تبیین شاخص‌های سنجش عدالت اجتماعی در معماری مسکن

الموضوعات :

مرجان جناب ¹ (دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران)
حدیثه کامران کسمایی ² (استادیار و عضو هیئت علمی تمام وقت، گروه معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران)
احمد میرزا کوچک خوشنویس ³ (استادیار و عضو هیئت علمی تمام وقت، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 09 الأحد , رجب, 1442 تاريخ التأكيد : 06 الأربعاء , شعبان, 1443 تاريخ الإصدار : 23 الأربعاء , ذو القعدة, 1443

الکلمات المفتاحية: مسکن عدالت محور, عدالت اجتماعی, مسکن اجتماعی, عدالت فضایی,

ملخص المقالة :

عدالت اجتماعی از مهمترین حقوق شهروندی محسوب میشده اما تاکنون تعریف جامعی از آن در معماری مسکن ارائه نگردیده است. هدف این پژوهش، تبیین وپالایش شاخصهای سنجش عدالت اجتماعی در معماری مسکن ایران بوده است. پژوهش با هدف کاربردی، به روش ترکیبی کیفی و کمی با کمک تکنینک دلفی و تحلیل سلسله مراتبی انجام شده است. پس از مطالعات کتابخانه‌ای و تحلیل آراء فلاسفه شرق و غرب و تطبیق آن با دیدگاه‌ معماران معاصر از الگوی بومی سکونت، شاخصها در پنج حوزه: مفهومی، کالبدی، اقلیمی، اجتماعی و بصری دسته‌بندی شده اند. نهایتاً معیارها از طریق پرسشنامه میان صاحب‌نظران اعتبارسنجی گردیده و نتایج پژوهش نشان داده است که: دسترسی واحدها به نور، تهویه و منظر مناسب، پیش بینی فضاهایی برای معلولین، توجه به سلسله‌مراتب فضایی، انعطاف‌پذیری و مشارکت ساکنین درروند توسعه مجموعه مسکونی و تنوع فضاهای مشاع، امنیت فضا و متراژ متنوع واحدها مهم‌ترین عوامل ارتقا عدالت اجتماعی در معماری مسکونی ایران می‌باشند.

المصادر:

1. افروز، مریم؛ طبیبیان، منوچهر؛ و احمدی، بهمن. (1396). سنجش عدالت فضایی به منظور دسترسی برابر به فرصتهای اجتماعی (نمونه مطالعه: بافت قدیم شهر قزوین). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4(14)، 53-74. http://shahr.journals.umz.ac.ir/article_1791.html


2. الهوئی نظری،زهرا؛ و دولت آبادی، فریبرز. (1393). بررسی معیارهای زیبایی شناسی در طراحی مجتمع های مسکونی. مجموعه مقالات اولین کنگره بین المللی افق های جدید در معماری و شهرسازی. دی 17-18. تهران: دانشگاه تربیت مدرس دانشکده هنر و معماری. https://civilica.com/doc/380824/


3. بانی مسعود، امیر. (1394). معماری معاصر ایران. تهران: هنر معماری قرن.


4. بهرام پور، مهدی. (1394). شهر عدالت محور(عدالت فضایی در مدیریت شهری تهران). پایان نامه دکتری. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر و معماری، تهران. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2de542690cec87a4f82e47deb4a387fa


5. پوردیهیمی، شهرام. (1391). شهر، مسکن و مجموعه ها. تهران: آرمان شهر.


6. پور عزت، علی اصغر. (1383). ضرورت توسعه فرهنگ عدالت پذیر برای نیل به جامعه عدل موعود. انتظار موعود، 3(9)، 23-30.

 http://ensani.ir/fa/article/187608/

7. تقوایی، علی اکبر؛ بمانیان، محمدرضا؛ پورجعفر، محمدرضا؛ و بهرام پور، مهدی. (1394). میزان سنجش عدالت فضایی در چارچوب نظریه شهر عدالت محور (مورد پژوهی: مناطق 22 گانه شهرداری تهران). مدیریت شهری،14( 38 )، 391-423. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=247852


8. جمعه پور، محمود؛ و ابراهیمی، اکبر. (1394). سنجش و ارزیابی اصول پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی. مطالعات جامعه شناختی شهری، 16، 1-30.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=260210

9. حبیبی، سید محسن. (1395). شرح جریان های فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر. تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی.


10. داداش پور، هاشم؛ علیزاده، بهرام؛ و رستمی، فرامرز. (1394). تبیین چارچوب مفهومی عدالت فضایی در برنامه ریزی شهری با محوریت مفهوم عدالت در مکتب اسلام. نقش جهان، 5(1)، 75-84. https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-816-fa.html 


11. راپاپورت، آموس. (1366). منشأ فرهنگی مجتمع های زیستی. (راضیه رضازاده، مترجم). تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران. (نشر اثر اصلی 1977).


