بازجستی در ادله ی حق تقدم در اموال مدیون

الموضوعات :

فرزانه احمدی ¹ (دانش آموخته ی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، رشته ی فقه و حقوق، تهران، ایران)
علیرضا امینی ² (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه فقه و حقوق، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 19 الثلاثاء , رمضان, 1433 تاريخ التأكيد : 28 الأحد , ربيع الثاني, 1434 تاريخ الإصدار : 08 الجمعة , صفر, 1434

الکلمات المفتاحية: حجر, افلاس, ورشکستگی, مفلس, مدیون, حق تقدم,

ملخص المقالة :

اگر حاکم، مدیون را از تصرف در اموالش محجور کند و حکم تفلیس او را صادر نماید، طلبکاران نسبت به اعیان اموال او حق پیدا می کنند و می توانند طلب خود را از آن استیفا کنند. نکته ی اساسی آن است که آیا تمام طلبکاران در این حق مساوی هستند و میان آن ها و مطالباتشان اولویتی وجود دارد یا خیر؟ با واکاوی در متون فقهی، مواردی احصا می شود که براساس آن برخی از دیّان و طلبکاران به برخی دیگر ترجیح داده شده و از حق تقدم برخوردارند. حق تقدم در وصول طلب بر مبنای ملاکاتی است که در فقه اسلامی مطرح گردیده است: اقواییت حق، اسبقیت حق، تقدم حق ثابت بالذات بر حق ثابت بالعرض، تقدم حق ناشی از اراده بر حق غیر ارادی، روزانه بودن طلب. با مبنا قرار دادن اصل تساوی حقوق طلبکاران و عدالت و انصاف در کنار سایر موارد مطرح شده در فقه، ادله ی حق تقدم برخی طلبکاران نسبت به سایر طلبکاران مورد بررسی قرار گرفته و ضمن انتقاد نسبت به حق تقدم در بعضی موارد، برخی دیگر نیز رد شده است.

المصادر:

ابن قدامه، عبدالرحمن، الشرح الکبیر، بی­چا، بیروت، انتشارات دارالکتب عربی، بی­تا.

ابن قدامه، عبدالله، المغنی، بی­چا، بیروت، انتشارات دارالکتب عربی، 1421ق.

اردبیلی، احمد، محقق، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، چ1، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1412ق.  

اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته، چ12، تهران، انتشارات سمت، 1388ش.

اصفهانی، سید ابوالحسن، وسیله النجاه، چ1، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1422ق.

امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، بی­چا، تهران، اسلامیه، 1399ق.

حائری، سیدعلی بن محمد طباطبایی، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، چ1، قم، مؤسسه آل البیت، بی­تا.

حلی، ابوالقاسم نجم­الدین، محقق، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چ2، قم، اسماعیلیان، 1408ق.

حلی، حسن بن یوسف، علامه، ارشاد الاذهان الی احکام الایمان، چ1، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1410ق.

ــــــــــــــــــــــ، تذکره الفقها، چاپ 1، تهران، منشورات المکتبه المرتضویه الاحیاء آثار جعفریه، بی­تا.

الزحیلی، وهبه، الفقه اسلامی و ادلته، بی­چا، بی­جا، بی­تا.

صقری، محمد، حقوق بازگانی، چ3، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1376ش.

طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، چ3، بی­جا، المکتبه المرتضویه لاحیاء الاثار جعفریه، 1387ق.

ـــــــــــــــــــــــــــــــ، الخلاف، چ1، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.

ــــــــــــــــــــــــــــــ، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، چ1، تهران، دار­الکتب الاسلامیه، 1390ق.

ـــــــــــــــــــــــــــــ، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، چ2، بیروت، دار­الکتاب العربی، 1400ق.

عاملی (شهید­ثانی)، زین­الدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، چ1، قم، داوری، 1410ق.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، چ1، قم، موسسه المعارف الاسلامیه، 1413ق.

عاملی، سید جواد محمد­ بن حسینی، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد علامه، چ1، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.

عراقی، سید عزت الله، حقوق بین­الملی کار، بی­چا، تهران، دانشگاه تهران، 1367ش.

عاملی کرکی (محقق ثانی)، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، موسسه آل البیت(ع)، 1414ق.  

عاملی­ حر، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، چ1، قم، مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1409ق.

موسوی خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، چ1، قم، موسسه مطبوعات دارالعلم، بی­تا.

مغنیه، محمد جواد، فقه الامام جعفر الصادق(ع)، چ2، قم، انصاریان، 1421ق.

نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، چ7، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1404ق.

نیک­فر، مهدی، قانون مدنی در آرای دیوان عالی کشور، چ1، تهران، انتشارات کیهان، 1374ش.

نوری، محدث، میرزا حسن، مستدرک الوسایل و مستنبط المسائل، چ1، بیروت، موسسه آل بیت(ع) لاحیاء التراث، 1408ق.