نقش فضای بینابین در هویت بخشی به گستره ی فضایی بافتهای تاریخی ایران
الموضوعات :لیدا بلیلان اصل 1 , ایرج اعتصام 2 , سید غلامرضا اسلامی 3
1 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، گروه هنر و معماری، تبریز، ایران
2 - استاد دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
3 - دکتر سید غلامرضا اسلامی، استادیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
الکلمات المفتاحية: Iranian Architecture, بینابینی, فضای بینابین, Historical Context, بافتهای تاریخی, گسترۀ فضائی معماری ایران, : In between- Space, In between,
ملخص المقالة :
در بافتهای تاریخی شهرهای کهن ایرانی فضاهای رابطی با شکل، کارکرد ومعانی متعدد میان عناصر مختلف وجود داشته است که عامل مهم پیوند فضائی عناصر معماری و شهری به یکدیگر با هویتی واحد محسوب می شده است. در این رابطه هدف از ارائۀ این مقاله شناسایی و تعیین نقشِ فضاهای بینابین در هویت بخشی به گسترۀ فضائی بافت های تاریخی ایران است. بر اساس تحقیقات انجام شده، فضای بینابین نقش سازماندهی اجزاء و عناصر را در هر بنا و فضای شهری بر عهده داشته و ظرفی برای عملکردهای مختلف محسوب می شده است.لذا چنین فضاهایی به واسطه اهداف سازنده اش ماهیت دو وجهی یافته، هم فرآیند و هم محصولِ فرآیند می باشد. فضای بینابین هم زمان با فرایند شکل دادن، به درجه بندی و جهت گیری مفاهیم متمایز نیز کمک می نماید و از این طریق در نهایت کلی واحد ظهور می نماید
- اردلان، نادر و بختیار، لاله (1380)، حس وحدت، سنت عرفانی در معماری ایرانی، ترجمه حمید شاهرخ، اصفهان، نشر خاک.
- استرلین، هانری (1377)، اصفهان تصویر بهشت، ترجمۀ ج. ارجمند، تهران؛ فرزان روز.
- اهری، زهرا (1381)، تحلیل دستور زبان طراحی در شالودۀ شهری اصفهان، پیایان نامه دکتری شهرسازی، به راهنایی دکتر سید محسن حبیبی، دانشگاه تهران.
- بلیلان، لیدا (1386)، بررسی عوامل تأثیر گذار در سازماندهی فضائی عناصر معماری و شهری تبریز با تأکید بر نقشه دارالسلطنه قراجه داغی 1297 ه.ق، طرح پژوهشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز.
- بلیلان، لیدا (1387)، تأثیر فضای بینابین بر پیوستگی فضائی عناصر معماری و شهری در ایران، پایان نامۀ دکتری معماری، دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات، واحد تهران، استاد راهنما؛ دکتر ایرج اعتصام، استاد مشاور؛ دکتر سید غلامرضا اسلامی.
- توسلی، محمود (1381)، ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک ایران، تهران؛ انتشارات پیام نو.
- توسلی، محمود؛ بنیادی، ناصر (1369)، طراحی فضای شهری2- فضای شهری و جایگاه آن در زندگی و سیمای شهری، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی.
- تی. هال، ادوارد (1385)، بعد پنهان، ترجمه منوچهر طبیبیان، تهران؛ دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ، 1376.
- حبیبی، سید محسنی ( 1375)، از شار تا شهر، تحلیلی تاریخی ار مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن، تفکر و تأثر تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
- حبیبی، سید محسنی (1385)، شرح جریانهای فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی.
- حکمتی، شیوا (1381)، تحقق معنا، کیفیت فضایی رابطه شکل/ زمینه در معماری، به راهنمایی دکتر علی غفاری و مشاوره دکتر مهدی حجت، پایان نامه دکتری معماری، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا.
- رضایی، رضا ( 1377)، معماری در فضای بینابین، مجله معمار، شماره 2، پاییز 1377.
- سید صدر، ابوالقاسم( 1377)، فلسفه فضاهای معماری، تألیف و ترجمه ابوالقاسم صدر، تهران، بیابانی.