12. رالز، جان. (1397). نظریه ای در باب عدالت. (مرتضی نوری، مترجم). تهران: نشر مرکز. (نشراثر اصلی 1999).


13. سعیدنیا، احمد. (1382). کتاب سبز شهرداری: شهرسازی جلد(1). تهران: نشر وزارت کشور، مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری.


14. سلیمانی، محمدرضا؛ اعتصام، ایرج؛ وحبیب، فرح. (1395). بازشناسی مفهوم و اصول هویت در اثر معماری. هویت شهر، 10(25)، 15-26.

https://hoviatshahr.srbiau.ac.ir/article_9225.html

15. شکوهی بیدهندی، محمد صالح؛ سبحانی، علی؛ و ژند، سپهر. (1397). آسیب شناسی پروژه مسکن مهر با توجه به آموزه های شهرسازی الگوی بومی سکونت(مورد مطالعاتی: بندر خمیر). پژوهش های معماری اسلامی، 6(3)، 91-115. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=483618


16. ضرغامی، اسماعیل. (1396). نظریه پایداری اجتماعی و مجتمعهای مسکونی. تهران: دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.


17. طبیبیان، منوچهر؛ شکوهی بیدهندی، محمد صالح؛ و ارباب، پارسا. (1389). ارزیابی عدالت اجتماعی در طرح منظر شهری محله نوبخت. آرمانشهر، 5، 111-122.

https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=154946

18. فرخ زنوزی، عباس. (1380). ضرورت نوزایی شهری. هفت شهر، 1(4)، 6-15.


19. لینچ، کوین. (1395). تئوری شکل شهر. (سیدحسین بحرینی، مترجم). تهران: دانشگاه تهران. (نشر اثر اصلی 1999).


20. مفیدی شمیرانی، سید مجید؛ کامران کسمائی، حدیثه؛ و مفیدی، محمد رضا. (1395). مسکن اجتماعی تبلور هویت، فرهنگ، پایداری. تهران: علم معمار رویال.


21. میرمیران، سیدهادی. (1385). رویکردی جدید در معماری معاصر ایران. معماری و شهرسازی، 84، 12-17.


22. ندیمی، هادی. (1376). آئین جوانمردان و طریقت معماران (سیری در فتوت نامه های معماران و بنایان و حرف وابسته). صفه، 7(21)، 6-21.


23. هاروی، دیوید. (1394). عدالت اجتماعی و شهر. (محمدرضا حائری، مترجم). تهران: سازمان فناوری مطالعات و ارتباطات. (نشراثراصلی 2009).


24. هاشم نژاد، هاشم. (1378). ساختار فضایی طرح. معماری و شهرسازی، 9(54و55) ، 70-124.


25. هزارجریبی، جعفر. (1390). بررسی احساس عدالت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی شهر تهران). جامعه شناسی کاربردی، 3، 41-62.

http://ensani.ir/fa/article/299124/

26. Agyeman, J., Bullard, R . D., & Evans, B. (2003). Just sustainabilities: development in an unequal world. Ma: MIT Press.

https://mitpress.mit.edu/books/just-sustainabilities

27. Fainstein, S. S. (2006). Planning and the just city. planning Education and Research. Proceedings of the Conference on Searching for the Just City, April 29, (pp. 25-56), New York: Columbia University.

https://www.researchgate.net/publication/242072460_Planning_and_the_Just_City

28. Gower, A. (2021). Energy Justice in Apartment Buildings and the Spatial Scale of Energy Sustainable Design Regulations in Australia and the UK. Frontiers in Sustainable Cities, )3(. Uk: The University of Manchester. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/frsc.2021.644418/full


29. Lefebvre, H. (1992). The production of space. ( Nicholson-Smith,Trans.). Uk:Wiley-Blackwell Publishers Ltd.


30. McCauley, D. (2018). Energy justice. Palgrave Macmillan, Cham. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-62494-5_1


31. Petrescu ,D., & Trogal, K. (2017) . The Social (Re)Production of Architecture: Politics, Values and Actions in Contemporary Practice. (1^st ed). UK: Routledge. https://www.routledge.com/The-Social-ReProduction-of-Architecture-Politics-Values-and-Actions/Petrescu-Trogal/p/book/9781138859494


32. Pitarch Garrido, M. D. (2018). Social Sustainability in Metropolitan Areas: Accessibility and Equity in the Case of the Metropolitan Area of Valencia (Spain). Sustainability, 10(2). https://doi.org/10.3390/su10020371


33. Soja, E. W. (2010). Seeking spacial justice. USA: University of Minnesota Press.

https://www.upress.umn.edu/book-division/books/seeking-spatial-justice

34. Yi Jian, I., Luo, J., & Chan, E. H.W. (2020). Spatial justice in public open space planning: Accessibility and Inclusivity. Habitat International, 97, 102-121. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2020.102122