفع‌الدوله، به‌کوشش علی دهباشی، تهران، نشر شهاب ثاقب با همکاری انتشارات سخن، 1378ش.
ایرانیان از نگاه آمریکاییان، ایران عهد قاجار‌در روزنامه‌های‌آمریکا، ترجمه علیرضا ساعتچیان، تهران، پارسه، 1397ش.
جمالزاده، محمد علی، گنج شایگان، بی‌جا، نشر اداره کاوه، بی‌تا.
کرزن، جورج ناتانیل، ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، ج2، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1373ش.
معین‌السلطنه، حاج میرزا محمدعلی، سفرنامه شیکاگو، به‌کوشش همایون شهیدی، چاپ اول، تهران، علمی، 1363ش.
مولایی، مصطفی، اتحادیه، منصوره، «سرمایه‌گذاری شرکت‌های غربی در صنعت فرش ایران در عصر قاجار»، فصلنامه تحقیقات تاریخی و مطالعات آرشیوی، سال 28، ش 3، 1397ش.
ورن، ژول، سفر هشتاد روز دور دنیا، ترجمه محمد‌حسین خان فروغی، چاپ سنگی، تهران، شرکت طبع کتب، 1316ق.
نشریات
اختر، 1283ق، ش12.
همان، 1293ق، ش47.
همان، 1309ق، ش22.
همان، 1309ق، ش31.
همان، 1309ق، ش4.
همان، 1310ق، ش2.
اطلاع، 1304ق، ش155.
همان، 1306ق، ش220.
همان، 1307ق، ش478.
ایران، 1297ق، ش426.
چهره نما، 1322ق، س اول، ش4.
وقایع‌اتفاقیه، 1268ق، ش56.
اسناد
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما)، سند شماره، 4709/240.
همان، 17196/240.
همان، 7970/295.
اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه (استادوخ)، 1317ق، کارتن29، پوشه1.
همان، 1320ق، ک10، پ3.
همان، 1321ق، ک11، پ5.
همان،1321ق، ک21، پ5.
همان،1324ق، ک9، پ7.
همان،1329ق، ک20، پ1.
همان، 1330ق، ک21، پ3.
همان،1330ق، ک21، پ9.
همان، 1332ق، ک21، پ1.
همان، 1333ق، ک54، پ24.
همان، 1333ق، ک54، پ31.
همان، 1333ق، ک58، پ3.
همان، 1336ق، ک31، پ9.
همان، 1336ق، ک9، پ31.
همان، 1337ق، ک31، پ11.
همان، 1338ق، ک28، پ43.
همان، 1300ش، ک10، پ13.
همان، 1302ش، ک23، پ7.
_||_Arfaʻ Al-Dawlah, Prance, Khāṭerāt-e Arfaʻ Al-Dawlah, by ʻAlī Dehbāshī, Tehran, Shahāb Thaqeb Publishing in collaboration with Sokhan Publications, 1999.
Curzon, George Nathaniel Curzon, Persia and the Persian Question, translated by Gholām ʻAlī Vaḥīd Māzandarānī, vol. 2, Tehran, Scientific and Cultural Publishing Company, 1994.
Iranians from the point of view of Americans. Iran in the Qajar era in American newspapers, translated by ʻAlīreżā Sāʻatçīān, Tehran, Pārseh, 1397.
Jamālzādeh, Moḥammad ʻAlī, Ganj Shāygān, Kāveh Office Publishing, n.d.
Moʻīn al-Salṭanah, Ḥāj Mīrzā Moḥammad ʻAlī, Safarnāme Chicago, by Homāyoun Shahīdī, first edition, Tehran: ʻElmi, 1984.
Molāī, Moṣṭafā, Eteḥādyīeh, Manṣoureh, “Western Companies Investments In The Iranian Carpet Industry In The 19Th Century”, Quarterly Journal of ganjine-ye asnad, Vol. 28, N.3, 1397.
Verne, Jules, Around the World in Eighty Days, translated by Moḥammad Ḥosseīn Khān Foroughī, lithography, Tehran, ṭabʻ-e Kotob Company, 1316 AH.
Newspapers
Ruznām-e Akhtar, 1283 AH, No. 12.
Ibid,1293 AH, No. 47.
Ibid,1309, AH, No. 22
Ibid,1309, AH, No. 31.
Ibid,1309, AH, No. 4.
Ibid,1310, AH, No. 2.
Ruznām-e Eṭelāʻāt, 1304 AH, No. 155.
Ibid, 1306 AH, No. 220.
Ibid, 1307 AH, No. 478.
Ruznām-e Iran, 1297 AH, No. 426.
Ruznām-e çehre-namā, 1322 AH, first issue, No. 4.
Ruznām-e Vaqāye-Etefāqīye, 1268 AH, No. 56.
Asnād
Sāzmān-e Asnād va Ketābkhān-e Mellī-ye Iran (Sākmā), Document No. 4709/240.
Sāzmān-e Asnād va Ketābkhān-e Mellī-ye Iran (Sākmā), Document No. 17196/240.
Sāzmān-e Asnād va Ketābkhān-e Mellī-ye Iran (Sākmā), Document No. 7970/295.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1317 AH, Carton 29, Folder 1.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1320 AH, Carton 10, Folder 3.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1321 AH, Carton 11, Folder 5.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1321 AH, Carton 21, Folder 5.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1324 AH, Carton 9, Folder 7.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1329 AH, Carton 20, Folder 1.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1330 AH, Carton 21, Folder 3.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1330 AH, Carton 21, Folder 9.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1332 AH, Carton 21, Folder 1.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1333 AH, Carton 54, Folder 24.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1333 AH, Carton 54, Folder 31.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1333 AH, Carton 58, Folder 3.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1336 AH, Carton 31, Folder 9.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1336 AH, Carton 9, Folder 31.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1337 AH, Carton 31, Folder 11.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1338 AH, Carton 28, Folder 43.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1300 AH, Carton 10, Folder 13.
Edār-e Asnād va Tārīkh-e Dīplomāsī-e Vezārat-e Omur-e Khāreje (Stādokh), 1302 AH, Carton 23, Folder 7.