- فرخ زنوزی، عباس (بی تا)، شهر قدیمی، زندگی امروزی؛ گفت گو با فرخ زنوزی، مجله شهرداریها، شماره 7.
- قاسمی،مریم و معماریان, غلامحسین (1389)، گونه شناسی خانه دوره قاجار در اصفهان، دو فصلنامه هویت شهر، سال چهارم، پاییز و زمستان 1389، شماره 7.
- الکساندر، کریستوفر؛ چرمایف، سرج (1371)، عرصه های زندگی جمعی و خصوصی، ترجمۀ منوچهر مزینی، تهران؛ دانشگاه تهران.
- گروتر، یورگ کورت (1383)، زیبایی شناسی در معماری، ترجمه جهانشاه پاکزاد؛ عبدالرضا همایون، تهران؛ دانشگاه شهید بهشتی، چاپ دوم.
- لنگ، جان (1386)، آفرینش نظریۀ معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمۀ دکتر علیرضا عینی فر، تهران، دانشگاه تهران؛ مؤسسه انتشارات و چاپ، چاپ اول 1381.
- مجتبوی، سید جلال الدین (1375)، مراتب و درجات وجود، مؤلف؛ محمد نقیب عطاس، مترجم؛ جلال الدین مجتبوی، تهران؛ انتشارات مطالعات اسلامی.
- مدنی پور، علی، (1379)، طراحی فضای شهری، نگرشی بر فرآیند اجتماعی و مکانی، ترجمة فرهاد مرتضایی، تهران، انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
- معماریان، غلامحسین (1384)، سیری در مبانی نظری معماری،تهران؛ سروش دانش.
- مکارم شیرازی، ناصر (1386)، تفسیر نمونه، تهیه و تنظیم؛ احمد علی بابائی و علی رضا داورزنیزیر نظر آیت ا... مکارم شیرازی، تهران؛ دارالکتاب الاسلامیه، ج 14 و 20.
- ملاصدرا، (1302)، رسائل اخوند ملاصدرا، مشتمل بر 9 رساله ، چاپ تهران .
- نصر، سید حسین (1365 ب)، صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)، گردآورنده م.م.شریف، تاریخ فلسفه اسلامی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- نوربرگ شولتز، کریستیان (1353)، هستی، فضا و معماری، ترجمۀ محمد حسن حافظی، انتشارات و کتابفروشی تهران.
- همایی، جلال الدین (1369)، مقالات ادبی، تهران؛ انتشارات هما.
- Altman, Irwin (1975), Environment and Social Behavior, Monterey, Ca: Brooks/Cole.
- Hillier, Bill and Hanson, Julienne (1984), The Social Logic of Space, Cambridge: Cambridge University Press.
- Moholy-Nagy, Sibyl (1957), Architecture: Art or Design.
- Nooraddin, Hoshiar( 1996), Al Fina' A study of " in-between" spaces along streets as an urban concept in Islamic cities of the middle east with a case study in Cairo, Department of Town and Regional planning, Faculty of Architecture, Trondheim – Norway.
- Norberg-Schulz, Christian (1965), Intentions in Architecture.
- Norberg-Schulz, Christian (1980b), Genius Loci: Towards a new Phenomenology of Architecture, London: Academy Editions.
- Pastalan, Leon (1970) Privacy as an Expression of Human Territoriality, in Leon A. Pastalan and Daniel H. Carson, eds, Spatial Behavior of Older People,
- Perez-Gomez, Alberto (1983), Architecture and the Crisis of Modern Science, Cambridge: MIT Press.
- Rapaport, Amos (1977), Human Aspects of Urban Form, New York: Pergamon.
- Simmel, George (1994), Bridg and door, In leach, Neil. ed. Rethinking Architecture, London: Routledge, 1997.
- The Metapolis dictionary of advanced architecture (City, technology and society in the information age), (2003), Printed and assembled in European Union, Barcelona.
- Tschumi, Bernard (1975), The Architectural Paradox, In Michael Hays, K.ed. Architectural Theory Since 1968, Cambridge: MIT Press, 1998.
- Venturi, Robert (1966), Complexity and Contradiction in Architecture, New York: Museum of Modern Art.
- bartlett.ucl.ac.uk
_||_
